prof. dr hab. inż. Tadeusz MACIAK
kpt. mgr inż. Karol KREŃSKI
SGSP, Katedra Techniki Pożarniczej,
Zakład Informatyki i Łączności

DOBÓR ATRYBUTÓW BAZY PRZECIWPOśAROWEJ

BUDYNKÓW SYSTEMU INFORMACJI

PRZESTRZENNEJ SŁUśB RATOWNICZYCH

Publikacja została opracowana w ramach pracy statutowej KBN422/13/2001-1,

zrealizowanej w SGSP

W artykule przedstawiono projekt doboru tematycznego atrybutów
ppoż. bazy danych budynków dla obszaru wysoko zurbanizowa-
nego. Bazę stanowią informacje mogące mieć znaczenie z punktu
widzenia prowadzącego działania ratownicze. Na potrzeby projek-
tu przygotowano propozycję graficznego interfejsu do bazy da-
nych.

The article presents the thematic selection of attributes of the fire
protection database with respect to buildings in highly urbanised
areas. The database contains information which can be of impor-
tance for the unit supervising rescue activities. For the purpose of
this project, a graphic interface for the database has been created.

Wstęp

W Państwowej Straży Pożarnej (PSP) wykorzystywanie systemów informacji

przestrzennej (SIP) staje się coraz bardziej powszechne. Rozwój cywilizacyjny
powoduje, że przed kierującym działaniami ratowniczymi pojawia się coraz więcej
pytań. Odpowiedzi na wiele z nich można uzyskać poprzez dostęp do informacji
zgromadzonych w bazach danych systemów SIP. Specjalistyczne oprogramowanie
pozwala na przetwarzanie i analizowanie tych danych oraz ich wizualizację na
mapie [1-5].

Na wszystkich szczeblach struktury PSP istnieje potrzeba dostępu do informa-

cji, jakie mogą być zawarte w systemach informacji przestrzennej [6].

Poniższa publikacja ma za zadanie zapoznać czytelników z doborem atrybu-

tów dotyczących budynków. Budynki, obok drogi stanowią podstawowe obiekty
w warstwie tematycznej S (obiekty naziemne). Przedstawiony przez autorów ze-
staw atrybutów należy traktować jako jedną z możliwych propozycji tematycznych
układu bazy danych dla budynków w obszarze wysoko zurbanizowanym.

Autorzy zdają sobie sprawę, że tworzenie bazy danych dotyczących budynków

jest problemem wysoce skomplikowanym i w ogólności wiąże się ze sprawnym
zarządzaniem aglomeracją warszawską, gdzie wymagana jest pełna wiedza o prze-
strzeni miasta. W chwili obecnej należy określać warunki, jakim powinien podle-
gać system miejski w stosunku do wymagań straży pożarnej, tak aby przy tworze-
niu systemu m. st. Warszawy zostały uwzględnione postulaty PSP [7].

Propozycja interfejsu do bazy danych dotycząca budynku

W celu dostarczenia Kierującemu Działaniami Ratowniczymi (KDR) przydat-

nych informacji o obiekcie proponuje się interfejs do bazy danych zawierający
następujące elementy określające opis obiektu z punktu widzenia służb ratowniczo-
-gaśniczych. Interfejs został utworzony za pomocą aplikacji Glade 0.6.2 w środo-
wisku Linux.

W podstawowym okienku (rys. 1) określono następujące zakładki tematyczne:

a/ ogólne,
b/ dojazd i rozwinięcie,
c/ klatki schodowe,
d/ ściany i stropy,
e/ dach,
f/ dźwigi,
g/ instalacje,
h/ kondygnacje,
i/ zsyp,
j/ telefony,
k/ inne.
Poniżej rozwinięto poszczególne zakładki tematyczne:

a/ Ogólne

Zakładka zawiera podstawowe dane dotyczące obiektu, takie jak:

•

charakterystykę obiektu,

•

kategorię ZL obiektu,

•

adres,

•

właściciela,

•

gospodarza,

•

fotografię budynku.

Rys. 1. Zakładka Ogólne

a1/ Podstawowa charakterystyka obiektu

Obiekty zostały podzielone zgodnie z Rozporządzeniem ministra spraw wew-

nętrznych z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji
krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego [8] na:

•

obiekt użyteczności publicznej,

•

obiekt mieszkalny,

•

obiekt produkcyjny,

•

obiekt magazynowy,

•

lasy (państwowe i prywatne),

•

uprawy, rolnictwo,

•

inne obiekty.

a2/ Kategoria ZL obiektu

Zgodnie z Rozporządzeniem ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa

z dnia 14.XII.94 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie [9] dzieli się budynki na następujące kategorie ZL:

•

ZL I – budynki użyteczności publicznej lub ich części, w których mogą prze-
bywać ludzie w grupach ponad 50 osób,

•

ZL II – budynki lub ich części przeznaczone dla użytku ludzi o ograniczonej
zdolności poruszania się,

•

ZL III – szkoły, budynki biurowe, domy studenckie, internaty, hotele, ośrodki
zdrowia, otwarte przychodnie lekarskie, sanatoria, lokale handlowo-usługowe,

w których może przebywać do 50 osób, koszary, pomieszczenia ETO, zakłady
karne i inne podobne,

•

ZL IV – budynki mieszkalne,

•

ZL V – archiwa, muzea i biblioteki.

Dodanie kategorii obiektu w podstawowej zakładce dookreśla funkcje budynku.

a3/ Ulica i nr domu
a4/ Właściciel
a5/ Gospodarz

•

nazwisko,

•

adres,

•

telefon.

a6/ Fotografia obiektu
b/ Dojazd i rozwinięcie

Znajomość optymalnego dojazdu w znaczący sposób może przyspieszyć roz-

poczęcie akcji ratowniczej. Stąd podano w kolejnej zakładce sposób najłatwiejsze-
go dojazdu i zwrócono uwagę na mogące wystąpić w tej mierze utrudnienia.
Przedstawiono również czynniki mogące mieć wpływ na sposób rozwinięcia bojo-
wego.

Zakładka Dojazd i rozwinięcie jest przedstawiona na rys. 2.

Rys. 2. Zakładka Dojazd i rozwinięcie

b1/ Droga dojazdu

Droga dojazdu z jednostki do obiektu (nie zawsze pokrywa się z ulicą podaną
w adresie budynku). Punkt jest wzorowany na używanych w jednostkach ratowni-
czo-gaśniczych kartach dojazdowych.

b2/ Utrudnienia

•

parkujące samochody,

•

problemy z rozstawieniem drabiny,

•

kwietniki, rabatki ustawione na uliczkach wewnętrznych,

•

uliczki osiedlowe zamknięte szlabanami,

•

wąskie bramy wjazdowe,

•

wąskie uliczki,

•

brak możliwości rozwinięcia skokochronu,

•

podjazd do budynku na odległość nie bliżej niż 30 m,

•

brak możliwości rozwinięcia po elewacji,

•

inne (pozostawiono miejsce w formularzu na opis dodatkowych utrudnień).

c/ Klatki schodowe

Znajomość danych związanych z rozmieszczeniem klatek schodowych może

ułatwić ewakuację osób z zagrożonego obiektu oraz rozwinięcie akcji gaśniczej.
Zakładka Klatki schodowe jest przedstawiona na rys. 3.
W zakładce uwidocznione są następujące zagadnienia:

c1/ Odporność pożarowa klatki schodowej

•

nie wydzielona pożarowo,

•

wydzielona pożarowo.

c2/ Konstrukcja schodów

•

proste,

•

łamane,

•

wachlarzowe,

•

kręcone,

•

spiralne.

Konstrukcja schodów jest istotna ze względu na możliwości rozwinięcia sprzę-

tu oraz sposób ewakuacji.

c3/ Podział klatek na lokale

Przykładowo: lokale od 1 do 20 znajdują się w pierwszej klatce schodowej.

c4/ Okna na klatkę schodową od strony (w stosunku do wejścia głównego):

•

wejściowej,

•

lewej,

•

prawej,

•

po przeciwnej stronie wejścia.

Informacja ta może mieć wpływ na sposób ustawienia drabiny na zewnątrz

budynku.

Rys. 3. Zakładka Klatki schodowe

c5/ Dodatkowe uwagi

Uwagi dotyczące np. przewidywanych utrudnień w poruszaniu się po klatkach
schodowych.

d/ Ściany i stropy

Kolejna zakładka obejmuje problemy związane z konstrukcją budynku. Widok

konstrukcji zakładki jest przedstawiony na rys. 4.

Rys. 4. Zakładka Ściany i stropy

W tej zakładce opisano konstrukcję budynku i jego elementów. Konstrukcja

ma duże znaczenie z punktu widzenia prowadzenia akcji ratowniczej i wytrzyma-
łości. W zakładce wyróżniono następujące punkty:

•

ś

ciany nośne,

•

ś

ciany działowe,

•

stropy.

d1/ Ściany nośne

•

konstrukcja drewniana,

•

konstrukcja stalowa,

•

konstrukcja żelbetowa,

•

konstrukcja murowana.

d2/ Ściany działowe

1

palne,

2

niepalne.

d3/ Stropy

•

palne,

•

niepalne.

e/ Dach

Kolejna zakładka (rys. 5.) obejmuje informacje związane z dachem i poddaszem.
Wyróżniono tutaj następujące zagadnienia:

e1/ Palność dachu

•

palny,

•

niepalny.

Rys. 5. Zakładka Dach

e2/ Poddasze

•

możliwość swobodnego poruszania się po poddaszu,

•

poddasze podzielone,

•

brak możliwości poruszania się po poddaszu,

•

sposób użytkowania poddasza.

Konstrukcja poddasza może utrudnić lub uniemożliwić współdziałanie ratowni-
ków. W przypadku poddasza podzielonego konieczny może się okazać dostęp
z różnych klatek schodowych.

e3/ Wyjścia na dach

•

liczba wyjść,

•

informacja na temat osoby posiadającej klucze od poddasza,

•

opis dojścia do poddasza.

f/ Dźwigi

Informacja dotycząca dźwigów ma znaczenie ze względu na możliwość uwię-

zienia w kabinie dźwigu osób. Ponadto dźwigi w niezagrożonej części budynku
można wykorzystać do transportu ludzi i sprzętu ratowniczego. Na rys. 6. przed-
stawiona jest zakładka Dźwigi. Zakładka ta obejmuje następujące informacje:

f1/ Liczba dźwigów

•

w budynku,

•

w klatce schodowej.

Rys. 6. Zakładka Dźwigi

f2/ Dopuszczalne obciążenie

f3/ Uwagi

Bywają sytuacje, w których dźwigi zatrzymują się na różnych kondygnacjach,

np. dźwig nr 1 na parzystych kondygnacjach, a dźwig nr 2 na nieparzystych.
W budynku mogą się również znajdować dźwigi towarowe. Pole uwagi przezna-
czone jest na tego typu wpisy.

g/ Instalacje

Zakładka wymienia typowe instalacje, które mogą znajdować się w budynku

ze zwróceniem uwagi na instalacje przeciwpożarowe:

g1/ Typowe instalacje

•

instalacja gazowa,

•

instalacja elektryczna,

•

instalacja wodno-kanalizacyjna,

•

instalacja grzewcza,

•

inne.

Ważne również jest podanie lokalizacji punktów odcięcia poszczególnych

mediów, na które przeznaczono dodatkowe pola opisowe.

g2/ Instalacje gaśnicze

•

urządzenia tryskaczowe,

•

urządzenia zraszaczowe,

•

stałe urządzenia gaśnicze na dwutlenek węgla,

•

stałe urządzenia gaśnicze na zamienniki halonów,

•

stałe urządzenia gaśnicze na gazy obojętne.

Rys. 7. Zakładka Instalacje

g3/ Wymieniono podstawową instalację wentylacyjną

•

wentylacja grawitacyjna (klapy dymowe),

•

wentylacja mechaniczna (wentylatory).

g4/ Obecność systemu sygnalizacji pożaru

h/ Kondygnacje

Temat kondygnacje został opisany jak na rys. 8.
W prezentowanej zakładce ujęto:

•

wysokość budynku,

•

liczba kondygnacji (w tym podziemie i nadziemne),

•

lokalizację pomieszczeń gospodarczych,

•

lokalizację pomieszczeń technicznych,

•

uwagi dodatkowe.

Zgodnie z Rozporządzeniem ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa

z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny od-
powiadać budynki i ich usytuowanie [9] wprowadzono podział budynków ze
względu na wysokość:

•

niski (do 12 m),

•

ś

rednio wysoki (do 25 m),

•

wysoki (do 55 m),

•

wysokościowy (powyżej 55 m).

Rys. 8. Zakładka Kondygnacje

i/ Zsyp

Dane dotyczące zsypu umieszczono ze względu na często występujące pożary

wewnątrz zsypów. Zawartość bazy danych powinna rozwiązywać problem z szyb-
kim znalezieniem wejścia do zsypu jak również z lokalizacją źródła pożaru.
Zakładka dotycząca zsypu jest przedstawiona na rys. 9.

Rys. 9. Zakładka Zsyp

Zakładka zawiera wybrane dane dotyczące zsypu:

i1/ Typ zsypu

Chodzi o szyb w którym znajduje się zsyp. W zależności od typu źródło poża-

ru może znajdować się na danej kondygnacji albo na dole zsypu. Możliwe odpo-
wiedzi:

•

przedzielony stropem,

•

nie przedzielony stropem.

i2/ Wejście

Znaczenie ma również informacja, z której strony znajduje się wejście do zsy-

pu na poziomie gruntu. Stąd zawarto dane dotyczące wejścia do zsypu w stosunku
do wejścia głównego do budynku. Wejście do zsypu z zewnątrz od strony:

•

wejściowej,

•

lewej,

•

prawej,

•

po przeciwnej stronie wejścia.

j/ Telefony

Czasami jest konieczne powiadomienie telefoniczne odpowiednich służb zaj-

mujących się instalacją w danym budynku (np. w celu odcięcia danej instalacji).
Stąd w formularzu znajduje się pozycja dotycząca telefonów. Zakładka telefony
jest przedstawiona na rys. 10.

Rys. 10. Zakładka Telefony

Zakładka telefony zawiera spis telefonów do następujących służb:

•

pogotowia energetycznego,

•

pogotowia gazowego,

•

pogotowia wodociągowego,

•

pogotowia dźwigowego.

k/ Inne

Zakładka Inne przedstawiona na rys. 11. służy do zapisu dodatkowych uwag

dotyczących zabezpieczenia prawidłowego działania służb ratowniczo-gaśniczych,
jak np. dodatkowe punkty czerpania wody.

Rys. 11. Zakładka Inne

PODSUMOWANIE

Powyżej przedstawiono propozycję zawartości tematycznej bazy danych dla

różnej klasy budynków. Jest to pierwsza próba projektu budowy infrastruktury
danych przestrzennych dla miasta st. Warszawy z punktu widzenia PSP. W założe-
niu autorów powinna ona stanowić punkt wyjścia do dyskusji na temat opracowa-
nia standardu jednolitej bazy danych w całym kraju.

W dalszych opracowaniach zostaną przedstawione schematy baz danych róż-

nych przedsiębiorstw komunalnych [8].

Autorzy dziękują Szefowi Katedry Techniki Pożarniczej, Panu dr. inż. S. Kie-

liszkowi za przejrzenie i wyrażenie krytycznych uwag na temat artykułu.

Oddzielne podziękowania należą się kpt. Tomaszowi Baranowi z ZRG SGSP

za konsultację w sprawie ukierunkowania projektu na potrzeby JRG.

Wszelkie uwagi dotyczące zaprezentowanego projektu prosimy kierować pod

adresem e-mail: [e-mail]

S U M M A R Y

Tadeusz MACIAK
Karol KREŃSKI

GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMS IN FIRE AND RESCUE

SERVICE. THE SUBJECT SELECTION OF ATTRIBUTES

FOR THE FIRE PROTECTION DATABASE WITH RESPECT

TO BUILDINGS

The article presents the proposal for thematic selection of database attributes for
various building classes. This is the first attempt to create spatial data infrastructure
for the City of Warsaw from the National Fire Service point of view. The authors'
intention is to establish a starting point for the discussion and further to develop

the standard for a unified database for the whole country. There are next publica-
tions being worked on as regards various municipal enterprises.

PIŚMIENNICTWO

1.

J. Gaździcki: Systemy Informacji Przestrzennej. Państwowe Przedsiębiorstwo
Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa 1990.

2.

P. Werner: Wprowadzenie do geograficznych systemów informacyjnych. Uni-
wersytet Warszawski, Warszawa 1992.

3.

P. Zapart: GIS. Komputerowe systemy informacji przestrzennej. Intersoftland,
Warszawa 1994.

4.

M. Kistowski, M. Iwańska: Systemy informacji geograficznej. Bogucki Wy-
dawnictwo Naukowe, Poznań 1997.

5.

A. Magnuszewski: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa 1999.

6.

T. Maciak, K. Kreński: Możliwości zastosowania Systemów Informacji Prze-
strzennej w służbach ratowniczych. „Zeszyty Naukowe SGSP” 2002, nr 28.

7.

T. Maciak: Wstępne założenia projektowe systemu informacji przestrzennej
dla obszaru działania Zakładu Ratowniczo-Gaśniczego SGSP, „Zeszyty Na-
ukowe SGSP” 2005, nr 32.

8.

Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 22.XII.99 r. w sprawie
szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.

9.

Rozporządzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa z dnia 14
grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowia-
dać budynki i ich usytuowanie.