plik

DIALOG MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ

Tekst dialogu zapisany został ok

1463

roku

w rękopisie Biblioteki Seminaryjnej w

Płocku,

zaginionym podczas

ostatniej wojny Jest to najdłuższy ze znanych średniowiecznych wierszy polskich

wzorowany na łacińskim

utworze prozaicznym z XIV wieku

Polski autor korzystał jednak z tego źródła dość swobodnie w wyniku czego

powstało dzieło oryginalne i znacznie przewyższające pierwowzór pod względem wartości artystycznej

Dialog obrazuje podstawowe idee chrześcijańskiej eschatologii

powszechność śmierci

równość wobec niej wszystkich ludzi od papieża po żebraka

ulotność i marność dóbr doczesnych

Jest przy tym społeczną satyrą na różne stany zwłaszcza na duchowieństwo

Komizm postaci

ich zachowań i wypowiedzi należy do głównych zalet literackich utworu Prawie

procent spośród

500

niemal

wersów Dialogu to ośmiozgłoskowce

W rękopisie płockim brakuje zakończenia które znamy dzięki późniejszym przekładom ruskim

Zwraca uwagę silny związek Rozmowy ze średniowieczną ikonografią śmierci zwłaszcza z

tzw tańcami śmierci

wyrażającymi podobne treści ideowe

DE MORTE PROLOGUS

prośba do Boga o pomoc w stworzeniu dzieła

Gospodzinie wszechmogący

Nade wszytko stworzenie więcszy

Pomoży mi to działo słożyć

Bych je mogł pilnie wyłożyć

Ku twej fały rozmnożeniu

Ku ludzkiemu polepszeniu

Zwrot do lodziu zeby posluchali o okrutnosci smierci

Wszytcy ludzie posłuchajcie

! -

Okrutność śmirci poznajcie

Wy co jej nizacz nie macie

powszechnosc smierci

Przy skonaniu ją poznacie

Bądź to stary albo młody

;

Żadny nie ujdzie śmiertelnej szkody

Kogo koli śmierć udusi

;

Każdy w jej szkole być musi

Dziwno się swym żakom stawi

Każdego żywota zbawi

Przykład o tem chcę powiedzieć

Słuchaj tego kto chce wiedzieć

Polikarp mistrz prosi Boga o ukazanie mu śmierci

Polikarpus tak wezwany

10,

Mędrzec wieliki mistrz wybrany

11,

Prosił Boga o to prawie

12.

By uźrzał śmierć w jej postawie

Gdy się moglił Bogu wiele

zostaje nagle sam w kościele

13,

Ostał wszech ludzi w kościele

!!!!!!

WYGLĄD SMIERCI

Uźrzał człowieka nagiego

Przyrodzenia

niewieściego

15,

Obraza wielmi skaradego

Łoktuszą

przepasanego

Chuda blada żołte lice

17;

Łszczy się jako miednica

Upadł ci jej koniec nosa

;

Z oczu płynie krwawa rosa

Przewiązała głowę chustą

;

Jako samojedź

krzywousta

Nie było warg u jej gęby

;

Poziewając skrżyta zęby

19,

Miece oczy zawracając

;

Groźną kosę w ręku mając

Goła głowa przykra mowa

Ze wszech stron skarada postawa

Wypięła żebra i kości

20.

Groźno siecze przez lutości

Mistrz widząc obraz skarady

Żołte oczy żywot

blady

Groźno się tego przelęknął

Padł na ziemię eże

stęknął

23,

Gdy leżał wznak jako wiła

Śmierć do niego przemowiła

:>24

Mors dicit

Czemu się tako barzo lękasz

Wrzekomoś zdrow a wżdy

stękasz

26,

Pan Bog tę rzecz tako nosił

Iżeś go o to barzo prosił

Abych ci się ukazała

;

Wszytkę swą moc wzjawiła

Otoż ci przed tobą stoję

Oględaj postawę moję

Każdemu się tak ukażę

Gdy go żywota zbawię

Nie lękaj się mie tym razem

27.

Iż mię widzisz przed obrazem

Gdy przydę namilejszy k tobie

28:

Tedy barzo zeckniesz sobie

29,

Zableszczysz na strony oczy

30;

Eż ci z ciała pot poskoczy

Rzucęć się jako kot na myszy

31.

Aż twe sirce ciężko wdyszy

32,

Otchoceć się z miodem tarnek

Gdyć przyniosę jadu garnek

33;

Musisz ji pić przez dzięki

Gdy pożywiesz

wielikiej męki

35,

Będziesz mieć dosyć tesnice

36.

Odbędziesz swej miłośnice

37,

Ostań tego wszech tobie wielę

Przez dzięki cię z nią rozdzielę

38,

Mow se mną boć mam działo

;

Gdyć się se mną mowić chciało

Widzisz iżem ci robotnica

Czemu cię wzięła taka tesnica

39,

Ma kosa wisz

trawę siecze

Przed nią nikt nie uciecze

Wstań mistrzu odpowiedz jestli umiesz

po polsku nie rozumiesz

41,

Snać ci Sortes nie pomoże

Przelęknąłeś się nieboże

Już odetchni nieboraku

Mow ze mną ubogi żaku

Nie boj się dziś mojej szkoły

42.

Nie dam ci czyść epistoły

Objaśnienia

( .) -

De morte Prologus łac

O Śmierci Prolog

(

Gospodzinie Panie w odniesieniu do Boga

działo dzieło

wyłożyć wytłumaczyć objaśnić

fały chwały

- .

nizacz za nic

Kogo koli kogokolwiek

- .

Przykład łac exemplum

wezwany nazwany

wybrany wyborny znakomity

prawie prawdziwie szczerze

w jej postawie w jej postaci wyglądzie

Ostał wszech ludzi w kościele został sam w kościele bez innych ludzi

Przyrodzenia płci

Obraza wielmi skaradego wyglądu wielce szkaradnego wstrętnego

Łoktuszą białą płachtą chustką

, .

Łszczy się jako miednica lśni jak miednica tj naczynie z miedzi

(

.) -

samojedź rzecz zbior

ludożercy

(

Miece oczy zawracając przewraca oczami na wszystkie strony

przez lutości bez litości

żywot brzuch łono

- .

eże aż

wiła błazen głupiec

( .) -

Mors dicit łac

Śmierć mówi

wżdy a jednak a przecież

- :

tę rzecz tako nosił tu sprawił to

przed obrazem pod postacią widzialnej zjawy

zeckniesz sobie uprzykszysz sobie

Zableszczysz na strony oczy przewrócisz oczyma

poskoczy wystąpi

wdyszy westchnie

- :

z miodem tarnek tu nalewki z owoców tarniny

przez dzięki z musu

pożywiesz zakosztujesz zaznasz

tesnice udręki smutku

Odbędziesz swej miłośnice porzucisz swą kochankę

Ostań tego wszech tobie wielę dlatego porzuć wszystkich rozkazuję ci

działo pracę zajęcie

wisz sitowie szuwar

40 - .

Za czy

Snać ci Sortes nie pomoże wszak nawet Sokrates ci nie pomoże

" -

czyść epistoły czytać listu

w znaczeniu tekstu szkolnego lub urywka z Listów apostolskich

DIALOG MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ

Magister respondit

Mistrz przemowił wielmi skromnie

44.

Lęknąłem się eż nic po mnie

Ta mi rzecz

barzo niemiła

;

Iżeś mię tako postraszyła

By była co przykrego przemowiła

;

Zerwałaby się we mnie każda żyła

Nagle by mię umorzyła

I duszę by wypędziła

46,

Proszę ciebie ostęp mało

Boć nie wiem coć mi się stało

Mgleję wszytek i bladzieję

Straciłem zdrowie i nadzieję

Racz rzucić ot siebie kosę

Ać

swoję głowę podniosę

Mors dicit

Darma mistrzu twoja mowa

Tegom ci uczynić nie gotowa

48,

Dzirżę kosę na rejistrze

Siekę doktory i mistrze

Zawżdy ją gotową noszę

< >

Przez dzi ę ki noclegu proszę

Wstań ku mnie możesz mi wierzać

49!

Nie chcęć się dzisia zniewierzać

50,

Wstał mistrz jedwo lelejąc się

Drżą mu nogi przelęknął się

:51

Magister dicit

Miła Śmierci gdzieś się wzięła

Dawno liś się urodziła

52,

Rad bych wiedział do ostatka

Gdzie twoj ociec albo matka

Mors dicit

Gdy stworzył Bog człowieka

53,

Iżby był żyw eż do wieka

Stworzył Bog Jewę z kości

Adamowi ku radości

Dał jemu moc nad źwierzęty

;

By panował jako święty

Podał

jemu ryby s morza

55;

Chcąc go zbawić wszego gorza

Polecił mu rajskie sady

Chcąc ji zbawić wszej biady

To wszytko w jego moc dał

Jedno mu drzewo zakazał

By go owszejki

nie ruszał

57,

Ani się na nie pokuszał

: "

Rzeknąc jemu Jedno ruszysz

Tedy pewno

umrzeć musisz

Ale zły duch Jewę zdradził

Gdy jej owoc ruszyć radził

Ewa się ułakomiła

Śmiałość

uczyniła

W ten czas się ja poczęła

Gdy Ewa jabłko ruszyła

Adamowi jebłka dała

A ja w onem jebłku była

60,

Adam mie w jebłce ukusił

Przeto przez mię umrzeć musił

W tem Boga barzo obraził

I wszytko swe plemię zaraził

Magister dicit

61,

Miła Śmirci racz mi wzjewić

63,

Przecz

chcesz ludzie żywota zbawić

Czemu twą łaskę stracili

Zać

co złego uczynili

Chcem do ciebie poczty

nosić

;

Aby się dała przeprosić

Dałbych dobry kołacz upiec

Bych mogł przed tobą uciec

Objaśnienia

( .) -

Magister respondit łac

Mistrz odpowiedział

eż nic po mnie że jestem zgubiony

- :

rzecz tu sytuacja wydarzenie

ostęp mało odsuń się trochę

47 -

Ać niech

Dzirżę kosę na rejistrze trzymam kosę w pogotowiu

zniewierzać sprzeniewierzać

jedwo lelejąc się ledwie się chwiejąc

( .) -

Magister dicit łac

Mistrz mówi

do ostatka do końca dokładnie

do wieka wiecznie

Podał powierzył przekazał

zbawić wszego gorza uchronić od wszelkiej nędzy

owszejki wcale w ogóle

pokuszał próbował usiłował

pewno na pewno

Śmiałość zuchwałość

ukusił ugryzł zjadł

wzjewić wyjawić powiedzieć

Przecz dlaczego

zbawić pozbawić

- .

Zać czy ci

poczty dary upominki

Mors dicit

Chowaj

sobie poczty swoje

67!

Rozdraźnisz mię tyle dwoje

68,

W pocztach ci ja nie korzyszczę

69.

Wszytki w żywocie zaniszczę

70,

Chcesz li wiedzieć statecznie

71:

Powiem tobie przespiecznie

Stworzyciel wszego stworzenia

Pożyczył

mi takiej mocy

Bych morzyła we dnie i w nocy

Morzę na wschod na południe

73.

A umiem to działo cudnie

Od połnocy do zachodu

74.

Chodzę nie pytając brodu

Toć me nawięcsze wiesiele

Gdy mam morzyć żywych wiele

Gdy się jimę

z kosą plęsać

Chcę jich tysiąc pokęsać

76 -

Toć jest mojej mocy znamię

Morzę wszytko ludzskie plemię

Morzę mądre i też wiły

;

W tym skazuję

swoje siły

I chorego i zdrowego

;

Zbawię żywota każdego

Lubo

stary lubo młody

79;

Każdemu ma kosa zgodzi

Bądź ubodzy i bogaci

;

Szwytki

ma kosa potraci

81,

Wojewody i czestniki

82,

Wszytki świecskie miłostniki

83,

Bądź książęta albo grabie

Wszytki ja pobierzę k sobie

84,

Ja s krola koronę semknę

85;

Za włosy ji pod kosę wemknę

86,

Też bywam w cesarskiej sieni

87,

Zimie

lecie i w jesieni

88,

Filozofy i gwiazdarze

89;

Wszytki na swej stawiam sparze

Rzemieślniki kupce i oracze

;

Każdy przed mą kosą skacze

Wszytki zdradźce i lifniki

Zostawię je nieboszczyki

91,

Karczmarze co źle piwa dają

;

Nieczęsto na mię wspominają

92,

Jako swe miechy natkają

W ten czas mą kosę poznają

Kiedy nawiedzą mą szkołę

Będę jem lać w gardlo smołę

Jedno

się poruszę

Wszytki nagle zdawić

muszę

Naprzod zdawię dziewki chłopce

95.

Aż się chłop po sircu smekce

96,

Ja zabiła Golijasza

Annasza i Kajifasza

Ja Judasza obiesiła

98;

I dwu łotru na krzyż wbiła

99,

Alem kosy naruszyła

Gdym Krystusa umorzyła

Bo w niem była Boska siła

Ten jeden mą kosę zwyciężył

;

Iż trzeciego dnia ożył

Z tegom się żywotem biedziła

Potem jużem wszytkę moc straciła

Mam moc nad ludźmi dobremi

;

Ale więcej nade złemi

Kto nawięcej czyni złości

W tem słamię kości

100

Chcesz li jeszcze wzjawię

tobie

101:

Jedno bierz na rozum sobie

Powiem ci o mej kosie

Jedno jej powąchaj w nosie

102,

Chcesz li spatrzać

jako ostra

Zapłacze nad tobą siostra

103

Mistrzostwać

nic nie pomogą

104;

W ocemgnieniu wezdrzysz nogą

105

Jedno wyjmę z puzdra

kosy

106.

Natychmiast smienisz głosy

Dał ci mi to Wszechmogący

107.

Bych morzyła lud żywiący

108

Zawżdy wsłynie

moja siła

109

Jam obrzymy

pomorzyła

Salomona tak mądrego

110

Absolona

nadobnego

111

Sampsona

wielmi mocnego

112.

I Wietrzycha obrzymskiego

Ja się nad niemi pomściła

A swą kosę ucieszyła

113,

Jać też dziwy poczynam

Jedny wieszam drugie ścinam

Objaśnienia

Chowaj zachowaj zatrzymaj

tyle dwoje dwa razy bardziej

nie korzyszczę nie pragnę

zaniszczę zgładzę

- :

statecznie tu dokładnie

- :

przespiecznie tu otwarcie

Pożyczył użyczył

- :

umiem to działo cudnie tu znam się na tym fachu doskonale

- :

nie pytając brodu tu nie szukając łatwiejszej drogi

Gdy się jimę kiedy zacznę

znamię znak dowód

skazuję okazuję

- .

Lubo czy to

zgodzi dogodzi

Szwytki wszystkich

(

czestniki cześników urzędników dworskich

- :

świecskie miłostniki tu rozmiłowanych w dobrach doczesnych

grabie hrabiów

semknę ściągnę zdejmę

wemknę wsunę wsadzę

86 ...

- : ...

sieni tu w pałacu

Zimie w zimie

gwiazdarze astrologów badaczy gwiazd

- :

(

)

na swej stawiam sparze tu łowię w swą pułapkę spara potrzask na ptaki

lifniki lichwiarzy

- :

źle piwa dają tu oszukują przy nalewaniu piwa

Jako swe miechy natkają skoro tylko napełnią swe sakiewki

Jedno skoro tylko

zdawić zdławić udusić

- :

(

po sircu smekce tu rozciera serce czując w nim ból smektać się głaskać się

Golijasza Goliata

obiesiła powiesiłam

na krzyż wbiła ukrzyżowalam

naruszyła uszkodziła

100

wzjawię wyjawię

101

Jedno bierz na rozum sobie tylko to rozważ w rozumie

102

spatrzać

zobaczyć sprawdzić

103

Mistrzostwać umiejętności także spryt sztuczki

104

( .

W ocemgnieniu wezdrzysz nogą w okamgnieniu zadrzesz nogę tj umrzesz

105

z puzdra z pudła z futerału

106

- :

smienisz głosy tu spuścisz z tonu

107

żywiący żyjący

108

wsłynie zasłynie

109

- :

obrzymy tu herosów wielkich tego swiata

110

(

Absolona Absaloma postać biblijna

111

(

Sampsona Samsona postać biblijna

112

(

Wietrzycha obrzymskiego zniekształcona forma imienia Dietricha z Bernu z Werony króla Ostrogotów

113

dziwy poczynam dokonuję niezwykłych czynów

Magister respondit

114,

Jać nie wiem s kim się ty zbracisz

Gdy wszytki ludzie potracisz

Gdy wszytki ludzie posieczesz

A gdzież sama ucieczesz

Wszędyć trzeba ludzkiej przyjaźni

115

By cię zgrzeli

w swojej łaźni

Aby się w niej napociła

Gdyby się urobiła

A potem lepiej czyniła

Mors dicit

116,

Owa

ja tu ciebie smyję

W ocemgnieniu zetnę szyję

117,

Czemu się tako z rzeczą wciekasz

Snać tu jutra nie doczekasz

Mowisz mi to tako śmiele

Utnęć szyję i w kościele

Otoś mistrzu barzo głupi

118:

Nie rozumiesz o tej kupi

Nie korzyszczęć ja w odzieniu

119,

Ani w nawięcszem jimieniu

Twe rozynki i migdały

Zawżdyć mi za mało stały

120 -

Eksamity i postawce

Tych się mnie nigdy nie chce

W grzechu się ludzkiem kocham

121.

A tego nigdy nie przeniecham

Duchownego i świecskiego

Zbawię żywota każdego

A każdego morzę łupię

122:

O to nigdy nie pokupię

Kanonicy i proboszcze

Będą w mojej szkole jeszcze

123

I plebani s miąszą

szyją

124

Jiżto

barzo piwo piją

125

;

I podgardłki

na pirsiach wieszają

126,

Dobre kupce roztocharze

;

Wszytki moja kosa skarze

Panie i tłuste niewiasty

127,

Co sobie czynią rozpasty

128

Mordarze

i okrutniki

129;

Ty posiekę niebożczyki

Dziewki wdowy i mężatki

130.

Posiekę je za jich niestatki

131,

132,

Szlachcicom bierzę szypy

tulce

133

;

A ostawiam je w jenej

koszulce

Żaki i dworaki

;

Ty posiekę nieboraki

134,

Wszytki co na ostre gonią

;

Biegam za nimi s pogonią

135,

Kto się rad ku bitwie miece

136,

Utnę mu rękę i plece

[ ]

Rozdzielę ji s swoją miłą

;

A ostawię ji prawym wiłą

137,

Chcę mu sama trafić włosy

Iże smieni głosy

Majister dicit

By mię chciała trochę słuchać

Chciałbych cię nieco pytać

138,

Czemu się lekarze stają

Gdy z twej mocy nie wybawiają

I też powiedają

Eże wieliką moc zioła mają

Objaśnienia

114

zbracisz zaprzyjaźnisz

115

zgrzeli rozgrzali

116

Owa otóż

117

- :

z rzeczą wciekasz tu wtrącasz

118

(

Nie rozumiesz o tej kupi nie znasz się na tych sprawach kupia transakcja handlowa

119

jimieniu majątku bogactwie

120

postawce kosztowne barwne tkaniny

121

nie przeniecham nie zaniecham

122

O to nigdy nie pokupię z tego powodu nigdy nie zapłacę kary

123

s miąszą z grubą

124

Jiżto którzy

125

podgardłki podbródki

126

roztocharze roztocharzy handlarzy końmi

127

rospasty rozpusty swawole biesiady

128

Mordarze morderców zabójców

129

Ty posiekę niebożczyki tych posiekę nieboraków

130

niestatki złe prowadzenie się

131

szypy strzały

132

tulce kołczany

133

w jenej w jednej

134

co na ostre gonią którzy biorą udział w turniejach

135

miece garnie

136

plece bark

137

trafić włosy układać fryzurę

138

stają pojawiają

Mors respondit

139,

Otoć każdy lekarz faści

;

Nie pomogą jego maści

140,

Pożywają mistrzostwa swego

141,

Poki nietu czasu mego

A poki jest wola Boża

142.

Poty człowiek praw niezboża

143,

Nie pomogą apoteki

Przeciw mnie żadne leki

144

A wżdy

umrzeć każdy musi

145;

Kto jich lekarstwa zakusi

Na mały czas mogą pomoc

146.

Iż niemocny weźmie swą moc

A wżdy koniec temu będzie

147,

Gdy lekarz w mej szkole siędzie

Bowiem przeciw śmirtelnej szkodzie

Nie najdzie ziela na ogrodzie

148,

Darmo pożywasz lubieszczka

149;

Już ci zgotowana deszczka

150,

Nie pomoże kurzenie piołyna

;

Gdy przydzie moja godzina

151 -

Nie pomogą i szełwije

152.

Wszytko śmirć przez ługu smyje

Jać nie dbam o żadne ziele

A wżdy już lat przeszło wiele

153,

Gdy pożywam swego państwa

;

A nie dbam o żadne lekarstwa

154,

Swe poczwy nad ludźmi stroję

155.

A wżdy w jenej mierze stoję

156,

Morzę sędzie i podsędki

Zadam jim wielikie smętki

Gdy swą rodzinę sądzą

157 -

Często na skazaniu błądzą

Ale gdy przydzie Sąd Boży

158:

Sędzia w miech piszczeli włoży

159,

Już nie pojedzie na roki

160,

Czyniąc niesprawie otwłoki

161,

Co przewracał sądy wierne

162,

Bierząc winy nieumiernie

163

Bierząc od złostnikow

dary

164 -

Sprawiając jich niewiery

To wszytko będzie wzjawiono

I ciężko pomszczono

Majister dicit

Proszę ciebie słuchaj tego

165

A niechaj

mowienia swego

Twoja kosa wszytki siecze

;

Tako szlachtę jako kmiecie

166

Dawisz

wszytki prze lutości

167.

Nie czyniąc żadnej miłości

168

Chciałbych otmowić

z tobą

Mogł li bych się skryć przed tobą

Gdybych się w ziemi chował

Albo twardo zamurował

169

Zali

bych uszedł twej mocy

170

Gdybych strzegł

we dnie i w nocy

171

Temu bych uczynił wrożą

I postawił dobrą strożą

Objaśnienia

139

faści oszukuje przechwala się

140

Pożywają mistrzostwa swego używają swej sztuki

141

Poki nietu czasu mego dopóki nie przyjdzie mój czas

142

praw niezboża wolny od nieszczęścia

143

apoteki apteki składy ziół

144

wżdy przecież

145

zakusi zażyje

146

niemocny weźmie swą moc chory wzmocni się

147

- :

siędzie tu znajdzie się

148

lubieszczka lubczyku

149

(

deszczka deska trumna

150

kurzenie piołyna okadzanie dymem z piołunu

151

szełwije szałwie

152

- :

przez ługu smyje tu zabije bez litości bez ceregieli

153

...

pożywam państwa zażywam

wladzy

154

poczwy nad ludźmi stroję wyprawiam z ludźmi figle

155

- :

wżdy w jenej mierze stoję tu zawsze jestem taka sama

156

(

podsędki podsędków urzędników w sądach ziemskich

157

na skazaniu błądzą wydają niezgodne z prawem wyroki

158

- :

(

miech piszczeli włoży tu spuści z tonu przysłowie

159

na roki na posiedzenia sądu

160

Czyniąc niesprawie otwłoki bezprawnie odraczając terminy

161

Co przewracał sądy wierne że fałszował rzetelne wyroki

162

winy nieumiernie nazbyt wysokie kary grzywny

163

od złostnikow od niegodziwców

164

Sprawiając jich niewiery usprawiedliwiając ich występki

165

niechaj zaniechaj

166

Dawisz dławisz dusisz

167

Nie czyniąc żadnej miłości nie okazując żadnej łaski

168

otmowić omówić

169

- .

Zali czy

170

strzegł czuwał

171

(

;

wrożą wróżbą być może pomyłka kopisty bardziej logicznie byłoby wieżą

Mors dicit

Chcesz li tego skosztować

172

Dam ci się w żelezie skować

I też w ziemi zakopać

Ale cię pewno potrzepię

Jedno sobie kosę sklepię

Uwijaj się jako umiesz

173

Aza

mej mocy ujdziesz

Jużem ci naostrzyła kosę

A darmo jej nie podnoszę

174

Ciebie ją podgolić

muszę

Majister dicit

Miła Śmierci nie mow mi tego

;

Zbawisz mię żywota mego

Już ci nie wiem coć mi się złego stało

175,

Głowa mi się wkoło toczy

S niej chcą wypaść oczy

Mors dicit

176,

Czemu się tak wiele przeciwiasz

177!

Mirziączki se mną nabywasz

Nikt się przede mną nie skryje

Wszytkiem żywem utnę szyje

Sama w lisie jamy łażę

178

179;

Wszytki liszki

w zdrowiu każę

180,

Za kunami łażę w dzienie

181

;

Łupieże

dam na odzienie

Ja dawię gronostaje

;

I wiewiorkam się dostaje

Jać też kosą siekę wilki

182;

Sarny łapam drugiej filki

Przez płoty chłopie

;

Gonię żorawie i dropie

>183,

Z gęsi też wypędzam kruszki

Pierze dawam na poduszki

Źwierzęta i wszytki ptaki

Ja posiekę nieboraki

184

Cokoli martwym

niosą

Ci byli pod mą kosą

Przetoć ten przykład przywodzę

Każdego w żywocie szkodzę

185

się podnosił na powietrze

186;

Musisz płacić świętopietrze

Jen ma grody i pałace

;

Każdy przed mą kosą skacze

By też miał żelazna wrota

Nie udzie se mną kłopota

Wszytki sobie za nic ważę

187:

Z każdego duszę wydłabię

188

Stojić za mało

papież

I naliszszy żebrak takież

Kardynali i biskupi

189,

Zadam jim wielikie łupy

Pogniatam ci kanoniki

Proboszcze sufragany

;

Ani mam o to przygany

Wszytki mnichy i opaty

190.

Posiekę przez zapłaty

Dobrzy mniszy się nie boją

Ktorzy żywot dobry mają

191

Acz

mą kosę poznają

Ale się jej nie lękają

192 -

To wszytkim dobrem pospolno

Jidą przed mą kosą rowno

193,

Bo dobremu mało płaci

Acz umrze nic nie straci

Pozbędzie świecskiej żałości

Pojdzie w niebieskie radości

194

Prostynią

w niebo ciągnie

195;

A żadny mu nie przeciągnie

Wziął ot wszytkich wzgardzenie

196

Świecszczy

mu się naśmiewali

Za prawego ji wiłę mieli

Ale gdy przydzie dzień sądny

Gdzie się nie skryje żadny

Uźrzą mądrzy tego świata

;

Iż dobra Boska otpłata

197,

Chowali tu żywot swoj ciasno

198

;

Alić

jich sirca nad słońce jasno

Jidą w niebieskie radości

A nie w piekielne żałości

Co nam pomogło odzienie

199,

Albo obłudne jimienie

Cośmy się w niem kochali

A swe dusze za nie dali

Przeminęło jak obłoki

200.

A my jidziem przez otwłoki

Objaśnienia

172

skować zakuć

173

- .

Aza czy

174

- :

podgolić tu poderżnąć gardło

175

Głowa mi się wkoło toczy być może chodzi o zawroty głowy

176

przeciwiasz spierasz

177

- :

Mirziączki se mną nabywasz tu szukasz ze mną zwady

178

- .

liszki lisy

179

; :

w zdrowiu każę szkodzę na zdrowiu tu zabijam

180

w dzienie w dziuple

181

Łupieże skóry

182

drugiej filki w innej chwili

183

> -

wypędzam kruszki

wyrzucam wnętrzności patroszę

184

Cokoli martwym cokolwiek martwego

185 -

By choćby

186

płacić świętopietrze tu przenośnie poddać się wyrokom Śmierci

187

wydłabię wydłubię wyłuskam

188

- :

Stojić za mało tu niewiele znaczy

189

Zadam jim wielikie łupy dam im wielkiego łupnia

190

przez zapłaty darmo

191

Acz choć

192

wszytkim dobrem pospolno dotyczy wszystkich dobrych

193

dobremu mało płaci dla dobrego mało znaczy

194

Prostynią prostą drogą

195

(?).

nie przeciągnie nie przeszkodzi

196

Świecszczy świeccy

197

Chowali tu żywot swoj ciasno wiedli tu swe życie surowo

198

- .

Alić i oto

199

obłudne jimienie zwodnicze bogactwo

200

przez otwłoki bez zwłoki

201

Jinako

morzę złe mnichy

202,

Ktorzy mają zakon lichy

Co z klasztora uciekają

203.

A swej wolej pożywają

204,

Gdy mnich pocznie dziwy strojić

;

Nikt go nie może ukojić

Kto chce czynić co na świecie

205.

Zły mnich we wszytko się miece

206,

Jestli wsiędzie na szkapicę

207,

Wetknie za nadrę kapicę

208

Zawodem

na koniu wraca

209.

A często kozielce przewraca

Kiedy mnich na koniu skacze

;

Nie weźrzałby na nalepsze kołacze

210

Umaże się

jako wiła

A wżdy mu ta rzecz barzo miła

Gdy piechotą jimie biegać

Muszę mu naprzod zabiegać

211

Azaż

ci ji czarci niosą

Jedwo ji pogonię z kosą

Nie dba iż go kijem biją

212

;

Zawod biega

z krzywą szyją

213

A drugdy

mu zbiją plece

214 -

A wżdy się w niem coś złego miece

A wżdy za niem biegać muszę

Aż s niego wypędzę duszę

215,

Mowię to przez kłamu wierę

Dam ji czartom na ofierę

216

Kustosza

i przeora

;

Wezmę je do swego dwora

217

Z opata sejmę

kapicę

;

Dam komu na nogawicę

218,

Z kaplerza będą pilśnianki

219;

Suknia będzie pachołkom na lanki

220

Odejmę mu torłop

kuni

221;

A nie wiem gdzie się okuni

Odejmę mu kożuch lisi

;

I płaszcz co nazbyt wisi

222

Koniecznie

mu sejmę infułę

223.

I dam za szyję poczpułę

Majister dicit

Chcę cię pytać Śmirci miła

By mię tego nauczyła

Panie co czystość chowają

Jako się u Boga mają

:224

Mors respondit

Azaś nie czytał świętych żywota

Co mieli ciężkie kłopoty

Jako panny mordowano

Sieczono i biczowano

225

Nago zwłoczono ciało żżono

I pirsi rzezano

Potem do ciemnice wiedziono

Niektore głodem morzono

Potem na powrozie wodzono

Okrutnemi dręcząc mękami

226.

Targano je osękami

Ja się temu dziwowała

Gdym w nich tę śmiałość widziała

Dziwno jest nie dbać okrutności

Cirzpiąc tako ciężkie boleści

<..........>

w rękopisie brak zakończenia

Objaśnienia

201

Jinako inaczej

202

mają zakon lichy nie przestrzegają reguł zakonnych

203

swej wolej pożywają zażywają zbytniej wolności zażywają swawoli

204

dziwy strojić dokazywać wyprawiać szaleństwa

205

we wszytko się miece we wszystkim chce brać udział

206

na szkapicę na kobyłę na szkapę

207

(

)

Wetknie za nadrę kapicę schowa habit kaptur za pazuchę

208

Zawodem cwałem galopem

209

; :

kozielce przewraca fika kozły tu spada z konia

210

Umaże się ubłoci się

211

Azaż czyż

212

Zawod biega biega w zawody ściga się

213

drugdy kiedy indziej

214

w niem coś złego miece miota się w nim zły duch

215

przez kłamu wierę bez żartów zaiste

216

Kustosza przełożonego nad kilkoma klasztorami

217

sejmę ściągnę

218

(

Z kaplerza będą pilśnianki ze szkaplerza będą buty filcowe z pilśni

219

na lanki na koszule

220

torłop futro

221

okuni odzieje w futro