Sztuka współczesna – brakujące zagadnienie

- postprodukcja (w sensie N. Bourriaud)

Postprodukcja to, jak pisze Bourriaud [Postproduction, 2007], zatarcie granicy między produkowaniem a konsumowaniem, umieszczające odbiorcę
w roli twórcy. I tak, wszelkie rodzaje działań w swym założeniu opartych o aktywny odbiór wraz z ich efektami opatrzonymi przedrostkiem re- jak
remake, reboot, revival, a obok nich kontynuacja (sequel) czy poprzednik (prequel), wnoszą nową jakość, nie przekreślają znaczenia materiału
źródłowego, lecz dodają kolejny twórczy element. Bourriaud nazywa tego typu działania postprodukcją, czyli praktykami opierającymi się na mutacji
wcześniej istniejących dokonań i prac. Choć jego domeną jest sztuka, a nie kultura popularna i media, podobny mechanizm odnaleźć można również
w tej sferze. To ona bowiem jest terytorium działalności dwóch emblematycznych dla Bourriauda figur we współczesnej kulturze – producenta i
didżeja.

Posprodukcję z kolei rozumieć należy jako modus operandi wielu współczesnych artystów, począwszy od Duchampa i dadaistów. Po tym jak w latach
osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zdemokratyzowano komputery i pojawiły się techniki samplingu, wyłoniła się nowa kulturowa konfiguracja.
Według Bourriauda, jej emblematycznymi figurami stał się programista, DJ i internauta. Didżejowanie zostaje wyabstrahowane przez Bourriauda i
przełożone na na ogólną praktykę artystyczną końca XX i początku XXI wieku.

Zjawisko postprodukcji, opisywane przez Nicolasa Bourriauda w kontekście sztuki nowoczesnej, odnosi się do tekstów funkcjonujących w Internecie.
W dobie mediów cyfrowych, kiedy to mamy bardzo łatwy dostęp do gigantycznej biblioteki jaką są różnorodne dane, możemy mieć (mamy?)
styczność ze zlepkami cudzych dyskursów. Zwracam także uwagę, że wykorzystywanie tekstowych ready-made’ów dotyczy nie tylko sztuki ale też
dyskursu nauki. W obydwu wypadkach pojęcie autorstwa powstającego w ten sposób typu zostaje rozmyte. Nie znaczy to jednak, że autor zostaje
uśmiercony, tak jak tego chciał poststrukturalizm. Uczestniczący w procesie postprodukcji twórca staje się bowiem bardziej producentem niż
autorem dzieła. Tym samym buduje i konfigurację niekoniecznie własnych tekstów. Ten stan rzeczy prowokuje do postawienia kilku pytań. Czy takie
zlepki możemy nazwać nowymi, samodzielnymi tworami? Co zatem z problemem autorstwa? Ten artykuł ma być z jednej strony próbą odpowiedzi
na te pytania, ale przede wszystkim przedstawieniem problemu.

- Zdefiniuj pojęcie „estetyki relacyjnej” wg N. Bourriaud. Jakie wartości niesie w sobie

„sztuka relacyjne”, którą estetyka ta opisuje? W jakim sensie ma ona być „produkowaniem relacji międzyludzkich”?

Bourriaud wskazuje w swojej publikacji „Esthétique relationelle” na wyłonienie się na początku lat 90. XX wieku szeregu praktyk artystycznych, które
radykalnie różnią się od postmodernistycznej, nastawionej na sprzedaż sztuki wcześniejszej dekady. Ich przedmiotem staje się wytwarzanie relacji
międzyludzkich. Praktyki te przeciwstawiają się standaryzacji i refikacji życia, będących rezultatem gwałtownego rozwoju technologii i ofensywy
neoliberalnej gospodarki. Sztuka stanowi rodzaj "szczeliny" w tym kapitalistyczno-technologicznym systemie władzy i drobnymi gestami próbuje
neutralizować jego skutki.

Estetyka relacyjna - teoria estetyczna zakładająca ocenę dzieła sztuki pod względem relacji międzyludzkich, które ono obrazuje, wytwarza lub
podtrzymuje. Takie dzieła sztuki wytwarzane są przez sztukę relacyjną, czyli zespół praktyk estetycznych, które za teoretyczny i praktyczny punkt
wyjścia przyjmują raczej stosunki międzyludzkie i ich społeczny kontekst niż autonomiczną i prywatną przestrzeń. Autorem tej koncepcji jest Nicolas
Bourriaud, który w latach 90. opublikowawszy zbiór esejów szukających cech wspólnych dla pokolenia artystów wyłaniających się w owej dekadzie,
następnie zebrał je w książce pt. Estetyka relacyjna.

Estetyka relacyjna oznacza wartościowanie dzieł na podstawie reprezentowanych, wytwarzanych, lub prowokowanych przez nie międzyludzkich
relacji. Sztuka relacyjna to praktyki które biorą za swój teoretyczny i praktyczny punkt wyjścia nie indywidualną, niezależną i prywatną przestrzeń„,
ale sferę relacji międzyludzkich i ich społecznego kontekstu. Bourriaud widzi też zacieranie się granic pomiędzy wytworem a odbiorem.

Sztukę jako kreowanie interakcji międzyludzkich ma na myśli Nicolas Bourriaud - francuski teoretyk sztuki i autor "Esthétique relationnelle" - kiedy
pisze o sytuacjach społecznych i tworzeniu siatki relacji w dobie mechanizacji codzienności, (z żalem wspomina jak kiedyś można było zamówić
budzenie przez telefon). "Estetyka relacyjna" wg Bourriaud ma oferować nową jakość społeczną, ma być narzędziem do prowokowania
międzyludzkich relacji i sytuacji komunikacji.