1

AGATA SEKULAR

TRADYCJE MY

ŚLI EUROPEJSKIEJ

Program koła humanistycznego

licealistów



„

Nie zbadane

życie nie jest warte życia”

Sokrates

I. Informacje wst

ępne.

2

Program niniejszy powstał z my

ślą o dodatkowych zajęciach edukacyjnych dla uczniów klasy czwartej Liceum

Ogólnokształc

ącego. Zrodził się z potrzeby syntetycznego uporządkowania wiedzy i świadomości kulturowej moich

uczniów. Niejednokrotnie obserwowałam nawet u maturzystów pewn

ą nieporadność w kojarzeniu elementarnych zjawisk

kulturowych oraz rekonstrukcji ideowego obrazu

świata. Jednocześnie odczuwałam dotkliwie brak czasu na lekcjach języka

polskiego na analiz

ę podstawowych tekstów z zakresu klasyki filozofii.

W przekonaniu,

że elementarna świadomość ewolucji myśli europejskiej jest niezbędna dla rozumienia podstawowych

procesów kulturowych, postanowiłam poszerza

ć horyzonty myślowe moich podopiecznych poprzez dodatkowe zajęcia z

zakresu kultury humanistycznej. Równolegle miały one tak

że pełnić funkcję przedmaturalnego repetytorium.

Zwłaszcza w czwartej klasie liceum, kiedy uczniowie maj

ą już pewną świadomość tradycji kulturowej takie zajęcia

wydaj

ą się niezbędne, gdyż doskonale pełnią funkcję porządkującą i systematyzującą. Dlatego bez trudu udało mi się do

tego typu zaj

ęć zachęcić uczniów, z których znaczna część planowała studia humanistyczne.

Zaj

ęcia prowadzone były w ramach koła pozalekcyjnego w wymiarze jednej godziny tygodniowo. Ograniczona ilość

czasu zmusiła mnie do do

ść rygorystycznej selekcji materiału i wyboru najbardziej reprezentatywnych tekstów z zakresu

klasyki filozoficznej.
W przyszło

ści panuję rozbudowę niniejszego programu oraz poszukiwanie nowych form aktywizujących

uatrakcyjniaj

ących pracę z tekstem filozoficznym, a także dobór kolejnych wyrazistych tekstów literackich, przybliżających

młodemu człowiekowi trudne zagadnienia filozoficzne.

3

II.

C E L E P R O G R A M U :

- zapoznanie uczniów z klasyk

ą myśli filozoficznej oraz z osobowościami najwybitniejszych europejskich myślicieli

- wzbogacanie j

ęzyka ucznia poprzez oswojenie terminologii filozoficznej

- zapoznanie z ró

żnorodnymi stylami myślenia i wnioskowania

- rozwijanie umiej

ętności krytycznej analizy procesu argumentacji i dowodzenia

- kształcenie zdolno

ści dedukcyjnych i analitycznych

- kształcenie umiej

ętności argumentacji i obrony własnych poglądów

- rozpoznawanie zapisu filozoficznego obrazu

świata w literaturze pięknej.

- dostrzeganie uniwersalno

ści pewnych problemów oraz zagadnień nurtujących myślicieli od wieków

- ukazywanie specyfiki problemów filozoficznych i ich odniesie

ń do innych nauk

- rozwijanie zdolno

ści syntetycznego postrzegania procesu kulturowego

- rozpoznawanie intelektualnych i etycznych problemów współczesnego

świata

III.

P O D S T A W O W E M E T O D Y:

- praca z tekstem filozoficznym i tekstem literackim
- analiza kierowana tekstu ( test czytania ze zrozumieniem)
- pogadanka
- dyskusja
- tworzenie tekstu własnego
- syntetyzowanie wiedzy w formie tabel , wykresów, zestawie

ń

- graficzna ilustracja tekstu

4

IV. M A T E R I A Ł Y:

Wi

ększość wykorzystywanych tekstów filozoficznych pochodzi z książek pomocniczych do filozofii dla szkół średnich:

Barbara Markiewicz , Od Locke ‘a do filozofii współczesnej. Wybór tekstów., WSiP, W-wa 1999
Barbara Markiewicz, Od Nietzschego dom filozofii współczesnej, WSiP, W-wa 1999
Historia filozofii. Teksty. Materiały do

ćwiczeń. T.I i II , red. H. Puszko, A. Miś, W-wa 1999

Jako komentarze planuj

ę wykorzystać min.:

Folscheid Dominique, Wielkie daty filozofii staro

żytnej i średniowiecznej, W-wa 2000

Folscheid Dominique , Wielkie daty filozofii nowo

żytnej i współczesnej, W-wa 2000

Popkin Richard H., Stroll Avrum, Filozofia, Pozna

ń 2000

Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, t.I-III. , W-wa

5

V. R A M O W Y R O Z K Ł A D MA T E R I A Ł U

Lp.

Tre

ści kształcenia

Tematy

Teksty

Kluczowe umiej

ętności

i poj

ęcia

Czas

realizacji

Uwagi

1.

Mity kosmogeniczne jako
filozoficzny obraz rzeczywisto

ści

„Mitologia”Jan
Parandowski,
Biblia Tysi

ąclecia,

frag. Ksi

ęgi Zohar

- dostrzeganie
filozoficznego wymiaru tekstu
- rozpoznawanie
fundamentalnych

światopoglądowych różnic
w obrazie

świata w tekstach

ró

żnych kultur

2h

2.

W jaskini Plato

ńskiej

Platon,Pa

ństwo, ks.VII,

frag.

-

metafora jako sposób
wyra

żania treści

filozoficznych

-

przekładanie obrazu na
poj

ęcia abstrakcyjne

-

poj

ęcie idealizmu

1h

3.

Sokratejskie „scio nihil scire”
drog

ą do prawdziwej dojrzałości

Platon, Obrona Sokratesa,
Ksenofont, Wspomnienia o
Sokratesie

-

istota metody
majneuktycznej

-

sofi

ści i sofizmaty

-

poj

ęcie dajmoniona

1h

4.

-

umiej

ętność

6

Epikureizm – hedonizm czy
asceza?
Konieczno

ść materialistów

Epikur,List do Menojkeusa;
Lukrecjusz,Onaturze
wszechrzeczy- frag.

charakteryzowania
postawy epikurejskiej

i wskazywania kluczowych
dla niej warto

ści

-

poj

ęcie materializmu i

atomizmu

-

odró

żnianie

epikureizmu i
hedonizmu cyrenaików

-

poj

ęcie konieczności

1h

5.

Arystoteles - grecka definicja
szcz

ęścia

Arystoteles,Etyka
Nikomachejska- frag.

-

definiowanie
kluczowych poj

ęć

etycznych staro

żytności-

dobro,pi

ękno, szczęście,

arete

-

greckiideał
koloskaghatos

1h

6.

Św. Tomasz, czyli ochrzcić

Arystotelesa

-

idee substancji i materii

-

drabina bytów a
miejsce człowieka we
wszech

świecie

1h

7.

Dobro i zło w uj

ęciu

św. Augustyna i M. Bułhakowa

Św. Augustyn, Wyznania

(frag.)
M. Bułhakow, Mistrz i
Małgorzata ( frag. –
rozmowa Wolanda i
Mateusza Lewity)

-

ró

żnorodne rozumienie

poj

ęć: dobro i zło

1h

7

8. Renesansowa koncepcja

ludzkiego losu

Giovanni Picodella
Mirandola , Mowa o
godno

ści człowieka

-

nawi

ązania do Biblii

i my

śli św. Tomasza

-

odmienno

ść ideowa w

pokrewnych obrazach
fabularnych

1h

9. Kartezja

ńskie ‘cogito ergo sum”

– pocz

ątki nowożytnej filozofii

- idea wiedzy pewnej

-

metoda dedukcji
(oczywisto

ść, analiza,

synteza, wyliczenie)

-

światopogląd
mechanicystyczny

1h

10.

„ Zawieszony mi

ędzy dwiema

odchłaniami- Nico

ści i

Niesko

ńczonością- kondycja

duchowa człowieka baroku w
kontek

ście „ Myśli „ B. Pascala

B. Pascal, My

śli (frag.)

wybrane wiersze M. S

ępa -

Szarzy

ńkiego

-

poj

ęcie ‘”zakładu

Pascala”

-

pokrewne obrazy

świata

w tek

ście filozoficznym i

poetyckim
-

światopogląd- wytwór
warunków kulturowych

-

refleksja egzystencjalna

1h

11. Zaufa

ć doświadczeniu - idee

my

śli oświeceniowej

J.Locke, Rozwa

żania

dotycz

ące rozumu ludzkiego

(frag.)
D.Hume, Badania
dotycz

ące rozumu ludzkiego

(frag.)

-istota poznania empirycznego
-idee wrodzone
-jako

ści pierwotne i wtórne

-krytyka empiryzmu
-analiza poj

ęcia przyczynowości

1h

8

12.

Dobrodziejstwa czy przekle

ństwa

o

świecenia?

J. J. Rousseau, Czy
O

świecenie nas doskonali?

-człowiek natury

-umowa społeczna

-krytyka cywilizacji

-zagro

żenia współczesności

1h

13.

Ocena cywilizacji i człowieka na
kartach powie

ści W. Goldinga

pt. „ Władca much”

W. Golding, Władca much
Platon , Pa

ństwo

A. Huxley, Nowy wspaniały

świat (frag.)

- poj

ęcie utopii i antyutopii

2h

14.

Przewrót Kopernika

ński

I. Kanta

Przedmowy do I i II
wyd.„Krytyki czystego
rozumu”

-

przeciwstawienie krytyki
i dogmatyzmu

-

poj

ęcie zasad

apriorycznych

-

filozofia
transcendentalna

-

poznanie a priori i

a posteriori
-

świadomość kategorii

-

przestrzeni i czasu

2h

15. Pocz

ątkiem jest czyn .... Fichte i

idealizm niemiecki

J.G.Fichte, Pierwsze
wprowadzenie do teorii
wiedzy (frag.)
A.Mickiewicz, Dziady cz.III

-

przeciwstawienie
idealizmu i dogmatyzmu

-

istota idealizmu i
filozofii transcendentnej

-

świat jako wytwór
czynnej inteligencji

1h

9

16.

Hegel, czyli rozum w dziejach

Hegel, Wykłady z filozofii
dziejów .... ( frag. );
Kro

ński, Hegel;

Z. Krasi

ński, Nie- Boska

komedia.

-

rozum dziejów

-

heglowska trójrytmnia

-

poj

ęcie wolności

-

heglowska etyczno

ść

(Sittlichkeit)

-

pa

ństwo- całość etyczna

2h

17.

Bóg -upodmiotowienie człowieka Feuerbach, O istocie

chrze

ścijaństwa

-

antropologia w teologii

-

poj

ęcie ludzkiej religii

1h

18. Utylitaryzm i liberalizm w

uj

ęciu J. S. Milla

J.S.Mill, O wolno

ści (frag.) - istota i granice wolności

- liberalizm i utylitaryzm
- tolerancja a post

ęp

1h

19. Kierkegaard–egzystencjalizm

wyzwolony.

S. A. Kierkegaard,
Postscriptum nienaukowe
oraz Albo –albo (frag.)

-

poj

ęcie jaźni

-

istota wyboru

-

egzystencjalizm

1h

20. Przewarto

ściowanie pojęć dobra

i zła ( F. Nietzsche)

F. Nietzsche, Poza dobrem i
złem (frag.);
St. Przybyszewski,
Confiteor (frag.)

-

nihilizm

-

moralno

ść panów i

moralno

ść niewolników

-

wola mocy – pierwotna
zasada egzystencjalna

-

żywioł appoliński i
dionizyjski

1h

21. Einstein – jak rozumie

ć

przestrze

ń i czas

A. Einstein, Mój obraz

świata (frag.);

- istota teorii wzgl

ędności

- przestrze

ń i czas

bohaterami literackimi

1h

10

M. Proust, W poszukiwaniu
straconego czasu (frag.)

22. Z. Freud – meandry

pod

świadomości.

Z. Freud, Kultura jako

źródło cierpień;
B. Schulz, Nawiedzenie

-

struktura ludzkiej ja

źni

-

poj

ęcia libido, id , ego,

superego

- rzeczywisto

ść oniryczna

1h

23.

Życie jest ciągłym wtaczaniem

kamienia

P.L.Landsberg,O sprawach
ostatecznych ;
A. Camus, Mit Syzyfa

-

istota tauromachii,

-

egzystencjalizm
heroiczny

-

mity zapis archetypów

1h

24. Człowiek skazany na wolno

ść.... J. P. Sartre,

Egzystencjalizm jest
humanizmem

-

esencja –egzystencja

-

byt w sobie a byt dla
siebie

1h

25. DekonstrukcJa czyli AfirmacJa,

czyli jak odnale

źć się we

współczesno

ści

Derrida, Ostrogi, style
Nietschego;
T. Ró

żewicz, Kartoteka

rozrzucona

-

postmodernizm

-

destrukcja twórcza

-

j

ęzyk i forma

wypowiedzi zapisem

światopoglądu

1h

26. Postmodernistyczny

obraz

współczesnej filozofii

-

podsumowanie
programu

-

główne kierunki
współczesnej my

śli

europejskiej

1h

Opracowała:.................................. Zatwierdzono do realizacji dnia...............................
Dyrektor: Rada Pedagogiczna: