SK
SK
Ł
Ł
ADNIKI DIETY
ADNIKI DIETY
A METABOLIZM LEK
A METABOLIZM LEK
Ó
Ó
W
W
mgr Gra
mgr Gra
ż
ż
yna Kubiak
yna Kubiak
-
-
Tomaszewska
Tomaszewska
Katedra i Zak
Katedra i Zak
ł
ł
ad Biochemii i Chemii Klinicznej
ad Biochemii i Chemii Klinicznej
AM w Warszawie
AM w Warszawie
Interakcje mog
Interakcje mog
ą
ą
wp
wp
ł
ł
ywa
ywa
ć
ć
na metabolizm
na metabolizm
lek
lek
ó
ó
w na etapie:
w na etapie:
1.
1.
wch
wch
ł
ł
aniania
aniania
2.
2.
dystrybucji
dystrybucji
3.
3.
biotransformacji
biotransformacji
4.
4.
wydalania
wydalania
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Interakcje mog
Interakcje mog
ą
ą
wyst
wyst
ą
ą
pi
pi
ć
ć
, gdy lek
, gdy lek
spo
spo
ż
ż
ywany jest:
ywany jest:
-
-
w trakcie jedzenia
w trakcie jedzenia
-
-
do 1,5 godz. przed posi
do 1,5 godz. przed posi
ł
ł
kiem
kiem
-
-
przed up
przed up
ł
ł
ywem 2 godz. od przyj
ywem 2 godz. od przyj
ę
ę
cia
cia
posi
posi
ł
ł
ku
ku
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Efekt op
Efekt op
ó
ó
ź
ź
nienia lub zmniejszenia
nienia lub zmniejszenia
wch
wch
ł
ł
aniania leku
aniania leku
wyst
wyst
ę
ę
puje zwykle w przypadku
puje zwykle w przypadku
spo
spo
ż
ż
ywania posi
ywania posi
ł
ł
k
k
ó
ó
w
w
bogatow
bogatow
ę
ę
glowodanowych
glowodanowych
.
.
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Skutki niekorzystne
Skutki niekorzystne
:
:
•
•
zmniejszenie efektywnego st
zmniejszenie efektywnego st
ęż
ęż
enia
enia
leku we krwi;
leku we krwi;
•
•
brak efekt
brak efekt
ó
ó
w terapeutycznych.
w terapeutycznych.
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
PRODUKTY ZAWIERAJ
PRODUKTY ZAWIERAJ
Ą
Ą
CE JONY Ca
CE JONY Ca
2+
2+
tworzenie trudno rozpuszczalnych
tworzenie trudno rozpuszczalnych
zwi
zwi
ą
ą
zk
zk
ó
ó
w
w
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Przyk
Przyk
ł
ł
ady:
ady:
FLUOROCHINONY
TETRACYKLINY
BRAK EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ETIDRONAT DISODOWY
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
BISAKODYL
OBNIZENIE EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
EFEKTY NIEPORZĄDANE
NUDNOŚCI
BÓLE BRZUCHA
PODRAZNIENIE
BŁONY ŚLUZOWEJ
śOŁĄDKA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
PRODUKTY ZAWIERAJ
PRODUKTY ZAWIERAJ
Ą
Ą
CE TANIN
CE TANIN
Ę
Ę
KOMPLEKSOWANIE
KOMPLEKSOWANIE
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Przyk
Przyk
ł
ł
ady:
ady:
PREPARATY śELAZA
BRAK EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
KOMPLEKSOWANIE
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
SOKI CYTRUSOWE
SOKI CYTRUSOWE
ADSORPCJA
ADSORPCJA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Przyk
Przyk
ł
ł
ady:
ady:
ERYTROMYCYNA
BRAK EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
KWAS CYTRYNOWY
BENZYLOPENICYLINA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
PRODUKTY ZAWIERAJ
PRODUKTY ZAWIERAJ
Ą
Ą
CE B
CE B
Ł
Ł
ONNIK
ONNIK
ADSORPCJA
ADSORPCJA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Przyk
Przyk
ł
ł
ady:
ady:
BEKOMER
BRAK EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ZMNIEJSZENIE EFEKTYWNEGO
STĘśENIA LEKU WE KRWI
DIGOXIN
POWIKŁANIA
ZATOROWE
ZAOSTRZENIE NIEWYDOLNOŚCI
KRĄśENIA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
AMITRYPTYLINA
BRAK EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ZMNIEJSZENIE EFEKTYWNEGO
STĘśENIA LEKU WE KRWI
IMIPRAMINA
BRAK DZIAŁANIA
PRZECIWLĘKOWEGO
I PRZECIWDEPRESYJNEGO
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
PRODUKTY ZAWIERAJ
PRODUKTY ZAWIERAJ
Ą
Ą
CE ZWI
CE ZWI
Ą
Ą
ZKI
ZKI
WIELKOCZ
WIELKOCZ
Ą
Ą
STECZKOWE
STECZKOWE
TRUDNO ROZPUSZCZALNE KOMPLEKSY
TRUDNO ROZPUSZCZALNE KOMPLEKSY
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
PHENYTOINUM
ZAGROśENIE WYSTAPIENIA
ATAKU PADACZKI
ZMNIEJSZENIE EFEKTYWNEGO
STĘśENIA LEKU WE KRWI
EPANUTIN
DILATIN
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
ANTYBIOTYKI
(np. SUMMAMED)
BRAK EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ZMNIEJSZENIE EFEKTYWNEGO
STĘśENIA LEKU WE KRWI
CHEMIOTERAPEUTYKI
(np. ABAKTAL)
ZMIANY LEKÓW
WZROST KOSZTÓW
LECZENIA
POWSTANIE OPORNOŚCI
NA LEK
WYDŁUśENIE CZASU
LECZENIA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
LEKI
PRZECIWWIRUSOWE
ZMNIEJSZENIE LUB BRAK
EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ZMNIEJSZENIE EFEKTYWOŚCI
WCHŁANIANIA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Zjawisko interakcji z lekami wyst
Zjawisko interakcji z lekami wyst
ę
ę
puje
puje
tak
tak
ż
ż
e w przypadku:
e w przypadku:
od
od
ż
ż
ywek
ywek
suplement
suplement
ó
ó
w
w
substytut
substytut
ó
ó
w
w
ż
ż
ywno
ywno
ś
ś
ci
ci
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
TETRACYKLINA
ZWIĄZKI TRUDNO ROZPUSZCZALNE
SUPLEMENTACJA PREPARATAMI
WZBOGACONYMI W SOLE MINERALNE
(Fe, Mg, Zn, Ca)
BRAK LUB OSŁABIENIE
EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
OLESTRA
ZMNIEJSZENIE ROZPUSZCZALNOŚCI
W TŁUSZCZACH
WITAMINA A I E
OGRANICZENIE WCHŁANIANIA
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
ANTYBIOTYKI
ZWIĄZKI TRUDNO ROZPUSZCZALNE
SUPLEMENTACJA PREPARATAMI
WITAMINOWYMI
(wit. E, B
6
, kwas foliowy, C)
BRAK LUB OSŁABIENIE
EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Efekt przyspieszenia lub zwi
Efekt przyspieszenia lub zwi
ę
ę
kszenia
kszenia
wch
wch
ł
ł
aniania leku
aniania leku
wyst
wyst
ę
ę
puje zwykle w przypadku
puje zwykle w przypadku
spo
spo
ż
ż
ywania posi
ywania posi
ł
ł
k
k
ó
ó
w
w
bogatot
bogatot
ł
ł
uszczowych
uszczowych
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Efekt taki wyst
Efekt taki wyst
ę
ę
puje przy przyjmowaniu m.in.:
puje przy przyjmowaniu m.in.:
niekt
niekt
ó
ó
rych lek
rych lek
ó
ó
w
w
przeciwgrzybiczych
przeciwgrzybiczych
tr
tr
ó
ó
jpier
jpier
ś
ś
cieniowych lek
cieniowych lek
ó
ó
w przeciwdepresyjnych
w przeciwdepresyjnych
β
β
-
-
adrenolityk
adrenolityk
ó
ó
w
w
niekt
niekt
ó
ó
rych lek
rych lek
ó
ó
w hipotensyjnych
w hipotensyjnych
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
Dodatkowym efektem zwi
Dodatkowym efektem zwi
ę
ę
kszenia
kszenia
lub przyspieszenia wch
lub przyspieszenia wch
ł
ł
aniania leku
aniania leku
mo
mo
ż
ż
e by
e by
ć
ć
pojawienie si
pojawienie si
ę
ę
efekt
efekt
ó
ó
w ubocznych.
w ubocznych.
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
LEKI
PRZECIWPASOśYTNICZE
KASZEL
BÓLE I ZAWROTY
GŁOWY
ZMANY SKÓRNE
ŚWIĄD
STANY ZAPALNE
ŁYSIENIE
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
ββββ
-ADRENOLITYKI
WZROST STĘśENIA
WE KRWI
BRADYKARDIA
BLOK PRZEDSIONKOWO-
KOMOROWY SERCA
SPADEK CIŚNIENIA
TETNICZEGO
ETAP WCH
ETAP WCH
Ł
Ł
ANIANIA
ANIANIA
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
WZROST STĘśENIA
WE KRWI
DRGAWKI
ZABURZENIA
ŚWIADOMOŚCI
ZABURZENIA SNU
SPADEK CIŚNIENIA
TĘTNICZEGO
ETAP DYSTRYBUCJI
ETAP DYSTRYBUCJI
Zaburzenia metabolizmu pojawiaj
Zaburzenia metabolizmu pojawiaj
ą
ą
si
si
ę
ę
zw
zw
ł
ł
aszcza w przypadku spo
aszcza w przypadku spo
ż
ż
ywania
ywania
pokarm
pokarm
ó
ó
w
w
bogatot
bogatot
ł
ł
uszczowych
uszczowych
ETAP DYSTRYBUCJI
ETAP DYSTRYBUCJI
wolne kwasy tłuszczowe
lek
(np. aspiryna)
konkurencja o białka wiążące
wzrost siły działania
i toksyczności leku
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
Zaburzenia metabolizmu pojawiaj
Zaburzenia metabolizmu pojawiaj
ą
ą
si
si
ę
ę
w sytuacji, gdy sk
w sytuacji, gdy sk
ł
ł
adnik diety i lek
adnik diety i lek
metabolizowane s
metabolizowane s
ą
ą
przez
przez
ten sam enzym
ten sam enzym
.
.
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
Efekty niekorzystne mog
Efekty niekorzystne mog
ą
ą
pojawi
pojawi
ć
ć
si
si
ę
ę
bezpo
bezpo
ś
ś
rednio lub w kr
rednio lub w kr
ó
ó
tkim okresie
tkim okresie
czasu po spo
czasu po spo
ż
ż
yciu leku, jako skutek
yciu leku, jako skutek
zaburze
zaburze
ń
ń
biotransformacji zachodz
biotransformacji zachodz
ą
ą
cej
cej
ju
ju
ż
ż
w
w
enterocytach
enterocytach
.
.
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
SOK GREJPFRUTOWY
SOK GREJPFRUTOWY
FLAWONOIDY
FLAWONOIDY
(
(
kamferol
kamferol
,
,
naringenina
naringenina
, kwercetyna,
, kwercetyna,
furanokumaryna
furanokumaryna
,
,
6,7
6,7
-
-
dihydroksybergamoltyna)
dihydroksybergamoltyna)
CYP2E1, CYP3A4, CYP3A3
CYP2E1, CYP3A4, CYP3A3
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
SOK GREJPFRUTOWY
SOK GREJPFRUTOWY
WZROST ST
WZROST ST
Ęś
Ęś
ENIA LEKU WE KRWI
ENIA LEKU WE KRWI
(zwolnienie biotransformacji)
(zwolnienie biotransformacji)
DZIA
DZIA
Ł
Ł
ANIA NIEPORZ
ANIA NIEPORZ
Ą
Ą
DANE
DANE
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
Zaburzenia biotransformacji dotycz
Zaburzenia biotransformacji dotycz
ą
ą
m.in.:
m.in.:
•
•
bloker
bloker
ó
ó
w
w
kana
kana
ł
ł
u wapniowego
u wapniowego
•
•
lek
lek
ó
ó
w
w
przeciwhistaminowych
przeciwhistaminowych
•
•
niekt
niekt
ó
ó
rych lek
rych lek
ó
ó
w stosowanych w leczeniu
w stosowanych w leczeniu
zaburze
zaburze
ń
ń
lipidowych
lipidowych
•
•
niekt
niekt
ó
ó
rych lek
rych lek
ó
ó
w stosowanych w leczeniu AIDS
w stosowanych w leczeniu AIDS
•
•
niekt
niekt
ó
ó
rych chemioterapeutyk
rych chemioterapeutyk
ó
ó
w
w
•
•
cyklosporyn
cyklosporyn
•
•
lek
lek
ó
ó
w stosowanych w terapii bezsenno
w stosowanych w terapii bezsenno
ś
ś
ci
ci
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
LEKI
PRZECIWHISTAMINOWE
ZABURZENIA RYTMU SERCA
FLAWONOIDY
CYKLOSPORYNA
WZROST CIŚNIENIA KRWI,
DRGAWKI
FLAWONOIDY
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
TEOFILINA
DUSZNOŚCI
HETEROCYKLICZNE AMINY
(SMAśENIE LUB GRILOWANIE
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
TYRAMINA
BRAK KATABOLIZMU
AMIN KATECHOLOWYCH
INHIBITORY
MONOAMINOOKSYDAZY
POBUDZENIE
UKŁADU ADRENERGICZNEGO
PRZEŁOM
CIŚNIENIOWY
KOŁATANIE SERCA
I BÓL GŁOWY
WZROST
CIŚNIENIA KRWI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
Mo
Mo
ż
ż
e doj
e doj
ść
ść
do nasilenia
do nasilenia
efekt
efekt
ó
ó
w toksycznych.
w toksycznych.
ETAP BIOTRANSFORMACJI
ETAP BIOTRANSFORMACJI
leki zawierające grupy aminowe
(np. przeciwbólowe, antydepresyjne,
efedryna, kwas foliowy)
azotany
nasilenie reakcji nitrozowania
ROLA CYTOCHROMU P450
ROLA CYTOCHROMU P450
SYSTEM ENZYMATYCZNY NALE
SYSTEM ENZYMATYCZNY NALE
śĄ
śĄ
CY
CY
DO SUPERRODZINY HEMOPROTEIN,
DO SUPERRODZINY HEMOPROTEIN,
ODPOWIEDZIALNY ZA TLENOWY
ODPOWIEDZIALNY ZA TLENOWY
METABOLIZM WIELU ZWI
METABOLIZM WIELU ZWI
Ą
Ą
ZK
ZK
Ó
Ó
W
W
ENDO
ENDO
-
-
I EGZOGENNYCH
I EGZOGENNYCH
ROLA CYTOCHROMU P450
ROLA CYTOCHROMU P450
Nomenklatura:
Nomenklatura:
CYP2D6*1
CYP2D6*1
CYP
CYP
–
–
symbol ludzkiego genu cytochromu P450
symbol ludzkiego genu cytochromu P450
2
2
–
–
oznaczenie rodziny
oznaczenie rodziny
D
D
–
–
oznaczenie podrodziny
oznaczenie podrodziny
6
6
–
–
oznaczenie indywidualnego genu/izoenzymu
oznaczenie indywidualnego genu/izoenzymu
*
*
-
-
oznaczenie wariantu polimorficznego
oznaczenie wariantu polimorficznego
1
1
–
–
oznaczenie aktywno
oznaczenie aktywno
ś
ś
ci enzymatycznej (szybki
ci enzymatycznej (szybki
lub wolny
lub wolny
metabolizer
metabolizer
)
)
ROLA CYTOCHROMU P450
ROLA CYTOCHROMU P450
Izoformy
Izoformy
CYP zaanga
CYP zaanga
ż
ż
owane w biotransformacj
owane w biotransformacj
ę
ę
lek
lek
ó
ó
w:
w:
CYP1A2
CYP1A2
CYP2C9
CYP2C9
CYP2C19
CYP2C19
CYP2D6
CYP2D6
CYP2E1
CYP2E1
CYP3A4
CYP3A4
8%
12%
36%
13%
31%
CYP1A2
CYP2D6
CYP2E1
CYP3A4
inne
ROLA CYTOCHROMU P450
ROLA CYTOCHROMU P450
Przyk
Przyk
ł
ł
adowa specyficzno
adowa specyficzno
ść
ść
CYP:
CYP:
CYP1A2
CYP1A2
–
–
kofeina,
kofeina,
paracetamol
paracetamol
, teofilina
, teofilina
CYP2A6
CYP2A6
–
–
nikotyna
nikotyna
CYP2C9
CYP2C9
–
–
diclofenac
diclofenac
,
,
naproksen
naproksen
, tolbutamid
, tolbutamid
CYP2C19
CYP2C19
-
-
diazepam
diazepam
,
,
fenytoina
fenytoina
,
,
propranolol
propranolol
CYP2D6
CYP2D6
–
–
kodeina,
kodeina,
mianseryna
mianseryna
,
,
amitryptylina
amitryptylina
CYP2E1
CYP2E1
–
–
etanol,
etanol,
halotan
halotan
,
,
paracetamol
paracetamol
CYP3A4
CYP3A4
–
–
cyklosporyna
cyklosporyna
, erytromycyna,
, erytromycyna,
paracetamol
paracetamol
ROLA CYTOCHROMU P450
ROLA CYTOCHROMU P450
Interakcje mog
Interakcje mog
ą
ą
by
by
ć
ć
wynikiem
wynikiem
zar
zar
ó
ó
wno
wno
indukcji
indukcji
jak i
jak i
inhibicji
inhibicji
CYP.
CYP.
INDUKCJA CYP
INDUKCJA CYP
-
-
tr
tr
ó
ó
jjodotyronina
jjodotyronina
,
,
etanol,
etanol,
izoniazyd
izoniazyd
,
,
wodzian chloralu
wodzian chloralu
CYP reduktaza
CYP reduktaza
CYP2E1
CYP2E1
inne/nieznane
inne/nieznane
reduktaza
reduktaza
cytochromu P450
cytochromu P450
fibraty
fibraty
, leki
, leki
antyhiperlipidemiczne
antyhiperlipidemiczne
CYP4A
CYP4A
aktywuj
aktywuj
ą
ą
cy proliferacje
cy proliferacje
peroksysom
peroksysom
ó
ó
w
w
(PPAR)
(PPAR)
hydrataza
hydrataza
epoksydowa, GST,
epoksydowa, GST,
UGT
UGT
ryfampicyna
ryfampicyna
,
,
karbamazepina
karbamazepina
,
,
fenytoina
fenytoina
,
,
fenobarbital
fenobarbital
,
,
dziurawiec
dziurawiec
CYP3A4, CYP3A5,
CYP3A4, CYP3A5,
CYP2C, CYP2E1
CYP2C, CYP2E1
dla
dla
pregnanu
pregnanu
X
X
(PXR)
(PXR)
glukuronylo
glukuronylo
-
-
transferaza
transferaza
(UGT)
(UGT)
barbiturany,
barbiturany,
glutetimid
glutetimid
,
,
prometazyna
prometazyna
CYP2B6, CYP2A6,
CYP2B6, CYP2A6,
CYP3A
CYP3A
konstytutywny dla
konstytutywny dla
androstan
androstan
ó
ó
w
w
(CAR)
(CAR)
transferaza
transferaza
glutationowa
glutationowa
(GST)
(GST)
dym tytoniowy,
dym tytoniowy,
grilowana
grilowana
ż
ż
ywno
ywno
ść
ść
,
,
omeprazol
omeprazol
CYP1A1, CYP1A2,
CYP1A1, CYP1A2,
CYP1B1
CYP1B1
dla wodorow
dla wodorow
ę
ę
glan
glan
ó
ó
w
w
aromatycznych
aromatycznych
(Ar/XRE)
(Ar/XRE)
inne indukowane
inne indukowane
enzymy
enzymy
induktor
induktor
CYP
CYP
receptor
receptor
INHIBICJA CYP
INHIBICJA CYP
zmiana wy
zmiana wy
ż
ż
szych struktur
szych struktur
rz
rz
ę
ę
dowych bia
dowych bia
ł
ł
ka
ka
enzymatycznego
enzymatycznego
Przyk
Przyk
ł
ł
ady:
ady:
CYP3A4
CYP3A4
→
→
17
17
-
-
etinylosteroidy
etinylosteroidy
(
(
np
np
.
.
gestoden
gestoden
)
)
CYP1A2
CYP1A2
→
→
metoxalen
metoxalen
odwracalne wi
odwracalne wi
ą
ą
zanie
zanie
metabolitu z hemem
metabolitu z hemem
CYP3A
CYP3A
Przyk
Przyk
ł
ł
ad:
ad:
antybiotyki
antybiotyki
makrolidowe
makrolidowe
nortryptylina
nortryptylina
,
,
lignokaina
lignokaina
,
,
amiodaron
amiodaron
odwracalna, szybka,
odwracalna, szybka,
kr
kr
ó
ó
tkotrwa
tkotrwa
ł
ł
a
a
CYP3A4
CYP3A4
przyk
przyk
ł
ł
ad:
ad:
leki p/wirusowe z grupy
leki p/wirusowe z grupy
inhibitor
inhibitor
ó
ó
w
w
proteaz
proteaz
leki p/grzybicze
leki p/grzybicze
nieodwracalne wi
nieodwracalne wi
ą
ą
zanie
zanie
metabolity leku w centrum
metabolity leku w centrum
aktywnym
aktywnym
(inhibicja
(inhibicja
smob
smob
ó
ó
jcza
jcza
)
)
kompetycja
kompetycja
pomi
pomi
ę
ę
dzy
dzy
lekiem i metabolitem
lekiem i metabolitem
innego leku tworzonym
innego leku tworzonym
w centrum aktywnym
w centrum aktywnym
pojedyncza
pojedyncza
kompetycja
kompetycja
pomi
pomi
ę
ę
dzy dwoma lekami
dzy dwoma lekami
w miejscu wi
w miejscu wi
ą
ą
zania
zania
substratu
substratu
Inne czynniki wp
Inne czynniki wp
ł
ł
ywaj
ywaj
ą
ą
ce
ce
na aktywno
na aktywno
ść
ść
CYP
CYP
wiek
wiek
:
:
np
np
. leki takie jak antypiryna,
. leki takie jak antypiryna,
lidokaina
lidokaina
,
,
diazepam
diazepam
,
,
teofilina s
teofilina s
ą
ą
wolno metabolizowane u os
wolno metabolizowane u os
ó
ó
b starszych
b starszych
p
p
ł
ł
e
e
ć
ć
:
:
np
np
. obserwuje si
. obserwuje si
ę
ę
wy
wy
ż
ż
sz
sz
ą
ą
aktywno
aktywno
ść
ść
CYP3A4 u
CYP3A4 u
kobiet,
kobiet,
diazepam
diazepam
i
i
prednizolon
prednizolon
metabolizowany jest
metabolizowany jest
szybciej u kobiet,
szybciej u kobiet,
propranolol
propranolol
–
–
u m
u m
ęż
ęż
czyzn
czyzn
hormony
hormony
:
:
np
np
. testosteron obni
. testosteron obni
ż
ż
a aktywno
a aktywno
ść
ść
CYP,
CYP,
estrogen
estrogen
–
–
zwalnia procesy utleniania (
zwalnia procesy utleniania (
imipramina
imipramina
),
),
niedob
niedob
ó
ó
r hormonu wzrostu upo
r hormonu wzrostu upo
ś
ś
ledza regulacj
ledza regulacj
ę
ę
CYP
CYP
polimorfizm genetyczny w przypadku izoenzym
polimorfizm genetyczny w przypadku izoenzym
ó
ó
w
w
CYP2D6, CYP2C19, CYP2C9 i CYP1A2
CYP2D6, CYP2C19, CYP2C9 i CYP1A2
:
:
−
−
5
5
-
-
10% rasy kaukaskiej i 1% azjat
10% rasy kaukaskiej i 1% azjat
ó
ó
w to wolni
w to wolni
metabolizerzy
metabolizerzy
CYP2D6
CYP2D6
−
−
5% bia
5% bia
ł
ł
ych i 20% Azjat
ych i 20% Azjat
ó
ó
w to wolni
w to wolni
metabolizerzy
metabolizerzy
CYP2C19
CYP2C19
−
−
3
3
-
-
4% populacji bia
4% populacji bia
ł
ł
ej to wolni
ej to wolni
metabolizerzy
metabolizerzy
CYP1A2
CYP1A2
Inne czynniki wp
Inne czynniki wp
ł
ł
ywaj
ywaj
ą
ą
ce
ce
na aktywno
na aktywno
ść
ść
CYP
CYP
choroby w
choroby w
ą
ą
troby
troby
:
:
np
np
. w przypadku marsko
. w przypadku marsko
ś
ś
ci w
ci w
ą
ą
troby
troby
dochodzi do obni
dochodzi do obni
ż
ż
enia ekspresji izoenzym
enia ekspresji izoenzym
ó
ó
w 1A2, 2E1 i
w 1A2, 2E1 i
3A
3A
stany zapalne
stany zapalne
:
:
np
np
. wp
. wp
ł
ł
yw
yw
cytokin
cytokin
na proces inhibicji
na proces inhibicji
CYP
CYP
ż
ż
ywienie
ywienie
:
:
np
np
. oty
. oty
ł
ł
o
o
ść
ść
powoduje nasilenie
powoduje nasilenie
biotransformacji wielu lek
biotransformacji wielu lek
ó
ó
w
w
czynniki
czynniki
ś
ś
rodowiskowe
rodowiskowe
:
:
np
np
. palenie papieros
. palenie papieros
ó
ó
w
w
powoduje nasilenie biotransformacji teofiliny i
powoduje nasilenie biotransformacji teofiliny i
fenacetyny
fenacetyny
ci
ci
ąż
ąż
a
a
: indukcja izoenzymu 2D6
: indukcja izoenzymu 2D6
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
CYP3A:
CYP3A:
•
•
w
w
ą
ą
troba, nab
troba, nab
ł
ł
onek jelit
onek jelit
•
•
g
g
ł
ł
ó
ó
wny udzia
wny udzia
ł
ł
w biotransformacji lek
w biotransformacji lek
ó
ó
w podawanych doustnie
w podawanych doustnie
•
•
inhibitory:
inhibitory:
przeciwgrzybicze
przeciwgrzybicze
azole
azole
, antybiotyki
, antybiotyki
makrolidowe
makrolidowe
,
,
blokery
blokery
kana
kana
ł
ł
ó
ó
w wapniowych, sok
w wapniowych, sok
rejpfrutowy
rejpfrutowy
•
•
induktory:
induktory:
ryfampicyna
ryfampicyna
,
,
karbamazepina
karbamazepina
,
,
fenytoina
fenytoina
,
,
fenobarbital
fenobarbital
•
•
Przyk
Przyk
ł
ł
adowe interakcje:
adowe interakcje:
−
−
ketokonazol
ketokonazol
→
→
cyklosporyna
cyklosporyna
−
−
erytromycyna
erytromycyna
→
→
simwastatyna
simwastatyna
−
−
sok grejpfrutowy
sok grejpfrutowy
→
→
prednizolon
prednizolon
−
−
ryfampicyna
ryfampicyna
→
→
diazepam
diazepam
−
−
fenobarbital
fenobarbital
→
→
karbamazepina
karbamazepina
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
CYP2D6:
CYP2D6:
•
•
inhibitory:
inhibitory:
leki psychotropowe,
leki psychotropowe,
przeciwarytmiczne
przeciwarytmiczne
,
,
β
β
-
-
blokery
blokery
•
•
przyk
przyk
ł
ł
adowe interakcje:
adowe interakcje:
−
−
fluoksetyna
fluoksetyna
→
→
imipramina
imipramina
−
−
cymetydyna
cymetydyna
→
→
propranolol
propranolol
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
CYP1A2:
CYP1A2:
•
•
jedyny izoenzym oddzia
jedyny izoenzym oddzia
ł
ł
uj
uj
ą
ą
cy z tytoniem
cy z tytoniem
•
•
udzia
udzia
ł
ł
w aktywacji
w aktywacji
prokarcinogen
prokarcinogen
ó
ó
w
w
•
•
inhibitory:
inhibitory:
estrogeny, sok grejpfrutowy,
estrogeny, sok grejpfrutowy,
fluoksetyna
fluoksetyna
, etanol
, etanol
•
•
iduktory
iduktory
:
:
dym
dym
tytoniowyw
tytoniowyw
ę
ę
glowodory
glowodory
poliaromatyczne
poliaromatyczne
•
•
przyk
przyk
ł
ł
adowe interakcje:
adowe interakcje:
−
−
fluoksetyna
fluoksetyna
→
→
kofeina
kofeina
−
−
etanol
etanol
→
→
kofeina
kofeina
−
−
tyto
tyto
ń
ń
→
→
kofeina
kofeina
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
CYP2C9:
CYP2C9:
•
•
inhibitory:
inhibitory:
metronidazol
metronidazol
,
,
ketokonazol
ketokonazol
,
,
cymetydyna
cymetydyna
•
•
iduktory
iduktory
:
:
ryfampicyna
ryfampicyna
, dziurawiec
, dziurawiec
•
•
przyk
przyk
ł
ł
adowe interakcje:
adowe interakcje:
−
−
ryfampicyna
ryfampicyna
→
→
fenytoina
fenytoina
−
−
cymetydyna
cymetydyna
→
→
fenytoina
fenytoina
−
−
metronidazol
metronidazol
→
→
S
S
-
-
warfaryna
warfaryna
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
CYP2C19:
CYP2C19:
•
•
inhibitory:
inhibitory:
ketokonazol
ketokonazol
,
,
omeprazol
omeprazol
,
,
fluoksetyna
fluoksetyna
,
,
cymetydyna
cymetydyna
•
•
iduktory
iduktory
:
:
artemizyna
artemizyna
•
•
przyk
przyk
ł
ł
adowe interakcje:
adowe interakcje:
−
−
fluoksetyna
fluoksetyna
→
→
diazepam
diazepam
−
−
cymetydyna
cymetydyna
→
→
benzodiazepiny
benzodiazepiny
−
−
ketokonazol
ketokonazol
→
→
omeprazol
omeprazol
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
IZOENZYMY CYP A INTERAKCJE
CYP2E1:
CYP2E1:
•
•
Udzia
Udzia
ł
ł
w metabolizmie wielu toksyn, anestetyk
w metabolizmie wielu toksyn, anestetyk
ó
ó
w
w
i
i
prokarcinogen
prokarcinogen
ó
ó
w
w
•
•
inhibitory:
inhibitory:
disulfiram
disulfiram
,
,
izoniazyd
izoniazyd
•
•
iduktory
iduktory
:
:
etanol
etanol
•
•
przyk
przyk
ł
ł
adowe interakcje:
adowe interakcje:
−
−
etanol
etanol
→
→
acetaminofen
acetaminofen
−
−
disulfiram
disulfiram
→
→
chloroxazone
chloroxazone
ZNACZENIE KLINICZNE
ZNACZENIE KLINICZNE
indywidualne ustalanie dawki dla
indywidualne ustalanie dawki dla
danego pacjenta i prowadzenie terapii
danego pacjenta i prowadzenie terapii
monitorowanej st
monitorowanej st
ęż
ęż
eniem leku
eniem leku
zapobieganie interakcjom
zapobieganie interakcjom
ETAP WYDALANIA
ETAP WYDALANIA
Wp
Wp
ł
ł
yw sk
yw sk
ł
ł
adnik
adnik
ó
ó
w diety mo
w diety mo
ż
ż
e dotyczy
e dotyczy
ć
ć
zar
zar
ó
ó
wno
wno
zwi
zwi
ę
ę
kszenia
kszenia
jak i
jak i
zmniejszenia
zmniejszenia
szybko
szybko
ś
ś
ci wydalania leku z organizmu.
ci wydalania leku z organizmu.
ETAP WYDALANIA
ETAP WYDALANIA
GLYCYRRYZYNA
(
składnik korzenia lukrecji)
NASILENIE WYDALANIA
JONÓW K
+
DIURETYKI MOCZOPĘDNE
HIPOKALIEMIA
ZABURZENIA
RYTMU SERCA
ZABURZENIA
PRACY MIĘŚNI
OSŁABIENIE
WP
WP
Ł
Ł
YW PREPARAT
YW PREPARAT
Ó
Ó
W ZIO
W ZIO
Ł
Ł
OWYCH
OWYCH
NA METABOLIZM LEK
NA METABOLIZM LEK
Ó
Ó
W
W
interakcje z wieloma lekami
interakcje z wieloma lekami
np
np
. znieczulaj
. znieczulaj
ą
ą
cymi
cymi
przeciwdepresyjny,
przeciwdepresyjny,
ż
ż
ó
ó
ł
ł
ciop
ciop
ę
ę
dny
dny
dziurawiec
dziurawiec
nasilenie dzia
nasilenie dzia
ł
ł
ania lek
ania lek
ó
ó
w przeciwpadaczkowych
w przeciwpadaczkowych
i przeciwb
i przeciwb
ó
ó
lowych
lowych
uspokojenie
uspokojenie
waleriana
waleriana
wyd
wyd
ł
ł
u
u
ż
ż
enie czasu dzia
enie czasu dzia
ł
ł
ania anestetyk
ania anestetyk
ó
ó
w,
w,
etanolu, ryzyko depresji
etanolu, ryzyko depresji
uspokojenie
uspokojenie
kava
kava
-
-
kava
kava
wzrost ci
wzrost ci
ś
ś
nienia krwi, zmniejszenie krzepliwo
nienia krwi, zmniejszenie krzepliwo
ś
ś
ci
ci
krwi, przyspieszenie pracy serca
krwi, przyspieszenie pracy serca
poprawa koncentracji
poprawa koncentracji
ż
ż
e
e
ń
ń
-
-
sze
sze
ń
ń
zmniejszenie krzepliwo
zmniejszenie krzepliwo
ś
ś
ci krwi
ci krwi
poprawa kr
poprawa kr
ąż
ąż
enia, pami
enia, pami
ę
ę
ci
ci
mi
mi
ł
ł
orz
orz
ą
ą
b
b
zmniejszenie krzepliwo
zmniejszenie krzepliwo
ś
ś
ci krwi
ci krwi
nudno
nudno
ś
ś
ci, wymioty, zawroty
ci, wymioty, zawroty
g
g
ł
ł
owy
owy
imbir
imbir
zmniejszenie krzepliwo
zmniejszenie krzepliwo
ś
ś
ci krwi
ci krwi
obni
obni
ż
ż
enie st
enie st
ęż
ęż
enia
enia
cholesterolu we krwi,
cholesterolu we krwi,
obni
obni
ż
ż
enie ci
enie ci
ś
ś
nienia krwi
nienia krwi
czosnek
czosnek
interakcja z lekami antydepresyjnymi i
interakcja z lekami antydepresyjnymi i
obni
obni
ż
ż
aj
aj
ą
ą
cymi ci
cymi ci
ś
ś
nienie krwi
nienie krwi
zmniejszenie apetytu, astma,
zmniejszenie apetytu, astma,
bronchit
bronchit
efedra (
efedra (
mahuana
mahuana
)
)
zapalenie w
zapalenie w
ą
ą
troby w przypadku stosowania
troby w przypadku stosowania
steroid
steroid
ó
ó
w anabolicznych i
w anabolicznych i
metotreksatu
metotreksatu
stymulacja uk
stymulacja uk
ł
ł
adu
adu
immunologicznego
immunologicznego
echinacea
echinacea
wp
wp
ł
ł
yw
yw
zastosowanie
zastosowanie
ro
ro
ś
ś
lina
lina
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron