P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
1
Rozdział I._______________________________________________________
Geneza integracji ekonomicznej
Początków integracji ekonomicznej można dopatrywać się w starożytności. Poprzez scalanie
okolicznych gospodarek stworzono potęgę starożytnego Egiptu, Grecji, Cesarstwa Rzymskiego. W
średniowieczu idea ‘integracji’ (na swój sposób;) nie była obca Ottonowi III (król niemiecki) oraz –
oczywiście – Karolowi Wielkiemu, królowi Franków. W czasach nowożytnich Napoleon Bonaparte i
Otto von Bismarck byli najbardziej znanymi przywódcami, którym przyświacała idea integracji, choć
w tym wypadku utożsamiana raczej z podbojem (bo chodziło im o dostęp do bogactw naturalnych, siły
roboczej i rynku zbytu).
Otto von Bismarck – protoplasta integracji ekonomicznej. Dlaczego?
Proklamował Cesarstwo Niemieckie w 1871 r. (Drugą Rzeszę), jednocząc 22 państwa i 3 wolne
miasta i Alzację i Lotaryngię (zapamiętać!:);
Dzięki temu stworzył na tym terenie jednolity system monetarny, system miar, wag i poczty, a
także sądownictwo;
Zlikwidował cła między państwami niemieckimi co wpłynęło na szybszy rozwój handlu
wzajemnego;
Utworzono Bundesrat (Radę Związkową) i Reichstag (Sejm Rzeszy), Bismarck przejął władzę
wykonawczą i był odpowiedzielny jedynie przed Cesarzem Wilhelmem I.
Integracja dokonana przez Bismarcka zakończyła się powodzeniem:
Ożywiła się gospodarka
Wzrosły inwestycje
Pozycja niemieckich banków na świecie wzrosła
Druga Rzesza stała się potęgą (ekspansja w Afryce, na Dalekim Wschodzie itd.)
W 1921 roku powstała unia ekonomiczna pomiędzy Belgią i Luksemburgiem. W 1944 dołączyła do
nich Holandia (umowa o jednolitej zewnętrznej taryfie celnej), ale weszło to w życie po wojnie
(1948r.)
1958 – powstała Unia Ekonomiczna Beneluksu.
1951 – Europejska Wspólnota Węgla i Stali (Beneluks+ Francja, Niemcy i Włochy)
1957 – Euratom i Europejska Wspólnota Gospodarcza (te same kraje, co EWWiS)
1959 – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Definicje integracji ekonomicznej różnie się przedstawiają w zależności od różnych kryteriów. Wg
kryterium horyzontu czasowego: integracja jest nie kończącym się procesem czy też ma swój kres?
Integracja jest długotrwałym procesem i może nie mieć końca, ale bywa też utożsamiana z procesem,
którego celem jest osiągnięcie pewnej docelowej struktury. Kryterium mechanizmu funkcjonowania
– czy integracja jest kształtowana przez mechanizm wolnego rynku i handlu (niewidzialna ręka rynku,
likwidacja barier), czy też przez ‘koordynację’ i unifikację polityki ekonomicznej? Trzecie kryterium –
podział korzyści między członków. Czy równy podział korzyści – co jest trudne (bo różne kraje mają
różne potencjały i każdy będzie tę korzyść pojmował subiektywnie), czy też niekoniecznie równo, bo
ważne by w ogóle była korzyść z integracji (!).
Integracja przebiega w dwóch etapach. I – liberalizacja przepływu towarów, II – liberalizacja
przepływu usług i i czynników produkcji (kapitału, siły roboczej, technologii i bogactw naturalnych).
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
2
Tradycyjne podejście do integracji ekonomicznej:
założenia klasycznej i neoklasycznej teorii handlu zagranicznego: różne wyposażenie krajów
współpracujących w czynniki produkcji i komplementarność ich struktur gospodarczych;
poglądy Heckshera – Ohlina: różne wyposażenie krajów w czynniki produkcji oznacza, że
struktura ich produkcji nie jest konkurencyjna, ale komplementarna (uzupełniają się); zaistniałe
korzyści komparatywne wiodą ku wyrównaniu różnic w wyposażeniu w czynniki produkcji
tych gospodarek;
Leontief uzupełnia tę teorię o różnice w wydajności czynnikow produkcji (np. USA, bogatsze
w kapitał niż w pracę, eksportuje pracochłonne, a importują kapitałochłonne towary, bo ...
przewaga w wydajności pracy nad resztą świata była większa, niż przewaga wydajności
kapitału);
integracja to ”...znoszenie dyskryminacji między jednostkami gospodarczmi bależącymi do
różnych państw” (Balassa);
integracja jest i procesem, i stanem; czyli jest drogą do osiągnięcia stanu, w którym nie ma
ograniczeń w przepływie towarow i usług; prowadzi do wyrównania cen czynników produkcji
w integrujacych sę krajach, a dalszy proces integracji polega na rozszerzaniu ugrupowania o
kolejne kraje.
Współczesne podejście do integracji ekonomicznej
założenie o międzynarodowej mobliności czynników produkcji (kapitał, siła robocza,
!technologia!), co narusza podstawy powyższych teorii;
kryterium kształtowania struktury handlu międzynarodowego stały się korzyści skali
decydujące o przewadze w kosztach produkcji;
nasycenie rynku wzrost wymagań konsumentów wyższa jakość produktów
konkurencyjna cena;
zróznicowanie kosztów źródłem korzyści ze współpracy międzynarodowej;
intergacja to nie tylko zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych, ale też zapewnienie swobodnego
przepływu kapitału, siły roboczej i technologii w tym ugrupowaniu;
unia ekonomiczna – firma integracji osadzona w nowej teorii handlu zagraniczego (nie tylko
wspólny rynek, ale też: harmonizacja krajowej polityki ekonomicznej państw członkowskich).
Rozdział II.______________________________________________________
Cele integracji ekonomicznej:
A.
Wg kryterium podmiotowego:
-
cele grupowe (dążenie ugrupowania do umocnienia pozycji w skali międzynarodowej)
-
cele indywidualne (interesy poszczególnych państw)
B.
Wg kryterium przedmiotowego:
- cele polityczne (szczególnie ważne dla małych i słabych krajów):
o umocnienie ugrupowania w polityce światowej
o
umocnienie indywidualnej pozycji każdego kraju w polityce światowej
o umocnienie pozycji obronnej ugrupowania (np. NATO)
o
wyeliminowanie konfliktów wewnętrznych w ugrupowaniu
- cele ekonomiczne:
o
maksymalizacja korzyści z handlu zagranicznego (wzrost udziału w handlu
wzajemnym, czyli poprawa terms of trade!)
o likwidacja barier para- i pozataryfowych w wymianie towarów gotowych i usług
(podejście tradycyjne) oraz czynników produkcji (podejście współczesne)
o maksymalizacja efektu przesunięcia i kreacj handlu
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
3
efekt przesunięcia handlu – wzrost udziału krajów należących do ugrupowania w ich handlu
globalnym kosztem innych, nie członkowskich państw; źródło: zniesienie barier wewnątrz
ugrupowania, ale stosowanie barier w stosunku do krajów zewnętrznych, przez co nawet wyższe
koszty produkcji wewnątrz ugrupowania nie są problemem, bo w porównaniu z towarami spoza
(obarczonymi dodatkowymi opłatami, cłami...) są tańsze dla krajów członkowskich
efekt kreacji handlu – wzrost wolumenu wzajemnych obrotów handlowych krajów
uczestniczących w ugrupowaniu – bo usunięto cła i inne bariery; przed integracją kraj zaspokajał
potrzeby rynku rodzimą produkcją (nie było konkurencji z zagranicy, bo te towary były obłożone
cłem, a więc droższe); po integracji sytuacja się zmieniła, wzrosły korzyści komparatywne i handel
wzajemny w obrębie ugrupowania;
W integracji współczesnej głównym celem jest wyeliminowanie wpływu różnic w polityce pienięznej,
fiskalnej itd. danego kraju na decyzje w całym ugrupowaniu;
- inne cele:
o
cele cywilizacyjne (rozwój nauki, informatyki, łączności, organizacji życia
publicznego itd.) realizowane poprzez ułatwienia w przepływie towarów, usług,
licencji, know-how, a także czynników produkcji – zwłaszcza ludzi i
technologii;
o cele kulturowe realizowane poprzez ochronę dorobku kulturowego, niwelowanie
barier językowych i konfliktów narodowościowych, itp.
o
cele wynikające z potrzeb globalnych (ochrona środowiska naturalnego,
przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom demograficznym, wyścigowi
zbrojeń, itd.)
Warunki przynależności do ugrupowania są formułowane przez kraje inicjujące powstanie danej
formy integracji ekonomicznej.
Warunki geograficzno – infrastrukturalne:
o
bliskie położenie geograficzne (skraca to czas przepływu towarów, itd., czyli kosztów; dotyczy
wszystkich sfer);
o odpowiednia infrastruktura (w najlepszej sytuacji są kraje sąsiedzkie – ale wyjątkiem są np.
Hiszpania i Portugalia, które przed wstąpieniem do UE nie miały połączeń między sobą
różnice polityczne, a także bariera naturalna: góry);
Warunki ekonomiczne:
o
zbliżony poziom rozwoju gospodarczego (by nastąpiła nowoczesna wymiana handlowa i
rownorzędna współpraca krajów);
o
komplementarność
struktur
gospodarczych
(o
charakterze
między-
bądź
wewnątrzgałęziowym); podstawą komplementarności międzygałęziowej są różnice w
wyposażeniu w czynniki produkcji, zaś podstawą wewnątrzgałęziowej komplementarności są
różnice w wydajności czynników produkcji; wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur
gospodarczych jest warunkiem niezbędnym integracji ekonomicznej;
o
Warunki pozaekonomiczne:
o
potrzeba zapewnienia zgodności ustrojowej (warunek ten eliminuje państwa o odmiennych
rozwiązaniach systemowych, np. o gospodarce centralnie planowanej);
o
zgodność wewnętrznej polityki ekonomicznej (celów, środków i narzędzi); jeśli w kraju
obowiązywały kanony polityki postkeynesowskiej, stawiano mu inne wymagania niż krajowi o
systemie liberalnomonetarnym;
o
podobieństwa polityki zagranicznej; jest to najbardziej autonomiczna sfera działalności krajów;
przechodzeniu do wyższych faz integracji towarzyszy zastąpienie konsultacji wzajemnych
odnośnie tej polityki ex post, koordynacją ex ante, by doprowadzić do wspólnej polityki
zagranicznej.
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
4
Ograniczenie suwerenności państw:
o zakres ograniczenia wzrasta wraz z postępem integracji;
o
dąży się do zlikwidowania wyłączności władzy państwa nad jego terytorium oraz wobec jego
obywateli (tylko w kilku krajach państwo decyduje bez ograniczeń o stosunkach zewnętrznych
i wewnętrznych: na Kubie, w Iraku, Libii i Korei Północnej)
o
integracja międzynarodowa – nie ogranicza suwerenności państw członkowskich; instytucje
integracyjne koordynują działalność krajów i mogą jedynie wydawać zalecenia (którym władza
kraju nie musi się podporządkowywać), a decyzje ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze są
nadal podejmowane przez władze kraju;
o
integracja ponadpaństwowa – ogranicza suwerenność krajów członkowskich. Na podstawie
umowy o utworzeniu organizacji jej instytucje są uprawnione do wydawania rozporządzeń i
dyrektyw (powszechnych lub szczegółowych); dyrektywy są wiążące w zakresie wyników,
jakie mają być osiągnięte; decyzje w całości obowiązują kraje, do ktorych są kierowane;
rozporządzenia mają zasięg ogólny; kraj może opuścić organizację ponadnarodową, jeśli jest
tak zapisane w umowie;
Rozdział III.______________________________________________________
Formy proste integracji ekonomicznej ułatwiają przepływ towarów i usług;
Formy złożone integracji ekonomicznej ułatwiają przepływ czynników produkcji;
Integracja subregionalna, regionalna, globalna
Formy instytucjonalne integracji ekonomicznej:
A.
strefa wolnego handlu
B.
unia celna
C.
wspólny rynek
D.
unia monetarna
E.
unia ekonomiczna
F.
unia polityczna
G.
pełna integracja ekonomiczna
Strefa wolnego handlu: najprostsza forma, zróżnicowany zakres obejmowanych towarów; korzyści:
ułatwia dostęp do towarów produkowanych w krajach członkowskich, obniża ich cenę (o zniesione
cła), utrudnia dostęp towarom spoza strefy (wciąż obłożone cłem); poszerza rynek zbytu krajów
członkowskich i w wyniku efektu krecji oraz przesunięcia handlu zmienia ich strukturę produkcji;
Unia celna: ujednolicenie ceł w stosunkach krajów tworzących strefę wolnego handlu z krajami
nieczłonkowskimi; może temu towarzyszyć likwidacja niektórych ograniczeń w obrębie strefy;
zapobiega importowi na teren strefy wolnego handlu towarów spoza niej; bardziej ogranicza kraje
członkowskie niż SWH;
Wspólny rynek: kraje spełniają warunki obu powyższych form + zapewniają swobodny przepływ
czynników produkcji (!) w obrębie ugrupowania;
Unia monetarna: ujednolica politykę pieniężną; kraje spełniają warunki powyższych trzech form oraz
utrzymują stałe (lub mieszczące sie w pełnym przedziale) kursy walutowe; ujednolica politykę emisji
pieniądza i metody interwencji na rynku pieniężnym;
Unia ekonomiczna: zwana ekonomiczno-walutową; jednolita polityka w przepływie towarów,
czynników produkcji, stosunków z krajami nieczłonkowskimi, polityka monetarna, finansowa itd.;
kraje powinny w tym wypadku kierować sie wyłącznie różnicami w kosztach produkcji;
Pełna integracja ekonomiczna: przyjmuje rozwiązania integracji ponadkrajowej; wymaga jednego
podejścia całego ugrupowania nie tylko do wolnego przepływu towarów i środków produkcji, ale też
stosowania jednej polityki monetarnej, itd.; w ramach pełnej integracji wyróżnia się unię polityczną –
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
5
wyraża jednolite podejście krajów do polityki wewnętrznej i zagranicznej; pełna integracja
ekonomiczna nie jest już tylko sumą poszczególnch form, ale nowym tworem;
Integracja subregionalna krajów Beneluksu:
- Belgia, Holandia, Luksemburg
- czynniki historyczne: po I Wojnie Światowej (w 1922r.) Luksemburg proponuje Belgii unię
ekonomiczną (zniesienie barier w przepływie towarów, usług i czynnikow produkcji, wspólna
zewnętrzna taryfa celna, koordynacja polityki handlowej i zagranicznej);
- po II Wojnie Światowej – dołącza Holandia (zbliżone interesy polityczne i gospodarcze);
- podpisana konwencja w 1944 r., weszła w życie 1 stycznia 1948r.;
- ostatecznie 3 lutego 1954 – unia ekonomiczna, wchodzi w życie w 1960 roku;
Integracja subregionalna krajów Półwyspu Iberyjskiego:
- Hiszpania i Portugalia
- mają najdłuższą granicę w Europie (!), nie prowadziły ze sobą wojny ale się nie lubią – współpraca
była marginesowa przez dłuuugie lata;
- po wstąpieniu do UE rozwój współpracy obu krajów; kraje negocjowały wejście do UE oddzielnie,
po wstąpieniu do UE przyjęły identyczną politykę gospodarczą i wzorzec rozwoju gospodarczego,
nastąpił szybki rozwój handlu między tymi państwami; w latach 70. i 80. XX wieku udział Hiszpanii
w handlu zagranicznym Portugalii wzrastał szybciej, niż udział Portugalii w handlu Hiszpanii; kraje
zaczęły u siebie wzajemnie inwestować; polepszyła się sytuacja odnośnie połączeń między tymi
krajami, wzrost nakładów na infrastrukturę;
Integracja subregionalna krajów skandynawskich:
- kraje Półwyspu Skandynawskiego rozpoczęły współpracę już w XIX wieku;
- w 1871 powstaje strefa wolnego handlu między Norwegią i Szwecją
- 1898 – Skandynawska Unia Monetarna (Dania, Norwegia i Szwecja)
- po II Wojnie Światowej – integracja ulega przyspieszeniu; w 1948 powstaje Nordycki Komitet
Współpracy Ekonomicznej (unie celna potem wspólny rynek);
- 1959 – Dania, Norwegia i Szwecja wstępują do Europejskiego Stowarszyszenia Wolnego handlu
(EFTA); W roku 1968 powstaje NORDEK (przyłącza się Finlandia);
- w 1973 Dania wstępuje do UE, Finlandia w 1985 do EFTA;
- 1 stycznia 1995 r. Finlandia, Dania i Szwecja stały się czlonkami UE, Norwegia i Islandia nie
przystąpiły do niej;
Integracja subregionalna krajów Europy Środkowej:
- w 1994 roku utworzono strefę wolnego handlu CEFTA (Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, potem:
Słowenia, Rumunia, Bułgaria i Chorwacja);
- kraje mają podobne struktury gospodarcze,
- na przełomie lat 80. i 90. XX wieku kraje te były bardziej komplemetarne wobec ZSRR niż wobec
siebie (ZSRR zaopatrywał je w surowce i energię w zamian za wyroby przetworzone, maszyny itp.);
kraje te miały większą komplementarność wewnątrzgałęziową (różnice w wydajności), niż
międzygałęziową;
- CEFTA powstala z inicjatywy i pod presją UE, by rozwinąć wzajemne powiązania gospodarcze
między krajami będącymi w przyszłości członkami UE;
Integracja subregionalna Litwy, Łotwy i Estonii:
- kraje te utworzyły Bałtycką Strefę Wolnego Handlu 1 kwietnia 1994 roku;
- cel: odbudowa wzajemnych powiązań gospodarczych (jakie istniały przed włączeniem ich do ZSRR)
oraz rozwój nowych relacji ekonomicznych;
- podobne do krajów Beneluksu (kraje małe i słabo wyposażone w bogactwa naturalne);
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
6
Rozdział IV.______________________________________________________
Modele integracji ekonomicznej
Horyzontalne powiązania rzeczowe – istnieją między niezależnymi przedsiębiorstwami i dotyczą
handlu wyrobami gotowymi;
Wertykalne powiązania rzeczowe – typowe dla przedsiębiorstw transnarodowych, które współpracują
z filiami (im podporządkowanymi!) w różnych krajach;
Horyzontalne powiązania instytucjonalne – między równorzędnymi instytucjami, służą dopasowaniu
polityki ekonomicznej w integrujących sie państwach; poszczególne organy władzy jednego państwa
(ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza) współpracują z odpowiadającymi im organami w drugim
państwie;
Wertykalne powiązania instytucjonalne – pojawia się potrzeba instytucji nadrzędnej (np. instytucja
krajowa jednego z krajów, jeśli drugi jest mu podporządkowany) ... lub instytucji ponadkrajowej
(ponadkrajowa władza ustawodawcza, wykonawcza i sądowcznicza sprawująca kontrolę nad
odpowiednimi organami w zintegrowanych krajach);
Modele międzynarodowej integracji ekonomicznej (nie wymagają form integracji ponadkrajowej):
- strefa wolnego handlu (likwidacja ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między członkami)
- unia celna (j.w. + jednolite taryfy cene względem krajów nieczłonkowskich)
Modele ponadkrajowej integracji konomicznej:
- wspólny rynek (likwidacja barier w przepływie czynnikow produkcji)
- unia monetarna (jednolita polityka walutowa)
- unia ekonomiczna (jednolita polityka ekonomiczna)
- unia polityczna (jednolita polityka wewnętrzna i zagraniczna)
- pełna integracja ekonomiczna (jedność polityczna i ekonomiczna ugrupowania)
w modelu międzynarodowej integracji ekonomicznej decyzje podejmowane są przez krajowe
ośrodki władzy; powiązania horyzontalne między tymi ośrodkami w różnych krajach, by
dopasować krajową politykę ekonomiczną dla potrzeb integracji; w przypadku, gdy integrują się
więcej niż 2 kraje, powstaje instytucja pomocnicza: międzynarodowy ośrodek integracyjny (MOI)
– pełni funkcje „usługowe”, gromadzi informacje, może przygotowywać zalecenia, ale ostateczne
decyzje należą do instytucji krajowych;
model ponadkrajowej integracji jest zastosowany, gdy między krajami następuje przepływ
czynników produkcji – tworzą się przedsiębiorstwa ponad granicami; powiązania mają charakter
wertykalny; powstaje ponadkrajowy ośrodek integracyjny (POI), który ma moc decyzyjną (decyzje
przekazuje krajowym ośrodkom władzy, a także osobom fizycznym i prawnym w państwach
członkowskich); kraje członkowskie muszą dobrowolnie wyrazić zgodę na zakres kompetencji
POI;
praktyczny model integracji ekonomicznej jest mieszany – ośrodek integracyjny może wydawać
zalecenia lub decyzje w ramach określonych kompetencji;
Unia Europejska: przechodzi od modelu integracji międzynarodowej do ponadkrajowej;
Mechanizm integracji ekonomicznej
Jak funkcjonuje rynek w procesie integracji w zależnosci od: cen krajowych, międzynarodowych,
kursów walut, stóp % ... ?
Mechanizm wolnego rynku (neolibralna szkoła ekonomii) – gdy powyższe parametry kształtuje
popyt i podaż; jest optymalny, gdy integrujące się kraje są na podobnym poziomie rozwoju
gospodarczego; jednak mechanizm ten posiada „opiekę instytucjonalną”, tzn. w przypadku integracji
międzynarodowej oraz ponadkrajowej MOI oraz POI kreują prawo gospodarcze oraz mechanizmy
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
7
handlowe, a także czuwają nad nie zakłócaniem warunków rynkowych; gospodarka w obrębie
ugrupowania jest w pełni otwarta; wyklucza wspomaganie podmiotów gospodarczych; realizowny jest
według 2 modelów:
o
model międzynarodowej integracji ekonomicznej: mechanizmy wolnego rynku i handlu w
krajach są składowymi mechanizmu rynku międzynarodowego; krajowe ośrodki mogą
korzystać z zaleceń MOI; przedsiębiorstwa w danym kraju są niezależne i kierują się
parametrami rynku międzynarodowego; horyzontalne powiązania rzeczowe; mało skuteczny:
krajowe ośrodki władzy są suwerenne, często nie podporządkowują się MOI; żmuuudna
integracja;
o model ponadkrajowej integracji ekonomicznej: można zastąpić krajowe mechanizmy jednym,
wspólnym mechanizmem wolnego rynku i handlu; krajowe ośrodki – administartor lokalny;
POI podejmuje decyzje i o nich informuje krajowe ośrodki; wertykalne powiązania rzeczowe;
może funkcjonować na obszarze o wyrównanym poziomie rozwoju gospodarczego, bo
jednostki słabe są zagrożone bankructwem;
Mechanizm regulowanego rynku (postkeynesowska szkoła ekonomii): stosowany, gdy kraje
integrujące się mają różne potencjały (różny poziom rozwoju gospod.); kraje „słabsze” mają
przejściowo korzystniejsze warunki integracji; wykorzystuje 2 kanały: do przeciwdziałania
zakłóceniom mechanizmu rynkowego i do jego regulowania; prowadzony wg 2 modelów:
o
międzynarodowej int. ekon. – zasady funkcjonowania rynku ustalają krajowe ośrodki na
podstawie zaleceń ośrodka międzynarodowego (mogą być przetworzone na decyzje lub nie); są
„stróżami porządku rynkowego” i regulują rynek (polityka stopy %, kursu walut, polityka
celna, narzędzia para- i pozataryfowe, itd.); MOI musi uzyskać akceptację członków co do
zakresu wprowadzanych regulacji rynkowych;
o ponadnarodowej int. ekon. – POI wydaje decyzje obligatoryjne dla wszytskich członków;
krajowe ośrodki muszą się im podporządkować; wyrównanie poziomów w rozwoju różnych
krajów dzięki regulacjom prowadzi do przekształcenia mechanizmu regulowanego w
wolnorynkowy (regulacje nie są już potem potrzebne);
Przewaga komparatywna w kosztach zastąpiona przewagą absolutną;
Horyzontalne powiązania – brak przepływu czynników produkcij (który jest w wertykalnych!);
Metoda eklektyczna budowania ugrupowań integracyjnych – tworzenie zalążka struktury i rozbudowa
w praktyce; metoda prób i błędów; tak tworzono UE;
Rozdział V.______________________________________________________
Strefa wolnego handlu
- najprostsza instytucjonalnie forma realizacji idei wolnego handlu w skali regionalnej;
- całkowita eliminacja ceł i ograniczeń ilościowych między tworzącymi ją krajami;
- zachowanie autonomii w kształtowaniu stawek celnych w stosunku do krajów nieczłonkowskich;
- nie powoduje wzrostu barier dla handlu z krajami spoza strefy;
- przed utworzeniem trzeba porównać różnice w kosztach wytwarzania w krajach członkowskich (jeśli
większe niż różnice między nimi a krajami nieczłonkowskimi – SWH będzie miała pozytywny wpływ
netto na alokację zasobów w strefie);
- powoduje wzrost popytu importowego, inwestycyjnego oraz uruchomienie efektów mnożnikowych;
Realna strefa wolnego handlu – członkowie zachowują na zewnątrz ugrupowania swobodę
kształtowania ceł, całkowicie eliminują cła w handlu towarowym między sobą, dopuszczają
nieznaczny stopień przepływu czynników produkcji (!);
Pierwsze użycie terminu – rok 1947/8 w Karcie Hawańskiej (odnośnie Kaluzuli Najwyższego
Uprzywilejowania) tak btw, ta karta nigdy nie weszła w życie, ale pojęcie strefy wolnego handlu
zostało użyte w statucie Układu Ogólnego (?pewnie trzeba gdzieś doczytać?) w sprawie Taryf Celnych
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
8
i Handlu (GATT – General Agreement on Tariffs and Trade), gdzie zostało uznane za wyjątek od
KNU. Strefa wolnego handlu jest drugim najlepszym rozwiązaniem - obszarem „suboptymalnym” w
stosunku do całkowitej liberalizacji handlu na świecie.
O atrakcyjności SWH stanowi:
- swoboda w kształtowaniu polityki handlowej i ekonomicznej wobec krajów nieczłonkowskich
(zachowanie suwerenności gospodarczej);
- wyższa efektywność gospodarowania, stopa życiowa (efekty ekonomiczne funkcjonowania);
Efekty statyczne SWH:
Brak zmian strukturalnych i techniczno-technologicznych; efekty są: handlowe (w sferze wymiany
towarów) i pozahandlowe (inwestycje, produkcja i konsumpcja); są to efekty krotkookresowe;
W krótkim okresie w SWH mamy do czynienia z trzema efektami:
- kreacji handlu
- przesunięcia handlu
- zniekształcenia handlu
Efekt kreacji handlu – powstaje nowy strumień obrotów międzynarodowych; wykorzystuje się
różnice w kosztach produkcji, co wpływa na pojawienie się impulsów między krajami członkowskimi
strefy (brak ceł!). Równolegle pojawiają się dwa efekty: produkcyjny (np. zanika w kraju A
produkcja dobra o złej jakości lub drogiego, bo importuje się dobro o wyższej jakości lub taniej
produkowane w kraju B) i konsumpcyjny;
Korzyści są odnoszone przez kraje, gdy:
kraje są zróżnicowane pod względem funkcji produkcji wymienianych dóbr (bo: odmienne
wyposażenie w czynniki produkcji, różna wydajność – co prowadzi do rozwoju między- i
wewnatrzgałęziowego handlu międzynarodowego);
zróżnicowanie partnerów pod względem możliwości uzyskania korzyści skali w sferze produkcji i
zbytu; rozwój handlu wewnątrzgałęziowego;
Efekt przesunięcia handlu – zastąpienie dostaw od producentów z krajów nieczłonkowskich
(czasami produkujących taniej) dostawami od chronionych (i czasami mniej efektywnych)
producentów z krajów ze strefy, których konkurencyjność wzrosła dzięki zniesieniu barier (ceł, itp.);
również występuje tu efekt produkcyjny i konsumpcyjny – ale między krajami członkowskimi i
nieczłonkowskimi strefy;
Efekt netto integracji regionalnej – porównanie efektu kreacji (EK) z efektem przesunięcia (EP);
jeśli:
EK>EP utworzenie SWH wywiera pozytywny wpływ na alokację zasobów;
EK<EP straty z obniżenia obrotów między krajami strefy a krajami trzecimi są większe niż
korzyści ze wzrostu obrotów w ramach strefy;
Efekt brutto kreacji i przesunięcia handlu – suma efektów kreacji i przesunięcia; może być:
efektem ekspansji lub efektem ograniczenia handlowego;
Efekt zniekształcenia handlu – związany z tym, że każdy kraj członkowski strefy ma prawo
autonomicznego określania warunków importu z krajów trzecich; teoretycznie możliwe jest więc
obciążanie różnymi cłami tych samych towarów z krajów trzecich (przez różne kraje strefy) i import
dobra „z zewnątrz” do kraju członkowskiego o wyższych barierach przez granice innego kraju
członkowskiego o niższych barierach; w praktyce raczej nie zachodzi;
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
9
Efekty dynamiczne
- istota: pobudzenie tempa rozwoju gospodarczego (wzrostu inwestycji, wydajności pracy);
- efekt przesunięcia inwestycji (łączna suma inwestycji jest bez zmian, następuje tylko ich przesunięcie
– więcej inwestycji wewnątrz ugrupowania);
- efekt kreacji inwestycji (jeśli łączna suma inwestycji światowych zwiększyła się po utworzeniu
ugrupowania);
Reguły pochodzenia towarów – regulacje stosowane w celu identyfikacji kraju pochodzenia towarów
w handlu światowym; przeciwdziałają efektom zniekształcenia (odchylenia) handlu;
Sztuczne zróżnicowanie ceny – łączy się z efektem zniekształcenia handlu, tzn. powstaje, jeśli kraje
A i B tworzą strefę wolnego handlu, a w kraju A cło na dobro X (pochodzące z zewnątrz strefy) jest
większe, niż cło na to dobro w kraju B; w obrębie jednej strefy, w różnych krajach to samo dobro ma
różne ceny.
W długim okresie przestrzeganie reguł pochodzenia towarów w strefie wolnego handlu eliminuje
zniekształcenia cenowe oraz w sferach produkcji, konsumpcji i handlu.
Rozdział VI.______________________________________________________
Unia celna
- wyższa forma regionalnej integracji ekonomicznej niż SWH;
- liberalizacja obrotów wzajemnych + jednolite stawki celne i bariery w stosunku do krajów
nieczłonkowskich;
Efekty statyczne unii celnej
liberalizacja handlu między określoną grupą krajów + protekcjonizm handlowy w stosunku do
krajów nieczłonkowskich;
wg klasyków unia celna nie jest rozwiązaniem sprzyjającym wzrostowi ogólnoświatowego
dobrobytu; dlaczego? – bo pomimo „dobrego” efektu kreacji handlu (efektywna alokacja zasobów
i specjalizacja), występuje efekt przesunięcia, który jest wynikiem zastąpienia tańszego importu z
krajów spoza strefy (efektywniejszych) droższymi dostawami z krajów członkowskich;
Wady UC: utrata rynków zbytu przez kraje nieczłonkowskie; spada produkcja wewnętrzna kraju,
który wcześniej importował (efekt produkcyjny), ale wzrasta konsumpcja, bo są niższe ceny (efekt
konsumpcyjny); efekt przesunięcia jest niekorzytsny, gdyż spada efektywność alokacyjna w
gospodarce światowej i spada eksport krajów wysoce efektywnych, wzrastają też koszty importu;
Unia celna jednak częściej kreuje handel niż przesuwa go na niekorzyść krajów nieczłonkowskich (!).
Efekt fiskalny – spadek wpływów z ceł (które były stosowane przed utworzeniem strefy/unii między
krajami członkowskimi);
Efekt redystrybucyjny – zmiana relacji między rentami (nadwyżkami) konsumentów i producentów;
Efekt bilansu obrotów handlowych – związany z efektem terms of trade; jeśli wzrasta import,
wywołuje to wzrost cen importu (cena+cło) i pogarszają się cenowe TOT kraju; z drugiej strony mogą
też wzrosnąć ceny towarów eksportowanych, co może wpłynąc na poprawę cenowych TOT państwa;
Efekty dynamiczne unii celnej (długookresowe)
dla krajów nieczłonkowskich
dla krajów członkowskich:
o efekty alokacyjne – alokacja zasobów zgodnie z zasadą ich obfitości; poprawa efektywności
zasobów; korzyści skali; ograniczenie zniekształceń rynkowych;
o efekty akumulacyjne – akumulacja zasobów; pozytwny wpływ unii celnej na rozwój
gospodarczy i wzrost poziomu dobrobytu obywateli;
o efekty lokalizacyjne – pogłębianie się różnic w poziomie dobrobytu obywateli (krajów lub
regionów);
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
10
Kształtowanie się cenowych terms of trade (TOT): aspekt wewnętrzny (między krajami unii celnej) i
zewnętrzny (między krajami tworzącymi unię celną a krajami nieczłonkowskimi);
Poprawa cenowych TOT krajów członkowskich – gdy popyt importowy oraz podaż eksportowa są
elastyczne względem cen.
Mechanizm dochodowy:
Wzrasta DN krajów unii celnej wzrasta import z krajów nieczłonkowskich wzrasta EX z krajów
nieczłonkowskich i pojawia się możliwośc uruchomienia mnożnika eksportowego.
Rozdział VII. Wspólny rynek_______________________________________
Istotą wspólnego rynku jest swobodny przepływ towarów, usług i czynników wytwórczych
między państwami członkowskimi. Utworzenie wspólnego rynku powoduje efekty:
alokacyjny: optymalna alokacja czynników wytwórczych, co prowadzi do wyrównania ich cen,
wzrostu dobrobytu
akumulacyjny: czynników wytwórczych, kapitału ludzkiego i rzeczowego, które
przemieszczają się do regionów gdzie jest ich relatywnie mało, a ich użyteczność większa
lokalizacyjny: koncentracja działalności gospodarczej w niektórych rejonach, co prowadzi do
zróżnicowania w poziomie rozwoju między regionami; efekt lokalizacyjny jest spowodowany
zróżnicowaniem atrakcyjności regionów, stanem środowiska nat., mobilnością siły roboczej i wiedzy
technicznej oraz koncentracją rynków finansowych związaną z wysoką mobilnością kapitału
Wpływ wspólnego rynku na kraje trzecie
Ef. alokacyjny: zwiększenie popytu na towary i usługi krajów trzecich spowodowane wzrostem
dobrobytu krajów członkowskich, pogorszenie terms of trade,
Ef. lokalizacyjny: mniejsza zdolność konkurencyjna, powstanie trudności w stosunkach gosp. Z
krajami członkowskimi
Ef. akumulacyjny:
w związku z efektem kreacji inwestycji w gosp. światowej zagrożeniem jest wzrost zależności
kapitałowej i techniczno-technologicznej, ryzyko zagranicznych obrotów kapitałem produkcyjnym, a
szansą wzrost płynności międzynarodowej, rozwój handlu międzynar., dochody z BIZ, pogłębianie
międzynar. współpracy gosp.
w związku z efektem odwrócenia inwestycji w gosp. światowej do wspólnego rynku:
możliwość korzyści z pożyczek dla krajów członkowskich, z eksportu kapitału ludzkiego (transfery
pieniężne), import wiedzy technicznej, wzrost powiązań gosp. z krajami członkowskimi; zagrożenia:
zmniejszenie handlu międzynarodowego, zwiększenie współzależności międzynarodowej, mniejsze
możliwości dokonywania inwestycji
Rozdział VIII. Unia monetarna (walutowa)__________________________
Do wspólnego rynku wnosi wspólny rynek kapitałowy i unię kursową, możliwą tylko w
warunkach pełnej wymienialności walut lub wspólnej waluty. Jej funkcjonowanie wymaga unifikacji
polityki pieniężnej, połączenia rezerw dewizowych, istnienia wspólnego banku centralnego.
Wyróżnia się:
częściową unię kursową, gdy ustalone są stałe kursy waluty wobec pozostałych walut krajów
członkowskich, przy krajowych rezerwach dewizowych i systemach pieniężnym i fiskalnym
pełną unię walutową: wspólne rezerwy, polityka pieniężna kształtowana przez wspólny bank
centralny, który może emitować wspólną walutę
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
11
Teoria optymalnych obszarów walutowych
Optymalny obszar walutowy- taki na którym funkcjonuje jedna lub wiele walut, w pełni
wymienialnych, o sztywnych kursach, przy braku ograniczeń w ich wymienialności i przy płynnym
zbiorowym kursie w stosunku do walut reszty świata
Wg R.A. Mundella to taki obszar, na którym istnieje mechanizm ograniczający bezrobocie i
nierównowagę płatniczą bez użycia instrumentów polit. pieniężnej.
Wg R.I. Mckinnona to taki gdzie przy jednej lub wielu walutach o sztywnych kursach jest jedna polit.
pieniężna i fiskalna co ma sprzyjać stabilności cen, pełnemu zatrudnieniu, równowadze zewnętrznej.
Warunki sprawnego funkcjonowania unii walutowej:
1.
Wysoka otwartość gospodarek i strukturalne dopasowanie
2.
Wysoka mobilność czynników wytwórczych
3.
Pełna elastyczność płac i cen
4.
Dobre przygotowanie do absorpcji szoków podażowych i popytowych
Korzyści makroekonomiczne:
Racjonalne wykorzystanie zasobów dewizowych do rozliczeń między krajami członkowskimi,
zmniejszenie równoległego zadłużania się, eliminacja walut trzecich z rozliczeń
W rozliczeniach międzynarodowych wykorzystanie jednej waluty
Automatyczne uzyskanie pomocy finansowej od władz monetarnych w przypadku trudności
gospodarczych
Koordynacja polit. pieniężnej i fiskalnej
Korzyści mikroekonomiczne:
wzrost efektywności sfery monetarnej,
eliminacja kosztów transakcyjnych: korzyści bezpośrednie- eliminacja kosztów wymiany
walut; korzyści pośrednie - eliminacja dyskryminacji cenowej
eliminacja ryzyka kursowego: większa przewidywalność przyszłych dochodów, dobrobytu,
stabilizacja cen, wzrost tempa rozwoju gosp.
Korzyści pozaekonomiczne:
większe poczucie bezpieczeństwa i stabilności
tworzenie przesłanek do powstania unii politycznej
identyfikacja interesów ponadnarodowych
Zagrożenia:
utrata suwerenności w zakresie polit. monetarnej
brak możliwości regulowania równowagi wew. i zew. za pomocą kursu walutowego
wykorzystanie wspólnej waluty lub sztywnych walut przez kraje trzecie co może zakłócać
system walutowy
Wpływ na kraje nieczłonkowskie
Spadek ich konkurencyjności i pogorszenie terms of trade. Mniejsze straty ponoszą gdy ich
gospodarka jest bardziej otwarta, jest wyższa komplementarność między- i wewnątrzgałęziowa w
stosunku do krajów członkowskich oraz wyższa mobilność czynników wytwórczych
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
12
Rozdział IX. Unia ekonomiczna____________________________________
W ramach unii ekonomicznej kraje członkowskie przestrzegają zasad wolnego handlu,
swobodnego przepływu czynników produkcji i koordynują działania w zakresie polityki
makroekonomicznej (polit. cenowej, stopy proc., budżetowej, fiskalnej), polityki rozwoju
gospodarczego (polit. zatrudnienia, płac, edukacyjna, technologiczna), polityki mikroekonomicznej
(polit. przemysłowa, rolna, energetyczna, transportowa, ochrony środowiska nat., regionalnej).
Nie jest to jednak pełna integracja ekonomiczna, gdyż nie realizuje sie polityki ponadnarodowej, a
jedynie skoordynowaną, nie wymaga unii politycznej.
Stopień centralizacji decyzji określa zasada subsydiarności: decyzje są pozostawione jednostkom
najniższego szczebla, które są w stanie ją podjąć i skutecznie zrealizować.
Unia ekonomiczna zwiększa konkurencyjność międzynarodową podmiotów gospodarczych w sferze
handlu, produkcji, instytucjonalnej.
Skutki utworzenia unii ekonomicznej:
Ef. alokacyjny: korzyści skali produkcji, intensyfikacja wewnątrzgałęziowego podziału pracy i
równoległych przepływów czynników wytwórczych; wynikają z uzyskiwania przewagi rynkowej, jaki
i z działalności instytucji integracyjnych w zakresie eliminacji praktyk monopolistycznych,
restrukturyzacji, prywatyzacji
Ef. akumulacyjny związany z tym, że instytucje unii ekonomicznej mają większe możliwości
stymulowania akumulacji kapitału niż w przypadku prostszych form integracji; wykorzystują wspólną
polit. celną, wspólną polit. monetarną i skoordynowaną polit. ekonomiczną
Ef. lokalizacyjny: widać zmniejszające się dysproporcje między regionami
W stosunku do krajów trzecich kraje członkowskie mają większy potencjał, siłę przetargową,
lepszą pozycję w negocjowaniu terms of trade, a bariery wymiany międzynarodowej oddziałują na
kraje trzecie ze zwiększoną siła.
Rozdział X. Unia polityczna_________________________________________
Integracja polityczna to dopasowanie polityki wew. (zasady organizacji państwa, uczestnictwa
obywateli w polityce, związkach zawodowych, instytucjach) oraz polit. zew. (polit. zagraniczna,
podejście do spraw międzynarodowych).
Etapy tworzenia się unii polit.:
Konsultacje: wymiana informacji na temat polit. zew. i wew. państw, aby ograniczyć ich
autonomię i ujednolicić środki, cele, narzędzia polityki
Uzgadnianie kierunków: kształtowanie celów, środków i narzędzi
Unifikacja polityki: rezygnacja z autonomii
Ujęcie integracji polit.:
Funkcjonalne (integracja polit. międzynarodowa): decyzje podejmowane na szczeblu
krajowym, a organ międzynarodowy je tylko koordynuje; decyzje dotyczące polit. zew. i wew. są
autonomiczne. Jest to integracja „drobnymi krokami”.
Federalne (unia polit. ponadnarodowa): utworzenie organu centralnego, ponadnarodowego,
który funkcjonuje bez pośrednictwa krajowych systemów ustawodawczych, wykonawczych i
sądowniczych; integracja całościowa i jednorazowa
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
13
W praktyce integracja polit. jest mieszana, ze względu na chęć zachowania autonomii przez
państwa członkowskie i istnienie odrębności narodowych.
Doświadczenia w tworzeniu unii politycznej:
1946- w Zurichu Churchill proponuje utworzenie stanów zjednoczonych europy, reprezentuje ujęcie
federalne
Popierają go Włochy, Niemcy, Beneluks
A. Spinelli proponuje europejskie zgromadzenie narodowe, które uchwaliłoby konstytucję europejską.
Poparł go Hallstein, przewodniczący Komisji EWG, traktując EWG jako etap przejściowy do
utworzenia unii polit.
Przeciwnikami unii polt. była Francja za rządów de Gaulla i UK po wycofaniu się Churchilla z
polityki. Chcieli drobnych kroków i integracji ekonomicznej jako pierwszej.
10-11.02.1961- pierwsza konferencja EWG w Paryżu poruszająca kwestię unii polit.
18.07.1961- drugie spotkanie, utworzenie komisji, która już w listopadzie proponuje unię w zakresie
polit. zagranicznej, obronnej, kultury, złożoną z Rady i organu wykonawczego- Komisji politycznej w
skład której by weszli przedstawiciele krajowych resortów spraw zagranicznych
3.1962- projekt utworzenia Parlamentu Europejskiego, Sekretarza Generalnego i Sekretariatu, sugestie
przyjęcia UK do unii, pozytywny stosunek utworzenia do wspólnoty atlantyckiej z USA
1969- Haga, postanowienia koordynacji polit. zagranicznej w postaci wymiany informacji, Francja na
czele z Pompidou łagodzi swój stosunek do unii polit.
1975- raport Tindemansao koordynacji polit zagr., ustalenie przyszłych jej kierunków
1.01.1985- paszport europejski, flaga i hymn
7.02.1992- Traktat z Maasticht rozszerza zakres wspólnej polityki, ale wciąż nie są to działania
ponadnarodowe
Rozdział XI. Pełna unia ekonomiczna_______________________________
Scalony gospodarczo i politycznie organizm międzynarodowy z ujednoliconymi zasadami
funkcjonowania gospodarki i polityki wew. i zew., realizacja celów i polityki ma charakter
ponadnarodowy.
Prekursorem teorii jest Tinbergen: rozróżnił narzędzia eliminacjo przeszkód integracyjnych i narzędzia
służące tworzeniu większych powiązań integracyjnych
Jego myśl rozwinął Dent, który pierwsze narzędzia nazywa negatywnymi, a drugie pozytywnymi.
Pełna integracja ekonomiczna:
W sferze rzeczowej: państwa spełniające przesłanki typu infrastrukturalnego i ekonomicznego,
czyli bliskie położenie geograficzne, odpowiedni rozwój infrastruktury ekonomicznej i społ.-
psychologicznej oraz rozwoju gospodarczego
W sferze instytucjonalnej: osiągnięta z ujednolicania czynników pozaekonomicznych,
zwłaszcza politycznych
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
14
Koncepcje realizacji integracji:
Federalizm: Monnet, Schuman, Adenauer, Hallstein; ponadnarodowy system organów decyzyjnych,
wykonawczych, itd., priorytetem unia polityczna
Konfederalizm: de Gaulle, F.J. Strauss; utworzenie regionalnych ugrupowań integracyjnych w formie
konfederacji; państwa zachowują całkowita autonomię, instytucje ponadkrajowe nie mogą wydawać
decyzji wiążących dla członków, mając tylko ograniczone kompetencje doradcze, koordynacyjne,
konsultacyjne
Funkcjonalizm: Mitrany, Giersch; integracja ekonomiczna ponad integracją polityczną, nacisk na
współpracę gospodarczą, która może się przyczynić do dostosowań politycznych i prawnych
Neofunkcjonalizm: Haas, Lindberg; zbieżny z funkcjonalizmem i federalizmem, siła napędową
integracji jest rozwój powiązań rzeczowych, prowadzący do integracji politycznej, ale proces
integracji nie musi zachodzić pod wpływem sił rynkowych i zasady rozprzestrzeniania się, w pewnych
momentach trzeba go wzmocnić decyzjami politycznymi
Doświadczenia historyczne
Tendencje pełnej integracji ekonomicznej były kształtowane przez względy gospodarcze jak i
polityczne (ideologiczne, militarne).
Zjednoczenie Niemiec: powstanie Niemieckiej Unii Celnej, a w 1871 Pierwszej Rzeszy
Niemieckiej, 1838- na konwencji NUC w Dreźnie przyjęto dwie waluty: guldena i talara; następnie
utworzono unię polit. i monetarną pod przywództwem Prus, 1885- powołanie banku centralnego –
Reichsbank i wprowadzenie jednej waluty Reichsmark.
Porażki integracyjne:
Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej- dominacja przesłanek polit. nad ekonomicznymi
Łacińska unia monetarna- 1865, sprzeczności polityczne, brak banku centralnego i wspólnej polit.
monetarnej
Skandynawska unia monetarna – 1872, Dania, Szwecja, Norwegia, upadła po kryzysie wywołanym po
I wojnie światowej
Rozdział XII. Integracja ekonomiczna w krajach rozwiniętych gospodarczo
Przyczyny integracji:
Lokalno-narodowe: wysoki poziom rozwoju gosp., dalszy postęp wymaga rozwinięcia
współpracy międzynarodowej
Międzynarodowe: dążenie do poprawy konkurencyjności produkcyjnej i technologicznej
Globalne: aby chronić sie przed globalizacją, izolując się od otoczenia, jak i dążąc do
zwiększenia swoich możliwości w gospodarce
EWWiS
Powstała na mocy traktakru z 18 kwietnia 1951 podpisanego w Paryżu przez Belgię, Holandię,
Luksemburg, Francję, RFN, Włochy. Wszedł w życie 25 lipca 1952.
Zakres działalności: sektor węglowy i stalowy, utworzenie strefy wolnego handlu w ich
obrębie, zniesiona cła i ograniczenia ilościowe, ograny EWWiS wpływały na wielkość i strukturę
inwestycji w tych sektorach poprzez preferencyjne kredyty, przedsięwzięcia modernizacyjne służące
obniżce kosztów i cen zbytu, była odpowiedzialna za stabilizację rynkową tych sektorów przez
stosowanie cen min. i max.
Organami EWWiS były Specjalna Rada Ministrów (Luksemburg)- organ decyzyjny, Wysoka
Władza (Luksemburg)- zarządzający, Wspólne Zgromadzenie (Strasburg)- parlament, Trybunał
Sprawiedliwości (Haga). Wraz z powstanie EWG miejsce WZ zajął Parlament Europejski- organ
wspólny EWG, EWWiS i Euratomu. W 1991 EWWiS włączono do układy w sprawie EWG.
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
15
Członkowie:
1.01.1973- Dania, Irlandia, UK
1.01.1981- Grecja
1.01.1986- Hiszpania, Portugalia
1.01.1995- Austria, Finlandia, Szwecja
EWWiS doprowadziła do racjonalizacji produkcji, likwidacji nierentownej produkcji, umocnienia
efektywnych przedsiębiorstw, nie uporała sie jednak z monopolizacja produkcji.
Euratom
Projekt zainicjowany w 1955 przez EWWiS. Podstawą projektu był program Spaaka. Traktat
podpisano w Rzymie 25.03.1957, a wszedł w życie 1.01.1958. Najwyższym organem Euratomu była
Rada jako organ ponadkrajowy, zastąpiona w 1967 przez Radę Wspólnot Europejskich.
Zdania:
Koordynacja programów badawczych i szkoleniowych w zakresie energii atomowej
Udzielanie pomocy państwom w ich realizacji
Opracowuje normy bezpieczeństwa i ochrony sanitarnej przed promieniowaniem
Prowadzi własny program badawczy i szkoleniowy
Koordynuje inwestycje przemysłowe
Kontroluje wykorzystanie materiałów atomowych na terenie wspólnoty
Utworzenie unii celnej: zniesienie ceł i wprowadzenie jednej taryfy w handlu z krajami
nieczłonkowskimi
EWG, WE, UE
25.03.1957- Rzym, podpisanie traktatu rzymskiego, wszedł w życie 1.01.1958
Założyciele: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy
1.01.1973- Dania, Irlandia, UK
1.01.1981- Grecja
1.01.1986- Hiszpania, Portugalia
1.01.1995- Austria, Finlandia, Szwecja
Automatycznie nowi członkowie należeli do EWWiS i Euratomu
1967- zmiana nazwy na Wspólnotę Europejską, a w 1992- UE
Organy:
Rada Europejska- powstała dzięki doświadczeniom praktyki, a nie aktu prawnego, wytycza
kierunki współpracy politycznej, część ustaleń to decyzje, a inne zalecenia, ustalone na zasadzie
konsensusu.
Rada UE- koordynacja polit. gospodarczej, podejmuje wszystkie rodzaje uchwał, w zależności
od rangi są stosowane zasady jednomyślności, zwykłej większości lub kwalifikowanej większości; w
1986 Jednolity Akt Europejski uzależnił jej decyzje od Parlamentu Europejskiego; w jej skład
wchodzą ministrowie państw członkowskich, w zależności od przedmiotu obrad, ministrowie spraw
zagr. tworzą Radę do spraw Ogólnych, a pozostali rady specjalistyczne
Komisja europejska- organ wykonawczy, może podejmować niektóre decyzje, kontroluje stan
budżetu i zadłużenia publicznego członków, składa sie z komisarzy wybieranych na 5 lat
Parlament europejski- do 1962 europejskie zgromadzenie parlamentarne, współdecyduje,
kontroluje budżet UE, większością 2/3 głosów może go odrzucić, kontroluje też KE i RUE
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
16
Trybunał Sprawiedliwości- powstał na mocy traktatu paryskiego, kontroluje przestrzeganie
traktatu, rozstrzyga spory między prawem krajowym a unijnym oraz członkami, organami unii a
osobami prawnymi i fizycznymi, składa sie z sędziów i adwokatów, ich kadencja trwa 6 lat
Trybunał Rewidentów Księgowych- utworzony w 1977 na miejscu Komitetu Audytowego,
członkowie mianowani przez RUE na podst. kandydatur przedstawionych przez rządy państw
członkowskich na 6 lat; kontroluje dochody i wydatki UE, może zgłosić zastrzeżenia co do
zarządzania finansami wspólnoty
Wspólna polityka gospodarcza:
handlowa- usuwanie ograniczeń w wymianie handlowej, koordynowanie stosunki z krajami
trzecimi, ujednolicenie przepisów wymiany handlowej, wspólna zewnętrzna taryfa celna; 1985- Biała
Księga: usunięcie barier w handlu
przemysłowa- w traktacie rzymskim nie ma zapisu o wspólnej polityce przemysłowej,
spodziewano sie, że zostanie realizowana z konieczności wynikającej ze wspólnego rynku, unii celnej
itp., 1970- memorandum dotyczące jednolitej polit. przemysłowej: zwiększenia zdolności adaptacyjnej
przemysłu do zmiennych warunków
rolna- wynika z chęci uniezależnienia od importu żywności, gwarancji parytetu dochodów w
rolnictwie i poza nim, ograniczenie migracji ze wsi do miast, rozwój rolnictwa oparty na
gospodarstwach rodzimych, objętych ochroną przed wahaniami na rynku, narzędziem regulacji jest
polityka cenowa, preferencyjne warunki zbytu na rynku unii, regulowanie produkcji, subsydiowany
eksport poza unię; po wydaniu w 1985 dokumentów: Zielonej Księgi i Przyszłości rolnictwa
wspólnoty zmniejszona zakres ochrony rolnictwa, ujednolicano system podatkowy VAT, norm
technicznych i sanitarnych
transportowa- obejmowała początkowo transport lądowy, a później morski i lotniczy, obejmuje
ujednolicenie stawek transportowych, zniesienie kontyngentów przewozowych, w 1968 wprowadzono
kontyngenty wspólne
regionalna- wynika z potrzeb zmniejszania różnic między regionami w celu harmonijnego
rozwoju unii,
monetarna- decyzja o jej utworzeniu zapadła 12.1969. przedstawiono ją jako tzn. Raport
Wernera w 1970 r. rezultatem było ograniczenie wahań kursów walut krajowych do kursów
centralnych za pomocą węża walutowego +/- 2,25%; 5 grudnia 1978 utworzono Europejski System
Walutowy, który wszedł w życie 13 marca 1979 r. jego celem była dalsza stabilizacja kursów
walutowych. jego elementem było wprowadzenie ECU. Od sierpnia 1993 wahania kursów
walutowych rozszerzono do 15%. w grudniu 1995 Rada Europejska na szczycie w Madrycie
zaakceptowała euro. Wprowadzono go do obiegu 1.01.2002.
EFTA
powołane 20.11.1959 w Sztokholmie przez Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię,
Szwecję, UK. Zaczęła funkcjonować 3.05.1960. była luźnym porozumieniem o strefie wolnego
handlu, koncentrując się na wyrobach przemysłowych. W 1961 stowarzyszyła się z nią Finlandia
zostając członkiem w 1986, 1970- Islandia, 1991- Liechtenstein. Po przystąpieniu do UE kraje
przestawały być członkami EFTA. Organami EFTA są Rada, komitety i grupy wyspecjalizowane,
decyzje zapadają jednomyślnie.
NAFTA
funkcjonuje od 1.01.1994. utworzona przez USA, Kanadę i Meksyk. Administrowana przez Komisję
Wolnego Handlu, celem była likwidacja ograniczeń ilościowych, zniesienie ceł, niedyskryminowanie
produktów importowanych.
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
17
Rozdział XIII. Integracja ekonomiczna w krajach słabo rozwiniętych_____
Krajom słabo rozwiniętym integracja umożliwia bardziej racjonalne wykorzystanie zasobów.
Ze względu na mniejsze rynki krajowe korzyści z integracji mogą być większe niż w krajach
uprzemysłowionych. W praktyce większość ugrupowań nie spełnia swoich zadań, ponieważ
gospodarki nie są wobec siebie komplementarne, kraje są niestabilne politycznie. W handlu dominują
wyroby mało przetworzone.
LAFTA
powstało 18.02.1960 na mocy traktatu podpisanego w Montevideo przez Argentynę, Brazylię, Chile,
Meksyk, Paragwaj, Peru, Urugwaj. Później dołączyły: Kolumbia, Ekwador, Wenezuela, Boliwia.
Celem była liberalizacja handlu. W 1980 została przekształcona w Stowarzyszenie Integracyjne
Ameryki Łacińskiej LAIA, które zmierza do utworzenia wspólnego rynku.
MERCOSUR
Wspólny rynek ameryki południowej powstał 26.03.1991 w Asuncion. Skład: Argentyna, Brazylia,
Paragwaj, Urugwaj. Celem utworzenie wspólnego rynku z wolnym przepływem czynników
wytwórczych. Strefa wolnego handlu powstała w 1994. siedzibą władz jest Montevideo, najwyższym
organem Rada wspólnego rynku składająca się z ministrów spraw zagranicznych i ministrów
gospodarki. W styczniu 1995 stowarzyszyły się Chile, a w grudniu 1996 Boliwia.
ASEAN
powstało na podstawie deklaracji podpisanej w Bangkoku w 1967 przez Filipiny, Indonezję, Malezję,
Singapur i Tajlandię. 1984- Brunei, 1995- Wietnam, 1997- Myanmar i Laos, 1999- Kambodża. W
1992 osiągnięto porozumienie o strefie wolnego handlu, obejmującej towary przemysłowe, w tym
dobra kapitałowe i przetworzone produkty rolne. Decyzje ASEAN zapadają jednogłośnie na
spotkaniach szefów rządów. Siedzibą ASEAN jest Dżakarta. Tam też znajduje się sekretariat
generalny, pełniący funkcję organizacyjne. Stałym organem jest także Komitet Operacyjny, który
koordynuje działalność ugrupowania. Międzynarodowy charakter ASEAN powoduje że decyzje nie są
obligatoryjne.
Rozdział XIV. Integracja a globalizacja______________________________
Czynniki globalizacji:
polityczno-systemowe: upowszechnienie jednolitego systemu społeczno-ekonomicznego,
którego głównym elementem jest liberalizacja działalności gospodarczej.
Techniczno-ekonomiczne: rewolucja naukowo-techniczna, rozwój transportu i łączności,
upowszechnienie komputerów, internet
Integracja regionalna jest odpowiedzią krajów małych i średnich na globalizację. Zmierza do
stworzenie większego potencjału ekonomicznego w stosunku do krajów dużych i silnych
ekonomicznie.
Korzyści globalizacji
zwiększa rynek zbytu,
ułatwia dostęp do kapitału,
technologii, informacji, bogactw naturalnych,
przynosi korzyści skali,
przyczynia się do wzrostu gospodarczego itp.
P. Bożyk, J. Misala
Integracja ekonomiczna
18
Aby korzystać z globalizacji muszą być spełnione pewne założenia: prawidłowa polityka
ekonomiczna, przeciwdziałanie inflacji, zdrowe finanse publiczne, liberalizacja dostępu do rynku
wewnętrznego, stabilność walutowa, itp.
Globalizacja stwarza zagrożenie dla krajów słabo rozwiniętych, mają mniejszą przewagę
konkurencyjną,
dodatkowo sprzyja przenoszeniu wahań koniunkturalnych w skali świata,
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron