„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Gałązka

Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych 826[01].Z4.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Artur Pacholski

mgr inż. Małgorzata Piechota

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Michalak

Konsultacja:

mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 826[01].Z4.01
Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu operator maszyn w przemyśle włókienniczym.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ć

wiczenia

11

5.1.

Obróbka wstępna włókien i wyrobów włókienniczych

11

5.1.1.

Ć

wiczenia

11

5.2.

Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych

16

5.2.1.

Ć

wiczenia

16

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

19

7.

Literatura

31

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator maszyn w przemyśle
włókienniczym.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np.: samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc do realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenia uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie.
Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej umiejętności, jaką
uczniowie powinni posiadać – czytanie tekstu technicznego ze zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszystkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono propozycję ćwiczeń wraz
ze wskazówkami o sposobie ich realizacji w szkole. Prowadzący może również
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

Sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową, Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów. Nauczyciel może zastosować test według
własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ć

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

przewodniego tekstu,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wykładu konwersatoryjnego.

Schemat układu jednostek modułowych w module

826[01].Z4.01

Bielenie włókien

i wyrobów włókienniczych

826[01].Z4.02

Barwienie włókien

i wyrobów

włókienniczych

826[01].Z4.03

Drukowanie tkanin

i dzianin

826[01].Z4

Technologia wykończania

włókien i wyrobów włókienniczych

826[01].Z4.05

Wykończanie mechaniczne

i termiczne wyrobów

włókienniczych

826[01].Z4.04

Nakładanie apretur

i innych wykończeń

uszlachetniających

na wyroby włókiennicze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

klasyfikować podstawowe surowce włókiennicze ze względu na ich pochodzenie
i długość włókien, rozpoznawać podstawowe grupy surowców na podstawie koloru,
chwytu i próby palenia oraz rozróżniać surowce i wyroby na podstawie nazw
handlowych i oznaczeń,

−

podawać nazwy handlowe najczęściej produkowanych włókien,

−

charakteryzować właściwości mechaniczne, fizyczne, chemiczne i użytkowe różnych
surowców włókienniczych,

−

określać wpływ pochodzenia włókien i ich składu chemicznego na zastosowanie
i właściwości wyrobów,

−

charakteryzować podstawowe rodzaje wyrobów włókienniczych i określać ich
podstawowe wskaźniki technologiczne,

−

charakteryzować podstawowe parametry budowy wyrobów włókienniczych,

−

definiować podstawowe wskaźniki jakościowe wyrobów włókienniczych,

−

objaśniać podstawowe metody wyznaczania wskaźników jakościowych wyrobów
włókienniczych,

−

określać zasady pobierania próbek wyrobów włókienniczych,

−

określać warunki wykonywania badań,

−

badać wskaźniki użytkowe i strukturalne liniowych i płaskich wyrobów włókienniczych,

−

obliczać wartość podstawowych parametrów wyrobów włókienniczych,

−

rozpoznawać elementy maszyn i mechanizmów,

−

odczytywać rysunki z uwzględnieniem wymiarowania,

−

odczytywać rysunki techniczne i uproszczenia rysunkowe,

−

odczytywać rysunki zestawieniowe zespołów i podzespołów maszyn, ustalać działanie
i określać elementy składowe,

−

wykonywać proste rysunki techniczne,

−

korzystać z dokumentacji technicznej, PN, katalogów,

−

odczytywać

dokumentację

techniczno-ruchową,

dokumentację

technologiczną

i warsztatową,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

posługiwać się sprzętem laboratoryjnym z zachowaniem zasad bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować obróbkę wstępną włókien i wyrobów włókienniczych,

−

scharakteryzować procesy bielenia włókien naturalnych, sztucznych i syntetycznych,

−

scharakteryzować procesy merceryzacji, spilśniania, karbonizacji i stabilizacji,

−

dobrać środki bielące i pomocnicze do rodzaju surowca,

−

przygotować kąpiel bielącą według receptury,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia bielnika,

−

skontrolować proces bielenia,

−

określić zagrożenia dla zdrowia pracowników bielnika,

−

zidentyfikować nieprawidłowości w pracy maszyn,

−

usunąć wady powstałe w procesie bielenia,

−

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy podczas bielenia
tekstyliów,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn w przemyśle włókienniczym 826[01]

Moduł:

Technologia

wykończania

włókien

i

wyrobów

włókienniczych 826[01].Z4

Jednostka modułowa:

Bielenie

włókien

i

wyrobów

włókienniczych

826[01].Z4.01

Temat: Merceryzacja tkanin bawełnianych.

Cel ogólny: Przygotowanie tkanin bawełnianych do bielenia.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować proces merceryzacji tkanin z włókien bawełnianych,

−

wymienić, jakie zmiany zachodzą pod wpływem ługu sodowego w strukturze włókna,

−

określić wpływ ługu sodowego na właściwości włókna bawełny,

−

dobrać parametry do procesu merceryzacji.

W czasie pracy będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie laboratoryjne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach dwu lub trzyosobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść zadania przygotowana przez nauczyciela,

−

mikroskop z oprzyrządowaniem,

−

wodorotlenek sodowy, pipeta lub zakraplacz,

−

kartka, ołówek ewentualnie aparat fotograficzny lub kamera z nakładką na mikroskop.

Zadanie dla ucznia
Przeprowadź obserwację mikroskopową zmian, jakie następują w wyglądzie bawełny pod
wpływem ługu sodowego. Dokonaj analizy zaobserwowanych zmian, narysuj je lub
sfotografuj. Sformułuj i zapisz znaczenie zmian zachodzących we włóknie.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Określenie tematu.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, omówienie szczegółowych celów kształcenia.

3.

Zapoznanie z zasadami bhp przy pracy z substancjami chemicznymi.

4.

Podział grupy uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Faza właściwa – wykonanie ćwiczenia
Tekst przewodni do ćwiczenia.

I, Informacje
Pytania prowadzące
1.

Jakie są zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi?

2.

W jaki sposób należy przygotować stanowisko do badań mikroskopowych?

3.

W jaki sposób przygotować preparat do badań mikroskopowych?

4.

W jaki sposób ustawiamy preparat pod mikroskopem?

5.

Jak regulujemy ostrość widzenia w mikroskopie?

6.

Co przypomina bawełna swoim widokiem wzdłużnym?

7.

Jak przenosimy obraz widziany pod mikroskopem na papier?

II. Planowanie (polecenia prowadzące)
Uczniowie określają
1.

Określ zasady bezpiecznego posługiwania się substancjami chemicznymi.

2.

Zaproponuj, w jaki sposób przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia.

3.

Określ przybory i odczynniki, które będą potrzebne do wykonania ćwiczenia.

4.

Określ etapy wykonania ćwiczenia.

5.

Zaproponuj sposób wykonania rysunku.

6.

Zaproponuj podział pracy w grupie.

III. Ustalanie – ustalenia z nauczycielem
1.

Uczniowie omawiają z nauczycielem wszystkie punkty etapu planowania.

2.

Uczniowie odnoszą się do uwag i propozycji nauczyciela.

IV. Wykonanie
1.

Uczniowie przygotowują preparaty do obserwacji mikroskopowych.

2.

Uczniowie wykonują szkice widoku wzdłużnego włókien, lub wykonują zdjęcie.

3.

Uczniowie prowadzą obserwacje mikroskopowe.

4.

Uczniowie szkicują obserwowane zjawiska.

V. Sprawdzanie
1.

Uczniowie oglądają wykonane rysunki.

2.

Uczniowie porównują uzyskane wyniki z literaturą.

3.

Uczniowie oceniaja wpływ zmian zachodzących w wyglądzie włókna bawełny pod
wpływem NaOH na efekty merceryzacji.

VI. Analiza końcowa
1.

Uczniowie wraz z nauczycielem omawiają przebieg ćwiczenia.

2.

Uczniowie oceniają efekty procesu merceryzacji przebieg ćwiczenia.

3.

Uczniowie wskazują na korzyści wynikające z takiej obróbki bawełny.

Zakończenie zajęć
Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów i omawia uzyskane efekty. Wskazuje na
nieprawidłowości i mówi jak ich uniknąć. Ocenia pracę uczniów.

Praca domowa
Przeczytaj z poradnika fragment dotyczący merceryzacji i napisz, na jakie właściwości
użytkowe wyrobów ma wpływ ten proces.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

poprawne odpowiedzi na pytania kontrolne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn w przemyśle włókienniczym 826[01]

Moduł:

Technologia

wykończania

włókien

i

wyrobów

włókienniczych 826[01].Z4

Jednostka modułowa:

Bielenie

włókien

i

wyrobów

włókienniczych

826[01].Z4.01

Temat: Technologia bielenia sposobem półciągłym w szerokości z zastosowaniem

różnych maszyn.

Cel ogólny: Bielenie szerokościowe sposobem półciągłym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować proces bielenia szerokościowego,

−

wymienić etapy, w jakich wykonuje się bielenie półciągłe,

−

wymienić stosowane chemikalia,

−

opracować algorytm procesu bielenia,

−

określić temperaturę i czas każdego z etapów bielenia.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania zajęć,

−

pracy w zespole,

−

wypowiadania się na forum klasy,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach kilkuosobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

plansze ze schematem urządzenia do półciągłego bielenia szerokościowego tkanin
z kanałową komorą reakcyjną,

−

plansze ze schematem urządzenia Pad-Roll,

−

materiał nauczania zawarty w poradniku ucznia,

−

przybory do rysowania i pisania, zeszyt przedmiotowy.

Zadanie dla ucznia
Na podstawie schematu urządzenia Pad-Roll i półciągłego szerokościowego bielenia tkanin z
kanałową komorą reakcyjną dokonaj analizy procesu bielenia prowadzonego na tych
urządzeniach. Wyznacz etapy i parametry procesu.

Przebieg zajęć
1.

Wprowadzenie do zajęć – przypomnienie celu stosowania bielenia tkanin, przypomnienie
definicji, metod i sposobów bielenia poznanych na lekcjach wcześniejszych.

2.

Podział na grupy dowolną metodą, np. wyliczanka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

3.

Przedstawienie schematów urządzeń do półciągłego bielenia – krótkie omówienie przez
nauczyciela zasady działania przedstawionego urządzenia.

4.

Samodzielna praca uczniów w grupach nad tekstem z poradnika i schematami.-
ć

wiczenie „Na podstawie dołączonego schematu urządzenia omów i opisz metodę

bielenia przy pomocy tego urządzenia.

5.

Przedstawianie notatki nauczycielowi (nauczyciel koryguje błędy).

6.

Przedstawianie przez przedstawicieli grup zasad pracy i warunków bielenia w danym
urządzeniu – nauczyciel występuje w roli rzeczoznawcy

7.

Wyjaśnianie przez nauczyciela nieścisłości w opracowaniach uczniów, dokonywanie
korekt.

Zakończenie zajęć
Na zakończenie uczniowie sporządzają notatki z lekcji.

Praca domowa
Naszkicuj schematy omawianych urządzeń i opisz ich działanie.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

poprawne odpowiedzi na pytania kontrolne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Obróbka wstępna włókien i wyrobów włókienniczych

5.1.1. Ćwiczenia

Ć

wiczenie 1

Zbadaj efekt działania ługu sodowego na włókno bawełny.

Wskazówki do realizacji
Aby uczeń poprawnie wykonał ćwiczenie nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien przypomnieć zasady bhp obowiązujące
w pracowni. Przed rozpoczęciem ćwiczenia należy przypomnieć o bezpiecznym obchodzeniu
się z chemikaliami. Nauczyciel powinien przygotować potrzebne chemikalia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z zasadami bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi,

2)

przygotować stanowisko pracy zgodnie z poniższymi zaleceniami,

3)

zgromadzić potrzebne przybory i odczynniki w miejscu pracy,

4)

ustawić mikroskop,

5)

przygotować preparaty (minimum 3) używając jako płynu immersyjnego wody,

6)

ustawić preparat na stoliku mikroskopu, tak aby w polu widzenia znalazły się końcówki
włókien,

7)

narysować na przygotowanej kartce obraz, jaki widzisz pod mikroskopem (możesz użyć
nakładki ułatwiającej rysowanie),

8)

nanieść na znajdujący się pod mikroskopem preparat kilka kropel ługu sodowego
(2–3 krople), obok szkiełka nakrywkowego,

9)

obserwować co dzieje się z włóknami bawełny w kontakcie z ługiem,

10)

wykonać rysunek zmian, które nastąpiły,

11)

postępować w analogiczny sposób z kolejnym preparatem,

12)

wkleić wykonane rysunki do zeszytu przedmiotowego,

13)

sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie laboratoryjne,

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi,

−

mikroskop laboratoryjny z oprzyrządowaniem,

−

próbki włókien bawełny,

−

ług sodowy w butelce z zakraplaczem, lub pipetą,

−

kartki papieru,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ć

wiczenie 2

Dokonaj spilśniania próbek tkanin i dzianin z włókien wełnianych i opisz efekty.

Wskazówki do realizacji
Aby uczeń poprawnie wykonał ćwiczenie, nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien przypomnieć zasady bhp obowiązujące w pracowni.

Przed rozpoczęciem ćwiczenia należy przypomnieć o bezpiecznym obchodzeniu się

z chemikaliami i palnikiem. Nauczyciel powinien przygotować przepis na kąpiel spilśniającą
i zgromadzić potrzebne chemikalia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z zasadami bezpiecznej obsługi palnika gazowego,

2)

przygotować po siedem próbek tkanin i dzianin o wymiarach 20 x 20 cm,

3)

przygotować stanowisko pracy (palnik, stojak, zlewki, termometr, bagietki),

4)

przygotować kąpiel spilśniającą w ilości wystarczającej do wykonania ćwiczenia w/g.
przepisu,

5)

pozostawić po jednej próbce tkaniny i dzianiny do porównań,

6)

obrabiać pozostałe w kąpieli spilśniającej w następujący sposób: dwie w temperaturze
pokojowej (ok. 21°C), dwie w temperaturze ok. 45

o

C, dwie w temperaturze powyżej

70

o

C,w każdym przedziale temperatur jedną próbkę tkaniny i dzianiny intensywnie

ugniatać, drugą natomiast zanurzać i poddawać minimalnej obróbce mechanicznej,

7)

przeprowadzić spilśnianie w czasie ok. 20 min., po tym czasie próbki wypłukać
i wysuszyć w stanie rozłożonym,

8)

zmierzyć po wysuszeniu próbki i wyniki pomiarów zapisać w tabeli,

9)

obejrzeć próbki i opisać ich wygląd zewnętrzny, przy oglądaniu wspomóc się lupą lub
mikroskopem,

10)

sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczeń,

−

pokazu z objaśnieniem,

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja bezpiecznej obsługi palnika gazowego,

−

stół laboratoryjny, zlewki, bagietki, palnik, cylinder miarowy, termometr,

−

przygotowany roztwór mydła, lub kompozycja spilśniająca o pH 3,

−

tkanina i dzianina wełniana,

−

linijka, lupa, mikroskop,

−

tabela wyników,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla ucznia.

Ć

wiczenie 3

Zbadaj efekt działania ługu sodowego na dzianinę i tkaninę bawełnianą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy omówić zasady bezpiecznego obchodzenia się

z substancjami żrącymi oraz zasady pierwszej pomocy w przypadku poparzenia nimi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z instrukcją bezpiecznego posługiwania się substancjami żrącymi,

2)

przygotować stanowisko pracy zgodnie z poniższymi zaleceniami,

3)

zgromadzić potrzebne przybory i odczynniki w miejscu pracy,

4)

przygotować próbki tkanin i dzianin o wymiarach 20 x 20 cm, oznaczyć próbki,
zaznaczyć kierunek osnowy lub kolumienki,

5)

przygotować zlewkę z roztworem ługu sodowego o stężeniu 20 g NaOH na 100 cm

3

roztworu,

6)

przygotować kąpiele płuczące – ciepłą i zimną,

7)

pozostawić jedną z przygotowanych próbek jako kontrolną,

8)

zanurzać pozostałe próbki w roztworze ługu do dokładnego zwilżenia i pozostawiać na
czas około 3 minut, następnie płukać próbki na przemian w ciepłej i zimnej wodzie,

9)

wysuszyć wypłukane próbki,

10)

dokonać pomiaru długości i szerokości próbek, zapisać wyniki,

11)

sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczeń,

−

pokazu z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja bezpiecznego posługiwania się substancjami żrącymi,

−

tkanina i dzianina,

−

linijka, nożyczki,

−

ług sodowy,

−

zlewki, bagietki,

−

kartki papieru,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ć

wiczenie 4

Porównaj wytrzymałość tkanin i dzianin przed i po ługowaniu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia uczeń powinien zostać zapoznany ze sposobem

dokonywania pomiarów na zrywarce, a także ze sposobem obliczania wytrzymałości
i wytrzymałości względnej, oraz ze sposobem obliczania wydłużenia. Nauczyciel powinien
wcześniej przygotować potrzebne do obliczeń wzory.

Do wykonania ćwiczenia należy wykorzystać próbki z ćwiczenia 3. Z danych próbek

uczeń powinien wyciąć wzdłuż osnowy lub kolumienki paski o wymiarach 2 x 10 cm.
Wskazane co najmniej 3 próbki.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

wykorzystać do wykonania ćwiczenia próbki z ćwiczenia 3,

2)

wyciąć z danych próbek przed i po ługowaniu wzdłuż osnowy lub kolumienki paski
o wymiarach 2 x 10 cm. (najmniej 3 próbki),

3)

oznaczyć próbki ługowane i nie ługowane,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4)

dokonać zrywania na zrywarce szczękowej,

5)

zanotować wielkość siły zrywającej i wydłużenia podczas zrywania,

6)

dokonać obliczeń wytrzymałości i wydłużenia,

7)

sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

ć

wiczeń.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tkanina i dzianina,

−

linijka, nożyczki,

−

zrywarka laboratoryjna,

−

wzory do obliczeń,

−

kartki papieru, lub notes,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ć

wiczenie 5

Porównaj wytrzymałość tkanin i dzianin przed i po spilśnianiu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien wykład na temat sposobu

dokonywania pomiarów na zrywarce, obliczania wytrzymałości i wytrzymałości względnej,
oraz wydłużenia. Nauczyciel powinien wcześniej przygotować potrzebne do obliczeń wzory.

Do wykonania ćwiczenia należy wykorzystać próbki z ćwiczenia 3. Z danych próbek

uczeń powinien wyciąć wzdłuż osnowy lub kolumienki paski o wymiarach 2 x 10 cm.
Wskazane co najmniej 3 próbki.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

przygotować próbki tkanin i dzianin,

2)

wykorzystać próbki z ćwiczenia 2,

3)

oznaczyć próbki spilśnione i niespilśnione,

4)

dokonać zrywania na zrywarce szczękowej,

5)

zanotować wielkość siły zrywającej i wydłużenia podczas zrywania,

6)

dokonać obliczeń wytrzymałości i wydłużenia,

7)

sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykładu konwersatoryjnego,

−

ć

wiczeń.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

tkanina i dzianina,

−

linijka, nożyczki,

−

zrywarka laboratoryjna,

−

wzory do obliczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

−

kartki papieru, lub notes,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ć

wiczenie 6

Przeprowadź proces kotonizacji. Porównaj długość włókien lnianych przed i po procesie.

Wskazówki do realizacji
Przed rozpoczęciem ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować odpowiednią ilość

próbek włókien lnianych po procesie czesania.

Powinien przygotować kąpiel zawierającą roztwór mydła z dodatkiem zasady sodowej

w ilości takiej, aby pH wynosiło około 7.

Nauczyciel powinien przypomnieć uczniom sposób mierzenia długości włókien i obliczania

ś

redniej długości.

Omówić z uczniami zasady bezpiecznej obsługi palników gazowych i zasad ostrożności

przy obgotowywaniu włókien.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

pobrać próbki włókien lnianych,

2)

wydzielić i zmierzyć przynajmniej 20 włókien,

3)

zanotować długości włókien i obliczyć średnią długość,

4)

przygotować kąpiel do kotonizacji,

5)

zapoznać się z instrukcją bezpiecznego wykonania ćwiczenia,

6)

obgotowywać włókna przez 1 godzinę,

7)

po tym czasie włókna wypłukać i wysuszyć,

8)

zmierzyć długość najmniej 20 włókien,

9)

zanotować długości i obliczyć średnią długość,

10)

porównać wyniki pomiarów, sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

ć

wiczeń.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja bezpiecznego wykonania ćwiczenia,

−

włókna lniane po procesie czesania,

−

linijka,

−

roztwór mydła,

−

szkło laboratoryjne,

−

palnik gazowy,

−

zeszyt,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2. Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych

5.2.1. Ćwiczenia

Ć

wiczenie 1

Porównaj efekt bielenia tkanin lnianych sposobem chlorynowo – chlorynowym

i sposobem chlorynowo-nadtlenkowym.

Wskazówki do realizacji
Przed rozpoczęciem zajęć nauczyciel powinien przygotować instrukcję wykonania

ć

wiczenia z przepisem na kąpiel bielącą. Sprawdzić, czy w pracowni znajdują się potrzebne

chemikalia. Przygotować próbki tkanin dla uczniów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z otrzymaną instrukcją,

2)

przypomnieć sobie zasady bhp obowiązujące przy posługiwaniu się chemikaliami,

3)

założyć fartuch i okulary ochronne,

4)

przygotować potrzebne przybory i narzędzia,

5)

zgromadzić potrzebne chemikalia i sporządzić kąpiele bielące,

6)

pobrać próbki tkanin lnianych,

7)

przeprowadzić proces bielenia zgodnie z przepisem,

8)

tkaniny wypłukać i wysuszyć,

9)

dokonać pomiaru stopnia bieli próbki kontrolnej i próbek bielonych,

10)

sformułować i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja dla ucznia,

−

stół laboratoryjny z wyciągiem,

−

szkło laboratoryjne,

−

wymienione w przepisie środki chemiczne,

−

aparat do pomiaru stopnia bieli (w przypadku braku w szkole można zrealizować
w zakładzie bądź instytucie),

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ć

wiczenie 2

Na podstawie dołączonego do instrukcji schematu urządzenia omów i opisz metodę

bielenia przy pomocy tego urządzenia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować instrukcję

i schemat urządzenia wykorzystywanego do pracy. Wprowadzić uczniów w zakres zadania,
omówić sposób wykonania.

Takie ćwiczenie można wykonać w zakładzie produkcyjnym. Najpierw zapoznać się

z cyklem produkcyjnym, a następnie na podstawie ustawienia maszyn naszkicować schemat
i na jego podstawie omówić metodę bielenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przyjrzeć się uważnie schematowi,

2)

rozpoznać i nazwać elementy i podzespoły,

3)

opisać zadania poszczególnych podzespołów,

4)

opisać metodę bielenia przedstawioną na schemacie,

5)

dobrać potrzebne chemikalia,

6)

sporządzić w zeszycie opis wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

schematy urządzenia i instrukcja,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ć

wiczenie 3

Przygotuj przepis (skład kąpieli i warunki procesu) bielenia nadtlenkami dla 150 kg

tkaniny bawełnianej.

Wskazówki do realizacji
Ć

wiczenie należy wykonać w oparciu o tekst materiału z poradnika dla ucznia.

Przykładową recepturę bielenia powinien przygotować nauczyciel.

Tego typu ćwiczenie dobrze jest zweryfikować z przepisami bielenia w zakładach.

Najpierw dokonać obliczeń, następnie, najlepiej podczas wycieczki tematycznej, porównać
wykonane przez uczniów przepisy i szkice z rzeczywistością przemysłową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać uważnie materiał poradnika ucznia dotyczący bielenia,

2)

dokonać obliczeń ilości potrzebnych odczynników chemicznych,

3)

sporządzić przepis bielenia bez wstępnej obróbki chemicznej i bielenia po obgotowaniu,

4)

zaproponować urządzenia do przeprowadzenia tego procesu,

5)

naszkicować schemat technologiczny.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

przykładowa instrukcja,

−

zeszyt,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ć

wiczenie 4

Opracuj przepis (skład kąpieli i warunki procesu) bielenia dla 250 kg przędzy

bawełnianej przy użyciu podchlorynu sodowego trzema różnymi sposobami: bez wstępnego
alkalicznego obgotowania, ze wstępnym obgotowaniem, ze wstępnym warzeniem pod
ciśnieniem.

Wskazówki do realizacji
Ć

wiczenie należy wykonać w oparciu o tekst materiału z poradnika dla ucznia.

Przykładową recepturę bielenia powinien przygotować nauczyciel.

Tego typu ćwiczenie dobrze jest zweryfikować z przepisami bielenia w zakładach.

Najpierw dokonać obliczeń następnie, najlepiej podczas wycieczki tematycznej porównać
wykonane przez uczniów przepisy i szkice z rzeczywistością przemysłową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać uważnie materiał poradnika ucznia dotyczący bielenia,

2)

dokonać obliczeń ilości potrzebnych odczynników chemicznych na podstawie
przykładowej receptury,

3)

sporządzić przepisy trzema w/w sposobami,

4)

naszkicować schemat technologiczny przebiegu procesu bielenia bez wstępnego
alkalicznego obgotowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

przykładowa instrukcja,

−

zeszyt,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Bielenie włókien i wyrobów

włókienniczych”

Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7,10, 11, 14, 16, 17, 18, 20, 21, 22 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 8, 9, 12, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuję następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. a, 4. c, 5. c, 6. c, 7. d, 8. d, 9. b, 10. a, 11. d,

12. c, 13. d, 14. c, 15. a, 16. b, 17. d, 18. b, 19. b, 20. d,
21. c, 22. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić zastosowanie procesu merceryzacji do
uszlachetniania włókien

C

P

b

2

Scharakteryzować proces spilśniania

C

P

a

3

Określić właściwości chemiczne włókien

C

P

a

4

Zdefiniować pojęcie karbonizacji

A

P

c

5

Zastosować właściwy środek procesu
merceryzacji

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

6

Określić rodzaj zmian zachodzących w procesie
bielenia

C

P

c

7

Określić rodzaj czynnika bielącego w bieleniu
podchlorynem

C

P

d

8

Zaplanować kolejność operacji w procesie
bielenia sposobem ciągłym i półciągłym

D

PP

d

9

Dokonać analizy metody bielenia

D

PP

b

10

Określić parametry procesu bielenia chlorynem
sodowym włókien celulozowych

C

P

a

11

Wykluczyć możliwość zastosowania danego
odczynnika

B

P

d

12 Dobrać rodzaj procesu do rodzaju surowca

C

PP

c

13

Dobrać rodzaj substancji bielącej do składu
surowcowego tkaniny

C

PP

d

14 Scharakteryzować proces bielenia daną maszyną

C

P

c

15

Dokonać analizy przebiegu procesu bielenia
metodą podchlorynowo-nadtlenkową

D

PP

a

16 Scharakteryzować proces bielenia klasycznego

C

P

b

17 Określić przydatność środków odklejających

C

P

d

18

Rozpoznać charakter procesu bielenia
z odklejaniem

B

P

b

19

Dobrać rodzaj procesu do stopnia
zanieczyszczenia tkaniny

C

PP

b

20

Dokonać analizy przebiegu procesu bielenia
metodą ciągłą

D

P

d

21

Scharakteryzować proces bielenia włókien
bawełny

C

P

c

22 Określić parametry procesu karbonizacji wełny

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

10 minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.

5.

W każdym pytaniu tylko jedna odpowiedź jest prawdziwa.

6.

Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadani.

7.

Dokładnie przeczytaj pytania, odpowiedzi, których jesteś pewien zaznacz od razu do
tych, które sprawią ci trudności wrócisz później.

8.

Nie śpiesz się masz czas na zastanowienie.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Proces merceryzacji stosuje się do uszlachetniania włókien
a)

wełnianych.

b)

bawełnianych.

c)

poliamidowych.

d)

kazeinowych.

2.

Zjawisko spilśniania jest charakterystyczne dla włókien
a)

wełnianych.

b)

bawełnianych.

c)

poliamidowych.

d)

lnianych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

3.

Na działanie kwasu solnego i siarkowego odporne są włókna
a)

wełniane.

b)

bawełniane.

c)

poliamidowe.

d)

wiskozowe.

4.

Proces usuwania zanieczyszczeń roślinnych z włókien wełnianych nazywa się
a)

stabilizacja.

b)

spilśnianie.

c)

karbonizacja.

d)

kotonizacja.

5.

Poprawienie właściwości wytrzymałościowych, zwiększenie połysku i zmiana kształtu
przekroju poprzecznego włókien bawełny następuje pod wpływem
a)

kwasu siarkowego.

b)

chlorowodoru.

c)

ługu sodowego.

d)

wody utlenionej.

6.

W procesie bielenia zostaje zmieniony
a)

skład chemiczny włókien.

b)

wymiar wzdłużny włókien.

c)

naturalny kolor włókien.

d)

wymiar poprzeczny włókien.

7.

W bieleniu włókien i wyrobów przy pomocy podchlorynu sodowego czynnikiem
bielącym jest
a)

azot.

b)

tlen.

c)

wodór.

d)

chlor.

8.

Proces bielenia sposobem okresowym, ciągłym i półciągłym następuje po operacji
technologicznej
a)

prania po odklejaniu.

b)

płukania.

c)

suszenia.

d)

napawania kąpielą bielącą.

9.

Metoda bielenia Pad-Roll należy do sposobu
a)

ciągłego bielenia.

b)

bielenia półciągłego.

c)

kresowego bielenia.

d)

bielenia ciągłego i okresowego jednocześnie.

10.

Przy bieleniu chlorynem sodowym włókien celulozowych najlepsze wyniki bielenia
uzyskuje się przy pH o wartości
a)

3–4.

b)

poniżej 3.

c)

powyżej 4.

d)

około 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

11.

W procesie odchlorowania po bieleniu nie stosuje się
a)

kwasu siarkowego.

b)

siarczanu sodowego.

c)

kwaśnego siarczanu sodowego.

d)

wodorotlenku sodowego.

12.

W tkaninach barwnie tkanych, kierowanych do bielenia nie kontroluje się odporności
wybarwień na
a)

obgotowanie.

b)

chlorowanie.

c)

ś

cieranie.

d)

bielenie nadtlenkami.

13.

Przy obróbce alkalicznej nie stosuje się wodorotlenku sodu dla następujących składów
surowcowych
a)

33% włókien wiskozowych 67% włókien bawełny.

b)

50% włókien wiskozowych 50% włókien bawełny.

c)

67% włókien wiskozowych 33% włókien bawełny.

d)

100% włókien wiskozowych.

14.

W trzecim członie ciągłego bielnika pasmowego w systemie Du Pont tkanina poddawana
jest
a)

praniu.

b)

kwaszeniu.

c)

chlorowaniu.

d)

płukaniu.

15.

Spranie klejonki przy bieleniu metodą podchlorynowo-nadtlenkową następuje
a)

w pierwszym członie bielnika.

b)

w drugim członie bielnika.

c)

w trzecim członie bielnika.

d)

w czwartym członie bielnika.

16.

Podstawową operacją chemiczną bielenia klasycznego jest
a)

chlorowanie.

b)

warzenie.

c)

kwaszenie.

d)

odkwaszanie.

17.

Do najważniejszych środków odklejających zalicza się
a)

tylko enzymy diastatyczne.

b)

tylko enzymy pankreatyczne.

c)

tylko diastazy bakteryjne.

d)

wszystkie wymienione wyżej środki.

18.

Dzięki wprowadzeniu klejonek rozpuszczalnych straci na znaczeniu proces
a)

prania wstępnego.

b)

odklejania.

c)

płukania.

d)

prania końcowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

19.

Procesowi ścierania poddaje się tkaniny
a)

z bawełny nie zawierające łusek.

b)

z niskogatunkowej bawełny zawierające duże ilości łusek.

c)

z wysokogatunkowej bawełny.

d)

z wszystkich rodzajów bawełny.

20.

W ciągłej metodzie bielenia kocioł warzelny zastąpiono
a)

dołami do leżakowania.

b)

pralnicą.

c)

zasobnikiem fajkowym z poliestru zbrojonego włóknem szklanym.

d)

zasobnikiem fajkowym ze stali kwasoodpornej.

21.

Usuwanie substancji niecelulozowych z bawełny następuje w procesie
a)

barwienia.

b)

drukowania.

c)

bielenia.

d)

apreturowania.

22.

Proces karbonizacji wełny zachodzi w środowisku
a)

obojętnym.

b)

silnie zasadowym.

c)

kwaśnym.

d)

słabo zasadowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Bielenie włókien i wyrobów włókienniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

TEST 2

Zadanie sprawdzające typu próba pracy

Zadanie

Przeprowadź laboratoryjny proces bielenia nadtlenkami próbek tkanin bawełnianych

metodą jedno- i dwustopniową, porównaj stopień bieli obu próbek. Składy kąpieli bielących
oblicz na podstawie przykładowych składów kąpieli dołączonych do zadania. Aby nie
przekroczyć czasu wyznaczonego na zadanie, proces obróbki termicznej skróć do 1/10
podanych w przepisie przykładowym.

Na wykonanie zadania masz 180 minut.

Przykładowy przepis:
Skład kąpieli dla dwustopniowej metody bielenia (ilość na 100 kg bawełny przy

krotności kąpieli 1:4 do 1:6):

Pierwszy etap-przeprowadza się w kąpieli o składzie:

−

3 dm

3

szkła wodnego stężonego,

−

0,8 kg wodorotlenku sodowego (stałego),

−

2 dcm

3

wody utlenionej 30%.

Proces bielenia prowadzi się w ciągu 4–5 godzin w temperaturze 90°C.
W drugim etapie bielenia kąpiel zawiera:

−

1,5 dm

3

szkła wodnego stężonego,

−

0,4 kg wodorotlenku sodowego stałego,

−

1,3 dm

3

wody utlenionej 30%.

Proces prowadzi się w ciągu 5–6 godzin w temperaturze 90°C.
Skład kąpieli jednostopniowej metody bielenia wykonuje się w kąpieli z dodatkiem:

−

2 dm3 szkła wodnego stężonego,

−

0,5 kg wodorotlenku sodowego (stałego),

−

2 dm3wody utlenionej 30%.
Proces prowadzi się w ciągu 5 godzin w temp. 90°C.

Przebieg sprawdzianu:

1.

Uczeń waży otrzymane próbki.

2.

Stosownie do masy próbek oblicza w oparciu o recepturę ilość potrzebnych środków.

3.

Za poprawnie dokonane obliczenia otrzymuje punkt.

4.

Przygotowuje stanowisko pracy.

5.

Sporządza potrzebne kąpiele bielące.

6.

Prowadzi proces bielenia skracając czas do 1/10 czasu z przepisu przykładowego.

7.

Po bieleniu próbki płucze i suszy.

8.

Następnie dokonuje pomiarów stopnia bieli i porównuje je z próbką kontrolną.

9.

Wyniki pomiarów i wnioski zapisuje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj zestaw dla ucznia zawierający: zadanie, przykładowy przepis, instrukcję dla
ucznia, kartę plan działania.

4.

Przygotuj dla nauczyciela arkusz obserwacji, instrukcję dla nauczyciela.

5.

Przygotuj sprzęt, potrzebne odczynniki, próbki tkanin.

6.

Sprawdź poprawność działania przyrządów.

7.

Przed rozpoczęciem zadania przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

8.

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.

9.

Przed upływem czasu wykonania zadania uprzedź, że czas się kończy, nie przedłużaj
czasu na wykonanie zadania.

10.

Wypełnij arkusz obserwacji i wystaw ocenę.

Instrukcja dla ucznia

Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:

1.

przeanalizuj treść zadania,

2.

sporządź plan działania,

3.

zważ próbki,

4.

oblicz potrzebne ilości środków chemicznych,

5.

pobierz potrzebne środki i przyrządy,

6.

przygotuj stanowisko pracy,

7.

sporządź kąpiele bielące, na podstawie obliczeń,

8.

przeprowadź proces bielenia na podstawie receptury (skracając czas obróbki termicznej),

9.

wypłucz i wysusz próbki,

10.

dokonaj pomiarów stopnia bieli, zapisz wyniki i porównaj z próbką kontrolną,

11.

oceń otrzymane wyniki,

12.

po skończeniu zadania uporządkuj stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Załącznik 1

..................................................................

Imię i nazwisko ucznia wykonującego zadanie

PLAN DZIAŁANIA

Kolejność wykonywanych czynności:
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Obliczenia ilości składników do kąpieli bielących:









Wykaz potrzebnego sprzętu:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.........................................................................................................................
Wyniki pomiarów:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
...................................................................................................................

Wnioski:

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

ARKUSZ OBSERWACJI ZADANIA PRÓBA PRACY

Zadanie

Przeprowadź laboratoryjny proces bielenia nadtlenkami próbek tkanin bawełnianych

metodą jedno- i dwustopniową, porównaj stopień bieli obu próbek Składy kąpieli bielących
oblicz na podstawie przykładowych składów kąpieli dołączonych do zadania. Aby nie
przekroczyć czasu wyznaczonego na zadanie, proces obróbki termicznej skróć do 1/10
podanych w przepisie przykładowym.

O

b

sz

ar

Czynność ocenianie i kryteria wykonania

Liczba
punktów

Uwagi

P

la

n

o

w

an

ie

Czynność 1: Uczeń zapisuje w formularzu czynności zgodnie
z kolejnością wykonania.

Kryterium wykonania:
Uczeń otrzymuje 1 pkt. – jeżeli w formularzu zapisał
przynajmniej pięć z niżej wymienionych czynności: obliczyć
ilości środków chemicznych, przygotować stanowisko pracy,
pobrać odczynniki, pobrać próbki tkanin, sporządzić kąpiel
bielącą, wykonać proces bielenia, wypłukać i wysuszyć
próbki, zmierzyć stopień bieli próbek bielonych i próbki
kontrolnej, zapisać wyniki, wyciągnąć wnioski.
Czynność 2: Uczeń wymienia potrzebne przyrządy i sprzęty.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli uczeń wymienił przynajmniej 3 z niżej
wymienionych: waga laboratoryjna, odczynniki chemiczne,
próbki tkanin, szkło laboratoryjne, aparat do mierzenia stopnia
bieli, zegarek, kalkulator, przybory do pisania, zaszyt.
Czynność 3: Uczeń zakłada odzież ochronną.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli uczeń założył przynajmniej fartuch ochronny.

O

rg

an

iz

o

w

an

ie

Czynność 4: Uczeń gromadzi narzędzia i przyrządy potrzebne
do wykonania zadania.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli uczeń zgromadził potrzebne narzędzia
i przyrządy (sprzęt laboratoryjny, odczynniki i tkaninę)
Czynność 5: Uczeń pobiera potrzebne materiały, przyrządy
i narzędzia.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli pobrał próbki, chemikalia, sprzęt laboratoryjny.
Czynność 6: Uczeń organizuje stanowisko pracy.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli ustawił sprzęt, zachowując zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

W

y

k

o

n

an

ie

Czynność 7: Uczeń wykonuje prawidłowe obliczenia
i zapisuje w formularzu wyniki.

Kryterium wykonania:
Uczeń otrzymuje 3pkt. –jeżeli obliczył właściwe ilości
chemikaliów do: pierwszego etapu kąpieli dwustopniowej,
drugiego

etapu

kąpieli

dwustopniowej,

kąpieli

jednostopniowej (po 1 pkt. dla każdej kąpieli).
Czynność 8: Uczeń sporządza kąpiele bielące.

1 pkt. – jeżeli przygotował trzy kąpiele bielące.
Czynność 9: Uczeń prowadzi proces bielenia.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli przeprowadził proces zgodnie z przepisem
i zachowaniem zasad bhp.
Czynność 10: Uczeń płucze i suszy próbki.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli wypłukał i wysuszył próbki w stanie
rozłożonym.
Czynność 11: Uczeń dokonuje pomiarów stopnia bieli.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli wykonuje pomiary zgodnie z instrukcją obsługi
aparatu.

P

re

ze

n

to

w

an

ie

Czynność 12: Uczeń zapisuje wyniki (ewentualnie oblicza
stopień bieli).

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli zapisał (obliczył) stopień bieli w formularzu.
Czynność 13: Uczeń formułuje wnioski.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli zapisał wnioski w formularzu.
Czynność 14: Uczeń prezentuje wykonane ćwiczenie.

Kryterium wykonania:
1 pkt. – jeżeli omówił etapy wykonania, zaprezentował wyniki
i wnioski.

Uczeń otrzymuje oceny szkole za następującą ilość punktów:

−

dopuszczający – za uzyskanie 8–10 punktów,

−

dostateczny – za uzyskanie 11–12 punktów,

−

dobry – za uzyskanie 13–14 punktów,

−

bardzo dobry – za uzyskanie 15–16 punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

7. LITERATURA

1.

Balasiński T. Dziamara H. Malinowski L.: Pracownia włókiennicza. WSiP, Warszawa 1997

2.

Chyrosz M., Zembowicz-Sułkowska E.: Materiałoznawstwo odzieżowe, WSiP,
Warszawa 1999

3.

Gajda J, Jędraszczyk H, Okoniewski M.: Technologia chemicznej obróbki włókien.
Cz. 1. WSiP, Warszawa 1978

4.

Idryjan – Pajor J.: Materiałoznawstwo odzieżowe. Stowarzyszenia Oświatowców
Polskich w Toruniu, Toruń 1998, 1999

5.

Samek P.: Krawiectwo-Materiałoznawstwo. WSiP S.A., Warszawa 1999

6.

Tyszka M. (red.): Materiałoznawstwo włókiennicze dla ZSZ WSiP, Warszawa 1987

Strony www
7.

www.znaki.bhpinfo.pl/sklep/pl/1/1/G/D

8.

www.chemorganiczna.com/content/view/140/13/1/1/

Materiały z seminarium
9.

Polski Komitet Kolorystyki: XVI Seminarium Szkoleniowe

10.

Polski Komitet Kolorystyki: XVII Seminarium Szkoleniowe

11.

Polski Komitet Kolorystyki: XVIII Seminarium Szkoleniowe

12.

Polski Komitet Kolorystyki: XIX Seminarium Szkoleniowe

13.

Polski Komitet Kolorystyki: XX Seminarium Szkoleniowe

14.

Polski Komitet Kolorystyki: XXI Seminarium Szkoleniowe

15.

Polski Komitet Kolorystyki: XXII Seminarium Szkoleniowe

16.

Polski Komitet Kolorystyki: XXIII Seminarium Szkoleniowe