L
EKI
IMMUNOSTYMULUJĄCE
(
SUROWICE
,
SZCZEPIONKI
,
CYTOKINY
,
HORMONY
GRASICY
I
INNE
)
U
ODPORNIENIE
Uodpornienie czynne - podajemy
unieszkodliwione AG lub wytwarzające je
mikroorganizmy
Uodpornienie bierne – podajemy przeciwciała
S
ZCZEPIONKI
CZYNNE
Szczepionki
rutynowe
(obowiązkowe)
Szczepionki
zalecane z
różnych przyczyn
S
ZCZEPIONKI
OBOWIĄZKOWE
Zalecane przez paostwo
Bardzo dobrze
tolerowane
Powinny byd
wykonywane u każdego -
wyjątek: szczepionki żywe
są przeciwskazane u osób
z inmmunosupresją
S
ZCZEPIONKI
ZALECANE
Z
RÓŻNYCH
PRZYCZYN
U osób ze zwiększonym ryzykiem np.
• Ekspozycji
• Zachorowania
• Powikłao
• W celu ochrony osób trzecich
R
ODZAJE
SZCZEPIONEK
W zależności od wykorzystywanych antygenów
szczepionki możemy podzielid na:
Szczepionki zawierające atenuowane – osłabione-
zdolne do rozmnażania ale nie patogenne
drobnoustroje –
szczepionki żywe
Szczepionki zawierające nieaktywne
drobnoustroje lub tylko ich wyizolowane
antygeny -
szczepionki martwe
Toksoidy
– zawierają toksyny pozbawione efektu
biologicznego
S
ZCZEPIONKI
ŻYWE
PRZECIW
:
żółtej febrze
odrze
nagminnemu
zapaleniu
przyucsznic -
śwince
różyczce
ospie wietrznej
rotawirusom
durowi (podawana
doustnie)
szczepionka BCG
przeciw gruźlicy
S
ZCZEPIONKI
MARTWE
PRZECIW
:
Wczesno -
wiosennemu
zapaleniu mózgu i
opon mózgowych
Grypie
Wirusowemu
zapaleniu wątroby
typu A
polio
wściekliźnie
Cholerze
S
ZCZEPIONKI
ZAWIERAJĄCE
IZOLOWANE
ANTYGENY
PRZECIW
:
Krztuścowi
Haemophilus
influenzae B
Durowi
brzusznemu
Pneumokokom
meningogkokom
WZB typu B
Przeciw ludzkiemu
wirusowi
brodawczaka
T
OKSOIDY
:
Błonica
Tężec
P
OPRAWA
ODPOWIEDZ
IMMUNOLOGICZNEJ
Jeżeli wstrzyknięcie Ag nie spowoduje osiągnięcia
odpowiedniej ochrony przeciwinfekcyjnej,
odpowiedź immunologiczną można poprawid za
pomocą następujących środków:
Połączenie antygenu z substancjami nośnikowymi
Doustnego podania szczepionki
P
OPRAWA
ODPOWIEDZ
IMMUNOLOGICZNEJ
Szczepionki płynne – nie zawierają dodatkowych
substancji pomocniczych
Szczepionka adsorbowana – Ag jest związany ze
środkiem adsorbującym, np. wodorotlkenkiem gliunu
m.in. Szczepionka przeciw wczesnowiosennemu
zapaleniu mózgu i opon mózgowych
Błonicy
Tężcowi
WZW B
Przedłużenie uwalniania Ag – większy poziom p-ciał
R
ODZAJE
SZCZEPIONEK
Szczepionki swoiste- ich znaczenie polega
na wytworzeniu odporności przeciwko
określonemu drobnoustrojowi
Szczepionki nieswoiste- służą do ogólnej
terapii bodźcowej (proteinoterapii). Nie
chronią przed konkretnym zakażeniem, ale
pobudzają tzw. nieswoiste mechanizmy
odpornościowe
, zwiększają zdolnośd do
reakcji.
S
ZCZEPIONKI
NIESWOISTE
Zawierają zabite bakterie oraz produkty
ich rozpadu
Stosowane najczęściej w nawracających
zakażeniach bakteryjnych, zwłaszcza u
dzieci
Podawane doustnie, domięśniowo,
podskórnie, donosowo
Działania niepożądane: gorączka,
dreszcze, odczyny alergiczne, zaburzenia
ze strony układu pokarmowego
S
ZCZEPIONKI
NIESWOISTE
Panodinum:
Zawiera zabite szczepy: S.pyogenes, S.faecalis, S.pneumoniae,
Klebsiella pneumoniae, S. aureus, E.coli
Domięśniowo, podskórnie
Polyvaccinum:
Zawiera zabite szczepy: S.aureus, S.pyogenes, S. epidermidis,
S.viridans, S.pneumoniae, E.coli, Klebsiella pneumoniae,
H.inluenzae, Corynebacterium pseudodiphtheriae
Donosowo, pozajelitowo
Broncho-Vaxom:
Zawiera lizaty bakterii: S. pneumoniae, Klebsiella pneumoniae,
K.ozaenae, S.aureus, S.pyogenes, S.viridans, Moraxella catarrhalis
doustnie
S
ZCZEPIONKI
NIESWOISTE
Uro-Vaxom:
Lizat bakterii: E.coli
Doustnie
Ribamunyl:
Zawiera rybosomy wyodrębnione ze
szczepów: Klebsiella pneumoniae,
S.pneumoniae, S.pyogenes i frakcję błonową
ze szczepu Klebsiella pneumoniae
doustnie
S
ZCZEPIONKI
NIESWOISTE
Luivac:
Zawiera lizat bakterii: S.aureus,
S.pneumoniae, S.pyogenes. Klebsiela
pneumoniae, Moraxella catarrhalis,
H.influenzae
doustnie
Szczepionka IRS-19:
Zawiera lizat bakterii j.w.
Miejscowo do nosa w postaci aerozolu
C
ZYNNIK
MARTWICY
GUZA
-
TNF
Wpływa na wzrost komórek
TNF-alfa i TNF-beta - różne miejsce powstania ale
nie działanie
W zależności od typu nowotworu może
indukowad apoptozę lub wzmagad wzrost jego
komórek
Zastosowanie terapeutyczne – ograniczone;
działania niepożądane: np. uszkodzenie
śródbłonka, wątroby, nerek, objawów
grypopodobnych
C
ZYNNIK
MARTWICY
GUZA
-
TNF
Infliksimab i adalimumab – przeciwciała anty-
TNF-α
Etanercept – białko fuzyjne funkcjonujące jako
rozpuszczalny receptor α
Są stosowane to leczenia reumatoidalnego
zapalania stawów i łuszczycowego zapalenia
stawów
Infliksimab i adalimumab – stosowane są również
do leczenia ciężkich postaci choroby Crohna
S
UROWICE
ODPORNOŚCIOWE
Uodpornienie bierne - polega na podaniu przeciwciał
pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego;
Pochodzą od immunizowanych zwierząt i z ludzkich
preparatów krwiopochodnych (preparaty
immunoglobulin);
Natychmiastowy efekt;
Krótki czas działania (surowice zwierzęce: 8-
14 dni, preparaty immunoglobulin: kilka
tygodni);
Podawanie surowic zwierzęcych związane
jest z częstym występowaniem powikłao;
ZALE
TY
W
AD
Y
WSKAZANIA
Uodpornienie
bierne
Istnienie
prawdopodobieostwa
infekcji;
Czas inkubacji jest
niewystarczający do
wytworzenia
przeciwciał;
Nie są dostępne
odpowiednie
chemioterapeutyki;
Jeżeli tylko jest to możliwe należy łączyd uodpornienie bierne z
uodpornieniem czynnym (szczepienie równoległe); Szczepienie
równoległe jest wskazane np. przy zagrożeniu tężcem lub wścieklizną;
S
UROWICE
ZWIERZĘCE
W celu uzyskania odpowiednich surowic odpornościowych:
Wstrzykuje się antygen zwierzętom tak długo, aż uzyska się pożądanie
stężenie przeciwciał w surowicy;
Pobiera się krew i obrabia (uzyskana surowica to SUROWICA
NATYWNA)
Dostępne surowice zwierzęce są zazwyczaj pochodzenia kooskiego;
Surowica (działa tylko przeciw toksynom)
Czynnik zakaźny lub źródło toksyn
Antytoksyna botulinowa (kooska)
Clostridium botulinum
Antytoksyna błonicza (kooska)
Corynebacterium diphtheriae
Antytoksyna zgorzeli gazowej (kooska)
Clostridium perfringens, septicum, nowyi
Surowice przeciw jadom węży (kooskie)
Różne węże jadowite
Surowica przeciw jadowi skorpiona (kozia)
Różne skorpiony północnoafrykaoskie
L
UDZKIE
IMMUNOGLOBULINY
Preparaty nieswoiste (poliwalentne)
immunoglobulin – mieszanka różnych
przeciwciał (gł. klasy IgG);
Normalne ludzkie
immunoglobuliny
do podawania
domięśniowego;
Ludzkie
immunoglobuliny
do podawania
dożylnego;
Preparaty
swoistych
immunoglobulin
(hiperimmuno-
buliny) – p/ciała
przeciw
konkretnym
drobnoustrojom;
W
SKAZANIA
Ryzyko przekazania infekcji wirusowej dawcy zostało
wykluczone z dużym prawdopodobieostwem dzięki:
Wyborowi odpowiednych dawców;
Specjalnym metodom izolacji immunoglobulin;
Badaniu surowic na obecnośd HBs-Ag i p/ciał anty-HIV oraz
ocenie aktywności transaminaz;
• Profilaktyka lub wczesne leczenie infekcji
wirusowych; Wrodzony lub nabyty zespół
niedoboru odporności;
Nieswoiste immunoglobuliny
zawierające 95% IgG
• Profilaktyka i leczenie infekcji wywołanych
drobnoustrojami, w których p/ciała obecne są
w preparacie; dysgammaglobulinemia;
Nieswoiste immunoglobuliny
o podwyższonym stężeniu
poszczególnych klas
WSKAZANIA
Immunoglobuliny swoiste przeciw:
Wskazania
cytomegalii
Profilaktyka i leczenie infekcji wirusem
cytomegalii
Wczesnowiosennemu zapaleniu mózgu i OMR
Przed- i poekspozycyjna profilaktyka
wczesnowiosennego zapalenia mózgu i OMR
WZW typu A
Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby
typu A
WZW typu B
Przed- i poekspozycyjna profilaktyka WZW
typu B
Różyczce
Profilaktyka różyczki, szczególnie w ciąży
Tężcowi
Profilaktyka i leczenia tężca
Wściekliznie
Profilaktyka wścieklizny
Ospie wietrznej/półpaścowi
Profilaktyka ospy wietrznej, szczególnie u
dzieci w immunosupresji
Anty-Rh
Profilaktyka immunizacji antygenem Rh,
leczenie po przetoczeniu krwi niezgodniej w
układzie Rh
W
ŁAŚCIWOŚCI
Okres półtrwania immunoglobulin do podawania
domięśniowego wynosi ok. 3 tygodni, a maksymalne
stężenie jest osiągane po 3-5 dniach;
Okres półtrwania immunoglobulin do podawania dożylnego
otrzymywanych z wykorzystaniem pepsyny wynosi ok. 2 dni,
z wykorzystaniem plazminy 10-20 dni, a poddanych reakcji z
β-propiomleczanem lub dearanżacji w środowisku kwaśnym
2-7 dni;
Wskazaniami do stosowania nieswoistych ludzkich
immunoglobulin są profilaktyka i terapia chorób wirusowych
(WZW typu A lub odry) oraz wrodzone i nabyte niedobory
odporności humoralnej;
Immunoglobuliny swoiste są wskazane w profilaktyce i
leczeniu różnych infekcji wirusowych i bakteryjnych;
I
MMUNOMODULATORY
Wpływają na aktywnośd układu immunologicznego –
pobudzają lub hamują reakcję immunologiczną;
Immunomodulatory egzogenne
• Inzypleks i lewamizol
• Roślinne substancje immunostymulujące
• Substancje immunostymulujące pochodzące z
wyciągów z narządów lub z mikroorganizmów
Immunomodulatory endogenne
• Liczne cytokiny
C
YTOKINY
Interleukiny (IL)
Interferony (INF)
Czynniki martwicy
guza (TNF)
Transformujący
czynnik wzrostu β
(TGF-β)
Czynniki
stymulujące wzrost
kolonii (CSF)
C
YTOKINY
ZASTOSOWANIE: rozsiana choroba nowotworowa
oporna na chemioterapię, rak nerki, czerniak
złośliwy, choroba resztkowa w ostrej białaczce,
stany po przeszczepie szpiku;
PRZECIWSKAZANIA: zły stan ogólny chorego,
mnogie przerzuty i przerzuty do OUN,
niedoczynnośd tarczycy, niedokrwistości, ciężka
choroba serca, choroba autoimmunologiczna,
stan po przeszczepieniu narządów;
A
LDESLEUKINA
–
REKOMBINOWANA
LUDZKA
INTERLEUKINA
– 2
WSKAZANIA: rak nerki z przerzutami;
DAWKOWANIE: przez 5 dni ciągły wlew dożylny w dawce
18 • 10
6
IU/m
2
pow. ciała/ dzień; 2-6 dni przerwy;
ponownie w tych samych dawkach przez 5 dni w
ciągłym wlewie;
DZIAŁANIA NIEPORZĄDANE: skóra (świąd, rumieo,
złuszczające zapalenie skóry), układ nerwowy (depresja,
halucynacje, nauropatia, parestezje), przewód
pokarmowy (wymioty, biegunka, krwawienie, zaparcia),
układ oddechowy (dusznośd, zatorowośd płucna, kaszel,
hipoksja), układ krążenia (hipotonia, obrzęki, tachykardia,
zaburzenia rytmu serca, zawał mięśnia sercowego), układ
krwiotwórczy (niedokrwistośd, małopłytkowośd,
granulocytopenia, limfopenia) i in.
C
YTOKINY
WZROSTOWE
G-CSF czynniki
pobudzające wzrost
kolonii granulocytów
(filgrastym)
GM-CSF czynniki
pobudzające wzrost
kolonii granulocytów i
makrofagów
M-CSF czynniki
pobudzające wzrost
kolonii makrofagów
Lenograstym – ludzki
rekombinowany
czynnik pobudzający
kolonię granulocytów
W
SKAZANIA
Chemioterapia nowotworów litych i rozrostów
limfoblastycznych szpiku (cel: skrócenie okresu
neutropenii);
Leukopenie infekcyjne (m.in. wywołane wirusem
HIV);
Zapalenie siatkówki wywołane
cytomegalowirusem w przebiegu AIDS;
I
NTERFERONY
Interferon-
α
Interferon-
β
Interferon-
γ
Działanie antyproliferacyjne: zahamowanie lub spowolnienie
podziałów komórkowych;
Działanie immunomodulujące: aktywacja komórek NK i
limfocytów T, pobudzanie syntezy cząsteczek MHC klasy I i klasy II
(INF-γ); pobudzanie syntezy receptorów Fc i aktywacja
makrofagów (INF-γ);
Podawane pozajelitowo lub miejscowo (np. w postaci żelu);
osoczowy okres półtrwania interferonu α i β wynosi 2-4h, a
interferonu γ 30min; okres półtrwania w tkankach jest dłuższy;
W
SKAZANIA
DO
STOSOWANIE
INTERFERONU
Interferon – α-2a
Białaczka włochatokomórkowa, WZW B i C, czerniak
złośliwy, przewlekła białaczka szpikowa, skórny
chłoniak T-komórkowy,
Rak nerki, nieziarniczy chłoniak grudkowy, mięsak
Kaposiego
Interferon – α-2b
Przewlekłe WZW B i C, przewlekła białaczka szpikowa,
chłoniak grudkowy, karcynoid, czerniak złośliwy,
szpiczak mnogi, białaczka włochatokomórkowa
Pegylowany interferon α-2a
Przewlekłe WYW typu C
Pegylowany interferon α-2b
Przewlekłe WYW typu B i C
Interferon-β-1a
Napadowe stwardnienie rozsiane
Interferon-βa-1b
Napadowe stwardnienie rozsiane;
Przewlekłe ziarniniaki
Ludzki interferon β
Wirusowe zapalenie mózgu, uogólniony półpasiec,
wirusowe zapalenie ucha środkowego z utratą słuchu,
niezróżnicowany rak nosogardła
Interferon- aflacon-1
(tzw. Consensus interferon)
Przewlekłe WZW typu B
D
ZIAŁANIA
NIEPORZĄDANE
Objawy grypopodobne np. gorączka, dreszcze,
złe samopoczucie, wymioty i bóle mięśni;
Zaburzenia świadomości;
Letarg;
Depresja;
Zmiany w obrazie krwi: leuko- i trombocytopenia;
H
ORMONY
GRASICY
Komórki zrębu grasicy produkują peptydy
określane umownie jako hormony grasicy, należą
do nich:
Tymozyna
Tymulina
Tymopoetyna
Wyciągi z grasicy – np. TFX
H
ORMONY
GRASICY
Pomimo różnic w budowie wywołują:
Ekspresję CD2, CD3, CD25
Wzmagają odpornośd tymocytów na lityczne
działanie hydrokortyzonu
Potencjalizują czynnościowe zdolności limfocytów
T (wytwarzanie limfokin, odpowiedz
proliferacyjna na mitogeny)
I
MMUNOMODULATORY
EGZOGENNE
Źródło
Substancja
Preparaty
handlowe
Wyciągi roślinne
Echinacea
purpurea (jeżówka
purpurowa)
Eleutherococcus
senticosus
Echinacea-
ratiopharm,
Echinacea STADA,
Echinacin,
Esberitox
Eleu-Kokk
Związki syntetyczne Lewamizol
Inozypleks
Ergamisol
Delimmun,
Isoprinosine
Drobnoustroje i ich
pochodne
Enterococcus
faecalis
E.Coli i in.
Symbioflor
Uro-Vaxom
Wątpliwy efekt terapeutyczny
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron