___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Grzegorz Wójcik

Wytwarzanie tkanin na krosnach chwytakowych
826[01].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Krystyna Jaros
mgr inż. Halina Włodarczyk



Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Michalak



Konsultacja:

mgr Małgorzata Sienna










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 826[01].Z2.03
„Wytwarzanie tkanin na krosnach chwytakowych”, zawartego w programie nauczania dla
zawodu operator maszyn w przemyśle włókienniczym.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom, 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Mechanizm tworzący przesmyk

7

4.1.1.

Materiał nauczania

7

4.1.2.

Pytania sprawdzające

10

4.1.3.

Ć

wiczenia

10

4.1.4.

Sprawdzian postępów

11

4.2.

Mechanizm wprowadzający wątek do przesmyku

12

4.2.1.

Materiał nauczania

12

4.2.2.

Pytania sprawdzające

14

4.2.3.

Ć

wiczenia

14

4.2.4.

Sprawdzian postępów

15

4.3.

Mechanizm dobijający wątek do krawędzi tkaniny

16

4.3.1.

Materiał nauczania

16

4.3.2.

Pytania sprawdzające

18

4.3.3.

Ć

wiczenia

18

4.3.4.

Sprawdzian postępów

20

4.4.

Mechanizm zasilający krosno osnową

21

4.4.1.

Materiał nauczania

21

4.4.2.

Pytania sprawdzające

23

4.4.3.

Ć

wiczenia

24

4.4.4.

Sprawdzian postępów

25

4.5.

Mechanizm odbierający tkaninę ze strefy tworzenia

26

4.5.1.

Materiał nauczania

26

4.5.2.

Pytania sprawdzające

28

4.5.3.

Ć

wiczenia

28

4.5.4.

Sprawdzian postępów

30

4.6.

Urządzenia kontrolne w krośnie Sulzera

31

4.6.1.

Materiał nauczania

31

4.6.2.

Pytania sprawdzające

32

4.6.3.

Ć

wiczenia

32

4.6.4.

Sprawdzian postępów

33

5.

Sprawdzian osiągnięć

34

6.

Literatura

39

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wytwarzaniu tkanin na krosnach

chwytakowych i obsługi tego typu krosien.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania wiedzy
o budowie i obsłudze krosien chwytakowych,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące budowy krosien

chwytakowych ich obsługi i konserwacji.

Rozdział „Pytania sprawdzające” zawiera pytania, na które odpowiadając sprawdzisz jak

opanowałeś materiał nauczania.

Rozdział „Ćwiczenia” zawiera ćwiczenia, rozwiązanie, których pozwoli Ci utrwalić

i uzupełnić informacje o poznanym materiale nauczania.

Następnym etapem po poprawnym wykonaniu ćwiczeń jest rozwiązanie sprawdzianu

postępów. W tym celu:
–

przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,

–

zaznacz odpowiedź w odpowiednim miejscu.
Jeśli na któreś z pytań nie będziesz znał odpowiedzi, będzie to wskazywało na luki

w Twojej wiedzy. Musisz wrócić do treści materiału nauczania, który niedostatecznie
opanowałeś.

Poznanie przez Ciebie materiału nauczania zawartego w jednostce modułowej pod

tytułem „Wytwarzanie tkanin na krosnach chwytakowych” pozwoli nauczycielowi
przeprowadzić sprawdzian poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych
umiejętności. W tym celu nauczyciel przekaże Ci do rozwiązania zestaw zadań testowych,
które są zamieszczone w rozdziale „Sprawdzian osiągnięć”.

Zawiera on:

–

instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu

–

zestaw zadań testowych,

–

kartę odpowiedzi, w której w przeznaczonych miejscach wpisz odpowiedzi na pytania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

826[01].Z2

Technologia tekstyliów tkanych

826[01].Z2.01

Przygotowanie przędzy do tkania

826[01].Z2.02

Wytwarzanie tkanin

na krosnach czółenkowych

826[01].Z2.04

Wytwarzanie tkanin

na krosnach rapierowych

826[01].Z2.03

Wytwarzanie tkanin

na krosnach chwytakowych

826[01].Z2.05

Wytwarzanie tkanin

na krosnach dyszowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżniać przędze i wyroby włókiennicze,

–

rozróżniać nitki pojedyncze, wielokrotne i skręcane wielostopniowo,

–

wymieniać sposoby wytwarzania podstawowych wyrobów włókienniczych,

–

ustalać wpływ poszczególnych parametrów procesu klejenia na jakość osnowy,

–

charakteryzować rodzaje tkanin i splotów tkackich,

–

przewlekać nitki osnowy przez oczka strun nicielnicowych i szczeliny płochy, zgodnie
z otrzymanymi warunkami technologicznymi,

–

odczytać rysunki zestawieniowe zespołów i podzespołów maszyn,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

obsługiwać komputer,

–

charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
włókienniczym,

–

charakteryzować sposób tworzenia tkaniny na krośnie czółenkowym,

–

obsługiwać krosno czółenkowe,

–

rozpoznawać nieprawidłowości pracy krosna czółenkowego,

–

wykonywać podstawowe obliczenia produkcyjne,

–

oceniać jakość wytwarzanej tkaniny,

–

identyfikować przyczyny powstawania błędów w tkaninie wytworzonej na krośnie
czółenkowym,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżnić technologie wytwarzania tkanin na krosnach chwytakowych,

–

przygotować stanowisko do wykonywania tkaniny na krośnie chwytakowym,

–

rozpoznać zasady działania podstawowych mechanizmów krosna chwytakowego,

–

ocenić stan techniczny krosna chwytakowego,

–

obsłużyć krosno chwytakowe zgodnie z instrukcją obsługi,

–

zastosować zasady eksploatacji krosien chwytakowych,

–

wyprodukować tkaninę z różnych surowców i o różnych splotach,

–

zidentyfikować nieprawidłowości w pracy krosna,

–

uporządkować stanowisko pracy,

–

ocenić jakość wytworzonej tkaniny,

–

wykonać podstawowe obliczenia produkcyjne,

–

wykonać konserwację krosna zgodnie z DTR,

–

posortować odpady produkcyjne,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Mechanizm tworzący przesmyk

4.1.1. Materiał nauczania

Charakterystyka krosna chwytakowego

Jest to krosno bezczółenkowe, w którym wprowadzanie do przesmyku wątku,

odwijanego z nieruchomego nawoju, odbywa się za pomocą chwytaka (rys. 5) przejmującego
koniec podanej nitki. Istnieje wiele typów krosien chwytakowych. W naszym kraju
najbardziej rozpowszechnione są krosna typu Sulzera produkcji szwajcarskiej (rys. 1) (STB
symbol krosien produkowanych na licencji Sulzera w dawnym ZSRR).

Rys. 1.

Krosno chwytakowe [4]

Cechą krosien Sulzera jest ciągłe kontrolowanie wątku, który po wprowadzeniu

do przesmyku jest uchwycony w zaciski i dopiero wtedy za pomocą płochy w bidle dobijany
do krawędzi tkaniny. Istnieje możliwość produkowania obok siebie kilku tkanin.

Krosna tego typu mają duże prędkości i znaczne szerokości tkania (do 5,41 m). Można na

nich przerabiać wątek o różnej grubości.

Fazy wprowadzania wątku przedstawia rysunek 2. Nitka jest odwijana z nawoju (1),

przechodzi przez naprężacz (2) o sterowanym docisku, oczko dzwigni kompensacyjnej (3)
i trafia do podawacza (4). Kolejność faz tworzenia tkaniny jest następująca:
–

chwytak 5 zostaje przekazany z transportera do podawacza (rys. 2a),

–

szczęki podawacza 4 rozchylają się, a zacisk chwytaka zakleszcza wątek (rys. 2b),

–

następuje wyrzut chwytaka, towarzyszy temu podniesienie dźwigni kompensacyjnej (3),
co zabezpiecza wątek przed zerwaniem, jednocześnie zmniejsza się docisk naprężacza (2)
(rys. 2c),

–

chwytak po osadzeniu, po przeciwnej stronie przesmyku, zostaje nieznacznie cofnięty,
w tym czasie dźwignia kompensacyjna (3), wykonując ruch do dołu, napręża wątek,
następuje również przesuwanie podawacza (4) w kierunku lewej krajki (rys. 2d),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

–

po zbliżeniu podawacza (4) do lewej krajki jego szczęki zaciskają wątek, zaciski
krajkowe (6) obustronnie przechwytują wątek, zaś naprężacz napina nitkę (rys. 2e),

–

nożyczki (7) przecinają wątek przy lewej krajce, zaś chwytak, po rozwarciu szczęk
zacisku, zwalnia nitkę i opada na transporter, który przemieszcza go na lewą stronę
krosna (rys. 2f),

–

wątek przytrzymywany zaciskami (6) zostaje dobity do krawędzi tkaniny (rys. 2g),

–

podawacz wątku wraca do położenia wyjściowego, przemieszczając zaciśnięty
w szczękach koniec nitki, której nadmiar jest przejmowany przez opadającą dźwignię
kompensacyjną (3). Kolejny chwytak zostaje przekazany do podawacza, zaś końce
poprzedniego wątku zagięte igłami (8) i wprowadzone do następnego przesmyku,
tworząc obustronnie zamkniętą krajkę (rys. 2h). Następnie cykl się powtarza.

Rys. 2. Fazy wprowadzania wątku do przesmyku w krośnie Sulzera: 1) nawój, 2) naprężacz, 3) dzwignia

kompensatora, 4) podawacz, 5) chwytak, 6) zaciski krajkowe, 7) nożyczki, 8) zagięte igły [2, s. 76]

Liczba chwytaków zależy od szerokości krosna i wynosi na przykład:

–

dla krosna o szerokości 2160 mm – 11 sztuk,

–

dla krosna o szerokości 3300 mm – 17 sztuk.
W każdym cyklu tkania tylko jeden z nich jest wprowadzony do przesmyku, podczas gdy

pozostałe są przenoszone na transporterze do podawacza wątku.

Mechanizmy tworzące przesmyk

Krosna chwytakowe mogą być wyposażone w mechanizm krzywkowy tworzący

przesmyk, w maszynę nicielnicową albo maszynę żakardową. Mechanizm krzywkowy
zamocowany jest na zewnątrz krosna po przeciwnej stronie niż napęd (rys. 3). Każda
nicielnica napędzana jest zespołem dwóch krzywek (1) (krzywką i przeciwkrzywką)
połączonych sztywno. Krzywki otrzymują napęd od wału poprzecznego poprzez przekładnię
łańcuchową. Na dwuramiennej dźwigni (2), w sposób pokazany na rysunku, są ułożyskowane
dwa toczki. Jeden współpracuje z krzywką a drugi z przeciwkrzywką. Taki układ zapewnia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

ciągłą współpracę toczków z krzywkami. Wahania dźwigni (2) przenoszone są przez układ
dźwigni dwuramiennych, układ cięgien na parę dźwigni (3) sztywno połączonych z ramkami
nicielnicowymi (4) osadzonymi w prowadnicach (5). Konstrukcja mechanizm umożliwia
wytwarzanie splotów o maksymalnie ośmiu wątkach w raporcie. Krzywka i przeciwkrzywka
mogą być wykonane jako jednoraportowe i dwuraportowe.

Rys. 3. Krzywkowy mechanizm nicielnicowy tworzący przesmyk: 1) krzywka, przeciwkrzywka, 2) dźwignia

dwóramienna z toczkami, 3) dźwignie, 4) ramka nicielnicowa, 5) prowadnice [1, s. 62]

W pierwszym przypadku przy jednym obrocie krzywki jest wytwarzany jeden raport

wątkowy, zaś w drugim dwa raporty. Maksymalna liczba nicielnic to 10 lub 14. Dwie ostatnie
nicielnice wykorzystywane są do zaplatania krajek.

Rys. 4.

Krzywkowy mechanizm nicielnicowy tworzący przesmyk [4]

Wał
poprzeczny

Łańcuch

Krzywka
i
przeciwkrzywka

5

1

2

3

4

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co jest cechą charakterystyczną krosien chwytakowych?

2.

Jakie mechanizmy tworzą przesmyk na krośnie Sulzera?

3.

Jakie zadanie spełnia krzywka i przeciwkrzywka w mechanizmie nicielnicowym?

4.

Jakie duże raporty splotów pozwala wykonać mechanizm nicielnicowy krzywkowy?

5.

Jakie zalety ma mechanizm nicielnicowy krzywkowy?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamontuj zestaw krzywek otrzymany od nauczyciela w skrzynce mechanizmu

nicielnicowego krzywkowego tworzącego przesmyk.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych schemat mechanizmu krzywkowego i dokonać
jego analizy,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna, jak należy zainstalować krzywki napędzające
ramki nicielnicowe,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie, stosując się do instrukcji obsługi krosna,

5)

sprawdzić poprawność wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno z mechanizmem nicielnicowym krzywkowym zewnętrznym,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na krośnie pękła dolna belka ramki nicielnicowej. Wymień uszkodzoną ramkę

nicielnicową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych schemat mechanizmu nicielnicowego krzywkowego,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna czółenkowego wyposażonego w mechanizm
krzywkowy, jak mocujemy ramkę nicielnicową,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie, stosując się do instrukcji obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno z mechanizmem nicielnicowym krzywkowym,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 3

Zwiąż na krośnie zerwane nitki osnowy. Przed przystąpieniem do prostowania zerwanych

nitek osnowy wyrównaj nicielnice, wykorzystując mechanizm nicielnicowy krzywkowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych schemat mechanizmu nicielnicowego krzywkowego,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna chwytakowego wyposażonego w mechanizm
krzywkowy, jak równamy ramki nicielnicowe,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie, stosując się do instrukcji obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno z mechanizmem nicielnicowym krzywkowym,

–

narzędzia potrzebne do wykonania zadania,

–

nożyczki,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wyjaśnić od czego zależą fazy pracy mechanizmu nicielnicowego?

2)

wyjaśnić zasadę działania mechanizmu nicielnicowego krzywkowego?

3)

wyjaśnić termin „czysty przesmyk”?

4)

wyjaśnić różnice między mechanizmem krzywkowym, a maszyną
nicielnicową?

5)

wymienić maksymalną liczbę ramek nicielnicowych, którą może
napędzać mechanizm krzywkowy?

6)

wyjaśnić jaki asortyment wyrobów można wykonywać na krośnie
chwytakowym?

7)

wymienić uszkodzoną ramkę nicielnicową?

8)

związać na krośnie zerwane nitki osnowy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Mechanizm wprowadzający wątek do przesmyku (przerzutowy)

4.2.1. Materiał nauczania

W krosnach chwytakowych wątek wprowadzany jest do przesmyku przy pomocy

mikrochwytaka o masie 40 g (rys. 5). Konstrukcja chwytaka pozwala na stosowanie go do
przędz o bardzo zróżnicowanych grubościach i wykonanych z rozmaitych surowców. Inna
jest tylko siła docisku szczęk trzymających nitkę wątku i kształt powierzchni dociskającej.

Rys. 5. Mikrochwytak (w szczękach mikrochwytaka znajduje się nitka wątku) [opracowanie własne]

Mikrochwytak (chwytak) wyrzucany jest zawsze z jednej strony krosna. Przelatuje on

przez przesmyk w tunelu utworzonym z płaskowników prowadzących (grzebieni). Dzięki
temu rozwiązaniu nie występuje szkodliwe oddziaływanie przenośnika wątku na osnowę
i powstają bardzo małe opory w czasie przelotu chwytaka (rys. 6).

a)

b)

Rys. 6. Przelot chwytaka przez przesmyk: 1 – chwytak, 2 – prowadniki chwytaka, 3 płocha; a) rysunek

fragmentu bidła [5, s. 367], b) zdjęcie fragmentu bidła [opracowanie własne]

Chwytak przejmuje koniec podawanej nitki odwijanej z nieruchomego nawoju. Następnie

dzięki energii kinetycznej przekazanej mu przez układ przerzutowy akumulacyjny
(sprężynowy), przerzucany jest na drugą stronę krosna.

Mechanizm przerzutowy pokazany jest na rysunku 7. Mechanizm nie porusza się wraz

z bidłem tylko przytwierdzony jest do ramy krosna. Głównym elementem mechanizmu jest
wałek skrętny (2), jednym końcem osadzony w obudowie maszyny. Na wałek nasunięta jest
luźna tuleja (3) połączona z nim jedynie na końcu. Na tulei znajduje się sztywno osadzony
drążek przerzutowy (1), który poprzez suwak napędza chwytak. Krzywka (10) mocowana jest
na wale WK, napędzanym przekładnią stożkową od głównego wału krosna. Krzywka,
poprzez toczek (7) obrotowo osadzony w dźwigni trójramiennej (6), odchyla ją w prawo
wokół punktu obrotu O

3

. Wówczas przez łącznik (5) i ramię (4), sztywno związane z tuleją,

następuje jej obrót. Trwa to aż do chwili, gdy punkty O

1

, O

2

, O

3

znajdą się na linii prostej.

Układ dźwigni znajduje się wtedy w martwym położeniu (rys. 8a) i mechanizm
przygotowany jest do wyrzutu. Podczas skręcania wałka (2) zostaje w nim zmagazynowana
energia statyczna. Zamienia się ona w energię kinetyczną, po wytrąceniu układu dźwigni

1

2

3

1

2

3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

z położenia równowagi. Nastąpi to na skutek zadziałania toczka (8), obrotowo osadzonego na
krzywce (10), na poziome ramię (9) dźwigni (6). W wyniku tego wałek (2) gwałtownie
rozkręca się, napędzając drążek przerzutowy (1) i chwytak (13). By złagodzić udarny
przebieg rozkręcania wałka, wprowadzono tłumienie, przez zastosowanie amortyzatora
olejowego (12), połączonego z dźwignią (6).

a)

b)

c)

Rys. 7. Mechanizm przerzutowy akumulacyjny [5, s. 365]

Podczas postoju dźwigni w skrajnym położeniu następuje przekazanie chwytaka

z transportera do podawacza wątku.

Na krośnie po stronie zasilania wątkiem znajduje się nieruchoma wyrzutnia.
Z wyrzutnią współpracują czujniki kontrolujące prawidłowość ustawienia chwytaka

w wyrzutni i jego wyrzut.

Po prawej stronie krosna, na linii przelotu chwytaka, znajduje się zespół mechanizmów

przeznaczonych do:
–

hamowania chwytaka po przelocie,

–

cofania chwytaka w kierunku krajki po przelocie,

–

wykleszczania wątku z zacisków chwytaka,

–

wysuwania chwytaka z urządzenia hamującego i przekazywanie go na transporter.
Prawidłowość hamowania chwytaka jest kontrolowana specjalnym czujnikiem

mechanicznym, ponadto wiele innych czujników kontroluje prawidłowość działania
wymienionych wyżej mechanizmów. Urządzenie hamujące jest także wspornikiem dla
prawego mechanizmu krajkowego i wraz z nim może być przesuwane zależnie od wymaganej
szerokości tkania.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie zadania w czasie procesu tkania realizuje chwytak?

2.

Jakiego typu mechanizm przerzutowy pracuje w krośnie Sulzera?

3.

Jak napędzany jest drążek przerzutowy w krośnie Sulzera?

4.

Jak zamocowana jest wyrzutnia chwytaka?

5.

Jaki

element napędza mechanizm przerzutowy w krośnie Sulzera?

1

13

2
q

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nitka wątku odwinęła się z nawoju do końca. Wymień nawój, przeprowadź nitkę przez

prowadniki krosna, odszukaj wątek w przesmyku, uruchom krosno.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w instrukcji obsługi krosna Sulzera, jak przeprowadzamy wątek przez elementy
krosna (od nawoju do rozpinki),

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jak powinna być przeprowadzona
nitka wątku przez elementy krosna (od nawoju do rozpinki),

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie, stosując się do instrukcji obsługi krosna.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno Sulzera,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna Sulzera,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sprawdź stan techniczny i ustawienie poszczególnych elementów mechanizmu

przerzutowego. Dokonaj ich oceny i uzasadnij ją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje, jakie elementy mechanizmu
przerzutowego najczęściej ulegają uszkodzeniu lub rozregulowaniu,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna czółenkowego, jak powinny być ustawione
elementy mechanizmu przerzutowego,

3)

wykonać ćwiczenie w oparciu o instrukcję obsługi krosna i materiał nauczania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno chwytakowe lub model mechanizmu przerzutowego,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Goniec w krośnie Sulzera uległ uszkodzeniu. Wymień go na nowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy mechanizmu
przerzutowego,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna chwytakowego, jaka jest kolejność wykonywania
prac przy wymianie gońca oraz jakie są zasady jego regulacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie w oparciu o instrukcję obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno z mechanizmem przerzutowym akumulacyjnym,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać na krośnie elementy mechanizmu przerzutowego?

2)

wyjaśnić zasadę działania mechanizmu przerzutowego?

3)

wymienić goniec w mechanizmie przerzutowym?

4)

wymienić uszkodzony prowadnik chwytaka?

5)

wyjaśnić różnice między mechanizmem przerzutowym korbowym,
a akumulacyjnym?

6)

uruchomić krosno?

7)

wymienić nawój?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.3. Mechanizm dobijający wątek do krawędzi tkaniny (bidłowy)

4.3.1. Materiał nauczania

Bidło w krośnie chwytakowym Sulzera ma napęd krzywkowy (rys. 8). Pozwala to na

uzyskanie odpowiednich parametrów kinematycznych mechanizmu (drogi, prędkości
i przyspieszenia). Na wale głównym krosna są osadzone parami krzywki (6 i 7) (krzywka
i przeciwkrzywka), napędzające za pośrednictwem toczków (4 i 9) dźwignię kątową. Jest ona
zamocowana na wale podbidłowym (10). Połączone są z nim również wsporniki bidła (3)
wykonane z aluminiowego stopu. W celu zapewnienia odpowiedniej sztywności konstrukcji,
ich liczba wynosi kilka lub kilkanaście, w zależności od szerokości krosna.

a)

b)

Rys. 8. Mechanizm bidłowy w krośnie Sulzera: a) podczas przelotu chwytaka, b) podczas dobicia: 1) płocha,

2) prowadnik chwytaka, 3) bidło, 4) toczek, 5) dźwignia kątowa, 6) krzywka, 7) przeciwkrzywka,
8) wał krzywkowy, 9) toczek, 10) wał podbidłowy [1, s. 82]

Do bidła, przed płochą, są przytwierdzone stalowe prowadniki 2 służące do prowadzenia

chwytaka podczas przelotu przez przesmyk. Stanowią one również zabezpieczenie przed
wypadaniem chwytaka z przesmyku. Gdy bidło zajmie tylne skrajne położenie (rys. 8a),
znajdują się one wewnątrz przesmyku, tworząc tunel dla chwytaka. Dzięki prowadnikom
chwytak nie kontaktuje się z nitkami osnowy, pokonując jedynie nieznaczne siły tarcia
o powierzchnię prowadników.

Takie rozwiązanie umożliwia, (przy niewielkiej masie chwytaka), przenoszenie nitki

wątku w krosnach o dużych szerokościach.

Od strony płochy prowadniki mają szczelinę, przez którą wysuwa się wątek przy ruchu

bidła do przodu. Podczas dobicia przyjmują one pozycję pokazaną na rysunku 8b, zaś wątek
jest dobijany górną krawędzią płochy.

W każdym cyklu tkania prowadniki zagłębiają się w przesmyk, a następnie opuszczają

go. Ze względu na technologię nie jest to korzystne, gdyż może ujemnie wpływać na niektóre
rodzaje przędz, zwłaszcza ze sztucznych włókien ciągłych, wrażliwych na tarcie.

Mimo niewielkiej masy bidła, w porównaniu z krosnami czółenkowymi, można

wytwarzać na krosnach Sulzera tkaniny ciężkie, o dużych wypełnieniach osnową i wątkiem.
Pozwala na to odpowiednio duża wartość przyspieszenia bidła podczas dobijania.

Mechanizm sterujący podawaniem wątku

W krosnach Sulzera istnieje możliwość tkania dwoma (rys. 9), czterema i sześcioma

rodzajami (kolorami) wątków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Dla każdego raportu wątkowania należy przygotować odpowiednią wzornicę

łańcuchową. Polega to na zestawieniu i połączeniu ze sobą we właściwej kolejności, ogniw
o odpowiedniej wysokości. W przypadku czterech rodzajów wątków wzornica będzie się
składać z ogniw o czterech różnych wysokościach.

Rys. 9. Mechanizm podawania dwu rodzajów wątku [opracowanie własne]

Na krośnie można też zamontować podawacz wątku (rys. 10). Urządzenie to poprawia

jakość tkania, gdy na wątek wykorzystuje się przędzę o małej wytrzymałości. Podawacz
wątku odwija z nawoju określony odcinek przędzy i nawija na bębenek, z którego jest ona
ś

ciągana przez chwytak (posiada wtedy minimalne napięcie).

Rys. 10. Podawacz wątku [opracowanie własne]

Urządzenie do tworzenia krajek

Na krosnach Sulzera można tworzyć krajkę poprzez obustronne zawijanie końców wątku

i wprowadzenie ich do następnego przesmyku. Końcówka wątku wciągana jest do następnego
przesmyku przez specjalną igłę. Urządzenie do tego przeznaczone jest stosowane zarówno
w przypadku jednej tkaniny, jak i przy tkaniu wielotorowym. W krosnach Sulzera są także
stosowane urządzenia zaplatające krajkę w splocie gazejskim, a w przypadku przędz
syntetycznych, termoplastycznych, można krajkę zatopić.

Podawacz

wątku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Rys. 10. Urządzenie do tworzenia krajek [5, s. 367]

4.2.3.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak napędzany jest mechanizm bidłowy w krośnie Sulzera?

2.

Jak zapisany jest raport wątkowania dla mechanizmu podającego wątek w krośnie
Sulzera?

3.

Jak podawany jest wątek o małej wytrzymałości na rozrywanie?

4.

Jak zaplatana jest krajka w krośnie chwytakowym?

5.

Jak mocowane są prowadniki chwytaka w belce bidła?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Prowadnik chwytaka uległ uszkodzeniu. Wymień uszkodzony element na nowy,

otrzymany od nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w instrukcji obsługi danego krosna, jak mocujemy prowadniki chwytaka,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat mocowania prowadnika
chwytaka,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie w oparciu o instrukcję obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Igła

Zacisk
z wątkiem

Osnowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno chwytakowe,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wprowadź nitkę wątku do podawacza wątku, a następnie przeprowadź ją przez elementy

krosna i zamocuj o rozpinkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat obsługi podawacza wątku,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna chwytakowego, jak powinien być przewleczony
wątek przez elementy krosna,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie w oparciu o instrukcję obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno chwytakowe,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Ułóż wzorujący łańcuch mechanizmu podającego wątek zgodnie z otrzymanym od

nauczyciela raportem wątkowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w instrukcji obsługi krosna materiał dotyczący działania urządzenia podającego
wątek w krośnie chwytakowym,

2)

przygotować stanowisko pracy,

3)

wykonać ćwiczenie w oparciu o instrukcję obsługi krosna,

4)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ogniwa łańcucha wzorującego,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać na krośnie elementy bidła?

2)

wyjaśnić zasadę działania mechanizmu bidłowego?

3)

wyjaśnić, w jakim momencie pracy bidła i w jaki sposób wątek
wydostaje się z prowadników chwytaka?

4)

wymienić, jakie zadania wykonuje bidło?

5)

zamocować płochę w belce bidła?

6)

dobrać zestaw narzędzi potrzebny do wykonania regulacji i drobnych
napraw w krośnie?

7)

wymienić uszkodzony prowadnik chwytaka?

8)

przeprowadzić nitkę wątku przez elementy krosna od nawoju do
rozpinki?

9)

ułożyć wzorujący łańcuch mechanizmu podającego wątek?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.4. Mechanizm zasilający krosno osnową

4.4.1. Materiał nauczania

W krośnie Sulzera zastosowano mechanizm zasilający negatywny, zapewniający

względnie stałe napięcie osnowy podczas tkania. W maszynach o szerokościach roboczych
większych od 3300 mm, dzięki zastosowaniu przekładni różnicowej, istnieje możliwość
odwijania osnowy z dwóch wałów. Jest to niezbędne, gdyż w innym przypadku masa i wymiary
wałów osnowowych utrudniałyby znacznie transport, magazynowanie i zakładanie osnów na
krosno. Drugą przeszkodą jest konstrukcja maszyn oddziału przygotowawczego tkalni.

Na rysunku 11 pokazano schemat regulatora.

Rys. 11. Mechanizm zasilający osnową w krośnie Sulzer: 1) tarcza sprzęgła, 2) nadlew, 3) rolka, 4) dźwignia

kątowa, 5) kulisa, 6) przegub, 7) ramię, 8) sworzeń, 9) kulisa, 10) ramię, 11) przewał, 12) sprężyna,
13) łącznik, 14) tarcza sprzęgła, 15) wał, 16) ślimacznica, 17) tuleja, 18) ślimak, 19) wał napędowy
[1, s. 88]

Osnowa odwijana z wału opasuje przewał (11), osadzony na trójramiennej dźwigni (10).

Na jej ramię (10) działa sprężyna (12), zaś ramię (10)

przez łącznik (13) na dźwignię

jarzmową (5 i 7). W jej wycięciu tkwi nieruchomy sworzeń (8).

Ramię (7) jest przegubowo połączone z dźwignią kątową (4). Kulisa może się

przemieszczać względem sworznia. Rolka (3) ma możliwość kontaktu z nadlewem (2),
wykonanym na czołowej części tarczy (1) sprzęgła ciernego. Tarcza (1) jest osadzona na
wałku napędowym (19). Na wałek jest natknięta luźno tuleja (17) z drugą tarczą (14) sprzęgła
oraz ślimakiem (18). Ten z kolei zazębia się ze ślimacznicą (16).

Wycięcie kulisy (5) jest ukształtowane w ten sposób, że odległość „a” od sworznia (8) do

przegubu (6) nie jest stała. Jeżeli kulisa ustawi się tak, że sworzeń (8) znajdzie się w dolnej
części jej wycięcia, odległość „a” będzie mniejsza niż w pozycji przeciwnej. Gdy napięcie
osnowy wzrośnie, dźwignia (10) z przewałem odchyli się w dół, zaś łącznik (13) wykona ruch
skośnie w górę. Kulisa wówczas przemieści się również do dołu i odległość „a” wzrośnie.
Spowoduje to przesunięcie przegubu (6) w kierunku zaznaczonym strzałką, a więc obrót
dźwigni kątowej (4) przeciwnie do ruchu wskazówek zegara i zbliżenie rolki (3) do nadlewu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

(2). Jeśli nadlew (2) tarczy (1) sprzęgła znajdzie się w zasięgu działania rolki, spowoduje ona
dociśnięcie tarcz sprzęgła i przeniesienie napędu na wał. Przy każdym obrocie tarczy biernej
(1) sprzęgła nadlew wchodzi w zasięg działania rolki (3), napędzając wał osnowowy. Jednak
w przypadku wzrostu napięcia osnowy czas działania rolki na nadlew jest dłuższy, a więc kąt,
o który obraca się wał osnowowy większy. Powoduje to odwinięcie odpowiednio większego
odcinka osnowy i zmniejszenie jej napięcia. W przypadku zmniejszenia napięcia sprężyna
(12) odchyla przewał w górę, a wszystkie dźwignie wykonują ruch w kierunkach
przeciwnych do opisanego. Następuje wtedy zmniejszenie kąta obrotu wału osnowowego
i odpowiedni wzrost napięcia osnowy.

Wstępne napięcie osnowy ustala się przez dobór punktu przymocowania sprężyny (12)

do dźwigni (10). Im ramię, na które działa sprężyna, jest większe, tym wyższe napięcie
wstępne osnowy.

Rys. 12. Mechanizm zasilający osnową w krośnie chwytakowym [opracowanie własne]

Na rysunku 12 pokazany jest fragment krosna z mechanizmem zasilającym osnową.
Na krosnach chwytakowych stosowane są przewały sprężynujące (rys. 13). Współpracują

one z regulatorem i sterują długością odcinka podawanej osnowy. Sterują one podawaniem
osnowy oraz wyrównują zmiany napięcia osnowy w czasie tkania, przez co mniejsze są
oscylacje wału osnowowego, a praca regulatora jest spokojniejsza.

Podczas tkania, w każdym jego cyklu, występują krótkotrwałe zmiany napięcia osnowy

wywoływane, np. dobiciem wątku, czy otwieraniem przesmyku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 13. Przewał sprężynujący [opracowanie własne]

Przy produkcji tkanin bardzo ciężkich, kiedy osnowa musi być bardzo napięta, stosuje się

dwa i więcej przewałów (rys. 14).

Rys. 14. Przewał podwójny do tkanin ciężkich [opracowanie własne]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaki mechanizm zasilający zastosowano w krośnie chwytakowym Sulzera?

2.

Jakie zadania wykonuje mechanizm zasilający?

3.

Jak zmieniamy napięcie wstępne osnowy w krośnie wyposażonym w regulator negatywny?

4.

Jakie zadania spełnia przewał na krośnie?

5.

Jaki mechanizm umożliwia zasilanie krosna z dwóch wałów osnowowych?

6.

Jaki przewał zastosujesz przy produkcji ciężkich, gęstych tkanin?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Krosno wyposażone jest w regulator osnowowy negatywny. Ustaw napięcie wstępne

osnowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w instrukcji obsługi krosna, jak działa regulator osnowowy i jak regulujemy
napięcie wstępne osnowy,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy regulatora
osnowowego,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie, postępując zgodnie z instrukcją obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno chwytakowe,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sprawdź stan techniczny i ustawienie poszczególnych elementów mechanizmu

zasilającego negatywnego. Dokonaj ich oceny i uzasadnij ją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w instrukcji obsługi krosna, jak działa regulator osnowowy i jak regulujemy
napięcie wstępne osnowy,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy regulatora
osnowowego,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie, postępując zgodnie z instrukcją obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w mechanizm zasilający negatywny,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Włóż wał osnowowy w krosno wyposażone w regulator osnowowy negatywny

i przygotuj osnowę do przywiązania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w instrukcji obsługi krosna, jak należy zamocować wał osnowowy,

2)

zapoznać się z instrukcją obsługi wózka do podnoszenia osnów,

3)

zapoznać się z przepisami bhp dotyczącymi tego stanowiska pracy,

4)

przygotować stanowisko pracy,

5)

wykonać ćwiczenie, postępując zgodnie z instrukcją obsługi krosna i wózka do
podnoszenia osnów,

6)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w regulator osnowowy negatywny,

–

wózek do podnoszenia osnów,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

instrukcja obsługi wózka do podnoszenia osnów,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać na krośnie mechanizm zasilający negatywny i omówić jego
zasadę działania?

2)

wyjaśnić, jakie funkcje w krośnie spełnia regulator negatywny?

3)

wyjaśnić, jakie błędy w tkaninie spowoduje źle pracujący regulator?

4)

wyjaśnić, dlaczego przy odwijaniu osnowy z dwóch wałów stosuje
się mechanizm różnicowy?

5)

wymienić, jakie zadania wykonuje przewał sprężynujący?

6)

sprawdzić stan techniczny mechanizmu zasilającego negatywnego?

7)

włożyć wał osnowowy w krosno?

8)

Ustawić napięcie wstępne osnowy na krośnie wyposażonym
w regulator osnowowy negatywny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.5. Mechanizm odbierający tkaninę ze strefy tworzenia (odbiorczy)

4.5.1.

Materiał nauczania

Krosno Sulzera wyposażone jest w regulator tkaninowy pozytywny o odbiorze ciągłym.

Mechanizm jest napędzany od wału przystawkowego (1), na którym jest osadzony
dwuzwojowy ślimak (2) współpracujący ze ślimacznicą (3). Znajduje się ona na tulei wraz
z kołem zapadkowym (10), które współdziała z zapadką (9) osadzoną obrotowo na kształtce
(7). Koło (10) i dwustronna zapadka (9) stanowią rodzaj sprzęgła rozłącznego (rys. 15).

Rys. 15. Regulator odbierający tkaninę w krośnie Sulzera: 1) wał przystawkowy, 2) ślimak, 3) ślimacznica, 4) kółko,

5) wał, 6) sprężyna, 7) kształtka, 8) sworzeń, 9) zapadka, 10) koło zębate, 11) wał tarkowy, 12) łańcuch,
13) tuleja, 14) wał tkaninowy, 15–17) element sprzęgła ciernego, Z

1

–Z

6

) koła zębate [1, s. 91]

Podczas pracy krosna zapadka (9) jest zazębiana z kołem (10) i przekazuje ruch obrotowy

z koła (10) na kształtkę (7).

Ta z kolei osadzona jest na stałe na wałku (5). Następnie napęd przez przekładnię zębatą

przenoszony jest na wał odbierający (tarkowy) (11).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Wał tkaninowy (14) uzyskuje ruch obrotowy przez przekładnię łańcuchową. Przełożenie

przekładni jest tak dobrane, aby prędkość nawijania tkaniny była nieznacznie większa od
prędkości obwodowej wałka tarkowego.

Zapewnia to odpowiednie napięcie tkaniny między wałem tarkowym a tkaninowym

(rys. 16). Twardość nawoju tkaninowego można regulować dociskiem tarcz (15 i 16) sprzęgła
ciernego.

Rys. 16. Wały: A – tkaninowy, B – tarkowy, C –

wałki napinające tkaninę regulatora odbierającego tkaninę

w krośnie Sulzera [opracowanie własne]

Gęstość liniową wątku nastawia się przez zmianę liczby zębów kół A, B, C, D (rys. 17).

Koła dobieramy zgodnie z tabelą znajdującą się w instrukcji obsługi krosna. Aby zmienić
koła zębate należy poluzować śruby 1 i 2.

Rys. 17. Przekładnia zębata regulatora odbierającego tkaninę w krośnie Sulzera [4]

Regulator jest wyposażony w urządzenie umożliwiające ręczne nawijanie tkaniny, a także

skokowe cofanie jej w kierunku nicielnic. Czynności te wykonujemy za pomocą koła
(rys. 17 i 18).

Wał

tarkowy

Koło

A

B

C

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Rys. 18. Urządzenie do ręcznego nawijania tkaniny [opracowanie własne]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak dzielimy mechanizmy odbierające tkaninę?

2.

Jakie zadania wykonuje mechanizm odbierający tkaninę?

3.

Jakie cechy ma negatywny mechanizm odbierający?

4.

Jakie czynności należy wykonać, aby odwinąć tkaninę z wałka tkaninowego na krośnie
wyposażonym w mechanizm odbierający pozytywny?

5.

Jak zbudowany jest wałek tarkowy?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Aby usunąć błąd w tkaninie, wypruto z niej kilkanaście wątków. Ustaw bidło w przednim

skrajnym położeniu, a następnie za pomocą regulatora zasilającego i odbierającego ustaw
krawędź tkaniny, tak by dotykała płochy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z przepisami bhp obowiązującymi na tkalni,

2)

odszukać w instrukcji obsługi danego krosna, jak działa regulator zasilający i odbierający,

3)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy regulatora
odbierającego i zasilającego,

4)

przygotować stanowisko pracy,

5)

wykonać ćwiczenie według instrukcji obsługi krosna,

6)

posprzątać stanowisko pracy.

Koło

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno chwytakowe,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sprawdź stan techniczny i ustawienie poszczególnych elementów pozytywnego

regulatora tkaninowego. Dokonaj ich oceny i uzasadnij ją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy regulatora
odbierającego i najczęściej występujących uszkodzeń,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna informacje na temat regulatora odbierającego,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie według instrukcji obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w mechanizm odbierający pozytywny,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zużyła się powierzchnia wału tarkowego. Nawiń na wał tarkowy nową taśmę perforowaną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy regulatora
odbierającego i najczęściej występujących uszkodzeń,

2)

odszukać w instrukcji obsługi krosna informacje na temat regulatora odbierającego,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

wykonać ćwiczenie w oparciu o instrukcję obsługi krosna,

5)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w mechanizm odbierający pozytywny,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać na krośnie regulator tkaninowy i omówić zasadę jego
działania?

2)

wyjaśnić, jakie zadanie spełnia w krośnie regulator tkaninowy?

3)

wyjaśnić, jakie błędy w tkaninie powoduje źle pracujący regulator
tkaninowy?

4)

wyjaśnić różnice między regulatorem tkaninowym pozytywnym
a negatywnym?

5)

wyjąć z krosna wałek tkaninowy?

6)

wykonać konserwacje regulatora tkaninowego?

7)

sprawdzić stan techniczny elementów regulatora pozytywnego?

8)

Ustawić krawędź tkaniny w przednim skrajnym położeniu?

9)

Wymienić taśmę perforowaną na wale tarkowym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4.6. Urządzenia kontrolne w krośnie Sulzera

4.6.1. Materiał nauczania

Urządzenia kontrolne mają za zadanie ułatwić pracę mistrzom i obsłudze. Dla

zapewnienia prawidłowości pracy maszyny i ułatwienia jej obsługi są one wyposażone
w znacznie większą liczbę czujników kontrolnych niż klasyczne krosna czółenkowe.

Krosno Sulzera może się samoczynnie zatrzymać w wyniku zadziałania następujących

mechanizmów kontrolnych:
–

czujnika osnowowego (rys. 19),

–

czujnika urządzenia przekazującego chwytak z transportera do wyrzutni,

–

czujnika otwieracza sprężyny chwytaka przy lewej krajce,

–

czujnika urządzenia rozwierającego zaciski podawacza,

–

czujnika lewych nożyczek,

–

lewego i prawego czujnika wątkowego,

–

czujnika sprawdzającego prawidłowość osadzenia chwytaka,

–

czujnika rozwierającego zacisk chwytaka po przelocie przez przesmyk,

–

czujnika urządzenia wypychającego chwytak z urządzenia hamującego,

–

czujnika układacza chwytaka na transporterze.
Tkacz likwiduje przyczyny zatrzymania krosna spowodowane czujnikiem osnowowym

i wątkowym.

Do obowiązków mistrza należy likwidowanie pozostałych nieprawidłowości w pracy krosna.

Rys. 19. Czujnik osnowowy elektryczny [opracowanie własne]

Obowiązki tkacza

Do obowiązków tkacza należy:

–

przygotowanie stanowiska pracy,

–

produkowanie wyrobów zgodnie z warunkami technologicznymi,

–

nadzór nad prawidłowym przebiegiem procesu technologicznego,

–

usuwanie usterek w pracy maszyny wchodzących w zakres pracy tkacza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

–

zgłaszanie mistrzowi zauważonych nieprawidłowości w pracy maszyny i w przebiegu
procesu technologicznego,

–

właściwe przechowywanie i gospodarowanie powierzonym surowcem,

–

właściwe gospodarowanie częściami zamiennymi, narzędziami, itd.,

–

bieżące i okresowe czyszczenie maszyn,

–

bieżące i okresowe konserwowanie maszyn.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie mogą wystąpić błędy w tkaninie, wynikające z nieprawidłowej pracy maszyny?

2.

Jakie zadania wykonuje na krośnie czujnik wątkowy?

3.

Jakie zadanie wykonuje na krośnie czujnik osnowowy?

4.

Jak

działa czujnik osnowowy elektryczny?

5.

Jaki zestaw narzędzi potrzebny jest do wykonana regulacji i drobnych napraw w maszynie?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przy obsłudze krosien obowiązują określone przepisy BHP. Omów zasady bezpiecznej

obsługi krosna chwytakowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z ogólnymi przepisami BHP i p.poż.,

2)

zapoznać się z przepisami BHP obowiązującymi w oddziale tkalni,

3)

wskazać w krośnie miejsca (mechanizmy), które mogą stanowić zagrożenie,

4)

sprawdzić, czy są zamontowane prawidłowo wszystkie osłony,

5)

przedstawić zasady bezpiecznego składowania narzędzi i surowców na stanowisku pracy,

6)

określić warunki bezpiecznej obsługi, czyszczenia i konserwacji maszyny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcje BHP i p.poż.,

–

ś

rodki gaśnicze i inne środki ochrony znajdujące się w tkalni,

–

krosno chwytakowe,

–

narzędzia i surowce potrzebne przy realizacji procesu technologicznego,

–

odzież ochronna.

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na krośnie wyposażonym w czujnik osnowowy przeprowadź przez elementy krosna

wskazane przez nauczyciela nitki osnowy od wału osnowowego do krawędzi tkaniny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z przepisami bhp obowiązującymi na tkalni,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przebiegu nitki osnowy
przez elementy krosna,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

3)

przeprowadzić nitki osnowy od wału osnowowego do krawędzi tkaniny,

4)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w mechaniczny czujnik osnowowy,

–

narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Krosno wyposażone jest w elektryczny czujnik osnowowy. Dobierz lamele, uwzględniając

rodzaj przędzy osnowowej i jej grubość. Nałóż je na nitki osnowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z przepisami bhp obowiązującymi na tkalni,

2)

odszukać w katalogu artykułów technicznych do krosien rodzaj lamel odpowiedni
do rodzaju przędzy i jej grubości,

3)

przygotować stanowisko pracy,

4)

dobrać lamele,

5)

nałożyć lamele na nitki osnowy,

6)

posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

krosno wyposażone w elektryczny czujnik osnowowy,

–

lamele różnych rodzajów,

–

instrukcja obsługi krosna,

–

katalog artykułów technicznych do krosien,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać na krośnie czujnik wątkowy i omówić zasadę jego działania?

2)

wyjaśnić różnicę między mechanicznym a elektrycznym czujnikiem
osnowowym?

3)

wskazać na krośnie elektryczny czujnik osnowowy i wyjaśnić zasadę
jego działania?

4)

dobrać lamele do rodzaju czujnika osnowowego i parametrów nitek
osnowy?

5)

wymienić obowiązki tkacza?

6)

przeprowadzić nitki osnowy przez elementy krosna od wału
osnowowego do krawędzi tkaniny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Dźwignia kompensacyjna to element mechanizmu
a)

nicielnicowego.

b)

wprowadzającego wątek.

c)

odbiorczego.

d)

zasilającego.

2.

Ramki nicielnicowe w krośnie Sulzera napędzane są przez
a)

zespół dwóch krzywek.

b)

łańcuch.

c)

cięgno elastyczne.

d)

krzywkę.

3.

Mechanizm przerzutowy w krośnie chwytakowym napędzany jest przez
a)

krzywkę.

b)

sprężynę.

c)

mimośród.

d)

wał główny krosna.

4.

Chwytak przelatuje przez przesmyk poruszając się po
a)

bieżni bidła.

b)

dolnej gałęzi przesmyku.

c)

metalowych prowadnikach.

d)

belce bidła.

5.

Napęd na krzywki mechanizmu nicielnicowego przekazywany jest przez:
a)

cięgno elastyczne.

b)

dźwignię dwuramienną.

c)

łańcuch.

d)

przekładnię zębatą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

6.

Przedstawiony na rysunku mechanizm przerzutowy napędzany jest

a)

sprężyną.

b)

korbą.

c)

krzywką.

d)

sprężonym powietrzem.

7.

Przelot chwytaka przez przesmyk ułatwia
a)

prowadnica chwytaka.

b)

wielkość przesmyku.

c)

kształt belki bidła.

d)

kształt płochy.

8.

Krajka w krośnie chwytakowym tworzona jest przez

a)

specjalną igłę.

b)

podawacz wątku.

c)

dźwignię kompensacyjną.

d)

hamulec nitki wątku.

9.

Bidło krosna chwytakowego dużą siłę dobicia posiada dzięki
a)

konstrukcji płochy.

b)

dużej wartości przyspieszenia.

c)

odpowiedniej konstrukcji prowadnika chwytaka.

d)

dużej masie.

10.

Zmiany napięcia osnowy w czasie tkania wyrównuje
a)

przewał sprężynujący.

b)

przewał obrotowy.

c)

przewał stały.

d)

mechanizm nicielnicowy.

11.

Przy produkcji tkanin ciężkich stosuje się przewał
a)

sprężynujący.

b)

podwójny.

c)

obrotowy.

d)

stały.

12.

Krosno Sulzera wyposażone jest w regulator tkaninowy
a)

pozytywny.

b)

negatywny.

c)

różnicowy.

d)

wahadłowy.

13.

W regulatorze tkaninowym pozytywnym napędzany jest
a)

wał tarkowy.

b)

wał tkaninowy.

c)

przewał.

d)

wał naprężający.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

14.

Na rysunku przedstawione jest bidło
a)

z łamanym bidłowodem.

b)

z napędem krzywkowym.

c)

o podwójnym dobiciu.

d)

z napędem korbowym.

15.

Gęstość liniową wątku nastawiamy w regulatorze tkaninowym przez
a)

zmianę kół zębatych.

b)

zmianę docisku tarcz sprzęgła.

c)

zmianę długości łańcucha.

d)

zmianę długości cięgna.

16.

Przyczyną wypadania chwytaka z przesmyku w czasie przelotu z jednej strony krosna na
drugą jest
a)

zużycie bidłowodów.

b)

brak i uszkodzenie prowadników chwytaka.

c)

złe ustawienie płochy względem tylnej ścianki wyrzutni.

d)

pionowe drgania płochy.

17.

Rysunek przedstawia regulator tkaninowy. Punkty 1 i 2 pokazują
a)

miejsca smarowania przekładni.

b)

ś

ruby, po odkręceniu których rozsuniemy koła zębate.

c)

miejsca regulacji gęstości liniowej.

d)

ś

ruby mocujące osłonę.

18. Na krośnie chwytakowym można tkać kilka tkanin jednocześnie. Jest to możliwe dzięki

a)

mechanizmowi różnicowemu.

b)

zaplataczowi środkowemu.

c)

mechanizmowi odbiorczemu.

d)

mechanizmowi przerzutowemu.

19. Piły to część

a)

mechanizmu przerzutowego.

b)

mechanizmu odbiorczego.

c)

mechanizmu bidłowego.

d)

czujnika osnowowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

20. Rysunek przedstawia fazy wprowadzania wątku w krośnie

a)

rapierowym.

b)

dyszowym.

c)

czółenkowym.

d)

chwytakowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko……………………………….............................................................................

Wytwarzanie tkanin na krosnach chwytakowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

6. LITERATURA

1.

Frontczak I., Wnuk J.: Tkactwo cz. 2. WSiP Warszawa 1978

2.

Ignasiak B. (red.): Podstawy włókiennictwa. PŁ, 1978

3.

Lewiński J., Suszek H.: Tkactwo cz. I. WSiP, Warszawa1992

4.

Schellenberg A. (red.): Encyklopedia techniki WN-T, Warszawa 1986

5.

Szosland J.: Podstawy budowy i technologii tkanin. WN-T, Warszawa 1979

6.

Ś

rednicka L., Owczarz R., Nycz E.: Budowa tkanin. WSiP, 1990

Czasopisma:
–

Przegląd Włókienniczy