I sprawozdanie teodolit

Budowa teodolitu

Teodolit jest urządzeniem służącym do pomiarów kątów pionowych i poziomych w geodezji. Składa

się ze spodarki, koła poziomego z podziałką (limbusa) oraz z alidady, na której znajduje się luneta i koło
pionowe.

Spodarka jest podstawą teodolitu i mając w swych narożach trzy śruby ustawcze pozwala na

wypoziomowanie teodolitu. Limbus koła poziomego jako koło z podziałką pozwala na określenie kąta
poziomego. Koło jest przymocowane do spodarki. Alidada zamocowana na spodarce ma w całości możliwość
obrotu w płaszczyźnie poziomej. Do niej natomiast przymocowana jest luneta mająca możliwość obrotu w
pionie.

Obie płaszczyzny obrotu mogą być zablokowane przez sprzęgi. Po zablokowaniu, mamy wciąż

możliwość obrotu alidady i lunety dzięki dwóm śrubom (leniwka ruchu pionowego i poziomego), jednak z
dużo większą dokładnością i przy mniejszej szybkości. U spodu alidady znajdują się dwie libelle: jedna do
przybliżonego poziomowania (pudełkowej), i druga do dokładnego poziomowania (rurkowej). Oczywiście
mamy jeszcze jedno urządzenie optyczne do ustawienia teodolitu dokładnie nad wyznaczonym punktem, i
jedno do odczytu wartości kątów.

Ustawianie, poziomowanie i centrowanie teodolitu

1. Rozstawiamy nogi statywu na polu przybliżonego trójkąta równobocznego. Długość nóg powinna

nadać teodolitowi przybliżoną pozycję poziomą, na wysokości takiej aby osoby obsługujące
urządzenie były możliwie wyprostowane podczas pomiaru. Ustawiamy teodolit w przybliżeniu nad
punktem geodezyjnym.

2. Unosząc dwie nogi statywu i patrząc przez okular pionu optycznego konfigurujemy położenie tak aby

znak centrujący znalazł się nad punktem geodezyjnym. Gdy osiągniemy odpowiednią pozycję,
wydłużamy nogi statywu.

3. Teraz musimy wstępnie wypoziomować teodolit, za pomocą libelli pudełkowej oraz poprzez

wydłużenie nóg statywu. Następnie ustawiamy alidadę tak aby libella rurkowa była równoległa do
linii łączącej dwie śruby ustawcze. Następnie kręcimy dwoma śrubami jednocześnie w przeciwnych
kierunkach do momentu w którym pęcherzyk powietrza będzie w środkowej pozycji (pomogą nam w
tym podziałki na libelli). Teraz obracamy alidadę o 90

i kręcimy trzecią śrubą do pozycji jw.

Kontrolnie sprawdzamy czy dla każdej pozycji alidady uzyskaliśmy poziom i ewentualnie dokonujemy
korekty.

Poziomowanie prawdopodobnie zmieniło położenie teodolitu w stosunku do punktu geodezyjnego,
dlatego poluźniamy śrubę łączącą teodolit ze statywem i patrząc przez okular pionu optycznego
przesuwamy całością urządzenia do odpowiedniego położenia.

5. W tym momencie mamy wypoziomowany, wycentrowany i gotowy do pracy teodolit.

Wykonanie odczytu

Po obraniu punktu, który chcemy pomierzyć celujemy na niego lunetę. Po wstępnym wycelowaniu,

blokujemy obroty sprzęgami, a następnie kręcimy leniwkami ruchu poziomego i pionowego do momentu
celowania dokładnego.

Teraz możemy przejść do odczytu. Otwieramy lusterko na alidadzie i nakierowujemy światło na

otwór w celu oświetlenia przyrządów odczytowych. Patrząc przez okular odczytowy widzimy dwie skale:
jedna o opisie „V” (miernik kąta pionowego) i druga „H” (kąta poziomego). Odczytujemy ze skali XX

(XX i YY - z podziałek, oraz ZZ jako wizualna ocena odległości między najmniejszymi podziałkami, jednak
wartość zawsze jest w granicach błędu odczytu). Należy nadmienić że 1g=1/400 kąta pełnego, natomiast
1g=100c=10000cc.

Źródło:
„Zielina L., Jamka M.:

Geodezja Inżynieryjna.

Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych,

wydanie drugie, Kraków 2004”