Ochrona zasobów genetycznych rodzimych ras koni cz. 1

czwartek, 13 sierpnia 2009 10:24

Opublikowano w Lubuskich Aktualnościach Rolniczych 7/2009

Lokalne rasy i odmiany zwierząt doskonale są przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych
warunków środowiska. Mogą one być utrzymywane w warunkach produkcji ekstensywnej i przy
ubogich zasobach paszowych, dając produkty o unikalnej jakości. Mają także duże znaczenie ze
względu na rolę, jaką pełniły w historii rozwoju regionów, z których się wywodzą i są związane z
tradycją oraz kulturą lokalnych społeczności. Z tego też powodu powinny być upowszechniane w
okolicach, gdzie żywe są tradycje ich hodowli i chowu.

Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce prowadzona jest w oparciu o art. 21a Ustawy z dnia
20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. 02.207.1762 z późn. zmianami).
W Programie opracowanym przez Organizację Narodów Zjednoczonych (FAO) dla Zachowania Zasobów Genetycznych
Zwierząt Gospodarskich, na terenach Unii Europejskiej rasę kwalifikuje się jako zagrożoną wyginięciem wówczas, gdy
ilość samic danej rasy wynosi poniżej 5 000 sztuk. Zakwalifikowanie rasy do hodowli w Programie Ochrony Zasobów
Genetycznych oprócz analizy rodowodowej musi być potwierdzone badaniem grup krwi lub badaniem innych
markerów genetycznych, dokonywanych w upoważnionym laboratorium.
W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-20013 - pakiet 7 Zachowanie zagrożonych zasobów
genetycznych zwierząt w rolnictwie zakwalifikowane zostały następujące rasy koni:
Koń huculski - należący do jednej z najstarszych ras koni w Polsce. Ukształtowany we wschodnich Karpatach, w
surowym górskim klimacie. Nazwę swą wywodzi od górali ruskich - Hucułów, ludności o specyficznej kulturze, dla
których konie odgrywały bardzo ważną rolę w ich codziennym życiu.

Klacz huculska

Podstawowe cele Programu ochrony zasobów genetycznych koni huculskich to:

zachowanie i w miarę możliwości powiększenie stanu koni hodowlanych (aktualna liczebność 713 klaczy

matek w 119 stadach),

utrzymanie na odpowiednim poziomie zmienności genetycznej, co pozwoli na prowadzenie pracy

hodowlanej. Konsekwentnie prowadzona selekcja zmierza do podstawowego celu, jakim jest remont klaczy matek
oraz wyhodowanie ogierów czołowych,

stabilizacja wzorca rasowego oraz zachowanie specyficznych cech genetycznych i genotypowych takich, jak:

charakterystyczny typ i pokrój, doskonałe zdolności adaptacyjne do skrajnych warunków środowiskowych i paszy
niskiej jakości, wysoka zdrowotność i duża odporność, wysoka płodność, bardzo dobre cech mateczne, doskonale
rozwinięty instynkt stadny, żywotność i wytrwałość, wszechstronna użytkowość zaprzęgowa i wierzchowa, łagodny
charakter, zrównoważony temperament, chęć kontaktu z człowiekiem,

zachowanie maści - wszystkie maści za wyjątkiem dereszowatej, siwej i tarantowatej, natomiast

kasztanowata w wyjątkowych wypadkach za zgodą podmiotu prowadzącego Księgę Stadną. Pożądana pręga przez

grzbiet i pręgowanie na kończynach.

Cechy pokroju:

wysokość w kłębie koni dorosłych - ogiery 135 do 145 cm, klacze 132 do 143 cm ,
obwód klatki piersiowej - większy o co najmniej 30 cm od wysokości w kłębie zarówno dla ogierów, jak i

klaczy,

obwód nadpęcia mierzony na lewej przedniej kończynie pod stawem nadgarstkowym w jej najcieńszym

miejscu - ogiery 17 do 20 cm, klacze 16 do 19 cm (z dokładnością do 0,25 cm).

Ważniejsze Ośrodki hodowli koni huculskich w kraju to Gładyszów, Odrzechowa, Grodziec-Janów w Wielkopolsce,
Izby, Bieszczadzki Park Narodowy (Zachowawcza Hodowla Konia Huculskiego w Wołosatem), Serednie Małe, Tabun w
Polanie, Ośrodek jeździecki Hucuł w Brennej.

Konik polski - typowy przedstawiciel polskiej rasy koni małych późno dojrzewających (3-5 lat), długowiecznych,
odpornych na choroby i trudne warunki utrzymania. Mają twardy róg kopytowy pozwalający pracować niepodkutym
koniom na bitych drogach. Rasa wywodząca się bezpośrednio od dzikich koni - tarpanów podobnych do odkrytych w
Azji przez rosyjskiego badacza Mikołaja Przewalskiego w 1876 roku koni Przewalskiego. Zamieszkiwały one do końca
XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku,
kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. W 1808 roku z powodu
panującej biedy zostały one rozdane okolicznym chłopom. W 1914 roku Jan Grabowski i Stanisław Schuch opisali
małe chłopskie myszate koniki z okolic Biłgoraja. Profesor T. Vetulani wprowadził nazwę „konik polski". Dzięki jego
staraniom zaczęto odtwarzać konika o typowych dla tarpana cechach w warunkach rezerwatowych.
Cechy pokroju:

wysokość w kłębie koni dorosłych (klacze i ogiery): minimum 130 cm, maksimum 140 cm,
obwód klatki piersiowej: wartości minimalne koni dorosłych (klacze i ogiery) - 165 cm,
obwód nadpęcia - wartości minimalne dla koni dorosłych: klacze - 16,5 cm, ogiery - 17,5 cm,
masa ciała 300 - 400 kg.

Klacz - konik polski
Cechy charakterystyczne tych koni to mały wzrost, silna i krępa budowa, prymitywna, ciężka głowa, szyja krótka i
nisko osadzona, prosta, mało wyraźny kłąb, głęboka klatka piersiowa, zad ścięty, obfita czarna grzywa i ogon z
nielicznymi jasnymi włosami, umaszczenie myszate, czarna pręga grzbietowa, pręgi na kończynach, rzadko
występująca pręga łopatkowa. Klacze są mniejsze od ogierów.
Pogłowie w Polsce:

hodowcy indywidualni: 310 klaczy, 90 ogierów,
stadniny państwowe 120 klaczy, 50 ogierów.

Główne Ośrodki hodowlane w kraju:

w warunkach rezerwatowych: Popielno, Roztoczański Park Narodowy, Stacja Doświadczalna Akademii

Rolniczej - Stobnica,

w warunkach stajennych: Popielno, Roztoczański Park Narodowy, Sieraków.

Ostatnio rozpoczęto program odtworzenia dzikiej populacji konika polskiego w Bieszczadach (tymczasowo znajdują się
w zagrodzie adaptacyjnej w Radziejowej, potem planowane jest wypuszczenie koników na wolność).

Koń małopolski - rasa o określonym genotyp

ie i fenotypie(umaszczeniu), podkreślającym odrębność i specyfikę

polskiego angloaraba. Konie półkrwi angloarabskiej i arabskiej hodowane w Małopolsce są nieco mniejsze i lżejsze od
koni wielkopolskich o wzroście ponad 150 cm. Urodziwe, o suchej budowie, doskonałym ruchu, dobrze
wykorzystujące paszę, wytrwałe i dzielne w pracy. Na ogół koń małopolski jest niższy o ok. 5 cm od konia
wielkopolskiego i o 100 kg od niego lżejszy. Rasa ta jest oznaczana przez hodowców za pomocą symbolu m. X0. Jest
to ogólne określenie dla koni półkrwi angloarabskiej chowanych w południowej i południowo-wschodniej części Polski.
Konie małopolskie wywodzą się swymi liniami żeńskimi od miejscowych, prymitywnych koników polskich, dlatego też
ze wszystkich odmian koni gorącokrwistych hodowanych w Polsce, konie te mają najsilniej wyrażone cechy
przekazywane im przez konika polskiego:

płodność i plenność,
długowieczność,
dobre wykorzystanie paszy i niewybredność,
odporność na choroby i trudne warunki bytu oraz wytrzymałość w pracy.

Klacz małopolska
Koń małopolski w XVII i XVIII wieku został uszlachetniony dzięki dolewce krwi ogierów wschodnich: koni perskich,
turkmeńskich, kabardyńskich, arabskich itp. Szczególne znaczenie ma domieszka krwi koni arabskich. W połowie XIX
wieku zaczęły się zaznaczać pewne wpływy pełnej krwi angielskiej. W latach 60. XX wieku w Pierwszej Księdze
Stadnej rasy małopolskiej znalazły się również konie kabardyńskie sprowadzone z Kaukazu do stadniny w Stubnie.
Rasa małopolska ma cztery odmiany o nieznacznych różnicach: kielecką, lubelską, sądecką i dąbrowsko-tarnowską.
Elitarną hodowlę konia małopolskiego, skupiającą najcenniejsze klacze-matki prowadzą stadniny w:

Walewicach, Janowie Podlaskim, Pruchnej, Trzebienicach, Stubnie.
Stadnina Koni Michałów hoduje konie o maści tarantowatej.

Hodowców i miłośników konia małopolskiego zrzesza Polski Związek Hodowców Koni Małopolskich.

Ochrona zasobów genetycznych rodzimych ras koni cz. 2

wtorek, 22 września 2009 00:00

Opublikowano w Lubuskich Aktualnościach Rolniczych 8/2009

A oto kolejne rasy koni:

Śląska rasa „Ślązaki"- pochodzącą w liniach żeńskich od miejscowych szlachetnych klaczy i od ogierów
oldenburskich i wschodnio-fryzyjskich. Obecnie do ksiąg hodowlanych tej rasy mogą być wpisywane tylko konie
wywodzące się od przodków wpisanych do ksiąg koni ras w czystości rasy - w dawnym typie). Za konie tej rasy uważa
się również konie pochodzące od przodków wpisanych do ksiąg rasy pełnej krwi angielskiej pod warunkiem, że w ich
rodowodach w trzecim pokoleniu występuje co najmniej 4 przodków rasy śląskiej. W dzisiejszej hodowli wyróżnia się
dwa typy ślązaków - stare (opierające się na starych rodach męskich) i nowe (lżejsze, z dolewką krwi angielskiej).

Klacz śląska
Ślązaki starego typu to konie o harmonijnej sylwetce o ciężkiej, dużej głowie. Dopuszczalny profil garbonosy
(szczupaczy niepożądany). Szyja długa, mocno zbudowana, może być prosta. Tułów mocny, kłąb słabo zaznaczony,
grzbiet mocny, zad szeroki, muskularny i lekko skośny. Klatka piersiowa szeroka i głęboka, łopatki ukośne. Kończyny
prawidłowo skątowane, z szerokimi nadęciami i suchymi stawami. Kopyta proporcjonalnie duże. Wysokość konia w
kłębie to 158 cm u klaczy i 160 cm u ogierów (w wieku 3 lat). Możliwe umaszczenie to: gniada, skarogniada,
ciemnogniada, kara i ewentualnie siwa, pozostałe eliminują konia z hodowli.
Ślązaki nowego typu (uszlachetnione domieszką pełnej krwi angielskiej) charakteryzują się większą suchością tkanki,
smuklejszą sylwetką, bardziej skośnymi łopatkami, lepiej skątowanym zadem oraz wyższym wzrostem - w wieku 3 lat
klacze osiągają 162 cm w kłębie, a ogiery - 164 cm. Są też zwrotniejsze i żywsze od ślązaków w starym typie, bardziej
funkcjonalne, dlatego wprowadzono specjalny program hodowlany mający na celu ochronę ślązaków w starym typie.
Konie śląskie (zwłaszcza nowego typu) to nie tylko konie rekreacyjne. Ślązaki odnoszą sukcesy w wielu dyscyplinach
sportowych: ujeżdżaniu, skokach, zaprzęgach. Wspaniale sprawdzają się jako "trenerzy" młodych jeźdźców, a także
"hipoterapeuci". Ze względu na łagodny, zrównoważony temperament, dużą chęć nauki i łatwość współpracy z
człowiekiem, konie śląskie doskonale nadają się na wszechstronne konie rodzinne.
Koń wielkopolski - to rasa wyhodowana w Polsce. Powstała w krzyżówek miejscowych koni z koń

mi ras

zagranicznych - trakeńskiej, wschodniopruskiej, berberyjskiej, pełnej krwi angielskiej oraz czystej krwi arabskiej. W
latach 20 i 30 XX wieku rasę udoskonalano krzyżując ją z końmi arabskimi i angielskimi pełnej krwi. Otrzymane w ten
sposób konie były szlachetne i zarazem wytrzymałe w pracy. Po II wojnie światowej hodowla poszła w dwóch
kierunkach. W Olsztyńskiem i Gdańskiem zgromadzono w stadninach konie trakeńskie i wschodniopruskie. Z ich
krzyżówek powstał koń mazurski.

Klacz wielkopolska
W Poznańskiem z połączenia kilku odmian powstał koń poznański. W miarę upływu czasu obie rasy coraz bardziej się
do siebie upodabniały, w końcu w 1964 roku oficjalnie uznano je za jedną rasę i nadano nazwę koni wielkopolskich.
Konie wielkopolskie to konie zarówno do jazdy wierzchem, jak i konie zaprzęgowe.
Cechy pokroju:
wysokość w kłębie: 158 cm klacze, 160 cm ogiery
obwód klatki piersiowej: 189 cm klacze, 190 cm ogiery
obwód nadpęcia: 20 cm klacze, 21 cm ogiery
masa ciała: 540 kg klacze, 570 kg ogiery.
Jego łeb ma widoczne cechy orientalne - przypomina zwężający się ku chrapom trójkąt. Linia biegnąca od czoła do
chrap

powinna

być

lekko

wklęsła.

Łeb

jest

niewielki,

lekki,

o dużych oczach, subtelnych i ruchliwych chrapach. Szyja długa, sucha, klatka piersiowa głęboka, mocna, szeroka.
Kończyny silne, mocno umięśnione, suche i szlachetne. Kopyta kończyn tylnych często kierują się na zewnątrz (tzw.
krowia postawa). Ogon i grzywa długie, nie powinny być podcinane. Sierść miękka, jedwabista, gładka. Wśród koni tej
rasy dominuje umaszczenie kasztanowate (40%) oraz gniade (35%), spotyka się także siwe (12%) oraz kare (10%).
Konie wielkopolskie to zwierzęta zrównoważone, łagodne, nietrudne do ułożenia, jednak po przodkach czystej krwi
odziedziczyły duży temperament i energiczność. Prawidłowo układane w młodym wieku wyrastają na konie
bezproblemowe, posłuszne, nienarowiste. .
Główne ośrodki hodowlane:
Stadnina koni w Racocie, Książu, Gnieźnie, Starogardzie Gdańskim, Partynicach,