Struktura koncepcji



Badania naukowe podejmuje się po to, by znaleźć wyjaśnienie zdarzeń
zachodzących w rzeczywistym świecie, opisywać zjawiska i przewidywać
ich zajście.

 Projektowanie badania jest koniecznym elementem procesu badawczego,

wskazuje jakie czynności i w jakiej kolejności powinno się wykonać. W
przypadku braku takiego projektu można zgubić najmniejszy pomysł,
popaść w chaos, nie dotrzeć do celu.



Badanie jest procesem obejmującym sekwencję etapów, progresywny
układ czynności naukowych, których ani nazwy, ani liczba ani kolejność
nie są raz na zawsze ustalone.



Każdy etap powinien implikować i pociągać za sobą następny krok aż do
uogólnien i wniosków.



Etapów procesu badawczego nie można stosować dowolnie, nie można
zaczynać od środka np. Wyboru metody.



Zasada jest prosta: najpierw należy sformułować problem, postawić
pytania, potem zastanawiamy się na sposobem rozwiązania.

Proces badania naukowego obejmuje:

1. Określenie obszaru i tematu badań.



Tworzenie koncepcji badania należy rozpocząć od określenia obszaru i
tematu badań. W pierwszej fazie temat dotyczy bardziej określenia
problemu, którym chcemy się zająć niż gramatycznego sformułowania
tematu czy tytułu. (tytuł roboczy)



Ogólność określenia problematyki badań w fazie koncepcji jest wyrazem
niepełnej wiedzy osoby podejmującej badania, która może mieć charakter
subiektywny.



Do określenia tytułu pracy niezbędne jest:

 -poznanie stanu badań związanych z interesującym nas zagadnieniem.

 -określenie wagi i znaczenia społeczno-pielęgniarskiego danej

problematyki

 -ogólne określenie głównych zależności, które interesują nas w badaniach

 -określenie spodziewanego znaczenia badań z podziałem na rezultaty

poznawcze i praktyczne.

2. Przegląd piśmiennictwa związanego z tematem badań.



Rzetelna znajomość piśmiennictwa jest przydatna na każdym z etapów
poznania naukowego. Głównie ze względu na określenie teoretycznych
ram podejmowanej tematyki, sprecyzowanie podstawowych pojęć,
określenie problemu, zdefiniowania zmiennych, postawienia hipotez,
wyszczególnienie wskaźników.



Każda osoba podejmująca badanie naukowe musi znać aktualny stan
dyscyplin, którą się interesuje, stan wiedzy z zakresu podejmowanej
tematyki badawczej.



Nieodzowne jest uważne przestudiowanie piśmiennictwa przede
wszystkim z zakresu metodologii badań i piśmiennictwa związanego z
tematyką badań własnych.



Znajomość piśmiennictwa ma zapewnić badaczowi pełną świadomość co
do faktów, zagadnień, rezultatów wcześniejszych badań, założeń.
Umożliwia określenie poziomu wiedzy, która już istnieje na
podejmowany temat. Ogranicza niepewność, wątpliwości.

3.Określenie celów badania.

 Cel jest to przyszły, pożądany stan rzeczy, procesu, człowieka, dla

którego osiągnięcia podmiot jest gotów podjąć działania.



Działania natomiast to celowe, świadome, dowolne zachowania ludzkie.
Polega na wykonaniu jakiegoś czynu bądź powstrzymaniu się od niego..

 Działanie EX DEFINITIONE zmierza do osiągnięcia założonego celu .



Osoba działająca wyobraża sobie przyszły stan jako rezultat końcowego
etapu działania. Wyznaczenie celów w przebiegu badania naukowego jest
bardzo istotne. Jego wagę krótko i zwięźle wyraził Seneka ,, Wiatry

pomyślnie nie będą Ci wiały, jeśli nie wiesz, do jakiego portu chcesz
się skierować’’



Badacz dzięki ustaleniu zasobu wiedzy, która już istnieje na temat
podejmowanego problemu, uświadamia sobie, czego może oczekiwać,
jaki może być efekt, co może się zdarzyć w wyniku przeprowadzonych
badań i czemu wykonane badania oraz osiągniętę wyniki będą służyć.



Wyróżniamy:

 A) cele poznawcze- które są spójne z celami wewnętrzymi nauki, ściśle

związane z opisem i wyjąśnieniem prawd o badanej rzeczywistości.

 B)cele praktyczne- które wynikają z zewnętrzych celów nauki, są

związane m. In z realizacj zadań praktycznych.

 C) Cele teoretyczne- stawiane są w koncepcyjnych pracach naukowych

polegających na tworzeniu nowych modeli, utworów.

 Cele poznania naukowego są ściśle powiązane. Jeśli badacz stawia cel

poznawczy wtenczas pragnie dotrzeć do prawdy, poznać stan faktyczny,
poznać zdarzenie, naukowo je opisać i odpowiedzieć na pytania.

4. Sformułowanie i ustalenie problemu badawczego.

 Problem badawczy jest to trudność/ sprawa, która może być

rozpatrywana w metodologicznie poprawnym procesie poznawczym.
Formuła problemu zwykle ma postać zdania pytającego, które
odzwierciedla naszą niewiedzę i tym samym precyzuje zakres poszukiwań
badawczych.



Uzasadnione jest stawianie takich pytań problemowych, które mają
pewną wartość utylitarną, takich co do których istnieje
prawdopodobieństwo ich rozstrzygnięcia w drodze badania empirycznego
i które można wykonać za względu na czas, potencjał ludzki.



Problem badawczy jest pytaniem na które odpowiedź jest uzyskana na
drodze badania naukowego.



Problemy badawcze mogą dotyczyć różnych obszarów pielęgniarstwa, np.
Kształcenia pielęgniarek, zarządzania w ochronie zdrowia, historii i etyki
pielęgniarstwa. Sformułowanie problemu jest ważnym elementem
procedury badania, informuje o obszarze niewiedzy, zakresie

wątpliwościi o naszej gotowości do ograniczenia badź wypełnienia tej
luki.



Problem badawczy w stosunku do przedmiotu badań stanowi radykalne
uściślenie i ukierunkowanie zainteresowań badacza. Np. Przedmiotem
badań może być rodzina wiejska, ale z treści problemów wynika, że
badania dotyczą wpływu rodziny na zachowania zdrowotne młodzieży.



Problemy badawcze mogą mieć różny poziom ogólności: od problemów
metateoretycznych przez teoretyczne, teoretyczno-praktyczne do stricte
praktycznych. Badania teoretyczno-praktyczne dotyczą rozwoju teorii
danej dyscypliny i jej zastosowania w praktyce, a w badanich
praktycznych dąży się do rozwiązania konkretnych, doraźnych
problemów.



Studiując piśmiennictwo badacz gromadzi bogatą wiedzę,konfrontuje ją z
własnym doświadczeniem, zainteresowaniami i dochodzi do
sformułowania pytań problemowych.



Formułowanie problemów badawczych zawsze następuje po określeniu
tematu pracy i wiąże się ściśle ze sformułowanym celem badań.



W stawianiu pytań badawczych mogą być pomocne następujące kroki:

 -stwierdzenie niezgodności między tym, co istnieje, a tym, co jest

pożądane;

 -zidentyfikowanie czynników, które są przyczyną rozbieżności;

 -wybranie spośród tych czynników najbardziej prawdopodobnego

wyjaśnienia;

 -ponowne wyrażenie problemu w terminach koncepcyjnych.



Problemy badawcze wyraża się w postaci:



A)pytań rozstrzygnięcia



B) Pytań dopełnienia



Pytania rozstrzygnięcia- skaładają się z partykuły ‘czy’ oraz z całego
zdania oznajmującego, objętego tą partykułą oraz wymagają wyboru
jednej z danych wypowiedzi wykluczających się.



Czy pielęgniarki w Polsce mają odpowiednie kwalifikacje zawodowe?

 Czy pacjenci hospitalizowani są zadowoleni z opieki pielęgniarskiej?



Pytanie dopełnienia- umożliwiają odpowiedzi bardziej szczegółowe,
których treść i zakres wyznaczają pytania rozpoczynające się od takich
przyimków jak: dlaczego, kto, co, ile, gdzie. Są to pytanie otwarte, które
nie przesądzają ani o rodzaju ani o liczbie możliwych odpowiedzi.



Jakie elementy opieki pielęgniarskiej mają wpływ na satysfakcję
pacjentów dializowanych?



Jaki jest wpływ obsady pielęgniarskiej na występowanie powikłań u
chorych leczonych na oddziałach chirurgicznych?

5.Wskazanie zmiennych i postawienie hipotez.



Nieodłącznym atrybutem badań są tzw. Zmienne i wskaźniki, które
umożliwiają pomiar badanych faktów, zjawisk, zdarzeń.



Zarówno zmienne jak i wskaźniki są próbą uszczegółowienia problemów
i tym samym hipotez roboczych. Zmienne stanowią uszczegółowienie
badanych zjawisk ze względu na ich podstawowe cechy, natomiast istotą
wskaźników jest określenie każdej z wyodrębnionych zmiennych.
Wskaźnik ma umożliwić przełożenie zmiennych na wielkości poddające
się badaniom empirycznym łącznie z analizą ilościową.



Zmienną może być każdy czynnik, który podlega zmianie, poddaje się
pomiarowi.



Cecha, charakterystyka bądź właściwość przedmiotu, zjawiska której
wielkość, intensywność oraz częstość występowania może uleczmianiom
zależnie od rodzaju okoliczności.



Zmienna zależna: zmienna wynikowa albo sprawdzana, jest to cecha, co
do której istnieje prawdopodobieństwa, że podlega wpływom innych cech
zwanych zmiennymi niezależnymi.



Zmienna zależna: odnosi się do dających się zbadań zmian w stanie
biopsychospołecznym człowieka zdrowego i chorego pod wpływem
zaproponowanych uprzednio oddziaływań pielęgniarskich.



Zmienna niezależna: Czynnik eksperymentalny, który został celowo
wprowadzony do badania.



Zmienną niezależną: jest przyczyna albo warunek, które badacz
identyfikuje albo którymi operuje w celu ustalenia wyniku. Zmienna ta
wyzwala bądź wpływa na wartości, które osiąga zmienna zależna.



Badanie zmiennych niedających się bezpośrednio zaobserwować np.
Postaw, postępu wiedzy, żałoby, wymaga odwołania się do wskaźników,
które umożliwiają bliższą ich charakterystykę.



Wskaźnik jest to coś, po czym możemy poznać, wnioskować, że dane
zjawisko lub cecha wystąpiło z pewnością lub z określonym
prawdopodobieństwem.



Wskaźnikami mogą być: zjawiska, stany rzeczy, których właściwa
interpretacja jest stosunkowo niezawodna.



Zjawiska i własności wskazywane przez wskaźnik nazywane są :
IDICATUM



Wskaźnik powinien być jednoznaczny, zasadny i trafny.



Wyróżniamy 3 rodzaje wskaźników:



A)wskaźnik empiryczny- wskazuje na zmienną dającą się łatwo i
bezpośrednio zaobserwować, a relacje między tym wskaźnikiem i
wskazaną zmienną mają charakter związku empirycznego.



(O Przestrzeganiu przez pacjenta zaleceń możemy się przekonać na
podstawie prowadzonego dziennika samokontroli)



B)Wskaźnik inferencyjny- odnosi się do zjawisk bezpośrednio
nieobserwowalnych. Przykładem jest ból, który nie może być
bezpośrednio obserwowany, ale w zależności od jego rodzaju daje się
wywnioskować na podstawie różnych symptomów, objawów, znaków:
ułożenie ciała, poty, płacz



C)Wskaźnik definicyjny :wynika z definicji badanej zmiennej i jest tym
bardziej precyzyjny, im bardziej precyzyjna jest definicja operacjna
wskazywanego przez niego zjawiska. Np: Jeśli zmienną jest pozycja
społeczna pielęgniarki, którą określa się jako,,liczbę uzyskanych
wyborów’’ to wskaźnikiem jej jest liczba otrzymanych wyborów.

 Hipoteza jest to stwierdzenie przewidywanych zależności między dwiema

albo więcej zmiennymi objętymi badaniem.



Sformułowanie hipotezy jest zabiegiem polegającym na zbudowaniu
domniemanej teorii dotyczącej natury zjawiska, powiązań i proporcji
między jego elementami.

 Hipotezy mogą być:

 A) proste- dotyczą prawdopodobnego związku między jedną zmienną

niezależną i jedną zmienną zależną;



B) złożone- odnoszą się do relacji między dwoma albo więcej zmiennymi
niezależnymi i dwoma zmiennymi zależnymi.

 C) kierunkowe i niekierunkowe- wskazują kierunek prawdopodobnych

zależności badź go nie wskazują

 D) zerowe- formułowane zgodnie z regułą statystyczną obliczania

prawdopodobieństwa.



Hipoteza musi być: uzasadniona, musi mieć pewien stopień
prawdopodobieństwa i musi być możliwa do zbadania.



Pacjenci z kolostomią, którzy wykonują regularnie irygacje przetoki
jelitowej, mają lepszą jakość życia.

6.Wybór metody, techniki, narzędzi.



Metoda badań: to zespół teoretycznych, uzasadnionych zabiegów
koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość
postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego
problemu naukowego



Technika: czynność praktyczna, regulowana starannie wypracowanymi
dyrektywami , pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych
informacji , opinii, faktów. Np. technika może obserwowaniem,
prowadzeniem wywiadu, ankietowaniem.



Narzędzie badawcze: służy technicznemu gromadzeniu danych i w tym
rozumieniu jest nim na przykład: kwestionariusz ankiety, kwestionariusz
wywiadu, arkusz obserwacyjny, dyktafon, długopis itp.

7. Określenie zbiorowości statystycznej i dobór próby.

 Ten etap w procesie badawczym jest 7 w kolejności. W badaniach

podobnie jak w innych rodzajach działalności człowieka , pierwszorzędną
sprawą jest sformułowanie celu, problemu, zmiennych a następnie
dobranie rodzaju badania i zidentyfikowanie zbiorowości statystycznej.

 Zbiorowość statystyczna rozumiana jest jako zbiór dowolnych jednostek

(np. ludzi, przedmiotów, obszarów geograficznych), które mają
przynajmniej jedną wspólną właściwość, a różnią się z innych punktów
widzenia. Zbiorowość statystyczną tworzą np. pielęgniarki czynne
zawodowo. Cechami łączącymi je w grupie jest to, że mają prawo do
wykonywania zawodu pielęgniarki i aktualnie wykonują zawód a różni je
rodzaj skończonej szkoły pielęgniarskiej i stopień wykształcenia, płeć,
wiek, miejsce pracy.



W zbiorowości statystycznej wyróżniamy zbiorowość pełną (populację
generalną) i zbiorowość częściową (próbę). Poprzez populacje generalną
należy rozumieć zbiór wszystkich jednostek, co do których będziemy
wnioskować o ich właściwościach. Ze względów organizacyjnych,
czasowych i finansowych badacz ma ograniczone możliwości
prowadzenia badań z włączeniem do nich populacji generalnej, stąd do
badań wybiera grupę stanowiącą wycinek zbiorowości pełnej określanej
mianem próby. Próba lub populacja próbna stanowi pewien podzbiór
populacji generalnej którego elementy zostały dobrane w określony
sposób. Liczebność próby oznaczamy zwykle przez n natomiast
liczebność próby przez N.

8.Przeprowadzenie badania pilotażowego.



W celu kontroli narzędzi badawczych i całego warsztatu badawczego
przed przystąpieniem do badań właściwych autor badań powinien
przeprowadzić badania pilotażowe. Istotą badań pilotażowych jest
upewnienie się, że ustalone narzędzia badawcze pozwolą na zebranie
danych dających odpowiedź na postawione problemy badawcze. Badania
pilotażowe dają możliwość ujawnienia mocnych i słabych stron
zamierzonych badań w odniesieniu do:

 doboru próby badawczej, jej jednorodności lub zróżnicowania,

 terenu badania,

 trafności oraz zasiegu technik i narzędzi gromadzenia materiału – czy

rzeczywiście badają to co powinny badać, czy dostarczą materiału na
sformułowanie odpowiedzi na postawione pytania problemowe

 jasności jednoznaczności dla uczestników badania sformułowanych

pytań wywiadu, kwestionariusza ankiety - czy nie są one drażliwe dla
odpowiadających czy są one poprawnie sformułowane.

9.Zgromadzenie materiału.



Po przeprowadzeniu badań następuje kolejny etap procesu badawczego
polegający na porządkowaniu zebranego materiału. Uzyskany w toku
badań materiał powinien być przede wszystkim poddany weryfikacji co
do poprawności jego zebrania, kompletności i rzetelności. Dalszym
krokiem będzie uporządkowanie, usystematyzowanie i pogrupowanie
materiału według kryteriów wynikających z celu badań, określonych
problemów, zmiennych i wskaźników oraz według uprzednio
przygotowanego algorytmu w przypadku komputerowego opracowania
wyników. Wszelkie badania przy wykorzystywaniu narzędzi pisemnych
muszą być poddane kodyfikacji czyli ujednoliceniu. Zabieg ten polega na
uporządkowaniu różnorodnych treściowo i stylistycznie odpowiedzi
według opracowanych przez badacza kategorii.



Materiał zebrany, zweryfikowany, uporządkowany i pogrupowany ale
nieopracowany nazywamy materiałem surowym. Natomiast czynności
porządkowania i pogrupowania oraz systematyzowania materiału nazywa
się grupowaniem statystycznym, które może być proste dla jednej
zmiennej i złożone dla kilku zmiennych. Grupowanie proste prowadzi się
w postaci szeregów statystycznych.

 Szereg statystyczny: tworzą wielkości statystyczne uporządkowane

według określonych kryteriów. Szeregi statystyczne dzielimy na :
szczegółowy, rozdzielczy i czasowy.



Szereg Szczegółowy: stanowi uporządkowany rosnąco lub malejąco ciąg
wartości badanej cechy statystycznej.

 Szereg Rozdzielczy: jest to zbiór wartości liczbowych uporządkowanych

według wariantów badanej cechy mierzalnej lub niemierzalnej przy czym
poszczególnym wariantom cechy przyporządkowane są odpowiadające im
liczebności.

 Szereg Czasowy: powstaje w wyniku grupowania, którego podstawą jest

zmiana zjawiska w czasie. Zmiana ta może być wyznaczona na dany
moment i jest określana jako szereg czasowych momentów lub za pewien
okres czasu, wtedy mówimy o szeregach czasowych okresów.

10. Analiza materiału.



Analiza ilościowa jest niezbędna w badaniach ilościowych w których
istotne znaczenie ma wykorzystanie elementów statystki opisowej i
matematycznej oraz praktyczna umięjetnośc stosowania statystki w
opracowaniu wyników badań. Poprawne posługiwanie się nią daje
możliwość trafnego wyciągania wniosków końcowych.



Analiza jakościowa umożliwia wielostronną charakterystykę badanych
zjawisk i pozostaje w ścisłym związku z badaniami jakościowymi .



Po dokonaniu analizy autor przechodzi do omówienia wyników i ich
interpretacji na tle danych z piśmiennictwa jeśli podobne badania były
prowadzone. Ta część pracy określana jest jako dyskusja wyników.
Polega ona na porównywaniu własnych wyników, lub nawet wniosków i
hipotez z innymi publikowanymi danymi.



Po przeprowadzeniu dyskusji można przejść do wyciągania wniosków
które powinny być ściśle związane z wynikami pracy omówionymi w
rozdziale dyskusja wyników. Wnioski powinny być logiczne, spójne z
celem i założeniami pracy. We wnioskach nie powołujemy się na
piśmiennictwo, treść rozdziału wnioski powinna być zwięzłą i
syntetyczna.

 Proces badania naukowego kończy się upowszechnieniem wyników

które może przyjąć postać ustnej prezentacji lub pisemnego opracowania.
Pisemne opracowanie może mieć formę pracy promocyjnej na tytuł
zawodowy lub stopień naukowy bądź formę sprawozdania, protokołu,
raportu artykułu.



Obowiązek dokonania opracowania pisemnego zawarty jest w
regulaminach studiów albo w wymaganiach dotyczących rozliczenia
finansowego. Wynika też ze społecznego celu nauki jakim jest
udostępnianie wyników innym naukowcom i specjalistom ora ich z
zastosowań praktycznych .



Tytuł opracowania należy rozróżniać od tematu-tematyki inaczej od
problematyki, od przedmiotu badania. To tytuł informuje o tematyce,
czyli o treści, zagadnieniu, sprawie.



Struktura opracowania jest to układ treści czyli budowa i rozmieszczenie
kolejnych części lub rozdziałów . Układ ten nie może być dowolny ale nie
ma uzgodnionego ujednoliconego wzoru. Pamiętać należy ze chociaż
struktura pracy zależy od rodzaju badania to zawsze obowiązuje
zachowanie logicznego ciągu co oznacza ze każda część poprzedzająca
powinna implikować następna.