DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

63

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

ze składowych nieswoistej reakcji im-
munologicznej, która ma istotne zna-
czenie dla organizmu po zadziałaniu
bodźca, zanim uruchomione zostaną
bardziej specyfi czne mechanizmy od-
powiedzi swoistej (1).

Białka ostrej fazy (BOF)

Do najczęściej stosowanych BOF
w ocenie stanu zdrowia psów należą:
białko C-reaktywne, (CRP), haptoglo-
bina (Hp) i fi brynogen (Fb).

CRP
Należy do szybko reagujących, pozy-
tywnych białek ostrej fazy, co oznacza,
że jego poziom rośnie szybko po za-
działaniu bodźca, osiągając maksimum
(wielokrotnie przekraczające poziom
wyjściowy) w ciągu ok. 24 godzin,
a po usunięciu czynnika prozapalne-
go szybko spada. Ta dynamika spra-
wia, że szybko reagujące białka ostrej
fazy są szczególnie przydatne w mo-
nitoringu postępów leczenia, a także
oceny aktywności choroby w przypad-
ku patologii o charakterze nawracają-
cym czy przetrwałych zakażeń. Oce-
na dynamiki stężenia CRP jest u psów
szczególnie istotna, gdyż zakresy refe-
rencyjne dla gatunku są bardzo szero-
kie i różnią się w zależności od stoso-
wanej metody (tab. 1, s. 64). Ustalenie
wartości wyjściowej u danego pacjenta
stanowi więc ważny element interpre-
tacji uzyskiwanych wyników (2).

Przydatność tego markera w dia-

gnostyce chorób z autoagresji wyni-
ka m.in. z faktu, iż zarówno krótko-,
jak i długotrwała terapia lekami stery-
dowymi pozostaje bez wpływu na po-
ziom CRP, tak więc białko to wydaje
się stabilnym parametrem oceny stanu
zapalnego – niezależnie od najczęściej

Ocena funkcji układu immunologicz-
nego psów nie jest rutynowo sto-
sowanym profi lem diagnostycznym,
co wiąże się m.in. z wieloczynniko-
wą etiologią chorób autoimmunolo-
gicznych i brakiem jednoznacznych
wytycznych dotyczących interpretacji
tego typu badań. Istnieje jednak sze-
reg oznaczeń, które mogą być przydat-
ne w diagnostyce chorób o podłożu
immunologicznym, a wśród nich ta-
kie, które służą ogólnej ocenie statusu
immunologicznego zwierzęcia (m.in.
ocena poziomu białek ostrej fazy czy
stężenia J-globulin) lub specyfi czne te-
sty, będące często kluczowym elemen-
tem jednoznacznego rozpoznania (np.
obecność przeciwciał przeciwko re-
ceptorom acetylocholinowym u psów
chorych na nużliwość mięśni lub prze-
ciwciał przeciwko włóknom mięśnio-
wym typu 2M w przebiegu zapalenia
mięśni żuciowych).

Ocena ogólnego statusu

immunologicznego

Podstawowym narzędziem laborato-
ryjnym stosowanym w ocenie stanu
funkcjonalnego układu immunolo-
gicznego jest badanie morfologiczne
krwi ze szczególnym uwzględnieniem
leukogramu. Zmiany obrazu biało-
krwinkowego są nieocenionym, lecz
mało specyfi cznym źródłem informa-
cji w przypadku chorób autoimmuno-
logicznych. Ponadto odzwierciedlenie
aktualnego stanu organizmu w obra-
zie leukogramu trwa nierzadko kil-
kadziesiąt godzin, dlatego w ocenie
stanu zapalnego czy odpowiedzi na le-
czenie stosuje się dodatkowo, zwłasz-
cza w medycynie człowieka, pomiar
poziomu szybciej reagujących białek
ostrej fazy (BOF). Stanowią one jedną

lek. wet. Julia Miller

*

, prof. dr hab. Anna Chełmońska-Soyta

*

, Wojciech Chański

**

, prof. dr hab. Tadeusz Stefaniak

*

*Katedra Immunologii, Patofi zjologii i Prewencji Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
**absolwent Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w 2012 r.

Immunological tests in the diagnosis of canine autoimmune diseases

Badanie immunologiczne

w diagnostyce chorób z autoagresji u psów

Streszczenie

Choroby z autoagresji u psów stanowią
spore wyzwanie diagnostyczne ze wzglę-
du na często wieloczynnikową etiologię,
a także wprowadzanie nowych metod,
niestosowanych dotychczas rutynowo
w medycynie weterynaryjnej. Wiedza
na temat możliwości stosowania testów
diagnostyki immunologicznej i ich ograni-
czeń znacznie ułatwia postawienie trafne-
go rozpoznania przed podjęciem leczenia,
które nierzadko opiera się na długotrwa-
łej, ogólnej terapii immunosupresyjnej.

Słowa kluczowe

badania immunologiczne, choroby au-
toimmunologiczne psów, przeciwciała
autoreaktywne, nadwrażliwość

Abstract

The diagnosis of autoimmune diseases
in dogs is often challenging because
of the polyetiological origin of these
disorders and the introduction of new,
non-routine methods in the veterinary
practice. The knowledge of the advan-
tages and limitations of immunological
tests facilitates putting a right diagnosis
and fi nding a proper treatment method,
frequently involving a long-term immu-
nosuppressive therapy.

Key words

immunodiagnostic tests, canine auto-
immune diseases, autoantibodies, hy-
persensitivity

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

64

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

stosowanego w takich przypadkach le-
czenia. Pomiar stężenia CRP jest coraz
szerzej stosowany w monitoringu ak-
tywności choroby i leczenia IBD (in-
fl ammatory bowel disease) i idiopatycz-
nego zapalenia stawów (2).

Haptoglobina
Jest markerem zapalenia często sto-
sowanym w ocenie podklinicznych
stanów zapalnych w chowie wielko-
stadnym. Wynika to między innymi
z faktu, iż np. u zdrowych krów mlecz-
nych haptoglobina jest najczęściej nie-
wykrywalna. Poziom u psów zarówno
w zdrowiu, jak i chorobie jest wyższy
niż u zwierząt gospodarskich. Stwarza
to możliwość oceny nie tylko wzrostu
jej stężenia w stanach zapalnych, ale
bywa także pomocne w diagnostyce
anemii hemolitycznej – haptoglobina
bierze bowiem udział w wiązaniu wol-
nej hemoglobiny, stąd w przypadkach
dłużej trwającej hemolizy notuje się
obniżanie poziomu tego białka, a na-
wet spadek do wartości niewykrywal-
nych ze względu na rosnące zużycie
w procesie jej usuwania (3). Względny
wzrost stężenia haptoglobiny w prze-
biegu stanu zapalnego jest znacznie
niższy niż CRP, a jej maksymalny po-
ziom osiągany jest później (między
3.-6. dniem po zadziałaniu bodźca za-
palnego) i opada wolniej. Tym samym
haptoglobina jest bardziej przydatna
w monitorowaniu przewlekłych sta-
nów zapalnych.

Oceniając zmiany jej stężenia, nale-

ży jednak pamiętać o tym, iż u psów
notuje się wzrost stężenia haptoglo-
biny w trakcie terapii glikokortykoste-
roidami (7).

Fibrynogen
To jedno z pierwszych stosowanych
do oceny stanu zapalnego białek ostrej
fazy w medycynie weterynaryjnej.
W przeciwieństwie do pozostałych
BOF badanie stężenia Fb jest wy-
konywane z pełnej krwi, może być
więc rozpatrywane jako uzupełnie-
nie przesiewowego badania morfolo-
gicznego. Nierzadko notuje się pod-
wyższony poziom fi brynogenu przy
jednoczesnym braku jakichkolwiek
zmian w leukogramie, co sprawia,
że może być on jednym z elementów
wczesnego wykrywania stanu zapal-
nego. Zmiany jego poziomu są jednak

Ryc. 1. Rozkład elektroforetyczny białek surowicy; na podstawie: O’Connell, 2005 (5). Widoczny jest także rozdział frakcji
beta na podfrakcje beta-1 (kolor żółty) i beta-2 (kolor niebieski)

Zakres CRP

(mg/L)

Liczba psów

Użyty test

Piśmiennictwo

< 5

20

ELISA

Caspi i wsp., 1984

0,2-0,8

20

ELISA

Yamamoto i wsp., 1992

2,4-30,0

66

ELISA

Yamamoto i wsp., 1993

0,6-13,2

84

ELISA

Yamamoto i wsp., 1994

5,9-28,7

44

TIA

Burton i wsp., 1994

0-70

50

ELISA

Boerngen i wsp.,1998

0,8-16,4

10

ELISA

Otabe i wsp., 1998

1,5-18,9

144

ELISA

Kurbayashi i wsp., 2003

0,2-4,0

21

ELISA

Martinez-Subiela i wsp., 2004

Tab.1. Zakres poziomu CRP u psów zdrowych. Na podstawie: Kjelgaard-Hansen M., 2004 (2)
ELISA – immunoenzymatyczny test fazy stałej; TIA – test turbidymetryczny

BOF

Zakres Piśmiennictwo

Haptoglobina

0-3 g/L

Eckersall i wsp., 1999 (8)

0,3 – 1,8 g/L

Martinez-Subiela i wsp., 2004 (9)

Tab. 2. Zakres poziomu haptoglobiny u psów zdrowych

Jednostka chorobowa

Przeciwciała w surowicy

Nużliwość mięśni

Przeciwciała przeciwko receptorom dla acetylocholiny

Zapalenie mięśni żuciowych

Przeciwciała przeciwko włóknom mięśniowym typu 2M

Reumatoidalne zapalenie stawów

Czynnik reumatoidalny

Toczeń rumieniowaty układowy

Przeciwciała przeciwjądrowe

Limfocytarne zapalenie tarczycy

Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie

Choroby pęcherzowe

Przeciwciała antydesmosomalne

Tab. 3. Wybrane jednostki chorobowe, w których diagnostyce może być stosowane wykrywanie autoreaktywnych
przeciwciał w surowicy

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

65

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

stosunkowo niewielkie, zarówno pod
względem dynamiki, jak i względnych
wartości, dlatego monitoring lecze-
nia – zwłaszcza w przypadku ostrych
stanów zapalnych – opiera się czę-
ściej na białkach reagujących szybciej
i osiągających wyższe stężenia w cza-
sie zapalenia w stosunku do pozio-
mu wyjściowego (np. CRP). Obecnie,
dzięki możliwości oceny stężenia in-
nych BOF, poziom fi brynogenu naj-
częściej jest stosowany w diagnosty-
ce zaburzeń krzepnięcia czy zespołu
rozsianego wewnątrznaczyniowego
wykrzepiania, kiedy poziom tego biał-
ka spada (3). U psów wzrost stężenia
Fb powyżej 5 g/l świadczy o zaawan-
sowanym stanie zapalnym. U kotów
może być wykorzystany w różnicowa-
niu granulocytozy zapalnej (wartości
podwyższone) i w przebiegu białaczki
granulocytarnej (brak wzrostu).

Badanie elektroforetyczne

białek surowicy

Zmiany stężenia białek ostrej fazy
można także oszacować na podstawie
analizy elektroforetycznego rozkładu

białek. Badanie to, wciąż stosunkowo
rzadko stosowane w medycynie wete-
rynaryjnej zwierząt towarzyszących,
pozwala ocenić poziom poszczegól-
nych frakcji białek, w tym albumin,

D-, E- i J-globulin (ryc. 1, s. 64). Wzrost
stężenia frakcji D- i E-globulin najczę-
ściej związany jest z podwyższonym
poziomem białek ostrej fazy (6). Pod-
wyższenie stężenia J-globulin o cha-
rakterze poliklonalnym może być
związane z przewlekłym procesem za-
palnym i świadczy o pobudzeniu od-
powiedzi swoistej wobec antygenów
obcych (np. w przypadku zakażeń bak-
teryjnych) lub antygenów własnych
(wzrost poziomu J-globulin w prze-
biegu chorób z autoagresji) (6), a obni-
żenie może świadczyć o pierwotnych
i wtórnych niedoborach odporności.
Dramatyczny wzrost frakcji J-globulin
o charakterze monoklonalnym, najczę-
ściej przy obniżeniu pozostałych frak-
cji białka surowicy, może być podsta-
wą diagnozy szpiczaka.

W celu oceny stężenia immuno-

globulin można także wykonać ich
oznaczenie w klasach (dostępne

są opracowane dla psów testy radial-
nej immunodyfuzji), co jest szczegól-
nie przydatne do oceny zmian bar-
dziej specyfi cznych (np. selektywny
niedobór IgA czy IgG; ocena poziomu
IgA w płynie mózgowo-rdzeniowym
w przebiegu SRMA – Steroid responsi-
ve meningitis-arteritis).

Pomiar stężenia

krążących kompleksów

immunologicznych

w surowicy

Podwyższenie poziomu J-globulin
może wiązać się także z podwyższe-
niem poziomu krążących komplek-
sów immunologicznych, a tworzące
je przeciwciała mogą być związane za-
równo z antygenem obcym, jak i au-
toantygenem. Tym samym wzrost ich
stężenia będzie obserwowany w prze-
wlekłych chorobach infekcyjnych i pa-
sożytniczych, ale także w procesach
nowotworowych i niektórych schorze-
niach autoagresywnych. Niezależnie
od przyczyny ich powstawania krążą-
ce kompleksy immunologiczne mogą
wywoływać wielonarządowe zmiany

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

66

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

Jednostka chorobowa

Badanie

Zapalenie mięśni żuciowych

Badanie histopatologiczne; ocena nacieku komórkowego

Zapalenie wielomięśniowe

Badanie histopatologiczne; ocena nacieku komórkowego

Zapalenie gruczołów łojowych

Badanie histopatologiczne; ocena nacieku komórkowego

Reumatoidalne zapalenie stawów

Badanie histopatologiczne błony maziowej; ocena nacieku komórkowego

Limfocytarne zapalenie tarczycy

Badanie histopatologiczne; ocena nacieku komórkowego

Zapalenie naczyń skórnych

Badanie histopatologiczne; badanie immunofl uorescencyjne skrawka

w kierunku depozycji kompleksów immunologicznych

Choroby pęcherzowe (pęcherzyca liściasta, pęcherzyca zwyczajna,

pemfi goid)

Badanie histopatologiczne; badanie immunofl uorescencyjne skrawka

w kierunku przeciwciał autoreaktywnych

Toczeń skórny

Badanie histopatologiczne; badanie immunofl uorescencyjne skrawka

zmienionej skóry w kierunku depozycji kompleksów immunologicznych

Toczeń rumieniowaty układowy

Badanie histopatologiczne skrawków skóry; badanie immunofl uorescencyj-

ne skrawków skóry zmienionej i niezmienionej w kierunku depozycji

kompleksów immunologicznych

Tab. 4. Wybrane jednostki chorobowe, w diagnostyce których przydatne jest badanie histopatologiczne i/lub immunologiczne skrawka zmienionej tkanki

Fot. 1a, b. Obraz kliniczny pęcherzycy liściastej u psa i obraz badania innego pacjenta
w kierunku przeciwciał antydesmosomalnych w surowicy. Charakterystyczny obraz siatki
jest wynikiem znakowania fl uorescencyjnego przeciwciał związanych z białkami połączeń
międzykomórkowych

Fot. 2a, b. Obraz kliniczny zapalenia naczyń skórnych i obraz badania tego samego pacjenta
w kierunku depozycji kompleksów immunologicznych w wycinku skóry. Odkładanie się
kompleksów immunologicznych widoczne jest jako silnie fl uoryzujące pasmo na granicy
skóry właściwej i naskórka

2b

2a

1a

1b

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

67

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

patologiczne, odkładając się w naczyniach krwionośnych
i inicjując lokalny proces zapalny. Mechanizm ten leży
u podłoża nadwrażliwości typu III i może być przyczyną za-
palenia naczyń skórnych, kłębuszkowego zapalenia nerek,
obrzęku stawów czy zapalenia błony naczyniowej oka.

Ocena poziomu krążących kompleksów immunologicz-

nych jest bardzo przydatnym testem w diagnostyce chorób
autoimmunologicznych, takich jak toczeń układowy rumie-
niowaty, w których patogenezie główną rolę odgrywa nad-
wrażliwość typu III. Może być również pomocna w ocenie
podłoża zmian w idiopatycznym zapaleniu stawów, kłę-
buszkowym zapaleniu nerek czy zapaleniu błony naczy-
niowej oka, należy jednak pamiętać o tym, że odkładanie
się kompleksów immunologicznych w narządach jest efek-
tem wtórnym i wystąpienie objawów niekoniecznie wiąże
się z utrzymującym się podwyższonym poziomem krążą-
cych kompleksów w surowicy, zwłaszcza jeśli organizm nie
ma już kontaktu z bodźcem wywołującym ich powstawanie
(np. z antygenami drobnoustrojów).

Ocena specyfi cznych markerów autoagresji

Przeciwciała autoreaktywne w surowicy
Obecność charakterystycznych autoprzeciwciał jest waż-
nym elementem w diagnostyce chorób, u podłoża których
leży reakcja autoimmunologiczna związana ze swoistą od-
powiedzią humoralną wobec konkretnych antygenów wła-
snych. Do schorzeń takich należą między innymi: nużliwość
mięśni, której przyczyną jest blokowanie przez autoprzeciw-
ciała receptorów dla acetylocholiny na płytce motorycznej,
limfocytarne zapalenie tarczycy związane z pojawianiem się
przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie czy zapalenie mię-
śni żuciowych, spowodowane powstawaniem przeciwciał
przeciwko włóknom mięśniowym typu 2M (tab. 3, s. 64).
Obecność charakterystycznych przeciwciał antydesmoso-
malnych w surowicy obserwuje się także w przebiegu cho-
rób pęcherzowych. Czułość tego testu jest, co prawda, sto-
sunkowo niska (waha się w granicach 30-50%), ale jest dobrą
alternatywą dla bardziej inwazyjnych metod wymagających
pobrania bioptatu (ocena histopatologiczna, immunohisto-
chemiczna czy immunofl uorescencyjna). Lokalizacja zmian
skórnych w przebiegu pęcherzycy sprawia, że właściciele
często niechętnie decydują się na badanie histopatologicz-
ne. W takich przypadkach badanie surowicy na obecność
przeciwciał antydesmosomalnych może – w przypadku wy-
niku pozytywnego – stanowić wystarczające potwierdzenie
diagnozy. Ponadto test ten, jak wiele innych testów w kie-
runku przeciwciał, można wykonać także z surowicy mro-
żonej, co daje możliwość łatwego pobrania i zabezpiecze-
nia materiału przed podaniem leków immunosupresyjnych,
jeśli stan pacjenta wymaga natychmiastowego wdrożenia
terapii. Należy jednak pamiętać o tym, że badanie obec-
ności przeciwciał w surowicy nie może być – ze względu
na jego czułość – testem wykluczającym chorobę pęcherzo-
wą w przypadku wyniku negatywnego. W takim przypadku
należy rozszerzyć diagnostykę o badanie histopatologicz-
ne i/lub badanie obecności przeciwciał autoreaktywnych
w wycinkach skóry metodą immunofl uorescencji. Także
w przypadku niedoczynności tarczycy brak obecności prze-
ciwciał przeciwko tyreoglobulinie nie wyklucza immunolo-

gicznego tła choroby, gdyż w miarę postępującego zaniku
gruczołu zmniejsza się także wytwarzanie przeciwciał co
skutkuje niskim odsetkiem pozytywnych wyników u star-
szych psów cierpiących na tę chorobę od dłuższego cza-
su. Spadek poziomu autoprzeciwciał związany jest także
ze stosowaną terapią hormonalną.

Test w kierunku przeciwciał przeciwjądrowych, które

są jednym z najważniejszych kryteriów diagnostycznych
w toczniu układowym, jest z kolei testem mało specyfi cz-
nym, co oznacza, że dodatnie wyniki notuje się nie tylko
w innych chorobach z autoagresji (pęcherzycy, zapaleniu
wielomięśniowym czy niedoczynności tarczycy), ale tak-
że u psów chorych na przewlekłe infekcje i u niewielkie-
go odsetka zwierząt zdrowych (8). Diagnostyczną wartość
testu zwiększa jednak uzyskanie informacji na temat mia-
na przeciwciał przeciwjądrowych, a nie tylko wyniku jako-
ściowego (+/-). W przypadku autoagresji (zwłaszcza tocz-
nia układowego) miano przeciwciał jest zazwyczaj wysokie
(≥ 1:200), ponadto ocena miana przeciwciał umożliwia mo-
nitorowanie postępów leczenia. Warto pamiętać, że zaprze-
stanie terapii tocznia tylko na podstawie remisji objawów
klinicznych, przy utrzymaniu wysokiego miana przeciwciał
przeciwjądrowych, jest błędem skutkującym zwykle pogor-
szeniem efektywności wznawianego leczenia.

Należy jednak pamiętać także o tym, iż przeciwciała

przeciwjądrowe nie są uniwersalnym markerem toczące-
go się procesu autoimmunologicznego, a ujemny wynik
testu nie wyklucza immunologicznego tła choroby. Także

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

68

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

przeciwciało przeciwko własnej, zmie-
nionej immunoglobulinie IgG (tzw.
czynnik reumatoidalny), stwierdzane
u psów chorych na reumatoidalne za-
palenie stawów, występuje w przebie-
gu innych chorób autoimmunologicz-
nych, w tym w ok. 10% przypadków
tocznia układowego (9).

Przeciwciała autoreaktywne
związane z komórkami
Odrębną grupę testów stanowią ba-
dania w pełnej krwi, kiedy autoprze-

ciwciała nie występują w surowicy
w stanie wolnym, lecz są związane
z antygenami na powierzchni komó-
rek. Do tej grupy należą przeciwciała
przeciwko antygenom trombocytów,
neutrofi li i erytrocytów, a przykłada-
mi związanych z tym zjawiskiem cho-
rób są np.: anemia hemolityczna tła
immunologicznego (IMHA, immune-
mediated haemolytic anemia), trombo-
cytopenia tła immunologicznego czy
neutropenia w przebiegu tocznia ukła-
dowego. Najczęściej wykonywanym te-

stem jest test Coombsa, wykrywający
przeciwciała związane z błoną komór-
kową erytrocytów, do badania należy
więc przesłać nie surowicę, a krew po-
braną na antykoagulant (najczęściej
EDTA). Mimo że bezpośrednią przy-
czyną niszczenia krwinek jest zwią-
zanie się z jego błoną przeciwciała,
niekoniecznie mamy w takim przy-
padku do czynienia z anemią autohe-
molityczną (tzn. taką, w której powsta-
ją przeciwciała przeciwko antygenom
własnym erytrocytów). Znacznie czę-

Tab. 5. Algorytmy diagnostyczne wybranych chorób z autoagresji u psów

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

69

www.weterynaria.elamed.pl

LIPIECSIERPIEŃ • 78/2013

ściej zjawisko hemolizy tła immunolo-
gicznego jest wtórne do zmiany kon-
formacji błony komórkowej erytrocytu
np. na skutek inwazji pasożytów we-
wnątrzkrwinkowych czy łączenia się
z błoną komórkową leków (tzw. pole-
kowa anemia tła immunologicznego).
W takich przypadkach krwinka czer-
wona jest niszczona przez układ im-
munologiczny w procesie nazywanym
innocent bystander effect („efekt przy-
padkowego świadka”).

Należy pamiętać o tym, że test

Coombsa nie różnicuje przyczyn łą-
czenia się przeciwciał z erytrocytem,
mimo że często wyższe miana notu-
je się w przypadkach anemii autohe-
molitycznej. Przyczyną dodatniego
wyniku testu Coombsa może być też
przetoczenie krwi niezgodnej gru-
powo lub pobranie przeciwciał anty-
erytrocytarnych z siarą (u psów bar-
dzo rzadkie; częściej występujące
u kociąt ras, u których w znacznym
odsetku populacji występuje grupa
krwi B, np. kotów brytyjskich czy rasy
devon rex).

Badanie wycinków

W przypadku chorób, których główną
osią patogenezy jest nadwrażliwość
typu IV (związana z infi ltracją tka-
nek przez komórki układu immuno-
logicznego), takich jak zapalenie wie-
lomięśniowe czy zapalenie gruczołów
łojowych, najbardziej wiarygodnym
badaniem podłoża choroby jest oce-
na nacieków komórkowych w biop-
tatach tkanek. Określenie obecności
i rodzaju nacieku zapalnego stanowi
nie tylko ważną informację diagno-
styczną, ale umożliwia także ocenę
stopnia zaawansowania zmian i tym
samym stanowi podstawę podjęcia de-
cyzji o leczeniu (np. zwłóknienie tka-
nek w zaawansowanych stadiach zapa-
lenia mięśni jest przeciwwskazaniem
do stosowania terapii sterydowej).

Pobranie wycinka umożliwia także –

dzięki badaniu immunofl uorescencyj-

nemu lub immunohistochemicznemu
– stwierdzenie obecności przeciwciał
autoreaktywnych związanych z anty-
genem tkankowym czy potwierdze-
nie depozycji kompleksów immuno-
logicznych. Metody te są najczęściej
stosowane w diagnostyce chorób pę-
cherzowych (wykrywanie przeciwciał
antydesmosomalnych w skórze), tocz-
nia skórnego i zapalenia naczyń skór-
nych (odkładanie się kompleksów im-
munologicznych). Także w przypadku
tocznia układowego z objawami skór-
nymi stwierdza się obecność komplek-
sów immunologicznych w wycinkach,
jednak w przeciwieństwie do tocz-
nia skórnego charakterystyczny ob-
raz immunofl uorescencji (tzw. lupus
band) stwierdzany jest także w bada-
niu skrawków skóry nieobjętej zmia-
nami.

Wykazanie obecności kompleksów

antygen-przeciwciało jest także moż-
liwe w kłębuszkowym zapaleniu ne-
rek, jednak jest to rzadko stosowana
w tym przypadku metoda potwierdze-
nia diagnozy.

Podsumowanie

Przedstawione powyżej podziały
mają na celu usystematyzowanie do-
stępnych informacji, w przebiegu wie-
lu chorób mamy jednak do czynienia
z patogenezą mieszaną, tzn. wystę-
powaniu charakterystycznych auto-
przeciwciał może towarzyszyć tworze-
nie kompleksów immunologicznych
lub destrukcja narządu przez na-
ciek zapalny (tab. 5). Bardzo istot-
ne jest także uwzględnienie faktu,
iż część testów immunologicznych
daje informację na temat stanu ukła-
du immunologicznego, lecz pierwot-
ną przyczyną jego aktywacji może
być czynnik zewnętrzny (np. wysoki
poziom kompleksów immunologicz-
nych, skutkujący kłębuszkowym za-
paleniem nerek tła immunologiczne-
go u psów chorych na leiszmaniozę
czy boreliozę). Interpretacja wyników

badań immunologicznych musi więc
być ściśle związana z oceną klinicz-
ną pacjenta i wynikami innych badań
laboratoryjnych.

‰

Piśmiennictwo
1. Eckersall P.D.: Recent advances and future

prospects for the use of acute phase proteins
as markers of disease in animals. „Revue
MedicinaireVeterinaire”, 2000, 151, 577-
584.

2. Kjelgaard-Hansen M.: Canine C-reactive

protein – a study on the applicability
of canine serum C-reactive protein, pra-
cadoktorska. The Royal Veterinary and
Agricultural University.

3. Ceron J.J., Eckersall, P.D., Martinez-

Subiela S.: Acute phase proteins in dogs
and cats: current knowledge and future
perspectives. „Vet. Clin. Path.”, 2005, 34,
85-99.

4. Lowrie M., Penderis J., Eckersall P.D.,

McLaughlin M., Mellor D., Anderson T.J.:
The role of acute phase proteins in diagnosis
and management of steroid-responsive me-
ningitis arteritis in dogs. „The Veterinary
Journal”, 2009, 182, 125-130.

5. O’Connell T.X., Horita T.J., Kasravi B.A.:

Understanding and interpreting serum
protein electrophoresis. „Fam Physician.”,
2005 Jan 1;71(1):105-12.

6. Monier J.C., Ritter J., Caux C., Chaban-

ne L., Fournel C., Venet C., Rigal D.: Canine
systemic lupus erythematosus. II: Antinuclear
antibodies. Lupus, 1992, 1, 287-293.

7. Day M.: Clinical Immunology of the dog

and cat. Manson Publishing. The Veteri-
nary Press, 2008.

8. Eckersall P.D., Duthie S., Safi S.: An au-

tomated biochemical assayfor hapto-
globin: prevention of interference from
albumin. „Comp. Haematol Int.”, 1999,
5, 117-124.

9. Martinez-Subiela S., Ginel P.J., Cero´n J.J.:

Effects of different glucocorticoidtreatments
on serum acute phase proteins in dogs. „Vet.
Rec”, 2004, 154, 814-817.

lek. wet. Julia Miller

Katedra Immunologii, Patofi zjologii

i Prewencji Weterynaryjnej

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy

we Wrocławiu

50-375 Wrocław

ul. C.K. Norwida 31