SPLIT

SPLIT

-

-

BRAIN

BRAIN

-

-

-

-

KOMISUROTOMIA I JEJ KONSEKWENCJE

KOMISUROTOMIA I JEJ KONSEKWENCJE

Magdalena

Magdalena

Senderecka

Senderecka

Instytut Psychologii UJ

Instytut Psychologii UJ

Zakład Psychofizjologii

Zakład Psychofizjologii

SPOIDŁA MÓZGU

SPOIDŁA MÓZGU

Spoidło

Spoidło

–

–

wiązka włókien nerwowych łączących okolice lewej

wiązka włókien nerwowych łączących okolice lewej

półkuli z odpowiadającymi im okolicami półkuli prawej

półkuli z odpowiadającymi im okolicami półkuli prawej

Spoidła korowe:

Spoidła korowe:

•

•

Spoidło wielkie (ciało modzelowate, łac.

Spoidło wielkie (ciało modzelowate, łac.

corpus

corpus

callosum

callosum

),

),

czyli ok. 200 milionów włókien nerwowych

czyli ok. 200 milionów włókien nerwowych

•

•

Spoidło przednie

Spoidło przednie

•

•

Spoidło

Spoidło

hipokampa

hipokampa

SPOIDŁA MÓZGU

SPOIDŁA MÓZGU

Spoidła podkorowe:

Spoidła podkorowe:

•

•

Spoidło tylne

Spoidło tylne

•

•

Spoidło uzdeczek

Spoidło uzdeczek

•

•

Spoidło wzgórków

Spoidło wzgórków

czworaczych

czworaczych

SPOIDŁA MÓZGU

SPOIDŁA MÓZGU

SPOIDŁO WIELKIE A EPILEPSJA

SPOIDŁO WIELKIE A EPILEPSJA

–

–

PIERWSZE OBSERWACJE

PIERWSZE OBSERWACJE

-

-

I połowa XX w.

I połowa XX w.

–

–

obserwacja skutków uszkodzenia spoidła

obserwacja skutków uszkodzenia spoidła

wielkiego, spowodowanego guzem lub innym procesem

wielkiego, spowodowanego guzem lub innym procesem

chorobowym

chorobowym

-

-

1940

1940

–

–

wyniki eksperymentów

wyniki eksperymentów

Eriksona

Eriksona

, przeprowadzonych

, przeprowadzonych

na małpach

na małpach

-

-

wykonanie pierwszych operacji rozszczepienia mózgu małp

wykonanie pierwszych operacji rozszczepienia mózgu małp

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

Kalosotomia

Kalosotomia

–

–

chirurgiczne przecięcie spoidła wielkiego

chirurgiczne przecięcie spoidła wielkiego

(ang.

(ang.

callosotomy

callosotomy

, od

, od

corpus

corpus

callosum

callosum

)

)

Komisurotomia

Komisurotomia

–

–

chirurgiczne przecięcie wszystkich połączeń

chirurgiczne przecięcie wszystkich połączeń

międzypółkulowych

międzypółkulowych

-

-

spoidła wielkiego, przedniego,

spoidła wielkiego, przedniego,

hipokampa

hipokampa

(ang.

(ang.

commissurotomy

commissurotomy

, od

, od

commissure

commissure

–

–

spoidło)

spoidło)

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

OBSERWACJE SKUTKÓW PIERWSZYCH OPERACJI

OBSERWACJE SKUTKÓW PIERWSZYCH OPERACJI

PRZEPROWADZONYCH NA PACJENTACH Z PADACZKĄ

PRZEPROWADZONYCH NA PACJENTACH Z PADACZKĄ

-

-

lata 40 XX w.

lata 40 XX w.

–

–

William

William

van

van

Wagenen

Wagenen

, neurochirurg z

, neurochirurg z

Rochester

Rochester

w stanie Nowy Jork, przeprowadza pierwsze operacje

w stanie Nowy Jork, przeprowadza pierwsze operacje

komisurotomii

komisurotomii

u ludzi cierpiących na padaczkę typu grand

u ludzi cierpiących na padaczkę typu grand

mal

mal

-

-

rozszczepienie mózgu:

rozszczepienie mózgu:

-

-

nie wywołuje zmian ani w ich zachowaniu,

nie wywołuje zmian ani w ich zachowaniu,

ani w zdolnościach percepcyjno

ani w zdolnościach percepcyjno

-

-

motorycznych;

motorycznych;

-

-

prowadzi jedynie do nieznacznej poprawy stanu zdrowia

prowadzi jedynie do nieznacznej poprawy stanu zdrowia

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

ROGER SPERRY I DOŚWIADCZENIA NA KOTACH

ROGER SPERRY I DOŚWIADCZENIA NA KOTACH

-

-

lata 50 XX w.

lata 50 XX w.

–

–

Roger

Roger

Sperry

Sperry

i jego doktorant

i jego doktorant

Ronald

Ronald

Myers

Myers

z

z

California

California

Institute

Institute

of

of

Technology

Technology

prowadzą badania nad różnicowaniem

prowadzą badania nad różnicowaniem

wzrokowym (

wzrokowym (

discrimination

discrimination

task

task

) u kotów

) u kotów

-

-

wyniki doprowadzają ich do wniosku,

wyniki doprowadzają ich do wniosku,

iż przecięcie spoidła wielkiego uniemożliwia

iż przecięcie spoidła wielkiego uniemożliwia

przesłanie informacji z półkuli, która ją otrzymała,

przesłanie informacji z półkuli, która ją otrzymała,

do półkuli przeciwległej

do półkuli przeciwległej

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

ROGER SPERRY I DOŚWIADCZENIA NA KOTACH

ROGER SPERRY I DOŚWIADCZENIA NA KOTACH

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

Przecięte skrzyżowanie

Przecięte skrzyżowanie

wzrokowe

wzrokowe

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

Przecięte skrzyżowanie

Przecięte skrzyżowanie

wzrokowe i spoidło wielkie

wzrokowe i spoidło wielkie

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

ROGER SPERRY I DOŚWIADCZENIA NA KOTACH

ROGER SPERRY I DOŚWIADCZENIA NA KOTACH

-

-

przykładowe zadanie kota: nacisnąć dźwignię, gdy zobaczy koło,

przykładowe zadanie kota: nacisnąć dźwignię, gdy zobaczy koło,

nie naciskać, gdy zobaczy kwadrat

nie naciskać, gdy zobaczy kwadrat

-

-

3 warunki w fazie uczenia:

3 warunki w fazie uczenia:

1.

1.

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

2.

2.

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

Przecięte skrzyżowanie

Przecięte skrzyżowanie

wzrokowe

wzrokowe

3.

3.

Zasłonięte prawe oko

Zasłonięte prawe oko

Przecięte skrzyżowanie

Przecięte skrzyżowanie

wzrokowe i spoidło wielkie

wzrokowe i spoidło wielkie

Kot poprawnie wykonuje zadanie

Kot poprawnie wykonuje zadanie

-

-

odsłonięcie prawego oka, zasłonięcie lewego

odsłonięcie prawego oka, zasłonięcie lewego

Kot nie potrafi wykonać

Kot nie potrafi wykonać

zadania, proces uczenia

zadania, proces uczenia

rozpoczyna się na nowo

rozpoczyna się na nowo

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

WZNOWIENIE OPERACJI NA PACJENTACH Z PADACZKĄ

WZNOWIENIE OPERACJI NA PACJENTACH Z PADACZKĄ

-

-

Philip

Philip

Vogel

Vogel

i

i

Joseph

Joseph

Bogen

Bogen

, neurochirurdzy współpracujący

, neurochirurdzy współpracujący

z

z

California

California

Institute

Institute

of

of

Technology

Technology

, decydują się na

, decydują się na

przeprowadzenie całkowitej

przeprowadzenie całkowitej

komisurotomii

komisurotomii

u pacjentów

u pacjentów

z ciężkimi przypadkami epilepsji (seria kalifornijska)

z ciężkimi przypadkami epilepsji (seria kalifornijska)

-

-

skutki zabiegów:

skutki zabiegów:

-

-

zmniejszenie częstotliwości i nasilenia napadów

zmniejszenie częstotliwości i nasilenia napadów

padaczkowych;

padaczkowych;

-

-

brak widocznych zmian w osobowości, inteligencji

brak widocznych zmian w osobowości, inteligencji

oraz w zachowaniu pacjentów

oraz w zachowaniu pacjentów

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

ZACHOWANIE

ZACHOWANIE

-

-

Skutki obserwowane bezpośrednio po operacji:

Skutki obserwowane bezpośrednio po operacji:

-

-

szok wywołany rozległą operacją mózgu,

szok wywołany rozległą operacją mózgu,

-

-

przejściowa utrata mowy,

przejściowa utrata mowy,

-

-

wycofujący się lewostronny paraliż,

wycofujący się lewostronny paraliż,

-

-

ostry zespół

ostry zespół

dyskoneksji

dyskoneksji

(ang.

(ang.

acute

acute

disconnection

disconnection

syndrome

syndrome

), inaczej zespół obcej ręki

), inaczej zespół obcej ręki

–

–

konkurencyjne

konkurencyjne

ruchy pomiędzy prawą i lewą ręką, ustępujące w ciągu

ruchy pomiędzy prawą i lewą ręką, ustępujące w ciągu

kilku tygodni

kilku tygodni

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

ZACHOWANIE

ZACHOWANIE

-

-

Długotrwałe skutki operacji ujawniające się u niektórych

Długotrwałe skutki operacji ujawniające się u niektórych

pacjentów:

pacjentów:

-

-

trudności z kojarzeniem imienia z twarzą,

trudności z kojarzeniem imienia z twarzą,

-

-

brak marzeń sennych,

brak marzeń sennych,

-

-

zaburzenia pamięci (w przypadku przecięcia spoidła

zaburzenia pamięci (w przypadku przecięcia spoidła

hipokampa

hipokampa

)

)

SKRZYŻOWANIE DRÓG WZROKOWYCH

SKRZYŻOWANIE DRÓG WZROKOWYCH

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

Pacjent potrafi podać nazwę

Pacjent potrafi podać nazwę

przedmiotu prezentowanego

przedmiotu prezentowanego

do półkuli lewej

do półkuli lewej

Pacjent nie potrafi podać nazwy przedmiotu

Pacjent nie potrafi podać nazwy przedmiotu

prezentowanego do półkuli prawej,

prezentowanego do półkuli prawej,

ale jest w stanie wybrać go spośród innych

ale jest w stanie wybrać go spośród innych

obiektów przy pomocy lewej ręki.

obiektów przy pomocy lewej ręki.

Czas prezentacji bodźców wynosi 100

Czas prezentacji bodźców wynosi 100

-

-

200

200

ms

ms

.

.

LATERALNA

LATERALNA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

BODŹCÓW

BODŹCÓW

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

1. ŚWIADOMOŚĆ

1. ŚWIADOMOŚĆ

Wyniki badań

Wyniki badań

Przeprowadzonych

Przeprowadzonych

na pacjencie P.S.

na pacjencie P.S.

(

(

LeDoux

LeDoux

,

,

Wilson

Wilson

,

,

Gazzaniga

Gazzaniga

; 1977)

; 1977)

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

1. ŚWIADOMOŚĆ

1. ŚWIADOMOŚĆ

Wyniki badań przeprowadzonych na pacjencie P.S.

Wyniki badań przeprowadzonych na pacjencie P.S.

(

(

LeDoux

LeDoux

,

,

Wilson

Wilson

,

,

Gazzaniga

Gazzaniga

; 1977)

; 1977)

-

-

niezależny system wyznaczania celów, ustanawiania priorytetów

niezależny system wyznaczania celów, ustanawiania priorytetów

i wartościowania zdarzeń w lewej i prawej półkuli

i wartościowania zdarzeń w lewej i prawej półkuli

-

-

przykłady pytań zadawanych pacjentowi:

przykłady pytań zadawanych pacjentowi:

1. Kim chciałbyś być?

1. Kim chciałbyś być?

2. Jak bardzo lubisz... ?

2. Jak bardzo lubisz... ?

-

-

sposób udzielania odpowiedzi:

sposób udzielania odpowiedzi:

Ad. 1. werbalny (półkula lewa)

Ad. 1. werbalny (półkula lewa)

vs

vs

układanie liter

układanie liter

Scrabble

Scrabble

(półkula prawa)

(półkula prawa)

Ad. 2 wartościowanie na skali 1

Ad. 2 wartościowanie na skali 1

-

-

5 (1

5 (1

-

-

bardzo lubię, 5

bardzo lubię, 5

-

-

bardzo

bardzo

nie lubię)

nie lubię)

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

1. ŚWIADOMOŚĆ

1. ŚWIADOMOŚĆ

Wyniki badań przeprowadzonych na pacjencie P.S.

Wyniki badań przeprowadzonych na pacjencie P.S.

(

(

LeDoux

LeDoux

,

,

Wilson

Wilson

,

,

Gazzaniga

Gazzaniga

; 1977) c.d.

; 1977) c.d.

Odpowiedzi półkuli lewej

Odpowiedzi półkuli lewej

Odpowiedzi półkuli prawej

Odpowiedzi półkuli prawej

Kim chciałbyś być? Jaką pracę byś wybrał?

Kim chciałbyś być? Jaką pracę byś wybrał?

-

-

kreślarzem

kreślarzem

-

-

wyścigi samochodów

wyścigi samochodów

Jak bardzo lubisz... ?

Jak bardzo lubisz... ?

-

-

wartościowania bliższe

wartościowania bliższe

negatywnego końca skali

negatywnego końca skali

(bardzo nie lubię)

(bardzo nie lubię)

-

-

wartościowania bliższe

wartościowania bliższe

pozytywnego końca skali

pozytywnego końca skali

(bardzo lubię)

(bardzo lubię)

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

1. ŚWIADOMOŚĆ

1. ŚWIADOMOŚĆ

(

(

Cooney

Cooney

i

i

Gazzaniga

Gazzaniga

, 2003)

, 2003)

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

1. ŚWIADOMOŚĆ

1. ŚWIADOMOŚĆ

(

(

Cooney

Cooney

i

i

Gazzaniga

Gazzaniga

, 2003)

, 2003)

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

2. FUNKCJE JĘZYKOWE

2. FUNKCJE JĘZYKOWE

Wyniki badań

Wyniki badań

-

-

kontrolowanie funkcji mowy (ekspresja) przez półkulę lewą

kontrolowanie funkcji mowy (ekspresja) przez półkulę lewą

-

-

umiejętności gramatyczne prawej półkuli porównywalne

umiejętności gramatyczne prawej półkuli porównywalne

z kompetencjami językowymi pięcioletniego dziecka

z kompetencjami językowymi pięcioletniego dziecka

-

-

prawa półkula analizuje głównie niewerbalne cechy bodźców

prawa półkula analizuje głównie niewerbalne cechy bodźców

werbalnych np. kształt litery, cechy graficzne pisma

werbalnych np. kształt litery, cechy graficzne pisma

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

3. FUNKCJE WZROKOWO

3. FUNKCJE WZROKOWO

-

-

PRZESTRZENNE

PRZESTRZENNE

Zadanie konstrukcyjne

Zadanie konstrukcyjne

–

–

przewaga półkuli prawej

przewaga półkuli prawej

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

3. FUNKCJE WZROKOWO

3. FUNKCJE WZROKOWO

-

-

PRZESTRZENNE

PRZESTRZENNE

Zadanie rysunkowe

Zadanie rysunkowe

–

–

przewaga półkuli prawej

przewaga półkuli prawej

Lewa ręka

Lewa ręka

Prawa ręka

Prawa ręka

Przed operacją

Przed operacją

Po operacji

Po operacji

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

SKUTKI OPERACJI

SKUTKI OPERACJI

3. FUNKCJE WZROKOWO

3. FUNKCJE WZROKOWO

-

-

PRZESTRZENNE

PRZESTRZENNE

Zadanie rysunkowe

Zadanie rysunkowe

–

–

przetwarzanie holistyczne w półkuli prawej,

przetwarzanie holistyczne w półkuli prawej,

przetwarzanie analityczne w półkuli lewej

przetwarzanie analityczne w półkuli lewej

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

ŹRÓDŁA ASYMETRII FUNKCJONALNEJ MÓZGU

ŹRÓDŁA ASYMETRII FUNKCJONALNEJ MÓZGU

–

–

DWIE KONCEPCJE

DWIE KONCEPCJE

-

-

różnice funkcjonalne między półkulami są konsekwencją

różnice funkcjonalne między półkulami są konsekwencją

ich zróżnicowanego udziału w procesach językowych

ich zróżnicowanego udziału w procesach językowych

-

-

kryteria czasowo

kryteria czasowo

-

-

sekwencyjne i przestrzenne

sekwencyjne i przestrzenne

-

-

różnice te są wyrazem bardziej podstawowej

różnice te są wyrazem bardziej podstawowej

specjalizacji w zakresie funkcji poznawczych (

specjalizacji w zakresie funkcji poznawczych (

Goldstein

Goldstein

)

)

-

-

kryteria analityczne i holistyczne

kryteria analityczne i holistyczne

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

ROZSZCZEPIENIE MÓZGU (SPLIT

-

-

BRAIN)

BRAIN)

–

–

NAGRODA NOBLA 1981

NAGRODA NOBLA 1981