OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

Tematy:

1) Wiedza – wartości niematerialne – kapitał intelektualny – własność intelektualna.
2) Rodzaje wiedzy i ochrona wiedzy.
3) Własność intelektualna – rozwiązania (projekty wynalazcze), oznaczenia i utwory.
4) Procedury uzyskiwania praw ochronnych.
5) Udostępnianie przedmiotów własności intelektualnej.

Literatura:

1) W. Kotarba, Ochrona wiedzy w Polsce, Instytut Organizacji i Zarządzania w

Przemyśle, „ORGMASZ”, Warszawa 2005r.

2) W. Kotarba, Zarządzanie wiedzą chronioną w przedsiębiorstwie, Instytut Organizacji i

Zarządzania w Przemyśle, „ORHMASZ”, Warszawa 2001r.

Co jest długookresowym celem przedsiębiorstwa?

Wartość przedsiębiorstwa:

Model kapitału intelektualnego w ujęciu T. A. Stewart

Aktywa materialne

Aktywa niematerialne

Aktywa niematerialne:
- kapitał ludzki (umiejętności i wiedza ludzi);
- kapitał strukturalny ( patenty, procesy, bazy danych, sieci, itp.);
- kapitał klienta (relacje z klientami i dostawcami);

1

II

Zasoby materialne i niematerialne:

KRYTERIUM

ZASOBY MATERIALNE

ZASOBY NIEMATERIALNE

Miejsce w

konwencjonalnych

systemach

rachunkowości.

- widoczne;
- składniki bilansu;
- znany zwrot z inwestycji;

- niewidoczne;
- brak ujęcie w księgowości;
- niewymierna;
- ocena oparta na założeniach;

Dostępność.

- wykorzystanie przez jedną grupę
uniemożliwia

jednoczesne

korzystanie z nich przez innych;
- ograniczone zastosowanie;
- kojarzone z „obfitością”

- wykorzystywanie przez jedną
grupę nie umożliwia korzystania
z nich przez innych;
- różnorodne zastosowanie, które
nie zmniejszają ich wartości;
- kojarzone z „rzadkością”;

Stopień

deprecjacji.

- wyczerpują się – mogą tracić na
wartości szybko lub wolno;
- amortyzują się z czasem;

- nie wyczerpują się, lecz zwykle
gwałtownie tracą na wartości;
- zyskują na wartości, jeśli są
właściwie wykorzystane;

Możliwość

pomnażania i
gromadzenia.

- łatwo pomnażane;
- mogą być gromadzone i
magazynowane;

- nie można ich w całości kupić ani
skopiować;
- dynamiczne – znikają, jeśli się ich
nie używa;

Koszty transferu.

- łatwiejsze do kalibracji (koszty
zależne od kosztów transportu i
związanych z transferem);

- trudne do kalibracji (koszty
wzrastają wraz ze wzrostem udziału
wiedzy cichej);

Ochrona poprzez

prawa własności

oraz możliwość

egzekwowania

tych praw.

- generalnie pełna i ścisła ochrona
poprzez prawa własności;
- stosunkowa łatwość w
egzekwowaniu praw własności;

- ograniczone i nieścisłe
uregulowania prawne;
- stosunkowo duże trudności
w egzekwowaniu praw własności;

Platforma wartości kapitału intelektualnego:

2

Wiedza
– istota wiedzy:

Dane – fakty, obrazy, liczby ( wyrwane z kontekstu) np. 1 500
Informacje – dane przedstawione w kontekście np. 1 500 zł
Wiedza – informacja wraz z ich zrozumieniem (jak ich użyć) np. 1 500 zł za wycieczkę do
Egiptu.

Wiedza – hierarchia wiedzy:

Wiedza – „uporządkowane odzwierciedlenie stanu rzeczywistości w umyśle człowieka,
podstawy twórczej, kreowanie nowych rozwiązań oraz procesów”. (E. Skrzypek)
Wiedza – „jakość” będąca w posiadaniu przez ludzi, która stanowi „katalizator” ich działania
i daje świadomość możliwości wykorzystania posiadanych zasobów. (P. J. Buckley i M. J.
Carter)

Wiedza

Informacje

Dane

3

Wiedza – „potwierdzone przekonanie”. Informacja przekształca się w wiedzę, kiedy
w procesie interpretacji do kontekstu i „zakotwiczy się” w wierzeniach i zaangażowaniu
człowieka. (I. Nonaka i H. Takeuchi).

Cechy wiedzy:

1) wiedza jest zasobem, który się nie wyczerpuje w trakcie jego wykorzystania – nie ma

granic intensywności i zasięgu stosowania (

niewyczerpalność wiedzy

);

2) wiedza jest trudna do uchwycenia i pełnego wykorzystania, ale w przeciwieństwie do

zasobów materialnych może być wykorzystywana przez różne osoby w różnych
miejscach (

symultaniczność wiedzy

);

3) wiedza może być tworzona różnymi metodami, ale wielkość nakładów potrzebnych do

uzyskania najwyższych (optymalnych) efektów wynikających z jej stosowania nie jest
znana (

nieokreśloność nakładów

);

4) wiedza jest względna i wieloznaczna, co powoduje, że może być różnie

interpretowania i wykorzystywana przez różne osoby (

nieokreśloność – a zarazem

uniwersalność – zastosowania

);

5) wiedza jest dynamiczna – uchwycenie jej wycieka można powiedzieć do

diametralnego jej przyrostu (

nieliniowość wiedzy

), posiada też zdolność do przyrostu

w trakcie jej stosowania.

6) Wiedza jest zasobem doskonale odnawialną, ale ma właściwość szybkiej

dezaktualizacji (

starzenia się

);

7) Wiedza potrafi obniżyć poziom niepewności w zyskownych przedsięwzięciach;
8) Dzięki procesowi kodyfikacji wiedza strukturyzuje się w technologiach, procedurach,

dokumentacji organizacyjnej i bazach danych;

9) Wiedza materializuje się, czyli uzewnętrznia w produktach i usługach, co powoduje,

że może być imitowana (jednak stopień imitacji będzie różny w zależności od rodzaju
wiedzy – jawna, ukryta oraz specyfiki i złożoności zasobów wiedzy);

10) Wiedza jest zasobem, co do którego niezwykle trudno ustalić i wyegzekwować prawo

własności (

nieokreśloność własności – nosicielstwa

);

11) Wiedza jako sama może stanowić produkt (w odniesieniu do tych jej elementów, do

których zastosować można prawa własności intelektualnej – prawa wyłączne);

Rozwój ochrony wiedzy:
Historia wiedzy chronieonej sięga odległych czasów. Człowiek od początku swojego istnienia
wykorzystywał wiedzę. Już przed wiekami przyznawano różnego rodzaju przywileje dla tych,
którzy wprowadzali nowe pomysły.

1. Przywileje
2. Ustawa wenecka 1474 r.
3. Prawo patentowe USA 1790 r.
4. Prawo patentowe w Europie (1800-1882)
5. Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej (1883) –

najważniejszy akt prawny, ustanawiający reguły ochrony

6. Konwencja bermańska o ochronie dzieł literackich i artystycznych 1886 r.
7. Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków 1891 r.
8. Konwencja rzymska o ochronie wykonawców, producentów, fonografów, oraz

organizacji nadawczych 1961 r.

9. Konwencja strasburska o unifikacji prawa patentowego 1963 r.
10. Układ o współpracy patentowej- PCT 1970 r.
11. Konwencja o patencie europejskim 1973 r.

4

12. Porozumienie w sprawie handlowych aspektów prawa własności intelektualnej

1994 r.

Wartości intelektualne tworzone są przez człowieka, który dzięki wyobraźni i wiedzy, w tym
również wynikającej z doświadczenia i zdolności oraz czasami, gdy jest to niezbędne za
pomocą urządzeń i procesów technologicznych jest w stanie wytworzyć pewien materialny
lub niematerialny efekt.
Korzystanie z tego efektu działania może być dostępne dla innych, bz zgody lub za zgodą
twórcy.
Za prawo własności intelektualnej można uważać zespół norm regulujących zachowanie
społeczne wobec indywidualnych.

Co to jest własność intelektualna?

Szerokie i wąskie rozumienie własności intelektualnej.
Prawa autorskie i prawa pokrewne + prawa własności przemysłowej

Termin własności intelektualna (ang. intellectual property) stosowany jest od 1967 r., czyli
od momentu powołania światowej organizacji własności intelektualnej (WIPO – World
Intellectual Property Organization).

WPIO zrzesza 184 państwa członkowskie w tym także Polskę.

Celem organizacji jest pogłębianie wiedzy na temat ochrony własności intelektualnej na
arenie międzynarodowej oraz zapewnienie współpracy administracyjnej w zakresie
egzekwowania

praw własności intelektualne

, a w tym

praw autorskich

. Organizacja czuwa

5

nad przestrzeganiem umów międzynarodowych, by przeciwdziałać naruszeniom tych praw.
WIPO prowadzi również różnego rodzaju akcje edukacyjne i programy pomocowe.

Światowa Organizacja Własności Intelektualne (WIPO) definiuje pojęcie własności
intelektualne jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do:
- dzieł literackich, artystycznych i naukowych;

- interpretacji artystów interpretatorów oraz wykonań artystów wykonawców;

- fonogramów i programów radiowych i telewizyjnych;

- wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej;

- odkryć naukowych;

- wzorów przemysłowych;

- znaków towarowych i usługowych;

- nazw handlowych i oznaczeń handlowych;

- ochrony przed nieuczciwą konkurencją;

Adaptując definicję WIPO do polskich uregulowań prawnych, pod pojęciem własności
intelektualnej należy rozumieć prawa związane z działalnością intelektualną w
dziedzinie literackiej, artystycznej, naukowej, przemysłowej obejmujące:

- prawo autorskie i prawa pokrewne z prawami autorskimi;

- prawa do baz danych;

- prawo własności przemysłowej dotyczące

: wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów

przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń graficznych oraz topografii układów
scalonych.

Najważniejsze aktywa normatywne:

1) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
(Dz. U. 1994 r. nr 24 poz. 83 z późniejszymi zmianami).
– data „wejścia w życie” – 23.05. 1994 r.
2) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych.

(Dz. U. 2001 r. nr 128 poz. 1402 z późniejszymi zmianami).
- data „wejścia w życie” – 10. 11. 2002 r.

3) Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – prawo własności przemysłowej.

(Dz. U. 2000 r. nr 49 poz. 508 z późniejszymi zmianami).
- data „wejścia w życie” – 22. 08. 2001 r.

4) Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

(Dz. U. 1993 r. nr 47 poz. 211 z późniejszymi zmianami).

5) Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych.

(Dz. U. 1997 r. nr 133 poz. 883 z późniejszymi zmianami).

6) Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych.

(Dz. U. 1999 r. nr 11 poz. 95 z późniejszymi zmianami).

Własność intelektualna:

1. Odnosi się do wytworów (produktów) ludzkiego intelektu.
2. Nie stanowi kategorii jednorodnej – dotyczy wielu różnych pojęć i dotyka różnych

kwestii.

3. Wybiega poza kategorie określone regulacjami prawnymi, dotyczące w szczególności

prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej.

RODZAJE WIEDZY I OCHRONA WIEDZY

6

Wiedza wolna i wiedza chroniona

Rodzaje wiedzy – ze względy na możliwości jej ochrony.

Wiedza wolna – wiedza w pełni dostępna, która bez zastrzeżeń ze strony innych podmiotów
może być wykorzystywana w działalności każdej organizacji.

Składa się na nią wiedza ogólna i wiedza szczegółowa zawarta w publikacjach,
podręcznikach, prezentowana w trakcie procesów nauczania i szkolenia, dostępna na różnych
nośnikach, w tym komputerowych, a także wiedza, która wcześniej podlegała ochronie, lecz
ochrona ta z określonych przyczyn ustała.

Wiedza chroniona – wiedza jawna chroniona + wiedza utajniona + kompilacja wiedzy
jawnej chronionej i wiedzy utajnionej.

Wiedza chroniona w ograniczeniach.

Zarówno wiedza jawna chroniona, jak i wiedza utajniona przekształcają się – po pewnym
czasie – w wiedzę wolną.

Przekształcenie wiedzy

Wiedza chroniona

Wiedza utajniona +

wiedza ukryta

Wiedza jawna

7

Wiedza odzyskana

Wiedza w pełni jawna

Wiedza jawna

chroniona

Wiedza utajniona

+ wiedza ukryta

Wiedza utajniona, zanim stanie się wiedzą wolną, może przekształcić się w wiedzę jawną
chronioną.

Wiedza jawna chroniona – to wiedza, która jest utajniona, lecz podlega ochronie prawej na
rzecz określonego podmiotu (jej właściciela, dysponenta), przez określony czas i na
określonym terytorium.

Jest ona w czasie ochrony dostępna dla innych podmiotów wyłącznie w sensie możliwości
zapoznania się z jej treścią, natomiast nie jest dostępną w sensie możliwości korzystania z
niej – zmaterializowania, gospodarczego wykorzystania (takie wykorzystanie wymaga zgody
właściciela, dysponenta).

Wiedza utajniona – to wiedza stanowiąca nieujawnione do wiadomości publicznej
informacje, których ochrona wynikać może w ogólnie przyjętych dyrektyw (wiedza chroniona
na zasadach ogólnych – np. ochrona danych osobowych, tajemnice państwowe) lub może być
związana z potrzebą zachowania poufności w przypadku działań danej organizacji (ochrona
wynika z wewnętrznego interesu organizacji – np. know – how, tajemnice służbowe).

Wiedza ukryta (inaczej wiedza cicha) to wiedza osobista, nieujawniona – często
nieuświadomiona – wiedza wynikająca z intuicji przekonań, doświadczeń danej osoby.

8

Podział wiedzy jawnej chronionej ze względu na jej przedmiot oraz rodzaj i zakres ochrony:

- ROZWIĄZANIE (R) – projekty wynalazcze – wynalazki, wzory (użytkowe, zdobnicze,
przemysłowe), topografie układów scalonych, nowe odmiany roślin i projekty
racjonalizatorskie.

- OZNACZENIA (O) – nazwy handlowe (oznaczenia podmiotów gospodarczych),
oznaczenia towarów i usług – znaki towarowe i usługowe oraz oznaczenia geograficzne.

- UTWORY (U) – m.in. opracowania wyników prac badawczych, opracowania naukowe,
dzieła artystyczne, programy komputerowe.

Wiedza jawna chroniona mieszana – wiedza, która zawiera jednocześnie:
- utwory i rozwiązania (U+R);
- rozwiązania i oznaczenia (R+O);
- utwory i oznaczenia (U+O);
- a także utwory, rozwiązania i oznaczenia (U+R+O);

Obrazek 4b

Oznacza to, że w jednym przedmiocie może być skumulowana wiedza zawierająca chronione,
rozwiązania, znaki towarowe, nazwę handlową, utwory.

WIEDZA

UKRYTA

POUFNA

UTAJNIONA

JAWNA CHRONIONA

WEWNĘTRZNE:

- know - how

- tajemnice służbowe

OGÓLNE:

- dane osobowe

- tajemnice
państwowe

WOLNA

CHRONIONA

9

PRZYKŁAD 1: Puszka na napoje (opakowanie):
- opakowanie (puszka) może być – jako takie – znakiem towarowym, może posiadać znak
towarowy, jednocześnie będący utworem i oznaczeniem przedsiębiorstwa – nazwą handlową;
- opakowanie (puszka) może być wytworzona według sposobu chronionego patentem, bądź
zawierać chronione patentem elementy konstrukcji np. służące do jego otwierania.

PRZYKŁAD 2: Nokia
Utwór – projekt graficzny;
Oznaczenie – nazwa handlowa;
Rozwiązanie – wzór przemysłowy;

PRZYKŁAD 3: Coca – cola

Ochrona wiedzy – sposoby ochrony w odniesieniu do wiedzy jawnej chronionej –

Ochrona wiedzy może być udzielona przy zastosowaniu odpowiednich procedur
rejestracyjnych, prowadzących do wydania określonego świadectwa potwierdzającego jej
uzyskanie (rejestracyjny system ochrony), bądź bez potrzeby prowadzenia jakiegokolwiek
postępowania czy jakichkolwiek formalności (system ochrony bez rejestracji).

Rejestracyjny system ochrony:

•

Rejestracja może być prowadzona z wykorzystaniem procesu badawczego lub bez
badań.

•

Przy zastosowaniu procedury badawczej dokonuje się sprawdzenia takich cech jak np.
nowości czy użyteczności rozwiązań. Przy zastosowaniu procedury rejestracji bez
badań dokonuje się wyłącznie formalnego sprawdzenia wniosku (dokumentacji) o
udzielenie ochrony.

10

Zastosowany sposób ochrony wiedzy ma wpływ na faktyczny zakres i jakość uzyskanej
ochrony.

Ochrona w systemie badawczym (rejestracja

z badaniem)

Ochrona w systemie często rejestracyjnym

(rejestracja bez badań)

•

Mocna ochrona, której naruszenie
może być relatywnie szybko
zidentyfikowana i wyeliminowana;

•

Potrzeba prowadzenia długotrwałych
procedur badawczych, co w praktyce
ogranicza zasadność ubiegania się o
ochronę w przypadku wyrobów o
krótkim okresie życia;

•

Tworzenie dokumentacji, która może
być przydatna w sytuacjach
kwalifikowanych

(ułatwia

dochodzenie praw) – zawiera ona
m.in.

informacje

dotyczące

pierwszeństwa zgłoszenia oraz
zakresu żądanej i udzielanej ochrony;

•

Możliwość szybkiego uzyskania
ochrony;

•

Ochrona udzielana jest niejako „w
ciemno” (bez badań) – ochrona
udzielana jest na wniosek i na
odpowiedzialność zgłaszającego.

Wiedza jawna

chroniona

Rejestracja z

badaniem:

- wynalazki;
- wzory użytkowe;
- nowe odmiany
roślin;
- projekty
racjonalizatorskie

Rejestracja bez

badań:

- wzory
przemysłowe;
- topografie
układów scalonych;

Bez rejestracji:

- utwory;
- programy
komputerowe;

11

Cechy wiedzy chronionej:

•

wiedza, która może podlegać ochronie prawnej, musi charakteryzować się
określonymi cechami (cechy te są różne w zależności od przedmiotu wiedzy, na który
ma być udzielona ochrona);

•

jeśli nie zostały spełnione przesłanki uzyskania ochrony, istnienia (unieważnienie
praw wyłącznych, uznania ich od początku za niebyłe) – dotyczy to nawet ochrony
uzyskanej w trybie urzędowym;

•

w przypadku utworów, ustalenie czy ochrona faktycznie przysługuje, może być
dokonane w postępowaniu sądowym;

PRZEDMIOTY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ – WYNALAZKI I

WYNALAZCY

Wynalazek – w rozumieniu potocznym – to nowe rozwiązanie w dowolnym obszarze
działalności człowieka, choć zazwyczaj rozwiązanie natury technicznej, najczęściej
poprzedzone przez pomysł, nawet ten zupełnie abstrakcyjny.

Tylko niektóre wynalazki techniczne (te, które spełniają ściśle określone kryteria)
mają być opatentowane.

Przykład wynalazku: maszyna parowa (1763-1782) James Watt

Odkrycie naukowe – jest pojęciem pokrewnym do wynalazku – oznacza zaobserwowanie
niepewnego dotąd zjawiska następującego naturalnie w przyrodzie.

Okrycia nie podlegają ochronie patentowej – uważa się, że należą one do domeny
publicznej i są własnością całej ludzkości.

Przykład odkrycia naukowego: teoria heliocentryczna – Mikołaj Kopernik

Pierwszy pozasłoneczny układ planet – Aleksander Wolszczan

Cechy wynalazków:

•

Podobnie jak w przypadku pomysłów i okryć; wynalazki są często – bądź wydają się
być – bezużyteczne;

•

Specyfiką wynalazków jest to, że zazwyczaj trudno jest określić ich przydatność przed
zastosowaniem w praktyce czy przez znalezienie dla nich praktycznego zastosowania.

•

Proces powstania wynalazku może podzielić na kilka etapów (chociaż nie wszystkie z
nich muszą wystąpić):

1) Powstanie potrzeby;
2) Pomysł;
3) Pierwsza realizacja (powstanie prototypu);
4) Wdrożenie;
5) Dezaktualizacja;

12

Wynalazczość to czynność twórcza, należąca do sfery aktywności umysłowej człowieka,
której rezultatem jest określenie przedsięwzięcie, urządzenie, proces bądź rozwiązanie
technologiczne, na tyle nowatorskie, aby mogło przyczynić się do ogólnego wzrostu poziomu
techniki, a przynajmniej spowodować znaczącą ( pożądaną, o pozytywnym wydźwięku)
zmianę w funkcjonowaniu określonych rzeczy, organizacji czy struktur
społeczno-gospodarczych.

Podejście 1:
„Potrzeba jest matką wynalazków”
Jakie potrzeby mają ludzie?

Podejście 2:
„Wynalazek jest matką potrzeby”
Jaką nową potrzebą zaspokoić nowy produkt (wynalazek)?

Wynalazczość:
Szukanie nowych problemów i okrywanie nowych możliwości.

Poszukiwanie inspiracji:

•

Szukanie nowych problemów;

•

Odkrywanie nowych możliwości

;

•

Rozpoznawanie istniejących wzorów;

•

Liczenie na łut szczęścia;

•

Łączenie wiedzy z różnych obszarów;

•

Identyfikacja i pokonywanie przeszkód;

•

Stosowanie analogii;

•

Wizualizacja efektów działań i pomysłów;

•

Uczenie się na błędach;

•

Szukanie i powielanie dobrych pomysłów;

Grupy wynalazków:

1. Wynalazki dotyczące nowych…
2. Nowe super – produkty; (walkman)
3. Wynalazki epokowe; (koło)
4. „Szczęśliwe strzały” – wynalazca coś wymyślił – życie znalazło zastosowanie; (proch)

Wynalazki i wynalazcy:
- wynalazczy okres prehistoryczny: narzędzia kamienne, ognisko, rolnictwo
- wynalazki starożytności: pismo, koło, kalendarz;
- wynalazki średniowiecza: porcelana, proch, armata;
- wynalazki wieków XVI – XVII: mikroskop, silnik parowy, krosno mechaniczny;
- wynalazki wieku XIX: rower, lampa naftowa, radio;
- wynalazki wieku XX: mandat, komputer, reaktor atomowy;

Wynalazcy:
- poświęcają mnóstwo czasu na poszukiwaniu i badaniu problemów;
- znajdują problemy, których nie dostrzegają inni ludzie;

13

- przedstawiają stare problemy w nowym świetle doszukuje się w nich czegoś, co
przynajmniej w części jest niewyjaśnione;
- zdarza się, że „wyprzedzają swoją epokę”;
-muszą zdefiniować problem we właściwy sposób

Thomas A. Edison
W założonych i administrowanych przez niego laboratoriach powstało ok. 5000
opatentowanych wynalazków, m.in.:
- fonograf;
- żarówka;
- oscyloskop;
- silnik i prądnica prądu stałego;
- dyktafon;
- płyta gramofonowa;
- kamera filmowa;
- krzesło elektryczne;

Interesujące może być (…), że w rozwoju techniki następujący niekiedy powrót do
rozwiązań, które stosowane były przed laty i zdawałoby się przeszły już do lamusa, a jednak
w nowych warunkach mogą stać się atrakcyjnym sposobem realizacji określonych celów.

Przykład 1: wykorzystanie siły wiatru lub połączenia napędu motorowego z żaglowym
we spółczesnych jednostkach pływających;
Przykład 2: Powrót do idei sterowców.

Złota myśl: Bez wątpienia najwspanialszym wynalazkiem w historii ludzkości jest piwo.
Oczywiście, koło to także świetny wynalazek, ale razem z pizzą nie smakuje najlepiej. /D.
Berry/

WYNALAZKI I OCHRONA PATENTOWA

Wynalazek – techniczne rozwiązanie, które określa relację między technicznymi elementami,
a technicznymi efektami; wynalazek, który ma być chroniony musi przy tym spełniać
warunek możliwości zastosowana przemysłowego.

Wynalazek – na który może być udzielona ochrona musi dotyczyć techniki i spełniać
jednocześnie trzy kryteria:

13. Musi być nowy;
14. Nierzeczywisty (posiadać odpowiedni poziom wynalazczy);
15. Nadawać się do przemysłowego stosowania;

Nie uznaje się za wynalazki podlegające ochronie w szczególności:
- odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;
- wytworów o charakterze jedynie estetycznym;
- planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;
- wytworów, których niemożliwości wykorzystania może być wykazana w świetle,
powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;
- programów dla maszyn cyfrowych (programów komputerowych);
- przedstawienia informacji;

14

Pewna część wynalazków – pomimo spełnienie kryteriów uzyskania ochrony – jest z niej
wyłączona ze względów humanistycznych i porządku publicznego.

Chodzi tu o wynalazki:
- których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi
obyczajami;
- dotyczące odmian roślin i ras zwierząt oraz często biologicznych sposobów hodowli roślin i
zwierząt (z wyłączeniem sposobów mikrobiologicznych i wytworów uzyskiwanych takimi
sposobami);
- dotyczące sposobów leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi i terapeutycznymi
oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach i zwierzętach (nie dotyczy to produktów, np.
substancji, mieszanin stosowanych w leczeniu i diagnostyce);

Za sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami uznaje się w szczególności:
- sposoby klonowania ludzi;
- sposoby modyfikacji, tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka;
- używanie embrionów ludzkich dla celów przemysłowych lub handlowych;
- sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą spowodować u nich
cierpienia, nie przynosząc żadnych zasadniczych korzyści medycznych dla człowieka lub
zwierzęcia, oraz zwierzęta będące wynikiem zastosowania takich sposobów;

Np. nastawka turystyczna na samochód osobowy
Butelka elastyczne typu PET
Stół podwieszony
Optyczny ogranicznik oślepiania
Krzesło przeznaczone do układania w stos

Patent – można określić jako umowę pomiędzy wynalazcą (właścicielem, dysponentem
rozwiązania) a społeczeństwem, dotyczą ochrony danego rozwiązania i przypisują wynalazcy
(właścicielowi, dysponentowi) określone prawa (przywileje).

Wynalazki w szerokim (potocznym) znaczeniu

Wynalazki spełniające kryteria

zdolności patentowej

Wynalazki wyłączone z

opatentowania

15

Patent – (w rozumieniu prawnym) – jest prawem wyłącznym do komercyjnego (handlowego)
wykorzystania wynalazku w danym kraju w określonym czasie (ochrona do 20 lat).

Prawa wyłączne – zakaz, aby ktokolwiek inny w celach komercyjnych:
- produkował, sprzedawał, opracowywał, używał;
- importował, posiadał wynalazek;

Prawa wyłączne nie obejmują m.in.
- działań wykorzystywanych w celach niekomercyjnych;
- działań w celach eksperymentalnych;
- pojedynczego wytwarzania lekarstwa w aptece;

Skutki naruszeń: nakaz sądowy – wszystkie produkty, na których widnieje znak towarowy lub
wzór przemysłowy mogą zostać usunięte z rynku, zniszczenie produktów, konieczność
zapłacenia odszkodowana, wysoka grzywna, pozbawienie wolności (w najpoważniejszych
przypadkach).

Istotą monopolu patentowego jest możliwość zakazania przez właściciela patentu korzystania
z chronionego wynalazku przez inne osoby (podmioty).

Ochrona patentowa może dotyczyć:
- produktu;
- urządzeń do wytwarzania produktu;
- procesu;
- zastosowania;

Patent – poza ograniczeniami czasowymi i terytorialnymi – podlega także ograniczeniom
dodatkowym.

Ograniczenia ochrony patentowej wynikają z:
- tzw. wyczerpania patentu – w konsekwencji wprowadzenia zasad dotyczących swobody
obrotu towarowego;
- dopuszczenia przez prawo działań nie powodujących naruszenie patentu – przywilej
komunikacyjny, realizacja celów patentowych, postępowanie badawcze i doświadczalne,
ocena, analiza wynalazku, procesu nauczania, postępowanie rejestracyjne, procedura
uzyskiwania zezwoleń na dopuszczenie do obrotu, wykorzystywanie leku w aptece na
postawie indywidualnej recepty;
- zakazu nadużywania patentu (po okresie 3 lat od momentu udzielenia ochrony) i
możliwość wprowadzenia przymusu udostępnienia wynalazku w przypadku wystąpienia
zależności praw wyłącznych lub w przypadku stanu zagrożenia bezpieczeństwa państwa –
licencji przymusowej;
- potrzeby uznania praw podmiotów, które już wcześniej korzystały z wynalazku –
później opatentowanego na rzecz innego podmiotu (korzystania w chwili stanowiącej o
pierwszeństwie);

PRZEDMIOTY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ – POZOSTAŁE ROZWIĄZANIA

Wzory użytkowe – (które mogą podlegać ochronie) – to nowe i użyteczne rozwiązania o
charakterze technicznym dotyczące kształtu budowy lub zestawieniu przedmiotu o trwałej
postaci.

16

Kryteria – obowiązujące dla wzorów użytkowych podlegających ochronie są bardzo podobne
do tych wynalazków – w obu przypadkach stawiany jest wymóg nowości i możliwości
wykorzystania.

Różnice – w odniesieniu do kryteriów uzyskania ochrony – pomiędzy wynalazkiem a
wzorami użytkowymi nie dotyczą z kolei:
- ograniczenia rozwiązań mogących być wzorami użytkowymi do przedmiotów o trwałej
postaci ( nie wchodzą zatem w grę żadne metody, sposoby, ani substancje płynne);
- braku wymogu dotyczącego poziomu wynalazczego;
- istnienia wymogu użyteczności (brak takiego wymogu przy wynalazku)

Oznacza to, że w – przeciwieństwie do wynalazków – wzory użytkowe mogą być
rozwiązaniami zupełnie oczywistymi, ale muszą być użyteczne, czyli pozwalać na osiągnięcie
celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z nich.

Prawo ochronne na wzór użytkowy udzielane jest na 10 lat (2 okresy ochrony po 5 lat). Prawo
to – podobnie jak patent – polega (poza czasowym i terytorialnym) ograniczeniem, które
wynikają z :
- tzw. wyczerpaniu praw ochronnych;
- dopuszczeniu przez prawo działań nie pozwalających naruszeniu praw;
- zakazu nadużywania prawa ochronnego (po okresie 3 lat od momentu udzielenia ochrony) i
możliwości wprowadzenia przymusu udostępnienia wzoru użytkowego – licencji
przymusowej;
- potrzeby uznania praw podmiotów, które nie wcześniej korzystały z wynalazków później
opatentowanego na rzecz innego podmiotu;

Przykłady:
- rower z napędem mechaniczno – elektrycznym;
- lampa solna „SALT LIGHT”;
- etui na telefon komórkowy;

Wzory przemysłowe (które mogą być chronione w drodze rejestracji) – odnoszą się do nowej
i posiadającej indywidualny charakter postaci wytworu lub jego części, nadanej mu w
szczególności przez cechy linii, konturów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz
jego ornamentację.

Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy w
tym:
- złożony (z wymienialnych części)
- część składowa widoczna w wytworze złożonym
- część składowa będąca przedmiotem samodzielnego obrotu

W przypadku wzorów przemysłowych (inaczej niż przy wynalazkach czy wzorach
użytkowych) dopuszczalna jest tzw. ulga w nowości – uważa się, że ujawnienia wzoru nie
nastąpiło, jeżeli:
- nie spowodowało dotarcia do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której
wzór dotyczy;
- dokonane było przed osobą, która w sposób wyraźny lub dorozumiany była zobowiązana do
zachowania poufności;
- nastąpiło w ciągu 12 miesięcy przed datą pierwszeństwa, jeżeli zostało dokonane:

17



Przez twórcę lub następcę prawnego twórcy;



Za zgodą uprawnionego przez osobę trzecią;



W wyniku nadużycia popełnianego wobec twórcy lub jego następcy prawnego

Prawo rejestracji wzoru przemysłowego wynosi 25 lat (5 okresów po 5 lat), czyli o 5 lat
dłużej niż trwa patent i o 15 lat dłużej niż trwa prawo ochronne na wzór użytkowy.

Część wzorów przemysłowych, które wprawdzie spełniają kryteria wzorów podlegających
ochronie nie może być chroniona. Chodzi tu o sytuację, w których:
- udzielenie ochrony byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
- wzór zawiera oznaczenia, które nie mogą być (bez uzyskania odpowiednich zezwoleń)
przedmiotem praw wyłącznych, np. nazwy lub herby polskich województw, miast lub
miejscowości);
- wzór zawiera elementy będące symbolami w szczególności o charakterze religijnym,
patriotycznym lub kulturowym, w zakresie w jakim obrażałoby to uczucie religijne, poczucie
patriotyczne lub tradycję narodową.

Przykłady:
- Czapka
- Czapka dziecięca
- Komputer

Topografie układów scalonych – to rozwiązania polegające na przestrzennym, wyrażonym
w dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem
aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego.

Ochronie podlegają: topografie, które są oryginalne, co oznacza, że są wynikiem pracy
intelektualnej twórcy i nie są powszechnie znane w chwili ich powstanie. Prawo z rejestracji
topografii układu scalonego przyznawane jest na okres 10 lat.

Nie są chronione: topografie, które były wykorzystywane jawnie w celach handlowych dłużej
niż w ciągu 2 lat. Nie są także chronione topografie, które wynikają z funkcji układu
scalonego, w którym są stosowane, a także topografie dokonane i utrwalone w dowolnej
formie i nie wykorzystywane w celach handlowych po upływie 15 lat.

Przykłady:
- Piezorezystywny czujnik przyspieszony
- chemiczny czujnik jednoselektywny
- detektor gazu

Nowe odmiany roślin to zbiorowość roślin lub ich części, jeżeli części te są zdolne do
wytworzenia całej rośliny, w obrębie botanicznej jednostki systematycznej najniższego
znanego stopnia, która nie zmienia się (po kolejnym rozmnożeniu albo na końcu właściwego
cyklu rozmnożeń lub krzyżowań) i które można:
- określić na podstawie przejawianych właściwych wynikających z określonego genotypu lub
kombinacji genotypu;
- odróżnić od innej zbiorowości roślin na podstawie co najmniej jednej przejawianej
właściwości;

18

Prawo wyłączne jest przyznawane dla odmiany, która jest odrębna, wyrównana, trwała, nowa
oraz w odpowiedni sposób nazwana. Prawo z ochrony nowej odmiany roślin trwa 30 lat w
przypadku odmian winorośli, drzew i ziemniaków oraz 25 lat w przypadku pozostałych
odmian.

Projekty racjonalizatorskie (usprawnienia) – rozwiązania, które spełniają następujące
warunki:
- możliwe dokładnie prezentują istotę propozycji zmian(w wybranej lub dowolnej dziedzinie
działalności organizacji) – co, jak, gdzie usprawnić;
- są nowe w skali danej organizacji;
- nie wynikają z obowiązków nałożonych na pracownika, lecz stanowią wynik dodatkowego
jest wkładu pracy;
- są przydatne do wykorzystania;

PRZEDMIOTY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ –

- REJESTRACJA OZNACZEŃ

MARKA (IMAGE, WIZERUNEK, WARTOŚĆ)

WYKONUJE:
- preferowanie przez klientów wyrobów
(usług) ze względu na wymierne i/lub
niewymierne korzyści (prestiż, moda)

PRZYSPARZA PRZEDSIĘBIORSTWU:
-stałych klientów, co oznacza:



Wymierne efekty bieżące



Umocnienie pozycji na rynku



Zabezpieczenie przyszłości

WIZUALIZACJA, ODWZOROWANIE MARKI

ZNACZNIKI, IDENTYFIKATORY, SYMBOLE MARKI:

Nazwy, logo, kolory, melodie, slogany, znaki towarowe, oznaczenie graficzne

ROZPOZNAWANIE MARKI

Znaki towarowe – znaki posiadające zdolność odróżniającą towarów i usług jednego
przedsiębiorstwa od drugiego.

Znaki towarowe pomagają konsumentom zidentyfikować i wybrać produkty/usługi w oparciu
o reputację i jakość tychże produktów/usług, mają zapewnić jednoznaczne wskazania
pochodzenia określonego produktu/usługi.

Znakami towarowymi są: wyrazy, rysunki, ornamenty, kompozycja kolorystyczna,
przestrzenne formy towarów lub opakowania (znak przestrzenny), rzadko ludzkie lub inne
sygnały dźwiękowe, a także (bardzo rzadko) zapachy dające się również przedstawić
graficznie – w postaci symbolu (struktury) związku chemicznego.

19

Znaki towarowe:
- zwykłe
- powszechnie znane

firmowe, fabryczne, handlowe, usługowe

- zarejestrowane

Znak towarowy podlegający rejestracji nie może być:
- podobny – dla podobnych towarów – do znaku towarowego już zarejestrowanego lub
zgłoszonego do rejestracji ( o ile ten zostanie zarejestrowany) – jeżeli jego podobieństwo
może wprowadzać w błąd;
- podobny – do jakichkolwiek towarów – do sławnego (renomowanego) znaku – jeśli może o
przynosić nienależną korzyść lub szkodę dla odróżniającego charakteru bądź renomy
sławnego;

Przykłady:
- ultramaryna
- reserved
- tatuum

20