NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

30

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2009

twierdza poprzez wykonanie reakcji po-
stury i postawy. W wypadku lokalizacji
wewnątrzczaszkowej dodatkowych infor-
macji może nam dostarczyć analiza chodu
zwierzęcia. W sytuacji stwierdzenia obec-
ności inochodu zmiana może być zlokali-
zowana w przodomózgowiu. W wypadku
dostrzeżenia dysmetrii (najczęściej hiper-
metrii, rzadziej hipometrii) uszkodzenie
obejmuje zazwyczaj móżdżek. Hipometria
i zaburzenia równowagi wskazują na lo-
kalizację w zakresie pnia mózgu; dodat-
kowo pochylenie głowy na stronę osi ciała
wskazuje na ośrodkowy aparat przedsion-
kowy. W tej sytuacji brak zaburzeń pro-
priocepcji mówi o lokalizacji obwodowej
w układzie przedsionkowym.

Neurologicznie możliwe jest zróżnico-

wanie zmian w czterech odcinkach rdze-
nia kręgowego:
1) odcinku szyjnym (C1-C5);
2) odcinku szyjno-piersiowym (C6-T2);
3) odcinku piersiowo-lędźwiowym (T3-

-L3);

4) odcinku lędźwiowo-krzyżowym (L4-

-S3).
Różnicowanie to odbywa się na pod-

stawie badania odruchów rdzeniowych.
W razie stwierdzenia obecności nor-
malnych, wzmożonych lub klonicznych
odruchów mówi się o tzw. uszkodzeniu
górnego neuronu ruchowego (GNR), na-
tomiast w wypadku osłabienia lub zani-
ku odruchów − o uszkodzeniu dolnego
neuronu ruchowego (DNR). U zwierząt
z czteroporażeniem (tetraplegią lub te-
traparezą), w przypadku stwierdzenia ob-
jawów uszkodzenia GNR we wszystkich
czterech kończynach, mamy do czynienia
z lokalizacją C1-C5. Jeżeli w kończynach
przednich objawy wskażą na uszkodzenie
DNR, a w tylnych GNR, będziemy mie-
li do czynienia z uszkodzeniem w zakre-
sie C6-T2 rdzenia kręgowego. U zwierząt
z niedowładem lub porażeniem kończyn

Szczegółowe badanie neurologiczne po-
zwala na ustalenie dokładnej lokalizacji
uszkodzenia układu nerwowego (ryc. 4).
Ustalenie właściwej lokalizacji neuro-
logicznej gwarantuje szybkie dotarcie
do przyczyny zaburzeń.

Po przeprowadzeniu badania neuro-

logicznego (dokładny schemat oraz opis
przedstawiono w numerze „Weteryna-
rii w Praktyce” 5/2009, str. 16) badają-
cy powinien zarezerwować sobie kilka
minut, aby w spokoju przeanalizować
stwierdzone zmiany neurologiczne. Bar-
dzo pomocny w interpretacji oraz okre-
śleniu lokalizacji choroby jest algorytm
zaproponowany przez profesora André
Jaggy’ego. Algorytm oparty jest na kilku
prostych założeniach (ryc. 5). Pierwszy
postulat Jaggy’ego zakłada, że w wypad-
ku stwierdzenia u zwierzęcia osłabienia
lub zaniku wszystkich odruchów rdze-
niowych mamy do czynienia z lokalizacją
obwodową, czyli z uszkodzeniem uogól-
nionym tzw. dolnego neuronu rucho-
wego (DNR). Do DNR zaliczamy przede
wszystkim: mięśnie, płytkę nerwowo-
-mięśniową, nerwy ruchowe i czuciowe,
korzenie nerwowe oraz neurony rucho-
we (tzw. alfa-motoneurony) znajdujące się
w rdzeniu kręgowym. Jeśli pierwszy po-
stulat nie został spełniony, należy zwrócić
uwagę na wyniki badania nerwów czasz-
kowych lub/i odruchu obronnego (na-
zywanego też odruchem zagrożenia lub
grożenia). Drugi postulat mówi, że je-
śli badający stwierdza obecność defi cy-
tów nerwów czaszkowych lub/i odruchu
obronnego, mamy do czynienia z lo-
kalizacją wewnątrzczaszkową, jeśli nie
– z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.
Oprócz lokalizacji uszkodzenia w móżdż-
ku u pacjentów tych stwierdzamy również
zaburzenia czucia proprioceptywnego
(świadomego czucia przestrzennego, tzw.
„czucia głębokiego”), które badający po-

dr n. wet. Marcin Wrzosek

rezydent Europejskiego College’u Neurologii Weterynaryjnej, Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Abstract

A neurological patient in a veterinary
surgery may be riddled with neurologi-
cal defi cits which demand the correct
forms of interpretation and may point
very suggestively to the cause of the il-
lness (eg. myodonus of the distemper
dogs). Some of them may be quite cha-
racteristic for the damage of a certain
given fragment of the nervous system
(eg. intention tremor caused by the da-
mage of cerebellum). The most com-
monly observed defi cits not only include
various, uncharacteristic cases, but also
comprise such symptoms as may be the
result of various neurological locations
(eg. head tilt to the side).

Key words

neurological location, dog, cat

Streszczenie

Pacjent neurologiczny trafi ający do prak-
tyki weterynaryjnej może przedstawiać
wiele defi cytów neurologicznych, które
wymagają odpowiedniej interpretacji
i mogą bardzo sugestywnie wskazać
przyczynę choroby (np. mioklonia w prze-
biegu nosówki). Niektóre z nich mogą
być charakterystyczne dla uszkodzenia
konkretnego obszaru układu nerwowe-
go (np. drżenie intencyjne przy uszko-
dzeniu móżdżku). Najczęściej jednak
obserwowane są nie tylko różnorodne,
mało charakterystyczne deficyty, ale
również takie objawy, które mogą po-
chodzić z różnych lokalizacji neurolo-
gicznych (np. przechylenie głowy).

Słowa kluczowe

lokalizacja neurologiczna, pies, kot

Lokalizacja

neurologiczna

Klucz do rozpoznania

NEUROLOGIC LOCATION
THE KEY TO IDENTIFICATION AND DIAGNOSIS

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

32

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2009

tylnych (paraplegia, parapareza) zaobser-
wowanie w tych kończynach objawów
uszkodzenia GNR mówić będzie o lokali-
zacji w rejonie T3-L3 rdzenia, jeśli objawy
uszkodzenia DNR, to odcinka L4-S3.

Postulaty Jaggy’ego ułatwiają „przygo-

dę z neurologią weterynaryjną”, niemniej
jednak wymagane jest posiadanie dodat-
kowej wiedzy dla potwierdzenia swojej
lokalizacji neurologicznej.

Z

ABURZENIA

OBWODOWE

Zaburzenia DNR w postaci neuropa-
tii, chorób płytki motorycznej, miopa-
tii lub neuromiopatii charakteryzuje ze-
spół objawów w postaci: uogólnionego
osłabienia (ryc. 3), szybkiego męcze-
nia się, sztywności i chwiejności cho-
du. Zwierzęta te wykażą również zaniki
mięśniowe wynikające z odnerwienia lub
z nieużywania mięśni. Czasami dojdzie
do pojawienia się obszarów z przeczu-
licą skórną. W przypadku chorób płyt-
ki motorycznej najczęściej obserwuje się
objawy nietolerancji wysiłkowej, dlatego
u tych pacjentów warto jest zbadać odru-
chy przed wysiłkiem i po nim (np. cho-
dzenie po schodach, bieganie itp.).

U

SZKODZENIE

RDZENIA

KRĘGOWEGO

W przypadku uszkodzenia rdzenia krę-
gowego w zakresie lędźwiowo-krzyżo-
wym (L4-S3) dochodzi do porażenia lub
niedowładów tylnych kończyn. U tych
zwierząt obserwowane będzie również
osłabienie odruchów ogona, odbytu i pę-
cherza moczowego. Zmiany behawioral-
ne w tym przypadku (apatia, osowiałość)
mogą wynikać nie z uszkodzenia przo-
domózgowia, ale z bolesności lub intok-
sykacji organizmu wskutek zatrzymania
kału i moczu.

W przypadku uszkodzenia odcinka

piersiowo-lędźwiowego czasami zwie-
rzęta wykazują silne napięcie mięśniowe
kończyn obręczy barkowej. Nie wynika
to z uszkodzenia innego niż T3-L3 od-
cinka rdzenia kręgowego, a z kompen-
sacji mięśniowej. Zwierzęta te po pro-

stu starają się chodzić, dlatego tak silnie
napinają kończyny przednie oraz szyję
i kark, aby zrównoważyć defi cyt kończyn
tylnych. U tych zwierząt należy również
pamiętać o spazmie zwieracza cewki mo-
czowej, co może być przyczyną zatrzy-
mania moczu (objaw uszkodzenia GNR
tego mięśnia).

W sytuacji uszkodzenia odcinka szyj-

no-piersiowego (C6-T2) zwierzęta czę-
sto wykazują obniżenie położenia gło-
wy, bolesność lub zaniki mięśni karku.
Czasami wskutek uszkodzenia nerwu
współczulnego, który przebiega przez
splot barkowy, może dojść do pojawie-
nia się zespołu Hornera (miosis – zwę-
żenie źrenicy, ptosis – wypadnięcie po-
wieki trzeciej, enophtalmus – opadanie
powieki). Aby zjawisko to nie uszło uwa-
dze badającego, badanie neurologiczne
zawsze powinno być wykonane w cało-
ści. Jednocześnie nie należy zapominać,
że zarówno kończyny miedniczne, jak
i pęcherz moczowy objęte są objawami
uszkodzenia GNR i wymagają odpowied-
niego postępowania (fi zjoterapia – masa-
że, wyciskanie, cewnikowanie).

W przypadku uszkodzenia odcin-

ka C1-C5 rdzenia należy zaobserwo-
wać pojawiające się osłabienie ruchów
karku, szyi, jak również przeczulicę tej
okolicy. U zwierząt z uszkodzeniem od-
cinka C5-C7 może dojść do nagłych za-
burzeń oddechu i śmierci w wyniku za-
burzeń funkcji nerwu przeponowego,
który w tym odcinku rdzenia kręgowe-
go ma swoje neurony ruchowe.

Z

ABURZENIA

WEWNĄTRZCZASZKOWE

Uszkodzenie móżdżku powoduje po-
jawienie się objawów dysmetrii (hiper-
metrii, hipometrii). Często obserwuje się
również tzw. drżenie zamiarowe (inten-
cyjne) podczas zamiaru ruchu u pacjen-
ta, np. jedzenia lub picia. Drżenia doty-
czą całego ciała, natomiast, co ważne,
nie dochodzi do utraty siły ruchu. Nie
stwierdza się również zaburzeń świado-
mości u tych zwierząt ani zaburzeń pro-

priocepcji (reakcje postury i postawy).
Czasami u tych pacjentów pojawiają się
objawy przedsionkowe (oczopląs, zabu-
rzenia równowagi, skręt głowy) lub utra-
ta odruchu obronnego.

Zmiany w zakresie pnia mózgu są dla

zwierzęcia równoznaczne z rokowaniem
ostrożnym lub złym, dlatego postawienie
tej lokalizacji musi być dogłębnie prze-
myślane. W tej okolicy układu nerwowe-
go przebiega dużo szlaków wstępujących
i zstępujących, jak również ma począ-
tek wiele nerwów czaszkowych. Uszko-
dzenie pnia mózgu spowodować może
pojawienie się defi cytów propriocepcji
oraz nerwów czaszkowych: trójdzielnego
(NC V; czucie twarzy, ruch mięśni żwa-
czy), twarzowego (NC VII; mimika twa-
rzy, odruch źrenicowy, ryc. 2), okorucho-
wego, bloczkowego oraz odwodzącego
(NC II, IV, VI; ruchy gałek ocznych, zez),
przedsionkowo-ślimakowatego (NC VIII;
słuch, równowaga, ryc. 1), językowo-gar-
dłowego, błędnego (NC IX, X; ruch gar-
dła, połykanie, krtań), podjęzykowego
(NC XII; ruch języka). W pniu mózgu do-
chodzi również do generacji chodu (jądro
czerwienne), dlatego uszkodzenie tej oko-
licy może wywołać silne zaburzenia poru-
szania się. Tu również znajduje się ośro-
dek oddechowy (hiperwentylacja, oddech
Cheyne-Stokesa). Dodatkowo w tej struk-
turze mieści się tak zwany wstępujący ak-
tywujący układ siateczkowy (ARAS, ang.
ascending reticular activating system), które-
go funkcją jest aktywacja przodomózgo-
wia (m.in. kory mózgowej). Uszkodzenie
tego układu skutkuje otępieniem, śpiącz-
ką lub śmiercią (ryc. 3).

Do przodomózgowia zaliczany jest

układ limbiczny, podwzgórze, wzgórze
oraz kora mózgowa. Ponieważ układ lim-
biczny odpowiedzialny jest za stany świa-
domości czy emocje zwierzęcia, podczas
jego uszkodzenia dochodzi do pojawienia
się objawów agresji, pobudzenia, dezorien-
tacji, czasem depresji lub śpiączki. Przy
uszkodzeniu podwzgórza można się spo-
dziewać zaburzeń gospodarki hormonal-
nej, jak również dotyczących uczucia głodu,

Ryc. 3. Śpiączka z przeprostem czterokończyno-
wym po masywnym uszkodzeniu OUN w wyniku
urazu komunikacyjnego u 2-letniego mieszańca

Ryc. 2. Uszkodzenie funkcji nerwu twarzowego
lewego wskutek zakażenia pochodzącego od ciała
obcego w kanale słuchowym zewnętrznym

Ryc. 1. Uszkodzenie obwodowego układu przed-
sionkowego po zakażeniu bakteryjnym zewnętrzne-
go kanału słuchowego u 7-letniego wyżła

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

34

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2009

pragnienia oraz termoregulacji. U zwie-
rząt tych nie stwierdza się zaburzeń w za-
kresie jakości chodu, możliwe jest nato-
miast chodzenie bez celu czy chodzenie
po kole. Do najczęstszych i najwcześniej-
szych objawów uszkodzenia kory mózgo-
wej zalicza się przede wszystkim drgaw-
ki (zarówno miejscowe, jak i uogólnione).
U zwierząt tych możliwe jest niezaobser-
wowanie jakichkolwiek defi cytów neurolo-
gicznych pomimo obecności dużych zmian
w przodomózgowiu. Nawet jeśli badanie
neurologiczne będzie negatywne, właści-
ciel zwierzęcia powinien być poinformo-
wany o konieczności uważnej obserwacji
pacjenta lub, najlepiej, badania obrazowe-
go OUN (tomografi a komputerowa lub re-
zonans magnetyczny). W przypadku agre-
sji zwierzęcia wymagana jest konsultacja
z wykwalifi kowanym specjalistą zajmują-
cym się behawioryzmem zwierząt.

Po określeniu lokalizacji neurologicz-

nej u pacjenta badający powinien wyko-
nać listę diagnostyki różnicowej. Dobrze
jest, jeśli lekarz weterynarii jest w stanie
wymienić minimum 3 choroby mogące
dotyczyć danej lokalizacji neurologicz-
nej. W przypadku braku chorób różni-
cowych należy koniecznie uzupełnić listę
na podstawie ogólnie dostępnej literatu-
ry. Brak szerszego podejścia na tym eta-
pie diagnostyki doprowadza najczęściej
do stosowania standardowego leczenia,
bez próby potwierdzenia swojego rozpo-
znania. W sporządzeniu listy diagnostyki
różnicowej pomocny jest schemat Vita-
min D. Schemat ten używany jest przez
neurologów na całym świecie (w Amery-
ce jest preferowany Damniit V) i pomaga
w odszukaniu najpierw kategorii choro-
by, a następnie konkretnego rozpoznania.
Litery akronimu Vitamin D oznaczają
z angielskiego pierwsze litery katego-
rii chorób; V – vascular, naczyniowe; I –
infl ammatory, infectious, zapalne, zakaź-
ne; T – trauma, uraz; A – anomaly, wada
wrodzona; M – metaboliczne, toksyczne;
I – idiopatyczne; N – nowotworowe; D –
degenerative, zwyrodnieniowe. Zakwalifi -
kowanie choroby do jednej z tych katego-
rii ułatwia schemat przebiegu schorzenia
w czasie (przebieg objawów klinicznych
w czasie zamieszczono w „Weterynarii
w Praktyce” 5/2009, str. 16).

P

ODSUMOWANIE

Przeprowadzenie dokładnego badania,
podsumowanie defi cytów neurologicz-
nych oraz ich dopasowanie do lokalizacji
w układzie nerwowym, a następnie wyko-
nanie listy diagnostyki różnicowej chorób
nerwowych jest jedyną możliwą i właści-
wą drogą w postępowaniu z weterynaryj-
nym pacjentem neurologicznym. Tego
typu podejście do pacjenta gwarantuje

prawidłowe rozpoznanie oraz postępowa-
nie terapeutyczne, nawet jeśli doprowadzi
to do eutanazji zwierzęcia (z powodu np.
guza mózgu). Postępowanie to jest pro-
fesjonalne i uczciwe w stosunku do wła-
ściciela, zwierzęcia oraz siebie i może być
powodem satysfakcji zawodowej.



Piśmiennictwo
1. Braund K.G.: Clinical Syndromes in Veteri-

nary Neurology. Mosby 2002, s. 38-82.

2. Chrisman C.L.: Problems in Small Animal

Neurology. 2 ed. Lea & Febiger 1991, s. 74-
-124.

3. Dewey C.W.: A Practical Guide to Canine

and Feline Neurology. Blackwell Publishing
2003, s. 3-30.

4. Jaggy A.: Atlas und Lehrbuch der Kleintier-

neurologie. Schluetersche 2005, s. 35-68.

5. Lorenz M.D., Korgenay J.N.: Neurologia

weterynaryjna. Elsevier Urban & Partner,
Wrocław 2008, wyd. 1, s. 45-93.

6. Platt. S.R., Olby N.J.: BSAVA Manual of Ca-

nine and Feline Neurology. 3

rd

ed., BSAVA

2004, s. 24-54.

dr n. wet. Marcin Wrzosek

Katedra Chorób Wewnętrznych

i Pasożytniczych

z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47

e-mail: [e-mail]

I. Postulat: Odruchy rdzeniowe osłabione?

II. Postulat: Nerwy czaszkowe lub/i o. zagrożenia?

• alfa-motoneuron
• korzenie nerwowe
• nerw
• płytka nerwowo-mięśniowa
• mięsień

C1-C4 GNM

GNM

C5-Th1 DNM

GNM

Th2-L2 GNM
L3-S3 DNM

Postulaty

CUN

Mózg

Rdzeń kręgowy

Odruchy rdzeniowe?

Segmenty rdzenia
kręgowego

Kończyny
piersiowe

Kończyny
miednicze

PUN

Reakcje postury i postawy?

Chód?

Inochód Mózg
Hipermetria Móżdżek
Hipometria Pień

mózgu

dodatkowo

Pozycja Aparat
głowy przedsionkowy

Odruch korektury

Obwodowy
układ
przedsionkowy

Ośrodkowy

układ

przedsionkowy

Ryc. 4. Możliwe lokalizacje neurologiczne u pacjenta neurologicznego. N-M – nerwowo-mięśniowa

Ryc. 5. Algorytm lokalizacji neurologicznej wg Jaggy’ego

Mózg

T3-L3

C1-C5

C6-T2

L4-S3

N-M