Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
Przepływy finansowe w sektorze finansów publicznych - analiza
Problem 1
Wymień podstawowe różnice między finansami publicznymi a prywatnymi ze względu na:
-
cel działania,
-
sposób gromadzenia środków,
-
sposób wydatkowania środków,
-
skalę działania,
-
wpływ na gospodarkę.
Podstawowe różnice między finansami publicznymi a prywatnymi ze względu na wybrane kryteria
Kryterium
Finanse publiczne
Finanse prywatne
Cel działania
zaspokajanie potrzeb zbiorowych
osiąganie zysku w celu
zaspokajania potrzeb
indywidualnych
Sposób gromadzenia
środków
przymusowy (dominuje)
dobrowolny
Sposób wydatkowania
środków
transfery
transakcje
Skala działania
makroekonomiczna
mezoekonomiczna
w mniejszym zakresie
mikroekonomiczna
mikroekonomiczna
w niektórych przypadkach
makroekonomiczna
Wpływ na gospodarkę
stabilizacja
rozwój
Problem 2
Pogrupuj podane niżej wpływy pieniężne na środki publiczne (w tym: dochody publiczne i przychody
budżetu), środki prywatne.
1.
wpływy z podatku od nieruchomości,
2.
pożyczka z Banku Światowego dla miasta Warszawa,
3.
przychody Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
4.
przychody banku PKO BP S.A.
5.
przychody banku PEKAO S.A.,
6.
wpływy z emisji obligacji przez Zakład Budynków Komunalnych, sp. z o.o. w Bydgoszczy,
7.
wpływy z emisji obligacji skarbowych,
8.
wpływy ze sprzedaży ławek w szkole podstawowej w Elblągu,
9.
wpływy z kredytu bankowego otrzymanego przez powiat rypiński,
10.
wpływy z emisji bonów skarbowych,
11.
składki
na
ubezpieczenie
emerytalno-rentowe
wpłacane
przez
pracowników
Urzędu
Statystycznego w Olsztynie.
Klasyfikacja wpływów pieniężnych w sektorze publicznym
Środki publiczne
Numer
przepływu
dochody publiczne
przychody budżetu
Środki prywatne
1.
x
x
2.
x
x
3.
*
x
4.
**
x
5.
x
6.
**
x
7.
x
x
8.
x
x
9.
x
x
10.
x
x
11.
***
x
* Są to środki publiczne, ale nie mają charakteru dochodów publicznych i przychodów budżetu – są to
przychody jednostek sektora finansów publicznych (patrz – podział środków publicznych)
** Te podmioty są własnością władz publicznych, ale działają jako spółki prawa handlowego, więc są zaliczane
do sektora finansów prywatnych.
*** Te środki pieniężne jeszcze nie zostały przejęte przez władze publiczne (środki są dopiero wpłacane), a
więc są to środki prywatne.
Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
Pr o b l e m 3 .
Na podstawie danych zawartych w tabeli przeprowadź analizę struktury dochodów i wydatków budżetu
państwa. Wskaż główne źródła dochodów i kierunki wydatkowania środków.
Tabela 1. Budżet państwa w latach 2005-2009.
Struktura (%)
Wyszczególnienie (miliardy zł)
2005
2006
2007
2008
(UB)
2009
(PUB)
2007
2008
2009
Dochody ogółem
Dochody ogółem
Dochody ogółem
Dochody ogółem
179,8
179,8
179,8
179,8 197,6
197,6
197,6
197,6 236,4
236,4
236,4
236,4 281,
281,
281,
281,9
9
9
9 303,0
303,0
303,0
303,0 100,0 100,0 100,0
1. Dochody podatkowe, w tym:
1.1. Podatki pośrednie:
- podatek od towarów i usług
- podatek akcyzowy
- podatek od gier
1.2. Podatek doch. od osób prawnych
1.3. Podatek doch. od osób fizycznych
155,9
115,7
75,4
39,5
0,8
15,8
24,4
174,9
127,4
84,4
42,1
0,9
19,3
28,1
206,4
146,5
96,3
49,0
1,1
24,5
35,4
228,2
164,9
111,7
52,2
1,0
27,1
36,2
251,4
178,0
118,6
58,1
1,4
33,1
40,3
87,3
62,0
40,7
20,7
0,5
10,4
15,0
81,0
58,5
39,6
18,5
0,4
9,6
12,8
83,0
58,7
39,1
19,2
0,5
10,9
13,3
2. Dochody niepodatkowe, w tym:
2.1. Dywidendy
2.2. Wpłaty z zysku NBP
2.3. Cło
2.4. Dochody jednostek budżetowych
2.5. Wpłaty jedn. samorządu terytorial.
21,1
3,2
4,2
1,3
10,8
1,2
20,1
4,0
1,2
1,4
11,1
1,6
22,1
3,6
2,5
1,7
11,8
1,9
18,3
3,5
-
2,0
9,8
2,2
17,9
3,4
-
2,0
9,0
2,7
9,3
1,5
1,1
0,7
5,0
0,8
6,5
1,2
-
0,7
3,5
0,8
5,9
1,1
-
0,7
3,0
0,9
3. Dochody zagraniczne
4. Środki z Unii Europejskiej
0,4
2,4*
0,7
2,0*
0,3
7,5
0,2
35,3
0,1
33,6
0,1
3,2
0,1
12,5
0,0
11,1
Wydatki ogółem
Wydatki ogółem
Wydatki ogółem
Wydatki ogółem
208,1
208,1
208,1
208,1 222,7
222,7
222,7
222,7 252,3
252,3
252,3
252,3 309,0
309,0
309,0
309,0 321,2
321,2
321,2
321,2 100,0 100,0 100,0
1. Dotacje i subwencje
2. Świadczenia na rzecz osób fizycznych
3. Wydatki bieżące jednostek budżetowych
4. Wydatki majątkowe
5. Rozliczenia z bankami
6. Obsługa długu publicznego
7. Środki własne Unii Europejskiej
8. Finansowanie projektów z udziałem
środków UE
101,8
20,5
40,1
10,2
1,0
24,8
9,7
-
113,0
17,9
41,7
11,0
1,0
27,8
9,8
-
113,6
23,0
45,5
13,2
1,2
27,5
10,6
17,6
132,8
22,2
51,8
16,9
-
27,8
12,1
45,3
138,2
20,1
55,6
18,3
-
32,7
12,4
43,9
45,0
9,1
18,0
5,2
0,5
10,9
4,2
7,0
43,0
7,2
16,8
5,5
-
9,0
3,9
14,7
43,0
6,3
17,3
5,7
-
10,2
3,9
13,7
Wynik budżetu
Wynik budżetu
Wynik budżetu
Wynik budżetu
-28,3
-25,1
-15,9
-27,1
-18,2
----
----
----
Przychody budżetu
205,0 177,6 148,3 239,0 250,6
-
-
-
Rozchody budżetu
176,7 152,5 132,4 211,9 232,4
-
-
-
Saldo przychodów i rozchodów
+28,3 +25,1 +15,9 +27,1 +18,2
-
-
-
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów.
UB – ustawa budżetowa
PUB – projekt ustawy budżetowej
* środki na poprawę płynności finansowej budżetu i uszczelnienie granic zewnętrznych bez środków przekazywanych na
realizację innych projektów finansowanych z budżetu UE.
W latach 2005-2009 wielkość dochodów budżetowych systematycznie się zwiększała z ok. 180 do ok. 300
mld zł. Głównymi źródłami dochodów budżetowych są dochody podatkowe, które stanowią ok. 80%
dochodów w budżecie państwa. Do budżetu państwa wpływają środki z pięciu podatków:
-
podatku od towarów i usług (VAT) – stanowi on ok. 40% dochodów budżetowych,
-
podatku akcyzowego – ok. 20 % dochodów,
-
podatku od gier – ok. 0,5% dochodów,
-
podatku dochodowego od osób fizycznych (ok. 50% wpływów trafia do budżetu państwa, pozostałe są
kierowane do samorządu terytorialnego) – ok. 10% dochodów,
-
podatku dochodowego od osób prawnych (ok. 75% wpływów trafia do budżetu państwa, pozostała są
kierowane do samorządu terytorialnego) – ok. 13 % dochodów.
Dochody podatkowe są uzupełniane przez dochody niepodatkowe (w większości są to dochody jednostek
budżetowych oraz wpływy z otrzymanych dywidend) oraz środki z Unii Europejskiej przekazywane na
realizację projektów unijnych – w latach 2008-2009 miały one stanowić ok. 12 % budżetu.
Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
W analizowanym okresie widoczny jest stały wzrost wydatków publicznych z 208 do 321 mld zł. Ok. 43%
wydatków jest przeznaczane na dotacje i subwencje dla różnych podmiotów sektora finansów publicznych.
Drugim kierunkiem rozdysponowania są wydatki bieżące jednostek budżetowych (utrzymanie administracji
rządowej), które systematycznie rosną i stanowią ok. 17% wydatków. Istotną kwestią jest pokrywanie z
budżetu kosztów obsługi długu, które w 2009 roku znacząca się zwiększą – stanowią on ok. 9-10% wydatków
budżetowych. W ostatnich lata planowano także realizację wielu projektów unijnych, na co planowano
przeznaczyć ok. 14% wydatków budżetowych. Jedynie ok. 5,5% środków było przeznaczane na realizację
inwestycji bezpośrednio przez budżet państwa. Składka członkowska do budżetu Unii Europejskiej
systematycznie wzrasta i wynosi obecnie 12,4 mld zł (co stanowi ok. 4% wydatków budżetu). Jest to związane
ze sposobem jej naliczania, który jest uzależniony od dochodu narodowego brutto danego kraju
członkowskiego – zwykle oscyluje ona w okolicach 1% DNB.
Pr o b l e m 4 .
Na podstawie danych zawartych w tabeli 1:
-
wyznacz wynik budżetu w poszczególnych latach,
-
wskaż powody, dla których poziom gromadzonych przychodów jest wyższy od wyniku budżetu państwa.
Wynik budżetu co do wartości jest równy saldu przychodów i rozchodów, tyle że z przeciwnym znakiem
(budżet musi się bilansować), stąd wynik budżetu był następujący:
Wyszczególnienie (miliardy zł)
2005
2006
2007
2008
(UB)
2009
(PUB)
Wynik budżetu
-28,3
-25,1
-15,9
-27,1
-18,2
W każdym roku wynik był ujemny, a więc w budżecie państwa był obserwowany deficyt.
Poziom gromadzonych przychodów był znacząco wyższy od niedoboru środków finansowych w bieżącym
roku (wyniku budżetu), ponieważ Skarb Państwa musi dodatkowo spłacać raty wcześniej zaciągniętych
zobowiązań. Z uwagi na fakt braku nadwyżki budżetowej, państwo dokonuje operacji rolowania długu i stare
długi spłaca z nowo emitowanych dłużnych papierów wartościowych.
Pr o b l e m 5 .
Korzystając z informacji zamieszczonych w tabeli 3, wskaż źródła finansowania deficytu w budżecie państwa.
Wskaż co to jest deficyt budżetowy ukryty.
Źródła finansowania deficytu w budżecie państwa:
-
emisja dłużnych papierów wartościowych (bonów skarbowych i obligacji),
-
wykorzystanie środków z lat poprzednich (środki przechodzące, wydatki niewygasające, środki na
rachunkach i lokatach bankowych),
-
przychody z prywatyzacji
Deficyt ukryty to deficyt nieznajdujący odzwierciedlenia w dokumentach budżetowych po stronie dochodów i
wydatków. Deficyt ukryty powstaje, gdy:
-
pewne wydatki są finansowane bez wyasygnowania środków pieniężnych z budżetu, a pokryciem
wydatków jest wtedy wzrost zobowiązań budżetu (nie pojawia się w budżecie),
-
pewne zadania są finansowane z odpowiedniego rozdysponowania przychodów budżetowych (jest
widoczny w przychodach i rozchodach budżetu).
Przykład wynikający z tabeli 3. Planowanie przychody z prywatyzacji to 2,3 mld zł, a ich rozdysponowanie to
kwota 19 mld zł, w tym 18 mld zł do OFE. Ponieważ nie da się wydać 19 mld zł z 2,3, a więc trzeba będzie te
pieniądze pożyczyć. Prawidłowy sposób przedstawienia tej operacji finansowej powinien obejmować
przekazanie wyższej dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a więc należałoby zwiększyć wydatki i w
związku z tym deficyt budżetowy, który wynosiłby już nie 27 mld zł, a ponad 45 mld zł.
Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
Pr o b l e m 6 .
Na podstawie danych zawartych w tabeli 3:
-
przeprowadź analizę struktury i dynamiki państwowego długu publicznego,
-
wyznacz wielkość zadłużenia na mieszkańca Polski na koniec 2009 roku.
Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
Tabela 3. Zadłużenie sektora finansów publicznych po konsolidacji.
Struktura (%)
Wyszczególnienie (miliardy zł)
2005
2006
2007
2008
III kw.
2006
2007
2008
Państwowy dług publiczny
prognoza 2009 (604,4 - 43,7% PKB)
466,6
505,1
527,4
538,4
100,0
100,0
100,0
Dług sektora rządowego, w tym:
- dług Skarbu Państwa
440,2
439,3
478,0
476,6
500,2
499,0
513,7
512,4
94,6
94,4
94,8
94,6
95,4
95,2
Dług sektora samorządowego, w tym
- dług jednostek samorządu terytorialnego
20,2
17,2
23,3
20,0
24,5
21,2
23,5
20,2
4,6
4,0
4,6
4,0
4,04
3,8
Dług sektora ubezpieczeń społecznych, w tym:
- funduszy zarządzanych przez ZUS
7,1
7,1
3,8
3,8
2,7
2,7
1,1
1,1
0,8
0,8
0,5
0,5
0,2
0,2
Dług krajowy
- papiery wartościowe
- kredyty i pożyczki
340,7
314,6
20,5
308,3
284,4
20,1
403,3
381,8
16,7
415,0
395,4
16,3
61,0
56,3
4,0
76,5
72,4
3,2
77,1
73,4
3,0
Dług zagraniczny
- papiery wartościowe
- kredyty i pożyczki
127,0
83,9
43,1
196,8
158,6
38,2
124,1
92,2
31,9
123,4
97,0
26,4
39,0
31,4
7,6
23,5
17,5
6,0
22,9
18,0
4,9
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów.
Wielkość państwowego długu publicznego systematycznie rośnie z 466 mld zł w 2005 roku do ok. 600 mld zł
w 2009 roku. Większość tego długu jest generowana przez sektor rządowy (ok. 95%), w tym przede
wszystkim są to zobowiązania Skarbu Państwa. Dług sektora samorządowego jest relatywnie niewielki –
wynosi ok. 24 mld zł, co stanowi zaledwie 4,6% wielkości PDP. Większość tego długu obciążą budżety
jednostek samorządu terytorialnego. Najmniejszym zadłużeniem charakteryzuje się sektor ubezpieczeń
społecznych i jego zadłużenie systematycznie spada. Jest to związane z krótkim czasem funkcjonowania tego
sektora w systemie finansów publicznych – ok. 5 lat, oraz przejmowaniem zobowiązań tego sektora przez
Skarb Państwa.
Wyszczególnienie
III kw. 2008
2009
Państwowy dług publiczny [mld zł]
538,4
604,4
Liczba mieszkańców Polski [mln zł]
38,1
Zadłużenie na 1 mieszkańca [zł/os.]
14 131
15 864
Pr o b l e m 7 .
Wskaż czy jakie są konsekwencje występowania długu publicznego dla sektora finansów publicznych.
Konsekwencje występowania długu publicznego dla sektora finansów publicznych:
-
konieczność spłaty odsetek od zadłużenia, co zmniejsza możliwości realizacji zadań publicznych w
okresach następnych,
-
konieczność spłaty rat długu, co przy braku nadwyżki budżetowej powoduje wzrost potrzeb
pożyczkowych państwa,
-
systematyczny wzrost zadłużenia zwiększa ryzyko niewypłacalności państwa, gdyż zwiększa się koszt
pozyskania nowego długu i grozi to wpadnięciem w pułapkę zadłużeniową,
-
wysoki poziom zadłużenia obciąża spłatami także przyszłe pokolenia, które mogą już nie korzystać z
efektów inwestycji,
-
korzystanie z długu umożliwia jednak szybszą realizację zadań publicznych, a więc lepsze zaspokojenie
potrzeb zbiorowych mieszkańców i zapewnia bardziej sprawiedliwy sposób finansowania (długi są
spłacane z podatków osób, które aktualnie korzystają z efektów inwestycji),
-
w przypadku gdy zaciągnięte zobowiązania służą realizacji inwestycji w sektorze finansów publicznych
istnieje możliwość stymulowania rozwoju podmiotów poza sektorem publicznym, dzięki czemu będą one
osiągały wyższe dochody, a przez to zapewnią wyższe wpływy do budżetu, z których będzie można spłacić
zobowiązania, jednak okres zwrotu nakładów inwestycyjnych w sektorze publicznym z reguły jest bardzo
długi.
Pr o b l e m 8 .
Wskaż konsekwencje występowania długu publicznego dla rynku finansowego.
Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
Podstawowym skutkiem występowania wysokiego długu publicznego jest występowanie efektu
wypychania. Państwo zgłasza ogromny popyt na środki finansowe na rynku finansowym i jest w stanie za
nie zapłacić praktycznie każdą cenę. Takie działania prowadzą do wzrostu ceny pieniądza dla podmiotów
prywatnych, których potrzeby finansowe są „wypychane” przez państwo. Siła podmiotów prywatnych z racji
ich liczebności i innej oceny ryzyka jest niższa, więc cena pieniądza dla nich jest wyższa niż dla państwa. W
przypadku dużych potrzeb pożyczkowych budżetu państwa na rynku finansowym zostaje mniej pieniędzy dla
podmiotów prywatnych, co również przyczynia się do wzrostu ceny pieniądza dla pozostałych uczestników
rynku finansowego.
Problem 9. – Równoważenie i bilansowanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego
Gmina Kalewice w 2009 roku planuje:
Uzyskać następujące wpływy do budżetu:
Zgromadzone środki pieniężne rozdysponować w
następujący sposób:
- wpływy z podatków dochodowych –
1,33 mln zł
- wpływy z podatków lokalnych – 1,93 mln zł
- wpływy z opłat lokalnych – 0,62 mln zł
- dochody z mienia komunalnego – 1,53 mln zł
- wpływy ze sprzedaży majątku gminy –
0,02 mln zł
- subwencja ogólna – 3,43 mln zł
- dotacje otrzymane z budżetu państwa na zadania
własne bieżące– 0,53 mln zł
- dotacje otrzymane z budżetu państwa na zadania
inwestycyjne -0,50 mln zł.
- wydatki na wynagrodzenia i pochodne – 3,52 mln
zł,
- dotacje na wydatki bieżące dla zakładów
budżetowych – 1 mln zł,
- spłaty raty kredytu – 0,40 mln zł
- spłaty rat pożyczek – 0,20 mln zł
- odsetki od pożyczek i kredytów – 0,13 mln zł
- wydatki inwestycyjne – 3,62 mln zł,
- inne wydatki bieżące – 1,20 mln zł.
1.
Sporządź plan budżetu gminy Kalewice w 2009 roku.
2.
Oblicz wynik budżetu i saldo przychodów i rozchodów.
3.
Zbilansuj budżet tej gminy. W przypadku nadmiaru środków finansowych na realizację zadań umieść
je na lokacie bankowej długoterminowej, w przypadku niedoboru środków finansowych zaciągnij
kredyt bankowy lub ogranicz wydatki inwestycyjne.
4.
Wyznacz wielkość nadwyżki operacyjnej w budżecie
Wstępny plan budżetu gminy Kalewice w 2009 r. [mln zł]
Dochody ogółem:
1. Dochody własne
- wpływy z podatków dochodowych
- wpływy z podatków lokalnych
- wpływy z opłat lokalnych
- dochody z mienia komunalnego
- wpływy ze sprzedaży majątku
2. Subwencja ogólna
3. Dotacje
- na zadania bieżące
- inwestycyjne
9,89
5,43
1,33
1,93
0,62
1,53
0,02
3,43
1,03
0,53
0,50
Wydatki ogółem:
1. Wydatki bieżące
- wynagrodzenia i pochodne
- dotacje dla zakładów budżetowych
- odsetki od pożyczek i kredytów
- inne wydatki bieżące
2. Wydatki majątkowe
- wydatki inwestycyjne
9,47
5,85
3,52
1,00
0,13
1,20
3,62
3,62
Przychody ogółem
0 Rozchody ogółem
- spłaty rat kredytów
- spłaty rat pożyczek
0,60
0,40
0,20
Wynik budżetu = dochody budżetowe – wydatki budżetowe
WB = 9,89 – 9,47 = 0,42 mln zł
Budżet nie jest zrównoważony. Wynik budżetu jest dodatni, a więc w budżecie pojawia się nadwyżka
budżetowa.
Saldo przychodów i rozchodów = przychody budżetu – rozchody budżetu
SPiR = 0 – 0,60 = -0,60 mln zł
Aby budżet się bilansował WB + SPiR = 0.
0,42 – 0,60 = -0,18 mln zł.
Budżet się nie bilansuje, pojawia się niedobór środków, a więc plan budżetu należy skorygować. Niedobór
zostanie sfinansowany ze środków z kredytu bankowego, co powiększy przychody budżetu.
Finanse – materiały do ćwiczeń nr 6
Plan budżetu gminy Kalewice w 2009 r. [mln zł]
Dochody ogółem:
1. Dochody własne
- wpływy z podatków dochodowych
- wpływy z podatków lokalnych
- wpływy z opłat lokalnych
- dochody z mienia komunalnego
- wpływy ze sprzedaży majątku
2. Subwencja ogólna
3. Dotacje
9,89
5,43
1,33
1,93
0,62
1,53
0,02
3,43
1,03
Wydatki ogółem:
1. Wydatki bieżące
- wynagrodzenia i pochodne
- dotacje dla zakładów budżetowych
- odsetki od pożyczek i kredytów
- inne wydatki bieżące
2. Wydatki majątkowe
- wydatki inwestycyjne
9,47
5,85
3,52
1,00
0,13
1,20
3,62
3,62
Przychody ogółem
- kredyt bankowy
0,18
0,18
Rozchody ogółem
- spłaty rat kredytów
- spłaty rat pożyczek
0,62
0,40
0,20
WB = 9,89 – 9,47 = 0,42 mln zł
SPiR = 0,18 – 0,60 = -0,42 mln zł
0,42 – 0,42 = 0. Budżet się bilansuje.
Nadwyżka operacyjna = dochody bieżące – wydatki bieżące
Dochody bieżące = 5,41 + 3,43 + 0,53 = 9,37 mln zł.
Nadwyżka operacyjna = 9,37 – 5,85 = 3,52
Środki własne wypracowane w bieżącym roku są w stanie sfinansować (3,52/3,62) = 97,2% inwestycji.
Pozostała część jest finansowana dotacjami inwestycyjnymi.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron