„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 
 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 

 

 

Ewa Figura  

 

 

 

Wykonywanie połączeń elementów odzieży  
743[01].Z3.03 
 

 

 

 

 

Poradnik dla ucznia 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007   

 

 

 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  1 

Recenzenci: 
mgr Ewa Samojlik 
mgr inż. Ewa Jachym 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inż. Ewa Figura 
 
 
 
 
Konsultacja: 
dr inż. Jadwiga Rudecka 
 
 
 
 

 
 
 
 

 

Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  743[01].Z3.03 

„Wykonywanie  połączeń  elementów  odzieży”,  zawartego  w  modułowym  programie 
nauczania dla zawodu krawiec. 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  2 

SPIS TREŚCI

 

 

 

1.  Wprowadzenie 

3 

2.  Wymagania wstępne 

4 

3.  Cele kształcenia 

5 

4.  Materiał nauczania 

6 

4.1.  Zasady organizacji stanowiska pracy 

6 

4.1.1.  Materiał nauczania 

6 

4.1.2.  Pytania sprawdzające 

9 

4.1.3.  Ćwiczenia 

9 

4.1.4.  Sprawdzian postępów 

11 

4.2.  Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego 

12 

4.2.1.  Materiał nauczania 

12 

4.2.2.  Pytania sprawdzające 

18 

4.2.3.  Ćwiczenia 

18 

4.2.4.  Sprawdzian postępów 

20 

4.3.  Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych 

21 

4.3.1.  Materiał nauczania 

21 

4.3.2.  Pytania sprawdzające 

33 

4.3.3.  Ćwiczenia 

33 

4.3.4.  Sprawdzian postępów 

35 

4.4.  Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu 

36 

4.4.1.  Materiał nauczania 

36 

4.4.2.  Pytania sprawdzające 

47 

4.4.3.  Ćwiczenia 

47 

4.4.4.  Sprawdzian postępów 

49 

4.5.  Rodzaje szwów technologicznych 

50 

4.5.1.  Materiał nauczania 

50 

4.5.2.  Pytania sprawdzające 

56 

4.5.3.  Ćwiczenia 

57 

4.5.4.  Sprawdzian postępów 

58 

4.6.  Rodzaje węzłów technologicznych 

59 

4.6.1.  Materiał nauczania 

59 

4.6.2.  Pytania sprawdzające 

67 

4.6.3.  Ćwiczenia 

68 

4.6.4.  Sprawdzian postępów 

69 

5.  Sprawdzian osiągnięć 

70 

6.  Literatura 

77 

 
 
 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  3 

1.  WPROWADZENIE

 

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  z  zakresu:  zasad  organizowania 

stanowiska pracy, klasyfikowania ściegów ręcznych, zasad szycia ręcznego, budowy i zasady 
działania  maszyn  do  szycia,  szwów  i  węzłów  technologicznych,  etapów  obróbki  węzłów 
technologicznych,  dokumentacji  techniczno-technologicznej,  czyszczenia  i  konserwacji 
maszyn do szycia, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej. 

W poradniku zamieszczono: 

–  wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  powinieneś  posiadać  przed 

przystąpieniem do nauki w wybranym przez Ciebie zawodzie, 

–  cele  kształcenia  –  wykaz  umiejętności,  jakie  ukształtujesz  podczas  pracy  z  tym 

poradnikiem, 

–  materiał  nauczania,  czyli  wiadomości  dotyczące  wykonywania  połączeń  elementów 

odzieży, 

–  zestawy  pytań,  które  pomogą  Ci  sprawdzić,  czy  opanowałeś  podane  treści  z  zakresu 

wykonywania połączeń elementów odzieży, 

–  ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych, 
–  sprawdzian postępów, 
–  sprawdzian osiągnięć, 
–  wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki. 
 

.

 

 
 

 

 

Schemat układu jednostek modułowych 

743[01].Z3 

Technologia kroju i szycia 

743[01].Z3.01 

Organizowanie procesu technologicznego 

w krojowni  

743[01].Z3.02 

Wykonywanie obróbki termicznej odzieży  

743[01].Z3.03 

Wykonywanie połączeń elementów 

odzieży  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  4 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: 

−

 

korzystać z różnych źródeł informacji, 

−

 

posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji odzieży, 

−

 

dokonać klasyfikacji maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle odzieżowym, 

−

 

obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane w krojowni, 

−

 

zastosować rodzaje układów szablonów, 

−

 

organizować proces technologiczny w krojowni, 

−

 

scharakteryzować rodzaje obróbki termicznej odzieży, 

−

 

obsłużyć maszyny i urządzenia do obróbki termicznej odzieży, 

−

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  ochrony  przeciwpożarowej 
podczas obróbki termicznej odzieży. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  5 

3.  CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: 

−

 

zorganizować stanowisko pracy, zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

−

 

scharakteryzować ściegi ręczne, zasadnicze i ozdobne, 

−

 

dobrać igły i nici do szycia ręcznego, 

−

 

wykonać ściegi ręczne, 

−

 

zastosować ściegi ręczne w określonej operacji technologicznej, 

−

 

dokonać klasyfikacji maszyn szwalniczych, 

−

 

scharakteryzować budowę zewnętrzną maszyny stębnówki płaskiej, 

−

 

rozróżnić podstawowe mechanizmy w stębnówce płaskiej, 

−

 

scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w stębnówce płaskiej, 

−

 

określić  zasady  współdziałania  podstawowych  mechanizmów  stębnówki  płaskiej 
tworzących ścieg, 

−

 

posłużyć się stębnówką płaską, 

−

 

określić zasady konserwacji stębnówki płaskiej, 

−

 

przeszyć materiał po liniach, o zróżnicowanym stopniu trudności, 

−

 

wyregulować skok ściegu oraz naprężenie nitki górnej i dolnej, 

−

 

posłużyć się normami dotyczącymi szwów maszynowych, 

−

 

scharakteryzować budowę zewnętrzną overlocka, 

−

 

scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w overlocku, 

−

 

posłużyć się maszyną overlock, 

−

 

określić zasady konserwacji maszyny overlock, 

−

 

rozróżnić rodzaje węzłów technologicznych, 

−

 

dokonać interpretacji graficznego zapisu węzłów technologicznych, 

−

 

posłużyć  się  graficznym  zapisem  węzłów  technologicznych  podczas  wykonywania 
szwów, 

−

 

wykonać proste węzły technologiczne, 

−

 

dobrać  oprzyrządowanie  maszyn  szwalniczych  do  rodzaju  tkaniny  i sposobu 
jej wykończenia, 

−

 

obsłużyć maszyny szyjące ściegiem łańcuszkowym, 

−

 

obsłużyć maszyny szyjące skóry, 

−

 

obsłużyć maszyny specjalne do określonej operacji technologicznej, 

−

 

określić zasady czyszczenia i konserwacji maszyn do szycia, 

−

 

posłużyć się dokumentacją techniczno-technologiczną, 

−

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  ochrony  przeciwpożarowej 
podczas wykonywania połączeń elementów odzieży. 

 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  6 

4. 

MATERIAŁ NAUCZANIA

 

 

 

4.1.  Zasady organizacji stanowiska pracy  

 

4.1.1. Materiał nauczania 

  

 

Stanowisko  pracy  to  część  powierzchni  sali  produkcyjnej  wyposażona  w  maszynę 

i urządzenia pomocnicze. 

Dobrze zorganizowane  i  wyposażone  stanowisko  pracy  jest  konieczne  do  wykonywania 

wyznaczonych dla pracownika zadań. Na stanowisku pracy narzędzia i przybory powinny być 
w zasięgu rąk pracownika, a ich rozmieszczenie zgodne z kolejnością stosowania. 

Narzędzia to urządzenia robocze, za pomocą których pracujący zmienia kształt surowca: 

nożyce, igła, żelazko, maszyna. 

Przybory  to  wszystkie  przedmioty  pomocnicze  ułatwiające  prace  i  polepszające  jakość 

wykonania wyrobów, np: taśma centymetrowa, szpilki, kreda krawiecka, naparstek,  

Na  stanowisku  pracy  ręcznej  powinny  się  znajdować  wszystkie  podstawowe  narzędzia, 

jak  igły,  nożyce,  naparstek,  szpilki,  miarki,  kreda  oraz  poduszeczka  na  szpilki  i  pudełka  na 
drobiazgi.  Wszystkie  te  rzeczy  powinny  mieć  swoje określone  miejsca,  zgodnie  z  zasięgiem 
ręki, która je ujmuje w czasie pracy. Nożyczki, igły, szpilki powinny się znajdować po prawej 
stronie  stołu,  zaś  pudełka  na  drobiazgi po  stronie lewej.  Środek  stołu  pozostawia  się zwykle 
wolny na rozłożenie pracy. 

Przy pracy ręcznej należy zachować postawę swobodną, siedzieć na całym krześle, plecy 

powinny  być  podparte  pod  łopatkami,  nogi  umieszczone  na  podnóżku.  Przy  pracy  ręcznej 
nie należy opuszczać zbyt nisko głowy i nie garbić się.  

Niewłaściwe  przechowywanie  i  trzymanie  igieł  lub  szpilek  przy  pracy  ręcznej  może 

zagrażać zdrowiu,  nie  należy  wpinać  igieł  i  szpilek w odzież ani brać  ich do ust. Przy pracy 
nożycami  nie  wolno:  zostawiać  ich  otwartych  na  stole,  nosić  nożyczek  otwartych  ostrzami 
do góry,  rzucać  nożyczek  w  celu  podania  komuś.  Podając  nożyce  należy  skierować 
je uchwytami, trzymając za złożone końce. 

Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:  

−

 

dogodna pozycja w czasie pracy, 

 

 

 

Rys. 1. Pozycja prawidłowa [4. s. 67] 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  7 

−

 

znajomość ruchów pracownika podczas pracy, 

−

 

bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń. 
Bardzo duży wpływ na wynik pracy ma prawidłowe oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja 

i zabezpieczenie przed hałasem. 

Ważnym  czynnikiem  wypływającym  na  bezpieczną  pracę  przy  wykonywaniu  czynności 

maszynowych  jest  odzież  robocza.  Osoba  szyjąca  na  maszynach  szwalniczych  powinna  być 
ubrana  w  fartuch  ochronny  z  długim  rękawem.  Szwaczka  powinna  mieć  związane  włosy 
i zdjęte wszelkie ozdoby typu: korale, wisiorki, bransolety itp. Zastosowanie się do tych zasad 
pozwoli  uniknąć  wkręcenia  się  włosów  lub  ozdób  w  wirujące  części  maszyny.  Należy 
również pamiętać o wygodnym obuwiu na gumowej podeszwie. 

Prawidłowa  organizacja  miejsca  pracy  powinna  uwzględniać  wymiary  ludzkiego  ciała. 

Odnosi się to zarówno do regulacji wysokości stołów, jak i zapewnienia wystarczającej ilości 
miejsca.  Ilość  niezbędnej  przestrzeni  zależy  od  wykonywanego  zadania  i  metody  jego 
wykonania. Człowiek siedzący podczas szycia nie powinien być odchylony od pionu o więcej 
niż 20 cm, odległość oczu od stołu roboczego powinna wynosić ok. 40 cm.  

Właściwa  organizacja  miejsca  pracy  musi  uwzględniać  czas  trwania  pracy  i  stopień 

obciążenia  pracownika.  Należy  tu  wymienić  likwidację  lub  zmniejszenie  natężenia 
szkodliwych wpływów otoczenia, jak hałas czy szkodliwe substancje oraz właściwą regulację 
oświetlenia i klimatyzację.  

Prawidłowa  pod  względem  psychologicznym  organizacja  miejsca  pracy  polega  na  tym, 

aby było ono przyjemne.  

Stanowiska  pracy  powinny  być  wyposażone  w  podstawowe  informacje  techniczne, 

jak tabele, skale. 

Organizacja  pracy  polega  na  tworzeniu  optymalnego  układu  między  pracownikiem, 

środkami produkcji i przedmiotem pracy. 

 

Organizacja stanowisk

pracy

Metoda pracy

Technologia pracy

Warunki pracy

 

 

 
Metoda  pracy  to  planowany  sposób  przebiegu  pracy,  np.  nieproduktywnych ruchów rąk 

można uniknąć dzięki zastosowaniu urządzenia obcinającego nitki. 

Technologia  pracy  jest  stosowana  do  wykonania  określonego  zadania.  Przykładem 

technologii pracy przy łączeniu szwów jest klejenie lub łączenie nićmi na automatach. 

Na wydajność pracy wpływają warunki pracy i właściwie zorganizowane miejsce pracy. 

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  8 

Tabela 1. Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby zapobiegania wypadkom [4, s. 56]. 

Czynniki stanowiące zagrożenie 

Sposoby zapobiegania wypadkom 

Podczas szycia 
Zranienie dłoni podczas naprawy i czyszczenia 
maszyny. 

Ustawianie i czyszczenie maszyn po odłączeniu 
dopływu prądu. 

Zranienie oczu przez odpryskujące odłamki 

Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzeń 
zabezpieczających oczy. Używanie okularów 
ochronnych. 

Ukłucie igłą w palec 

Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzenia 
ochraniającego palce. 

Zranienie spowodowane przyrządami 
pomocniczymi 

Odkładanie nożyc i igieł po użyciu na właściwe 
miejsce 

Podczas warstwowania i krojenia 
Zranienie dłoni o warstwowarkę 

Wyłączenie warstwowarki przy pracach 
kontrolnych 

Rany dłoni spowodowane ostrzami narzędzi do 
krojenia 

Przed włączeniem maszyny odpowiednio ustawić 
urządzenie ochraniające palce. 

Podczas stabilizacji 
Przygniecenie dłoni między płytami prasy 

Codziennie sprawdzać stan urządzeń 
ostrzegających o niebezpieczeństwie 
 

Oparzenie gorącymi płytami pras 

Nie dotykać płyt prasy i wlotu do prasy podczas 
korekty ułożenia materiału 

Przygniecenie dłoni podczas podawania 
i odbierania części odzieży 

Jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić 
jedna osoba 

Podczas prasowania 
Oparzenie spowodowane parą wydostającą się 
z pras 

Parę doprowadzać po zamknięciu prasy 

Zgniecenie dłoni między płytami prasy  
Porażenie prądem 

jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić 
tylko jedna osoba; dotknięcie ramy ochronnej 
przerywa zamknięcie prasy 

Podczas usuwania plam 
Choroby spowodowane wdychaniem oparów 
 

Sprawdzać stan urządzeń odsysających.  

Na terenie zakładu pracy 
Obrażenia spowodowane upadkami 

Utrzymywać porządek i czystość w miejscu pracy 

Obrażenia wewnętrzne spowodowane 
połknięciem igły 

Odkładać igły do specjalnych pojemniczków 

Porażenie prądem 

Zawiadamiać osoby o usterkach instalacji 
elektrycznych, nie usuwać usterek osobiście. 

Obrażenia odniesione podczas transportu towarów 
na terenie zakładu 

Nie przenosić na raz zbyt dużej ilości towarów. 
Uważać na to, aby mieć wolne pole widzenia. 
Ciężary podnosić z pozycji kucającej, a w miarę 
możliwości używać urządzeń pomocniczych. 

 

Ekologia 

Działania  ludzkie  powinna  cechowac  dbałość  o  środowisko  i  odpowiedzialność  za  nie, 

gdyż  zadaniem  każdego  pokolenia  jest  ochrona  gatunku  ludzkiego  i  środowiska.  W  zakres 
tych działań wchodzi również produkcja odzieży. Dlatego zarówno podczas jej wytwarzania, 
jak i eksploatacji, powinno zwracać się uwagę na wpływ tych działań na środowisko. 

Działania przyczyniające się do ochrony środowiska: 

−

  unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska, 

−

  zmniejszanie konsumpcji w wyniku planów oszczędnościowych, 

−

  odzyskiwanie materiałów (recykling). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  9 

Dzięki  zbiórkom  odzieży  używanej  i  dalszej  jej  eksploatacji  można  przedłużyć  czas 

„życia”  odzieży.  Starą  odzież  można  przerobić  w  procesie  odzyskiwania,  np.  na  materiały 
antyakustyczne  i wełnę do czyszczenia urządzeń. Sposób likwidacji danego  materiału zależy 
od  jego  rodzaju.  Celuloza  i  włókna  roślinne  butwieją,  mogą  być  więc  składowane 
na wysypiskach. Włókana syntetyczne butwieją bardzo powoli lub nie butwieją wcale. Można 
je rozłożyć na czynniki pierwsze stosując specjalne procesy lub je spalić.  
Ochrona przeciwpożarowa  

Zapobieganie pożarom w dużej mierze zależy od organizacji działania pracowników.  

W  razie  wybuchu  pożaru  należy  natychmiast  powiadomić  straż  pożarną,  nie  otwierać  okien 
i drzwi,  gdyż  dodatkowy  pęd  powietrza  wzmaga  ogień.  Uniknięcie  paniki,  znalezienie 
właściwych  wyjść,  szybka  ewakuacja  ludzi  zapobiega  wypadkom  zbiorowym.  W  technice 
obrony  biernej  przed  pożarami  najważniejsze  jest  ugaszenie  ognia,  zanim  przekształci 
się w pożar, dlatego niezwłocznie należy użyć gaśnicy, która znajduje się w pomieszczeniu. 

Dla  zabezpieczenia  pierwszej  pomocy  w  poszczególnych  pomieszczeniach  pracy 

powinny  znajdować  się  apteczki,  wyposażone  w  środki  opatrunkowe,  dezynfekujące, 
na oparzenia,  ustnik  do  sztucznego  oddychania.  Przy  każdej  apteczce  powinna  znajdować 
się instrukcja udzielania pierwszej pomocy.  

 
4.1.2. Pytania sprawdzające 

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Co oznacza pojęcie: stanowisko pracy? 
2.  Co oznacza skrót bhp? 
3.  Jak powinno być zorganizowane stanowisko pracy ręcznej? 
4.  Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy ręcznej? 
5.  Jaką odzież roboczą należy zastosować na stanowisku pracy maszynowej? 
6.  Jak wygląda właściwa postawa na stanowisku pracy maszynowej? 
7.  Jakie znasz czynniki stanowiące zagrożenia w zakładzie odzieżowym? 
8.  Jaki  wpływ  na  środowisko  ma  produkcja  odzieży  i  jakie  działania  przyczyniają  się  do 

ochrony środowiska? 

9.  Jak zachować się w czasie wybuchu pożaru w pomieszczeniu? 
10.  Co powinno znajdować się w apteczce pierwszej pomocy? 

 

4.1.3. Ćwiczenia 

 

 

Ćwiczenie 1 

Wybierz  i  prawidłowo  poukładaj  na  swoim  stole  do  prac  ręcznych przybory  i  narzędzia 

potrzebne do szycia ręcznego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać selekcji narzędzi i przyborów potrzebnych do pracy ręcznej, 
2)  nożyczki,  igły,  szpilki,  miara  krawiecka,  nici,  linijka,  mydełko  krawieckie,  naparstek 

powinieneś położyć po prawej stronie stołu, 

3)  pudełko na drobiazgi (haftki, agrafki, guziki) po lewej stronie, 
4)  zorganizować stanowisko pracy ręcznej zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
5)  zaprezentować stanowisko i wyjaśnić zasadę ułożenia rzeczy, 
6)  nazwać wszystkie narzędzia i przybory do pracy ręcznej. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 10 

 Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

stół do pracy ręcznej, 

−

 

nożyczki,  igły,  szpilki,  miara  krawiecka,  nici,  linijka,  mydełko  krawieckie,  naparstek, 
pudełka z haftkami, agrafkami, guzikami, 

−

 

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska. 

 
Ćwiczenie 2 

Usiądź  prawidłowo  przy  maszynie  i  opisz  swoją  postawę.  Powiedz  na  jakie  czynniki 

należy zwrócić uwagę. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 

 Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  usiąść na krześle przy maszynie szwalniczej, 
2)  przyjąć postawę  wyprostowaną  –  odchylenie  od pionu  nie  powinno  przekraczać  20  cm, 

odległość oczu od stopki powinna wynosić 40 cm, 

3)  zwrócić uwagę na prawidłowe oświetlenie miejsca pracy, 
4)  zwrócić 

uwagę 

na 

prawidłowe 

ogrzewanie 

w 

pomieszczeniu, 

wentylację 

i zabezpieczeniem przed hałasem, 

5)  zwrócić uwagę na obecność urządzenia ochraniającego palce przed przeszyciem, 
6)  zapoznać się z informacjami technicznymi maszyny, 
7)  dokonać prezentacji ćwiczenia. 
 

 Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna szwalnicza z zabezpieczeniami, 

−

 

krzesło, 

−

 

prawidłowo wyposażona sala warsztatowa pod względem bhp i ergonomii pracy, 

−

 

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska. 

 
Ćwiczenie 3 

Przeanalizuj  jakie  zagrożenia  mogą  Cię  ewentualnie  spotkać  w  pracowni  wytwarzania 

odzieży jeżeli nie będziesz przestrzegał przepisów bhp. 

Zaproponuj jedno ostrzegawcze hasło bhp i zapisz dużymi literami na arkuszu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  przejść się po pracowni i wyszukać ewentualne czynniki zagrożeń, 
2)  skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem, 
3)  zapisać obserwacje na arkuszu papieru, 
4)  zaprojektować hasło ostrzegawcze bhp i zapisać go dużymi literami na arkuszu papieru, 
5)  dokonać prezentacji ćwiczenia. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyny odzieżowe szwalnicze i prasowalnicze,  

−

 

duży arkusz szarego papieru, 

−

 

kolorowe mazaki, 

−

 

tablica do przypięcia arkusza papieru, 

−

 

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 11 

Ćwiczenie 4 

Opracuj instrukcję bhp dla stanowiska prasowania ręcznego.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 

 Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  wypisać wszystkie czynniki zagrożeń na stanowisku prasowalniczym, 
2)  skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem, 
3)  zapoznać się z instrukcją techniczną żelazka, 
4)  opracować instrukcję bhp, 
5)  zaprezentować ćwiczenie. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

instrukcja techniczna obsługi żelazka, 

−

 

stanowisko prasowalnicze, 

−

 

arkusz papieru, 

−

 

mazaki, 

−

 

tablica do prezentacji, 

−

 

instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska. 

 

4.1.4. Sprawdzian postępów    

 
Czy potrafisz: 
 

 

Tak 

 

Nie 

1)   prawidłowo zorganizować stanowisko pracy ręcznej? 

 

 

2)    usiąść przy maszynie zgodnie z zaleceniami ergonomii pracy? 

 

 

3)   wyjaśnić pojęcie ergonomia pracy? 

 

 

5)    zapobiec  wypadkom  na  różnego  typu  stanowiskach  pracy  w 

  zakładzie? 

 

 

6)    wymienić  czynniki  wpływające  negatywnie  na  środowisko  związane 

  z rozwojem przemysłu odzieżowego? 

 

 

7)    określić  w  jaki  sposób  można  chronić  środowisko  w  przemyśle 

  odzieżowym? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 12 

4.2.   Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego 

 

4.2.1. Materiał nauczania 

 

Nowoczesne  maszyny  do  szycia  i  nowe  metody  łączenia  materiałów  wyeliminowały 

prawie  potrzebę  szycia  ręcznego.  Jednak  w  pewnych  sytuacjach  zastosowanie  ściegów 
ręcznych jest konieczne, gdyż zapewnia wysokiej jakości wykończenie. Ściegi ręczne można 
podzielić  na  ściegi  trwałe  i  pomocnicze.  Do  ściegów  pomocniczych  zaliczamy  takie,  które 
są usuwane przed ukończeniem wyrobu. Ściegi trwałe są częścią odzieży. 

Szycie ręczne odbywa się za pomocą igły ręcznej i naparstka. Igłę można nawlekać nicią, 

używając  nawlekacza  z  cienkiego  drutu.  W  czasie  nawlekania  igłę  należy  trzymać  w  lewej 
ręce,  a  nici  w  prawej.  Naparstek  nakłada  się  na  środkowy  palec  prawej  ręki.  Ściegi  ręczne 
wykonuje się w materiale uchwyconym lewą ręką.  

Ściegiem  nazywamy  układ  nitki  wprowadzonej  do  tkaniny  za  pomocą  igły.  Ścieg  jest 

podstawowym elementem szycia, który pozwala na łączenie materiałów.  

W  oparciu  o  materiały  Centralnego  Ośrodka  Badawczo-Rozwojowego  Przemysłu 

Odzieżowego podział ściegów wygląda następująco: (rys.2) 

 

ŚC IEG I

W E W N Ę T R Z N E

prze d igłą

za igłą

stębno w y

fastrygow y

pęte lkow y

kryty

dz ierga n y

B R Z E Ż N E

O Z D O B N E

sz nurecz kow y

ob rz uca ny

łańcuszkow y

gałąz kow y

krz yż ykow y

z akopiański

m ereż kow y

z ygz akow y

pikow y

 

Rys. 2. Klasyfikacja ściegów ręcznych [7, s. 7]. 

 

Ściegi wewnętrzne: 

1.  Ścieg przed igłą (rys. 3) 

Jest podstawowym ściegiem wykonywanym od strony prawej do lewej lub z góry na dół. 

Składa  się  z  dwu  jednakowej  długości  części,  z  których  jedna  jest  widoczna  na  wierzchniej 
stronie materiału a druga na spodniej stronie materiału.

 

 

 

 
 

Rys. 3. Ścieg przed igłą [7, s. 9] 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 13 

2.  Ścieg fastrygowy (rys. 4) 

Wykonuje  się  tak,  jak  ścieg  przed  igłą.  Dłuższa  część  jest  widoczna  na  wierzchniej 

stronie materiału fastrygowanego. Stosuje się do chwilowego łączenia dwu warstw tkaniny.  

 

 

Rys. 4. Ścieg fastrygowy  [7, s.9] 

 

3.  Ścieg stębnowy (rys. 5) 

Powstaje  w  ten  sposób,  że  przy  wykonywaniu  każdego  ściegu  cofa  się  igłę  i  wkłuwa 

w miejsce  zakończenia  poprzedniego  ściegu.  Na  stronie  wierzchniej  widoczne  są  odcinki 
równe  ½  długości  ściegu  spodniego.  Stosuje  się  w  miejscach  trudnych  do  wykonania 
na maszynie.  

 

 

Rys. 5. Ścieg stębnowy [7, s. 9] 

 

4.  Ścieg za igłą (rys. 6) 

Wykonuje  się  podobnie  jak  ścieg  stębnowy.  Różnica  polega  na  tym,  że  cofa  się  igłę 

i wkłuwa  w  połowie  odległości  do  poprzedniego  ściegu.  Na  stronie  wierzchniej  widoczne 
są odcinki  równe  1/3  długości  ściegu  spodniego.  Stosuje  się  przy  fastrygowaniu  bardzo 
grubych tkanin, aksamitów. 

 

 

Rys. 6. Ścieg za igłą [7, s. 9] 

 

5.  Ścieg pętelkowy (rys. 7) 

Powstaje  z  kolejnego  wykonania  jednego  ściegu  za  igłą  i  jednego  ściegu  przed  igłą 

z niedociągniętą nitką w kształcie pętelki. Jest stosowany do przenoszenia konturów elementu 
wyrobu  odzieżowego  na  drugą  warstwę  materiału  i  oznaczania  form  lub  znaków  spotkań. 
Inny  sposób  wykonania  tego  ściegu,  to  ścieg  przed  igłą  z  niedociągniętą  nitką  w  kształcie 
pętelki. 
 

 

 

Rys. 7. Ścieg pętelkowy [7, s.9]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 14 

Ścieg kryty (rys. 8) 

Jest  niewidoczny  po  stronie  wierzchniej.  Stanowi  krótki  odcinek  nitki  łączącej  dwie 

warstwy tkaniny, z których jedna jest załapana do połowy jej grubości, a druga – za krawędź 
podwinięcia obrębu. Służy do podszywania obrębów.  

 

 

 

Rys. 8. Ścieg kryty [7, s. 9] 

 

6.  Ścieg pikowy (rys. 9) 

Łączy  dwie  warstwy  tkaniny,  z  których  spodnia  jest  załapana  do  połowy  jej  grubości. 

Służy do łączenia tkaniny wierzchniej z wkładem usztywniającym.  

 

 

Rys. 9. Ścieg pikowy [7, s. 9] 

 
Ściegi brzeżne 
1.  Ścieg obrzucany (rys. 10) 

Jest to szereg równych i równoległych odcinków skośnych do brzegów tkaniny, z których 

jedna  połowa  widoczna  jest  po  stronie  wierzchniej,  a  druga  po  spodniej  stronie.  Służy 
do zabezpieczania strzępiących się brzegów materiału.  

 

Rys. 10. Ścieg obrzucany [7, s. 10] 

 

2.  Ścieg dziergany (rys.11) 

Jest  to  szereg  równych  i  równoległych  odcinków  prostopadłych  do  brzegów  tkaniny, 

zakończonych  powiązaniem  nitki  wzdłuż  wykończonego  brzegu.  Służy  do  zabezpieczanie 
brzegów tkaniny przez strzępieniem się, dziergania dziurek i haftu.  

 

Rys. 11. Ścieg dziergany [7, s. 10] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 15 

Ściegi ozdobne 
1.  Ścieg sznureczkowy (rys. 12) 

Jest  odwrotnością  ściegu  stębnowego.  Składa  się  z  części  widocznej  na  stronie 

wierzchniej  (o  całej  długości  ściegu)  i  z  części  widocznej  na  spodniej  stronie  o  długości 
równej połowie ściegu.  

 

 

Rys. 12. Ścieg sznureczkowy [7, s. 11] 

 

2.  Ścieg łańcuszkowy (rys. 13) 

Stanowi szereg ogniw, z których każde wychodzi z poprzedniego.  
 

 

Rys. 13. Ścieg łańcuszkowy [7, s. 11] 

 

3.  Ścieg gałązkowy (rys. 14) 

Składa  się  z  dwóch  szeregów  ukośnie  do  siebie  skierowanych  ściegów.  Ściegi  jednego 

szeregu znajdują się w połowie między ściegami drugiego szeregu. 

 

 

Rys. 14. Ścieg gałązkowy [7, s. 11] 

 

4.  Ścieg krzyżykowy (rys. 15) 

Stanowi  szereg  równoległych,  skośnych  odcinków  jednakowej  długości,  krzyżujących 

się ze sobą w połowie szerokości.  

 

 

Rys. 15. Ścieg krzyżykowy [7, s. 11] 

 

5.  Ścieg mereżkowy (rys.16) 

Jest ściegiem ozdobnym, który można stosować również do wykończenia obrębu.  
 

 

Rys. 16. Ścieg mereżkowy [7, s. 11] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 16 

 

6.  Ścieg zakopiański (Janina) (rys. 17) 

Składa  się  ze  skośnych  odcinków  nitek  ułożonych  w  dwóch  różnych  kierunkach, 

krzyżujących się ze sobą na dwóch różnych poziomach.  

 

Rys. 17. Ścieg zakopiański [7, s. 11] 

 

7.  Ścieg zygzakowy (rys. 18) 

Składa  się  ze  skośnych  odcinków  nitek  ułożonych  pod  jednakowym  kątem  względem 

siebie i stykających się ze sobą końcami.  

 

Rys. 18. Ścieg zygzakowy [7, s. 11] 

 

 

Ściegi  ozdobne  służą  do  ozdabiania  różnego  rodzaju  odzieży,  bielizny  osobistej 

i stołowej.  Na  podstawie  poznanych  ściegów  ozdobnych  można  komponować  dalsze, 
urozmaicone ich odmiany. 
Narzędzia, przybory i przyrządy krawieckie 

Do  szycia  ręcznego  należy  dobierać  odpowiedni  rodzaj  nici  (najlepsze  są  bawełniane 

i jedwabne) oraz właściwą igłę do wykonania ściegu. 

Igły  do  szycia  dzieli  się  ze  względu  na  ich  grubość  i  długość  oraz  na  zastosowanie: 

do szycia, do haftowania i do cerowania. O zastosowaniu igły o określonej długości i grubości 
decyduje  rodzaj  materiału,  nitki  i  techniki  szycia.  Igły  do  szycia  są  wyrabiane  ze  stali 
i niklowane.  Powinny  być  sprężyste,  gładkie  i  ostro  zakończone.  Igły  niezaostrzone 
są przeznaczone  do  haftowania  materiałów  wykonanych  z  grubych  nitek  (np.  haftowanie 
krzyżykami na kanwie) (rys. 19). 

 

 

Rys. 19. Budowa igły [4, s. 23] 

 

Szpilki  wyrabia  się  ze  stali,  mosiądzu  lub  tworzyw  sztucznych.  Zastosowanie  i  rodzaj 

materiału  decydują  o  długości,  grubości  i rodzaju stosowanych  szpilek.  Wyróżniamy szpilki 
stalowe (o dł. od 30 do 40 mm) i szpilki ze szklaną główką (o dł. od 30 do 48 mm) (rys. 20). 

 

 

Rys. 20. Szpilki: a) stalowa i b) ze szklaną główką [4, s. 23] 

 

Naparstki  wyrabia  się  ze  stali  lub  mosiądzu.  Mają  one  charakterystyczne  zagłębienia, 

którą  zadaniem  jest  zapobiegać  ześlizgiwaniu  się  igły.  Naparstek  chroni  środkowy  palec 
i ułatwia  pracę.  Wyróżniamy  naparstki  z  wierzchołkiem  zamkniętym  rys.21a  (o  średnicy  od 
14 do 18 mm) i z wierzchołkiem otwartym rys. 21.b (o średnicy od 14 do 20 mm). 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 17 

                                                           a)                    b) 

 

Rys. 21. Naparstek: a) z wierzchołkiem zamkniętym i b) z wierzchołkiem otwartym [4, s. 23] 

 
Nożyce to narzędzie  stosowane do cięcia. Składają się z dwu  noży połączonych ze sobą 

obrotowo  nitem  lub  śrubą  i  zakończone  uchwytem  (rys.  22).  Działają  one  na  zasadzie 
podwójnej dźwigni.  

W odzieżownictwie wyróżniamy wiele odmian nożyc: 

−

 

nożyce krawieckie (służące do krojenia materiału), 

−

 

do cięcia papieru, 

−

 

ręczne, 

−

 

ząbkowane, 

−

 

do wycinania dziurek, 

−

 

hafciarskie, 

−

 

z jednym uchwytem (do obcinania nitek), 

−

 

szablonowe (do cięcia grubych kartonów). 
Należy  pamiętać  o  należytej  konserwacji  nożyc,  aby  były  zawsze  dobrze  naostrzone, 

wytarte z kurzu po pracy. Po pracy nożyce należy chować w miejscu do tego przeznaczonym. 

 

Rys. 22. Budowa nożyc [4, s. 24] 

 

Taśma  centymetrowa  to  pasek  tkaniny  z  powłoką  z  tworzywa  sztucznego  o  szerokości 

od 1,5  do  2  cm  i  długości  1,5  m.  Taśma  centymetrowa  jest  oznaczona  po  obu  stronach 
podziałką centymetrową (rys. 23). 

 

Rys. 23. Taśma centymetrowa [4, s. 22] 

 

Mydełko krawieckie wytwarza się z różnych substancji, np. z mydła, talku kredy, wosku. 

Mydełko służy  do zaznaczania  linii cięć, znaków korekcyjnych i do wykonywania oznaczeń 
na wierzchniej warstwie materiału (rys. 24) 

 

Rys. 24. Mydełko krawieckie [4, s. 22] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 18 

Linijka  krawiecka  jest  wykonana  z  elastycznego  tworzywa  sztucznego,  długości 

od 20 do 30  cm,  z  podziałką  centymetrową  i  karbowanym  brzegiem  (rys.  25). Wykorzystuje 
się ją do mierzenia  krótkich  odcinków,  np.  odległość  między  dziurkami.  Przydatne  również 
będą ekierki krawieckie, które wykorzystuje się w dziale przygotowania produkcji. 

 

 

 

Rys. 25. Linijka krawiecka [4, s. 22] 

 

Rozcinacz  stosuje  się  do  przecinania  dziurek  obszywanych  maszynowo.  Haczykowata 

część krojąca jest zakończona ostrzem (rys. 26). 

 

Rys. 26. Rozcinacz [4, s. 25] 

 

W  krawiectwie  lekkim  stosuje  się  jeszcze  wiele  przyborów  pomocniczych, 

które pozwalają  na  lepsze  zorganizowanie  pracy  i  jej  uporządkowanie.  Takimi  przyborami 
są poduszeczka na igły i szpilki, pudełko na agrafki, haftki, guziki. 

 

4.2.2. Pytania sprawdzające

 

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  W jaki sposób odbywa się szycie ręczne? 
2.  Co to jest ścieg? 
3.  Jak dzielimy ściegi ręczne? 
4.  Jakie znasz ściegi wewnętrzne? 
5.  Jakie znasz ściegi brzeżne? 
6.  Jakie znasz ściegi ozdobne? 
7.  Jak dobieramy igły do szycia ręcznego? 
8.  Który z przyborów służy do ochrony palca? 
9.  Jakie są rodzaje nożyc? 
10.  Jakie znasz narzędzia i przybory stosowane w szyciu ręcznym? 
11.  Gdzie zastosujesz ściegi ozdobne? 
12.  Do czego służy ścieg fastrygowy? 
 

4.2.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Uszereguj  ilustracje  przedstawiające  ściegi  ręczne  zgonie  z  klasyfikacją,  przyklej 

na arkuszu papieru i wykonaj podpisy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  rozpakować kopertę i zapoznać się z jej zawartością, 
4)  zaprojektować wygląd końcowy ćwiczenia, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 19 

5)  przykleić ilustracje zgodnie z podziałem ściegów, 
6)  wykonać napisy pod ilustracjami, 
7)   zaprezentować ćwiczenie przez lidera grupy. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

katalogi, wzorniki ściegów, Polskie Normy PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6, 

−

 

koperta z ilustracjami ściegów, arkusz papieru, mazaki. 

 
Ćwiczenie 2 

Wykonaj próbnik ze ściegami ręcznymi: wewnętrznymi, ozdobnymi i brzeżnymi według 

klasyfikacji. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  wykroić z płótna próbnik o wymiarach 25 x 30 cm, 
4)  dobrać odpowiednie igły i nici do zadania, 
5)  wykonać ściegi wewnętrzne: przed igłą, fastrygowy, stębnowy, za igłą, pętelkowy, kryty, 

pikowy, 

6)  wykonać ściegi brzeżne: obrzucany, dziergany, 
7)  wykonać  ściegi  ozdobne:  sznureczkowy,  łańcuszkowy,  gałązkowy,  krzyżykowy, 

mereżkowy, zakopiański, zygzakowy, 

8)  dokonać analizy ćwiczenia, 
9)  zaprezentować pracę. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

katalogi, wzorniki ściegów, PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6, 

−

 

białe  płótno,  nici  bawełniane  (mulina),  karnet  igieł,  naparstek,  linijka,  miara krawiecka, 
nożyce. 

 
Ćwiczenie 3 

Zaprojektuj i wykonaj zdobienie serwetki o wymiarach 40 x 40 cm dowolnymi ściegami 

ozdobnymi. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  wykonać projekt zdobienia serwetki, 
4)  wykroić serwetkę zgodnie z wymiarami, 
5)  dobrać odpowiednie nici i igły, 
6)  przenieść wzór na tkaninę, 
7)  wykonać zdobienie serwetki, 
8)  uprasować gotową serwetkę, 
9)  zaprezentować pracę. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 20 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

płótno białe, nici bawełniane (różne kolory muliny), karnet igieł, naparstek, linijka, miara 
krawiecka, nożyce,  

−

 

żelazko elektryczno-parowe, 

−

 

katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 4 

Zastosuj  ścieg  fastrygowy  do  połączenia  dwóch  kawałków  materiału  o  wymiarach 

10 x 30 cm. Ścieg  fastrygowy wykonaj po dłuższym  boku prostokątów, w odległości 1,5 cm 
od brzegu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  wykroić z dowolnego materiału dwa prostokąty o wymiarach 10 x 30 cm, 
4)  spiąć szpilkami dwa kawałki materiału, 
5)  narysować mydełkiem krawieckim linię wzdłuż dłuższego boku, w odległości 1,5 cm od 

brzegu, 

6)  wprowadzić wzdłuż narysowanej linii ścieg fastrygowy, 
7)  sprawdzić wykonanie ściegu fastrygowego, 
8)  zaprezentować wykonaną pracę. 
  

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

materiał, nici bawełniane, karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka, nożyce,  

−

 

katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6. 

 
 

4.2.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 

 

 

Tak 

 

Nie 

1)   zorganizować stanowisko do pracy ręcznej? 

 

 

2)    wykonać ściegi wewnętrzne? 

 

 

3)    wykonać ściegi brzeżne? 

 

 

4)    wykonać ściegi ozdobne? 

 

 

5)   podać  nazwy  narzędzi  i  przyborów  używanych  w  czasie  wykonywania  
       ćwiczeń? 

 

 

6)   posłużyć się wszystkimi narzędziami i przyborami krawieckimi? 

 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 21 

4.3.   Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych 

 

4.3.1. Materiał nauczania  

 
Klasyfikacja maszyn szwalniczych 

Maszyny  stosowane  do  wytwarzania  odzieży  są  klasyfikowane  według  różnych 

kryteriów, np. w zależności od rodzaju tworzonego ściegu i jej zastosowania: 

 

Tabela 2. Podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania [12, s. 10] 
 

SZWALNIA 

– Stębnówka 
– Łańcuszkowa 
– Overlock 
– Wieloigłowa 
– Podszywarka 
– Fastrygówka 
– Zygzakówka 
– Półautomaty 
– Automaty 

 
Drugi  podział  dotyczy  tylko  maszyn  szwalniczych,  biorąc  pod  uwagę  różne  kryteria, 

np. konstrukcję mechanizmów, budowę maszyn.  
 

Tabela 3. Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria [12, s. 11] 
 

Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria 

Płaska 

Ramieniowa 

Słupkowa 

 

Kształt  płyty głowicy 

Wypukła 
Jednoigłowa 
Dwuigłowa 
Kilkuigłowa 

 

Liczba igieł 

Wieloigłowa 
Prosta 

Kształt igły 

Łukowa 
Jednonitkowa 
Dwunitkowa 
Kilkunitkowa 

 
Liczba nici 

Wielonitkowa 
Wahadłowy 
Obrotowy (rotacyjny) 

 
Rodzaj chwytacza 

Płaski dźwigniowy 
Skokowy 
Dolny 
Różnicowy 

 
Rodzaj transportu 

Kombinowany 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 22 

Stębnowy 
Łańcuszkowy 

 
Rodzaj ściegu 

Zygzakowy 
Ręczne 
Półautomatyczne 
Automatyczne 

 
Prowadzenie obrabianego materiału 

Wspomagane komputerem 
Zwykła 
Średniobieżna 

 
Osiągana wydajność 

Szybkobieżna 

 

Podziału maszyn można również dokonać na podstawie ściegów jakie tworzą. 

 

Rodzaje ściegów maszynowych 

W  katalogu  międzynarodowym  wymienia  się  sześć  rodzajów  (klas)  ściegów  –  

PN-83/P-84502.  Rysunek  ściegu  odczytuje  się  od  prawej  strony.  Nici  igły  są  oznaczone 
kolorem  żółtym,  nić  chwytacza  i  czółenka  –  czerwonym,  inne  nici  niebieskim,  brzeg 
materiału jest zaznaczony cienką linią ciągłą. 

 

Tabela 4. Rodzaje ściegów maszynowych [4 str.27]. 

Nazwa 

Cechy charakterystyczne i zastosowanie 

Ścieg  ten  jest  wykonywany  z  jednej  nitki. 
Każda  pętla  jest  przytrzymywana  przez 
następne.  Prawa  i  lewa  strona  szwu  różnią  się 
między  sobą.  Ścieg  ten  łatwo  się  pruje,  jest 
dość elastyczny. 
Stosowany  głównie  do  fastrygowania  brzegów 
odzieży. 

 

Przy  każdym  ruchu  igły  cały  zapas  nitki  musi 
zostać  przeprowadzony  na  drugą  stronę 
materiału.  Nitka  jest  przytrzymywana  przez 
materiał.  Ścieg  ten  można  wykonywać  ręcznie 
lub maszynowo. 
Nadaje  się  on  szczególnie  do  zszywania 
brzegów materiału. 

 

Ściegi  tego  typu  powstają  z  dwóch  systemów 
nitek  w  wyniku  przeplatania  się  nitki  igły 
z nitką  chwytacza.  Prawa  i  lewa  strona  szwu 
wyglądają  jednakowo.  Szew  ten  trudno  spruć, 
nie jest on elastyczny. 
Jest to ścieg uniwersalny 

 

 
 

Ścieg  ten  powstaje  z  połączenia  dwóch  nitek. 
Pętle  jednej  nitki  są  przeciągane  przez  igłę 
na drugą  stronę  materiału,  gdzie  za  pomocą 
chwytacza  splatają  się  z  druga  nitką.  Prawa  
i  lewa  strona  szwu  różnią  się  między  sobą. 
Ścieg ten łatwo się pruje, jest dość elastyczny. 
Ścieg  ten  stosuje  się  jako  elastyczny  ścieg 
połączeniowy  (szczególnie  w  spodniach), 
do szycia dzianin i gładkich szwów, np szwów 
bocznych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 23 

Klasa 500  

 

Ścieg 504 

Ścieg  ten  jest  utworzony  z  jednej  lub  więcej 
splatających  się  ze  sobą  nitek.  Przynajmniej 
jedna z nitek okala brzeg tkaniny. 
Ścieg 

łańcuszkowy 

ma 

za 

zadanie,  

w zależności od rodzaju, chronić brzegi tkaniny 
lub łączyć je. 

 

Taki  rodzaj  ściegu  tworzy  się  z  czterech  nitek. 
Pętle  pierwszego  systemu  nitek  przeciąga  się 
pętle 

trzeciego 

systemu 

nitek 

ułożone 

na materiale, 

następnie 

pętle 

pierwszego 

systemu  przeciąga  się  na  druga  stronę 
materiału, gdzie splatają się z nitkami drugiego 
systemu. 
Ściegi  te  znajdują  zastosowanie  w  szwach 
płaskich,  przede  wszystkim  podczas  obróbki 
dzianin. 

 
Podstawowa maszyna szwalnicza – stębnówka prostościegowa i zygzakowa 

Maszyny  stębnowe  (czółenkowe)  dzieli  się  na  maszyny  prostościegowe  i  maszyny 

zygzakowe. 

Maszyna  stębnowa  prostościegowa  jest  podstawową  maszyną  szwalniczą.  Szyje 

ona ściegiem stębnowym prostym, który tworzy się z nici wzajemnie się przeplatających. Nić 
górna  jest  prowadzona  przez  uszko  igły,  a  nić  dolna  wychodzi  ze  szpuleczki  mechanizmu 
chwytacza.  Maszyna  do  szycia  wykonuje  pracę,  która  polega  na  tworzeniu  ściegów  wzdłuż 
linii prostej i łączeniu warstw materiałów (rys. 27a). 

Maszyny  zygzakowe  służą  do  tworzenia  stębnowego  dwunitkowego  ściegu 

zygzakowego. Ścieg  ten  powstaje  wówczas  gdy  kolejne  miejsca  przeplatania  się  nici  górnej 
z dolną  zostają  usytuowane  wzdłuż  linii  zygzakowatej.  Ścieg  ten  na  prawej  i  lewej  stronie 
jest jednakowy (rys.27b). 

 

 

 

Rys. 27a. Maszyna stębnowa prostościegowa [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy prosty [1, s. 64]. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 24 

            

 

 

Rys. 27b. Maszyna stębnowa zygzak [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy zygzakowy [1, s. 64] 

 
Części maszyny szwalniczej (rys. 28): 1 – głowica, 2 – podstawa, 3 – napęd.  

 

Rys. 28. Maszyna szwalnicza – części [12, s. 14] 

 

Głowica stanowi obudowę dla mechanizmów maszyny i może być wykonywana z żeliwa 

lub twardego tworzywa (plastyku).  

W  korpusie  głowicy  wyróżniamy  następujące  części  (rys.  29):  a  –  płytę,  b  –  kolumnę,  

c – ramię, d – czoło oraz pręty na szpulki i szereg prowadników nici 

 

 

Rys. 29. Części głowicy [12, s. 14] 

 

Kształt głowicy zależy od przeznaczenia maszyny. 
Budowa głowicy może być: 

 płaska 

−

 

stosowana we wszystkich maszynach ogólnego przeznaczenia, ułatwia 
szycie dużych, prostych elementów odzieży (rys. 30a). 

 ramieniowa 

−

 

stosowana w maszynach specjalnych, np. guzikarka, ryglówka, ułatwia 
wykonywanie  wyrobów  o  kształtach  cylindrycznych,  jak  rękawy, 
nogawki (rys. 30b), 

 kolumnowa 

−

 

stosowana  w  maszynach  specjalnych,  np.  fastrygówki,  ułatwia  
wszywanie rękawów do podkroju pachy (rys. 30c). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 25 

 

a)                                 

 

b) 

 

 

 c) 

Rys. 30. Formy budowy głowic a) płaska,  b) ramieniowa,  c) kolumnowa [12, s. 15] 

 

Podstawa  służy  do  zamocowania  głowicy.  Składa  się  z  płyty,  ram  bocznych  i  listew 

wzmacniających  konstrukcję.  Płyta  stolika  może  być  drewniana  lub  z  tworzywa,  służy 
do ułożenia obrabianych elementów odzieży. 

Maszyny  szwalnicze  są  napędzane  silnikami  elektrycznymi.  Silniki  mogą  być: 

z rozrusznikiem,  silnikiem  o  mocy  ciągłej,  silnikiem  sprzęgłowym  i  silnikiem  sterowanym 
elektronicznie. 
 
Mechanizmy maszyny stębnówki (rys. 31) 

Mechanizm  to  zespół  współpracujących  ze  sobą  ruchomych  elementów  maszyny 

spełniających określone zadanie, np. wiązanie ściegu.  
W maszynie szwalniczej wyróżnia się następujące mechanizmy: 

 

Mechanizm ruchu 
- wał główny 
 
Mechanizm wiązania ściegu 
- igielnica z igłą 
- chwytacz z bębenkiem 
- podciągacz nici 
 
Mechanizmy przesuwu materiału 
- transporter materiału 
- stopka dociskowa 
 
 
 
 

 

 

Rys. 31. Mechanizmy maszyny szwalniczej [12, s. 17]. 

Mechanizm ruchu 

Wał  główny  służy  do  nadania  ruchu  roboczego  wszystkim  mechanizmom  oprócz 

mechanizmu stopki. Wał główny to stalowy pręt umieszczony poziomo w części ramieniowej 
głowicy maszyny. Ruch napędowy otrzymuje od koła napędowego. W czasie jednego obrotu 
wału głównego o 360

°

 powstaje splot jednego ściegu stębnowego. 

Mechanizmy wiązania ściegu 

Igielnica  z  igłą – zadaniem  mechanizmu  jest doprowadzenie odpowiedniej długości  nici 

górnej  do  chwytacza  przez  warstwy  materiału.  Igła  jest  narzędziem  służącym  do  przebicia 
materiału. Igielnica  to stalowy  pręt osadzony pionowo w części  czołowej głowicy  maszyny. 
Jeden  obrót  wału  głównego  zamieniany  jest  przez  korbowód  na  jeden  pełny  ruch  igielnicy 
z pozycji najwyższej do najniższej i z powrotem. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 26 

Chwytacz  z  bębenkiem  –  zadanie  mechanizmu  polega  na  przeprowadzeniu  pętli  nici 

górnej wokół bębenka ze szpulką z nicią dolną w celu uzyskania przeplotu. 

W  pracy  chwytacza  wyróżnia  się  ruch  roboczy  i  ruch  jałowy.  Podczas ruchu  roboczego 

ostrze  chwytacza  załapuje  pętlę  nici  górnej  i  przeprowadza  ją  wokół  bębenka.  Ruch  jałowy 
to powrót chwytacza do pozycji wyjściowej. 

Chwytacz z bębenkiem znajduje się pod płytą głowicy, bezpośrednio pod igielnicą z igłą. 

Bębenek ze szpuleczką wkłada się do łożyska chwytacza. 

Podciągacz  nici  –  zadaniem  mechanizmu  jest  podawanie  nici  górnej  do  chwytacza. 

Odpowiednia  długość  nici  zapewnia  swobodne  jej  przejście  wokół  bębenka.  Wprowadzenie 
przeplecionych  nici  między  zszywane  warstwy  materiału  następuje  podczas  ruchu 
podciągacza w górę. 

Podciągacz  nici  znajduje  się  w  części  czołowej  głowicy  maszyny  i  ściśle  współpracuje 

z mechanizmem igielnicy, chwytaczem i regulatorem naprężenia. 
 
Mechanizmy przesuwu materiału (rys. 32) 

Transporter  materiału  –  zadaniem  mechanizmu  jest  przesuwanie  zszywanej  warstwy 

materiału  po  każdym  wykonanym  ściegu.  W  pracy  transportera  wyróżnia  się  ruch  roboczy 
i ruch  jałowy.  Podczas  ruchu  roboczego transportera  tzw.  „ząbki”  unoszą  się  ponad  poziom 
płytki  ściegowej.  Wykonują  ruch  do  tyłu  i  przesuwają  materiał.  Ruch  jałowy  to  obniżenie 
się transportera pod płytkę ściegową i przesunięcie się do przodu.  

 

 

                                                           a) położenie robocze                    b) położenie jałowe 

Rys. 32. Transporter materiału: 1– ząbki transportera, 2 – stopka dociskowa, 3 – materiał, 4 – płytka ściegowa 

[12, s. 20]. 

 

Przesunięcie materiału przypadające na jeden tworzony ścieg nazywa się skokiem ściegu. 

Ząbki transportera znajdują się bezpośrednio nad chwytaczem w wycięciu płytki ściegowej. 

Stopka  dociskowa  ma  zadanie  docisnąć  zszywane  warstwy  materiału  do  ząbków 

transportera  (rys.  33).  Nacisk  stopki  na  materiał  powoduje  sprężyna  nawinięta  na  stalowy 
pręt. Stopka może mieć różny kształt, zależnie od jej przeznaczenia, np. do wyszycia dziurek, 
do wszycia zamka. Stopka dociskowa znajduje się w części czołowej głowicy maszyny.  

 

 

Rys. 33. Stopka dociskowa: 1 – wymienna stopka, 2 – śruba mocująca, 3 – pręt stopki, 4 – sprężyna [12, s. 16]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 27 

Mechanizmy pomocnicze

 

Regulator  naprężenia  nici  górnej  znajduje  się  w  części  czołowej  głowicy  maszyny  

(rys.  34),  poniżej  podciągacza  nici.  Działanie  jego  polega  na  dociskaniu  nici  górnej  przez 
dwie  tarczki,  których  wzajemny  docisk  a tym  samym  naprężenie  nici  górnej są  regulowane. 
Przez pokręcenie nakrętki w prawo następuje zbliżenie tarcz i zwiększenie naprężenia nici.  

 

Rys. 34. Regulator naprężenia nici górnej: 1 – tarcza naprężacza, 2 – nakrętka, 3 – sprężyna dociskowa, 

4 – sprężyna kompensacyjna [12, s. 21]. 

 
Regulator  naprężenia  nici  dolnej  znajduje  się  na  bębenku.  Jest  to  śruba  i  sprężynka 

bębenka, spod której wyprowadzona  jest nić (rys. 35). Przez pokręcanie  śruby regulującej w 
prawo następuje wzrost naprężenia nici, natomiast w lewo obniżenie naprężenia. Zasada taka 
sama, jak podczas regulacji nici górnej.  

W  praktyce  rzadko  zachodzi  konieczność  regulowania  naprężenia  nici  dolnej, 

gdyż prawidłowy ścieg uzyskuje się przez właściwe naprężenie nici górnej. 

 

 

Rys. 35. Regulator naprężenia nici dolnej: 1 – sprężynka  bębenka, 2 – śruba regulująca [12, s. 21]. 

 
Urządzenie  do  nawijania  nici  zapewnia  właściwe  nawinięcie  nici  dolnej  na  szpulkę  

(rys. 36). Sposób nawijania nici na szpuleczkę zależy od konstrukcji mechanizmu nawijacza. 
Urządzenie  może  być  umieszczone  na  części  ramieniowej  głowicy  maszyny,  na  kolumnie 
lub zamocowane na płycie stołu.  

We wszystkich konstrukcjach prowadzenie nici przebiega ze szpulki poprzez prowadniki, 

regulator  szerokości  nawoju,  zaciskacz  do  szpulki  bębenkowej.  Rozpoczynając  nawijanie 
należy na szpulkę  nawinąć ręcznie kilka zwojów nici, a  następnie  nasunąć  szpulkę  na wałek 
nawijacza.  Układ  dociskowy  zapewnia  samoczynne  wyłączenie  się  mechanizmu  nawijacza 
z chwilą 

nawinięcia 

pełnej 

szpulki. 

Działanie 

mechanizmu 

nawijacza 

odbywa 

się jednocześnie z mechanizmem wału głównego. 

 

 

Rys. 36. Urządzenie do nawijania nici: 1 – nić, 2 – regulator szerokości nawoju, 3 – szpulka, 4 – nawijacz,  

5 – zaciskacz nici, 6 – obcinacz nici [12, s. 22]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 28 

Proces tworzenia ściegu stębnowego 

Podczas tworzenia ściegu stębnowego dwunitkowego w pętlę nici przeprowadzoną przez 

igłę na drugą stronę zszywanych materiałów jest wprowadzana nić chwytacza. Nić chwytacza 
w pętlę nici igły jest wprowadzana przez chwytacz. 

 

Pozycja 1 (rys.37a) 

Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych 
materiałów.  
 

 

Rys. 37a. Etapy tworzenia ściegu stębnowego  

[4, s. 38] 

Pozycja 2 (rys.37b) 

Igła  po  uzyskaniu  najniższej  z  możliwych 
pozycji  zaczyna  się  cofać,  tworząc  pętlę,  która 
zostaje uchwycona przez ostrze chwytacza. 

 

Rys. 37b. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]

 

Pozycja 3 (rys.37c) 

Chwytacz  powiększa  pętlę  w  wyniku  ruchu 
obrotowego. 

 

Rys. 37c. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38] 

Pozycja 4 (rys.37d) 

Nić  igły  jest  przeprowadzana  wokół  nici 
chwytacza. 

 

 

Rys. 37d. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38] 

Pozycja 5 (rys. 37e) 

Obie nitki zaczynają się ze sobą splatać. 
 

 

Rys. 37e. Etapy tworzenia ściegu stębnowego  

[4, s. 38] 

Pozycja 6 (rys. 37f) 

Podciągacz  nici  wciąga  splecione  nici  do 
wnętrza materiału, po czym następuje transport 
materiału o wielkość ściegu. 

 

Rys. 37f. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 29 

Uwaga: 

Przez  cały  czas  tworzenia  ściegu  stopka  dociska  zszywany  materiał  do  ząbków 

transportera. Regulatory naprężenia nici górnej i dolnej prawidłowo naprężają nici. 

 

Igły maszynowe 

Igła  maszynowa,  zamocowana  w  igielnicy,  jest  podstawowym  narzędziem  w  procesie 

tworzenia ściegu. 
Budowa igły (rys. 38) 

1. Uchwyt 
2. Część robocza 

a)  rowek długi 
b)  rowek krótki 
c)  podcięcie 
d)  oczko 

3. Ostrze 

 

 

Rys. 38. Igła maszynowa [12, s. 27] 

 

Uchwyt igły o przekroju okrągłym lub płaskim służy do zamocowania igły w igielnicy. 
Część  robocza,  tzn.  trzon,  jest  częścią  igły,  która  przechodzi  przez  materiał 

i przeprowadza  przez  niego  nitkę.  Po  obu  stronach  trzonu  igły  znajdują  się  podłużne  rowki. 
Mają one zadanie zmniejszyć tarcie nitki podczas jej przechodzenia przez materiał. Podcięcie 
na igle od strony rowka krótkiego zapewnia dokładne wejście chwytacza w pętlę nici górnej. 
Oczko igły służy do nawlekania nitki. 

Ostrze  igły  ma  za  zadanie  rozsunięcie  włókien  przeszywanego  materiału.  Ostrze 

umożliwia  przejście  igły  z  nawleczoną  nitką.  Igła  wykonana  jest  z  drutu  stalowego, 
hartowana,  niklowana  i  polerowana.  Powinna  być  odporna  na  zginanie  i  nie  podlegać 
deformacjom. Powierzchnia  igły  musi  być dobrze wygładzona, a  jej ostrze zeszlifowane pod 
odpowiednim kątem. 

Numeracja  igły  to  sposób  oznaczenia  jej  grubości  części  roboczej.  Grubość  wyrażona 

jest w  milimetrach  i  mierzona  w  miejscach  bez  rowków.  Numer  metryczny  igły  oznacza  
100-krotny  wymiar  grubości  trzonu  igły,  np.  Nm  70  oznacza,  że  mierzona  średnica  części 
roboczej igły wynosi 0,70 mm 

W odzieżownictwie stosujemy numerację igieł od Nm 60 do Nm 130. 

Stosowane ostrza igieł: 

−

  ostrze zaokrąglone (do materiałów włókienniczych), 

−

  ostrze kuliste (do wyrobów gumowych, koronek, dzianin), 

−

  ostrze łopatkowe ostre (do wyrobów ze skóry, skaju), 

−

  ostrze wydłużone (do jedwabiu). 

Na  prawidłowy  ścieg  maszynowy  ma  wpływ  działanie  mechanizmów  oraz  właściwy 

dobór igieł i nici. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 30 

Przykłady doboru igieł i nici do szycia 

 

Tabela 4. Dobór igieł i nici do materiału [12, s. 29] 
 

Igły 

Numer nici 

numer 

bawełniane 

jedwabne 

syntetyczne 

Możliwość zastosowania 

60 

80/3 

200/3 

140/3 

Wyroby dziane 

70 

70/3 

130/3 

120/3 

Bielizna 

80 

60/3 

100/3 

100/3 

Wyroby dziane, pościel, bielizna 

90 

50/3 

80/3 

80/3 

Konfekcja męska, trykotaż 

100 

40/3 

60/3 

60/3 

Konfekcja damska i dziecięca 

110 

40/3 

50/3 

50/3 

Odzież damska, męska i dziecięca 

120 

30/3 

40/3 

40/3 

Gruba odzież damska i męska, skóry 

130 

24/3 

30/3 

30/3 

Odzież ochronna, namioty, skóry 

 

 

Obsługa maszyny 
Nawlekanie nici górnej (rys. 39) 
1)  Założyć  szpulkę  nici  na  pręt  na  ramieniu 

maszyny  lub  stojak  i  przewlec  nitkę  przez 
otwory prowadników. 

2)  Przeprowadzić 

nić 

pomiędzy 

tarczami 

naprężacza. 

3)  Po  wyjściu  nitki  z  tarcz  naprężacza  

zaciągnąć ją za sprężynę naciągową. 

4)  Przewlec nić przez otwór podciągacza nici. 
5)  Przeprowadzić nić przez prowadnik na płycie 

czołowej. 

6)  Przeprowadzić  nić  przez  prowadnik  na 

igielnicy. 

7)  Przewlec nić przez oczko igły. 

 

Rys. 39. Nawlekanie nici górnej [12, s. 32] 

 

Nawlekanie nici dolnej (rys. 40) 
1)  Nawinąć równo nici na szpulkę bębenka. 
2)  Włożyć  szpulkę  do  bębenka  tak,  aby 

odwijanie  nici  było  zgodne  z  ruchem 
wskazówek zegara. 

3)  Wprowadzić  nić  w  szczelinę  pod  sprężynę 

naprężacza aż do wycięcia. 

4)  Sprawdzić,  czy  nić  odwija  się  swobodnie 

stawiając lekki opór. 

 
 

 

Rys. 40. Nawlekanie nici dolnej [12, s. 32] 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 31 

Zakładanie i wyjmowanie bębenka (rys. 41) 
1)  Uchwycić  bębenek  i  odchylić  dźwignię 

zasuwki. 

2)  Umieścić  bębenek  pod  płytą  ściegową 

w łożysku chwytacza. 

3)  Puścić dźwignię i docisnąć bębenek 
4)  Sprawdzić,  czy  nić  swobodnie  zwisa  na 

zewnątrz. 

5)  Przy 

wyjmowaniu 

bębenka 

odchylić 

dźwignię  i  lekko  pociągając  zdjąć  go 
z trzpienia chwytacza. 

 

Rys. 41.  Zakładanie lub wyjmowanie bębenka:  

1 – łożysko chwytacza, 2 – dźwignia zasuwki  

[12, s. 33] 

 

Przeciąganie nici dolnej (rys. 42) 
1)  Uchwycić koniec nici górnej. 
2)  Wykonać jeden obrót kołem. 
3)  Pociągnąć  nić  górną,  wówczas  nić  dolna 

wyjdzie ponad płytę ściegową. 

4)  Obie  nici  przełożyć  pod  stopkę  i  skierować 

do tyłu 

 

Rys. 42. Przeciąganie nici dolnej: 1 – nić górna,  

2 – nić dolna [12, s. 33]. 

 

Zamocowanie igły w igielnicy – wymiana igły (rys. 43) 

Zamocowanie  igły  należy  wykonać  przy  igielnicy  ustawionej  w  najwyższym  położeniu 

i opuszczonej  stopce.  Zwolnić  śrubę  mocującą,  nową  igłę  wsunąć  w  uchwyt  aż  do  oporu 
i dokręcić  śrubę  mocującą.  Przy  zakładaniu  igły  należy  pamiętać  o  takim  ułożeniu 
jej w igielnicy,  aby  rowek  krótki  i  długi  znajdował  się  we  właściwym  położeniu,  zgodnie 
z instrukcją.  

 

Rys. 43. Zamocowanie igły w igielnicy 1 – śruba mocująca, 2 – igła, 3 – uchwyt mocujący [12, s. 34]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 32 

Konserwacja maszyn 

Konserwacja  ma  na  celu  zapewnienie  właściwych  warunków  pracy  maszyny.  Polega 

na starannym  i  systematycznym  czyszczeniu  i  smarowaniu  maszyny.  Konserwację  maszyny 
przeprowadza osoba obsługująca maszynę – za pomocą pędzelka, miękkiej szczotki i olejarki 
– zgodnie z instrukcją. 

Po  skończonej  pracy,  czyszczeniu  poddawane  są  mechanizmy  stopki,  chwytacza 

i transportera, na których zbiera się najwięcej kurzu. 

W  zależności  od  rodzaju  maszyny  obowiązują  określone  zasady  smarowania  (olejenia), 

które zawarte są w instrukcji. 
Uwaga! 

Nie wolno używać olejów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. 

 

Uszkodzenia maszyn szwalniczych i powody ich powstawania 

 
Tabela 5. Rodzaje uszkodzeń i powody ich powstawania [4, s. 51]. 
 

Rodzaj uszkodzenia 

Powód 

Zrywanie nici 

−

 

źle nawleczona nitka, 

−

 

resztki nici górnej znajdują się w chwytaczu, 

−

 

wyszczerbiony otwór w płycie ściegowej, 

−

 

mało trwała lub supełkowa nić, 

−

 

zbyt ostre brzegi igły. 

Złamanie igły 

−

 

nić jest za gruba w stosunku do użytej igły, 

−

 

materiał odciąga igłę na bok,  

−

 

nawój nici jest zbyt ruchomy, 

−

 

igła jest krzywa i łamie ją chwytacz, 

−

 

zła jakość igły. 

Nieregularność ściegu 

−

 

złe zamocowanie igły, 

−

 

nieprawidłowy nawój nici dolnej, 

−

 

wygięcie igły, 

−

 

złe ustawienie chwytacza, 

−

 

nieprawidłowy dobór igły, 

−

 

nieprawidłowy transport materiału. 

Nieprawidłowy 
transport materiału 

−

 

zbyt mały nacisk stopki, 

−

 

zakurzony lub zużyty transporter, 

−

 

zbyt niskie umieszczenie transportera, 

−

 

nieprawidłowy dobór transportera. 

Błędy w ruchach 
chwytacza 

−

 

chwytacz  nie  chwyta  nici,  np.  w  wyniku  błędnego  doboru  nici  igły, 
nieprawidłowego  doboru  igły,  skrzywienia  igły,  nieprawidłowego 
ustawienia 

chwytacza, 

nieprawidłowego 

nawleczenia 

nitki, 

nieprawidłowego zamocowania igły. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 33 

Nieprawidłowy przebieg wiązania ściegu 

 
Tabela 6. Przyczyny nieprawidłowego wiązania ściegu i sposoby ich usuwania [1, s. 284]. 
 

Przyczyna usterki 

Sposób usunięcia uszkodzenia lub usterki 

Niewłaściwy dobór igły 
i nici 

Należy  dokonać  odpowiedniego  doboru  numerów  i  gatunku  nici  do 
rodzaju wykonywanej operacji szycia. 

Niewłaściwe naprężenie nici 

Napięcia  nici  górnej  i  dolnej  należy  tak  wyregulować,  aby  wiązanie 
ściegu następowało w środku zszywanej warstwy materiałów. 

Niewłaściwe zamocowanie 
igły w uchwycie 

Igłę  należy  zamocować  w  uchwycie  tak,  aby  krótszy  rowek  przy 
uszku igły miał prawidłowe położenie względem ostrza chwytacza. 

Niewłaściwe prowadzenie 
nici górnej do uszka igły 

Prowadzenie nici musi być zgodne z instrukcją obsługi. 
 

Niewłaściwe 
wyprowadzenie nici 
z bębenka i nieprawidłowe 
osadzenie go w chwytaczu 

Nić  musi  być  wyprowadzona  zgodnie  z  instrukcją,  a  bębenek 
prawidłowo włożony do chwytacza. 

 
4.3.2. Pytania sprawdzające 

 
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jaki znasz podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania? 
2.  Jak dzielimy maszyny ze względu na liczbę igieł? 
3.  Jaki jest podział maszyn ze względu na kształt głowicy? 
4.  Ile jest klas ściegów? 
5.  Jakie znasz podstawowe części maszyny szwalniczej? 
6.  Jakie znasz mechanizmy maszyny stębnowej? 
7.  Jakie mechanizmy biorą udział w tworzeniu ściegu stębnowego? 
8.  Jaka jest budowa igły maszynowej? 
9.  Jakie znasz numery igieł i czym kierujesz się przy wyborze igły? 
10. Jak zakładamy nić górną do maszyny? 
11. Jak zakładamy nić dolną do maszyny? 
12. Jak konserwujemy maszynę? 

 
4.3.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Wykonaj  próbę  szycia  na  papierze  po  liniach  prostych,  łamanych  i  falistych.  Podczas 

wykonywania tego ćwiczenia nie zakładaj nici. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zorganizować przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę szwalniczą pod względem bezpieczeństwa, 
4)  przygotować arkusz papieru o wymiarach A4, 
5)  wyrysować ołówkiem na papierze linie proste, łamane i faliste, 
6)  wykonać próbę szycia, 
7)  zaprezentować ćwiczenie. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 34 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

  maszyna stębnówka, arkusz papieru A4, wkrętak, ołówek, linijka, 

−

  instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 2 

Przygotuj  maszynę  stębnową  do  wykonywania  operacji  technologicznych.  Wykonaj 

próbę szycia na materiale po liniach o różnym stopniu trudności. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  założyć igłę, 
5)  wprowadzić  nić górną (założyć szpulkę  nici  na stojak  i przeprowadzić według  instrukcji 

przez wszystkie prowadniki aż do oczka igły), 

6)  wprowadzić  nić  dolną  (nawinąć  nić  na  szpuleczkę,  szpuleczkę  włożyć  do  bębenka 

i prawidłowo  wyprowadzić  nitkę  z  bębenka,  bębenek  umieścić  prawidłowo  w  łożysku 
chwytacza i przeciągnąć nić dolną ponad płytkę ściegową),  

7)  przygotować materiał (próbnik z płótna o wielkości 50x50cm złóż  na pół  i  narysuj  linie 

proste, faliste, łamane), 

8)  wykonać próbę przeszycia, 
9)  w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę, 
10)  zaprezentować ćwiczenie. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

  maszyna  stębnówka,  nici,  igły  maszynowe,  wkrętak,  materiał  płócienny  o  wymiarach 

50 x 50 cm, ołówek, linijka 

−

  instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, 

−

  literatura z rozdziału 6. 

 

Ćwiczenie 3 

Wykonaj  próbę  szycia  na  trzech  próbkach  materiałów:  bawełniany  teksas,  wiskozowa 

podszewka  i  bawełniane  płótno.  Dobierz  odpowiednią  igłę  i  nici  do  przeszycia 
tych materiałów.  

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  dobrać  igłę  i  nici  do  teksasu  (igła  nr  110–120  i  bardzo  mocne  nici  do  szycia 

maszynowego), 

5)  założyć nici i igłę, 
6)  dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici), 
7)  dobrać  igłę  i  nici  do  podszewki  wiskozowej  (igła  nr  70–80  i  mocne  nici  do  szycia 

maszynowego), 

8)  założyć nici i igłę, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 35 

9)  dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici), 
10)  dobrać igłę i nici do płótna (igła nr 90 i nici do szycia maszynowego), 
11)  założyć nici i igłę, 
12)  dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici), 
13)  zaprezentować pracę. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna stębnówka, 

−

 

ścinki dżinsu, podszewki i płótna, różnego rodzaju wytrzymałości nici maszynowe, 

−

 

wkrętak, nożyczki, 

−

 

instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 4 

Rozpoznaj  nieprawidłowe  ustawienie  maszyny  na  podstawie  otrzymanego  próbnika 

ze źle związanym ściegiem. Wyreguluj maszynę i wykonaj próbę szycia. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  rozpoznać rodzaj błędu, 
5)  wyregulować maszynę, 
6)  dokonać próby szycia maszyny, 
7)  zaprezentować zadanie i wyjaśnić przyczynę usterki. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna stębnówka, 

−

 

ścinki materiałów, nici, wkrętak, nożyczki, igły,  

−

 

instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 
4.3.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 
 

 

Tak 

 

Nie 

1)   dokonać podziału maszyn w zależności od ich zastosowania? 

 

 

2)   dokonać podziału maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria? 

 

 

3)   wskazać mechanizmy maszyny szwalniczej? 

 

 

4)   utworzyć ścieg stębnowy na maszynie? 

 

 

5)   dobrać grubość igły do materiałów różnych gatunków? 

 

 

6)   wymienić igłę w maszynie? 

 

 

7)   założyć nić górną w maszynie stębnowej? 

 

 

8)   założyć nić dolną w maszynie stębnowej? 

 

 

9)   wyregulować maszynę stębnową? 

 

 

10)  szyć na maszynie stębnowej? 

 

 

11)  przeprowadzić konserwacje maszyny stębnowej? 

 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 36 

4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu

 

 
4.4.1. Materiał nauczania  

 

Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa 

W zależności od rodzaju szwu ścieg łańcuszkowy powstaje z dwóch lub większej liczby 

nitek. 

Maszynę do tworzenia ściegu łańcuszkowego dwunitkowego można rozpoznać po dwóch 

lub  więcej  prowadnikach,  urządzeniach  naprężających  nić,  umieszczonych  na  ramieniu 
i podstawie  maszyny  oraz  po  płytce  zakrywającej  nić  chwytacza,  znajdującej  się  na  płycie 
głównej. Rys.44 przedstawia stebnówkę łańcuszkową, dwunitkową. 

 

Rys. 44. Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa [14]. 

 

Tworzenie ściegu łańcuszkowego dwunitkowego: 

 

Rys. 45a. Pozycja 1 tworzenia ściegu łańcuszkowego 

[4, s. 41] 

Igła  przechodzi  na  drugą  stronę  zszywanych 
materiałów,  po  czym  rozpoczyna  ruch 
powrotny do pozycji wyjściowej – z nici igły 
powstaje pętla,  którą przytrzymuje chwytacz 
wykonujący  ruch  do  przodu.  W  tym 
momencie 

igła 

znajduje 

się 

przed 

chwytaczem (rys. 45a). 
 

 

Rys. 45b. Pozycja 2 tworzenia ściegu łańcuszkowego 

[4, s. 41]

 

Igła  nadal  wykonuje  ruch  powrotny  do 
pozycji  wyjściowej,  a  nitka  chwytacza  jest 
wprowadzona  w  postaci  pętli  do  pętli  z  nici 
igły. Zszywane  materiały  zostają  przesunięte 
o odcinek równy długości ściegu (rys. 45b). 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 37 

 

Rys. 45c. Pozycja 3 tworzenia ściegu łańcuszkowego 

[4, s. 41]

 

Po  osiągnięciu  pozycji  wyjściowej  igła 
ponownie  przechodzi  na  drugą  stronę 
zszywanych  materiałów,  trafiając  w  środek 
trójkąta  utworzonego  z  pętli  nici  chwytacza. 
W 

tym 

momencie 

igła 

znajduje 

się 

za chwytaczem,  wykonując  ruch  do tyłu  (rys. 
45c). 
 
 

 

Rys. 45d. Pozycja 4 tworzenia ściegu łańcuszkowego 

[4, s. 41]

 

Pętla  z  nici  ześlizguje  się  na  pętlę  z  nici 
chwytacza.  Splot  jest  zacieśniany  na  skutek 
dalszego ruchu igły w dół (rys. 45d). 
 
 
 
 
 
 

Cechy charakterystyczne i zastosowanie ściegu łańcuszkowego 

Lewa  i prawa strona ściegu różnią się między sobą. Splot obu nitek znajduje się zawsze 

na  wewnętrznej  stronie  zszywanych  materiałów.  Ścieg  łańcuszkowy  tworzy  elastyczny, 
gładki  szew.  Nadaje  się  on  głównie  do  tworzenia  szwów  wymagających  dużej  trwałości. 
Zużycie nitki wynosi, w zależności od sposobu szycia, pięć lub więcej długości ściegu. 

 
Tabela 5.  Ścieg łańcuszkowy dwunitkowy [4, s. 41]. 

rodzaj 
ściegu 

– klasa 

nazwa i rysunek ściegu 

symbol 

fotografia 

 
 
 
401 

 

 

Obrzucarka (overlock) 

Jedną  z  wielu  rodzajów  maszyn  specjalnych  jest  maszyna  obrzucarka  nazywana 

overlockiem. Rys.46 przedstawia overlock 

Rys. 46. Overlock – widok główki maszyny [14]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 38 

Stosuje  się  ją  do  obrzucania  elementów odzieży  z  różnych  materiałów  (tkanin,  dzianin, 

przędzin) oraz do wykonywania szwów łączących w odzieży z dzianin.  
Ze względu na liczbę igieł i nici biorących udział w wiązaniu ściegów rozróżniamy: 

 

Tabela 6. Rodzaje ściegów obrzucających wg PN-83/P-84502

 

[4, s. 43]. 

overlock jednoigłowy, dwu- lub trzynitkowy

 

Klasa 

ściegu 

Nazwa i rysunek 

symbol 

fotografia 

 
 
 

501 

 

 

 
 
 

503 

 

 

 

overlock jednoigłowy trzynitkowy 

Klasa 

ściegu 

Nazwa i rysunek 

symbol 

fotografia 

 
 
 

504 

 

 

 

overlock dwuigłowy, łącząco obrzucający

 

Klasa 

ściegu 

Nazwa i rysunek 

symbol 

fotografia 

 
 
 

512 

 

 

 

 
 

401. 

503 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 39 

Szew  wykonany  ściegiem  obrzucającym  z  kilku  nitek  jest  rozciągliwy.  Równe  brzegi 

można uzyskać przy zastosowaniu odkrawaczy brzegów szwów.  

Najważniejsze mechanizmy w overlocku to: aparat nitkowy, mechanizm igłowy, mechanizm 

chwytaczy (lewy i prawy), mechanizm przesuwu materiału, mechanizm odkrawacza. 

Aparat  nitkowy  typu  dźwigniowego  jest  połączony  z  dźwignią  napędu  odkrawacza 

brzegu  materiału.  Odkrawacz  pracuje  na  zasadzie  nożyc  i  obcina  brzeg  materiału 
bezpośrednio przed obrzuceniem. 
Overlock jednoigłowy, 3-nitkowy klasy 504. 
W produkcji odzieży duże zastosowanie ma overlock typu: jednogłowy, trzynitkowy.  
Wiązanie ściegów łańcuszkowych, obrzucających odbywa się w następujących etapach: 
 
ETAP I  
Igła  przeszła  przez  materiał  i  przeprowadziła 
nitkę.  Rozpoczyna  ruch  zwrotny  –  do  góry, 
wówczas  powstaje  pętla  z  nici  prowadzonej 
przez igłę. 
Chwytacz  lewy  wchodzi  w  pętlę  nici  igły  
i przeprowadza przez nią swoja nic. 
Chwytacz prawy wykonuje ruch w kierunku igły 
(rys. 47). 

 

 

Rys. 47. Etap I wiązania ściegu [12, s. 47] 

 

 
ETAP II 

 

Po wyjściu igły z materiału transporter wykonuje 
ruch roboczy i przesuwa materiał. 
Chwytacz  prawy  kontynuuje  ruch  w  kierunku 
igły i wchodzi w pętlę nici z lewego chwytacza. 
Igła  zbliża  się  do  materiału  i  wchodzi  w  pętlę 
nici prawego chwytacza. 
Chwytacz lewy rozpoczyna ruch zwrotny 
(rys. 48).

 

 

 

Rys. 48. Etap II wiązania ściegu [12, s. 48] 

 
ETAP III  
Igła wchodzi w materiał i przytrzymuje pętle nici 
z prawego chwytacza. 
Chwytacz prawy rozpoczyna ruch zwrotny, pętla 
z  jego  nici  układa  się  na  górnej  krawędzi 
materiału. 
Chwytacz lewy kontynuuje ruch zwrotny z pętlą 
nici igły (rys. 49). 

 

Rys. 49.  Etap III wiązania ściegu [12, s. 48] 

 
ETAP IV  

Chwytacz  lewy  i  prawy  cofają  się  i  zaciągają 
ścieg. 
Igła przeprowadza nić na spodnią stronę 
materiału (rys. 50). 

 

Rys. 50. Etap IV wiązania ściegu [12, s. 48] 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 40 

Obrębiarka 

Ścieg  łańcuszkowy  pokrywający  tworzy  się  na  maszynach  zwanych  obrębiarkami 

lub maszynami drabinkowymi (rys. 51). 

 

 

Rys. 51. Obrębiarka [14] 

 

Według  PN-83/P-84502  ściegi  łańcuszkowe  pokrywające  należą  do  ściegów  klasy  600. 

W  nazewnictwie  fachowym  niektóre  ściegi  łańcuszkowe  kilkuigłowe  klasy  400  określa 
się jako ściegi pokrywające zewnętrzne lub wewnętrzne. 
Ściegi pokrywające klasy 400 

Powstają  one  z  trzech  nici.  Nić  chwytacza  łączy  dwie  nici  igieł  pod  spodem  materiału 

i obrębia w ten sposób dolną część materiału. Ściegi takie stosuje się zwykle do wykończenia 
brzegów dzianin i jako ściegi płaskie w podtrzymywaczach i troczkach. 

 

Tabela 7. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4, s. 44] 

Klasa 

ściegu 

Nazwa i rysunek ściegu 

symbol 

Fotografia 

406 

 

 
Ściegi pokrywające klasy 600 

Tworzy  się  je  z  trzech  lub  czterech  nici.  Dwie  lub  więcej  nici  igieł  łączy  pod  spodem 

materiału nić jednego chwytacza, a z wierzchu nić drugiego. 

Tego rodzaju ściegu używa się wówczas, gdy obie strony szwu muszą być wykończone, 

a szew  musi  być płaski. Stosuje się  je zwykle  jako szwy  lub ściegi ozdobne do wykończenia 
wyrobów dzianinowych, rajstop lub dekoracji. 

 

Tabela 8. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4 str. 44]. 

Klasa 

ściegu 

Nazwa i rysunek ściegu 

symbol 

Fotografia 

602 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 41 

Pikówk

a 

Ścieg  łańcuszkowy  niewidoczny  jednostronnie  tworzy  się  na  maszynach  zwanych 

pikówkami (rys.52). 

 

Rys. 52. Maszyna pikówka [13] 

 

Ściegi tego typu nie są widoczne na prawej stronie materiału. Ściegi niewidoczne stosuje 

się  przy  podwijaniu  brzegów  materiału  i  pikowaniu.  W  pikówkach  stosuje  się  igły  łukowe. 
Wypychacz  wybrzusza  materiał  na  krótko  przed  uderzeniem  igły,  po  czym  cofa 
się, aby nie przeszkadzać w przesuwaniu materiału.  
 
Najważniejsze rodzaje ściegów kryjących 
 

Tabela 9. Ściegi kryjące [4, s. 45]. 

Klasa 

ściegu 

Nazwa i rysunek ściegu 

symbol 

Fotografia 

103 

 

 

105 

 

 

320 

 

 
Stębnówka z potrójnym transportem (rys. 53) 

Maszyny  stębnowe  z  potrójnym  transportem  wykorzystywane  są  do  szycia  skór, 

tapicerek i innych grubych materiałów. Na potrójny transport składają się: 

−

  transport ząbkowy, 

−

  transport igłowy, 

−

  krocząca stopka. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 42 

 

Rys. 53. Stębnówka z potrójnym transportem [13] 

 

Do  szycia  skór  używa  się  również  odpowiednich  igieł  i  nici.  Igły  muszą  być  z  ostrym 

ostrzem, a nici bardzo mocne syntetyczne. 

Automaty szwalnicze 

Jeszcze wyższy stopień automatyzacji niż maszyny szwalnicze z dodatkowymi funkcjami 

mają 

automaty 

szwalnicze, 

które 

mechanicznie 

sterują 

położeniem 

materiału. 

Ich najważniejsze cechy charakterystyczne to; 

−

  osoba  obsługująca  dostarcza  materiał  do  maszyny,  uruchamia  ją,  nadzoruje  przebieg 

procesu i odbiera gotowe elementy wyrobu, 

−

  obróbka następuje samoczynnie, 

−

  urządzenia kontrolne wyłączają automat, jeżeli podczas szycia występują usterki. 

Zaletą  automatów  jest  ich  łatwość  obsługiwania  i  oszczędność  czasu  przy  produkcji 

dużych ilości tego samego modelu. 
Najczęściej spotykane automaty szwalnicze to: dziurkarki, guzikarki i ryglówki. 
 
Dziurkarka (rys. 54a, 54c) 

Dziurkarki  wykonują  ścieg  w  kształcie  dziurki,  która  następnie  rozcinana 

jest automatycznie  wewnątrz  za  pomocą  noża.  Gęstość  ściegu  i  długość  dziurki  ustawia  się 
za pomocą  tarczy  sterującej  i  napędu.  Odstępy  między  dziurkami  są  ustawione  ręcznie 
lub automatycznie. 

Dziurkarki  mogą  szyć  ściegiem  stębnowym  zygzakowym  dwunitkowym  lub 

łańcuszkowym zygzakowym jedno- lub dwunitkowym (rys. 54b). 

Dziurki  bieliźniane  wykonuje  się  głównie  w koszulach  i  bluzkach,  dziurki  odzieżowe  – 

w marynarkach, płaszczach i spodniach. 

 
a)   

 

 

 

        b)  

                c) 

 

 

 

Rys. 54.  a) Maszyna dziurkarka bieliźniana [13]; b) rodzaje dziurek [4, s. 48]; c) maszyna dziurkarka  

z programatorem 48 rodzajów dziurek [14]

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 43 

Guzikarka (rys. 55) 

Guziki  dostarczone  ręcznie  lub  ze  specjalnych  magazynków  zostają  umieszczone 

w specjalnym uchwycie szczękowym. Igielnica porusza się między dziurkami w przód, w tył 
i na  boki.  Przy  przyszywaniu  guzików  o  czterech  dziurkach  konieczny  jest  dodatkowy  ruch 
uchwytu guzika 

Guziki 

przyszywa 

się 

ściegiem 

stębnowym 

zygzakowym 

dwunitkowym 

lub łańcuszkowym zygzakowym jednonitkowym.  

 

 

 

 

Rys. 55. Guzikarka [13] i sposoby przyszywania guzików [4, s. 48] 

 
Ryglówka (rys. 56) 

Ryglówki 

wykonują 

automatycznie 

krótkie 

odcinki 

ściegów.  Przestrzenne 

rozmieszczenie  ściegów  uzyskuje  się  przez  odpowiednie  przesuwanie  materiału  pod  igłą. 
Ruchem materiału steruje tarcza z dwiema krzywkami. 
Przy  każdej zmianie  formy  i  długości ściegu trzeba wymienić  tarczę  wzorniczą  i  urządzenie 
przytrzymuje materiał. 
Rygle  stosuje  się  do  wzmocnienia  brzegów  kieszeni  i  rozporków,  mocowania  listewek, 
podtrzymywaczy i metek. 
 

 

 

 

 

Rys. 56. Maszyna ryglówka [13] i ściegi tworzone na ryglówce [4, s. 48]. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 44 

Oprzyrządowanie maszyn szwalniczych 

Zadaniem  oprzyrządowania  maszyn  szwalniczych  jest  usprawnienie  operacji  szycia. 

W skład  takiego  oprzyrządowania  wchodzą  przede  wszystkim  linijki  odległościowe, 
prowadniki, stopki, lamowniki, zwijacze, naprężacze gumy itp. 
 

opis oprzyrządowania 

rysunek oprzyrządowania 

 
Linijki  odległościowe:  używa  się  je  w 
celu 

zachowania 

podczas 

szycia 

jednakowej  odległości  szwu  od  brzegu 
materiału  albo  pomiędzy  poszczególnymi 
szwami.  Linijka  zamocowana  jest  do 
płyty  głowicy  maszyny  lub  do  drążka 
stopki (rys.57) 

 

Rys. 57. Linijki odległościowe [1, s. 142] 

 

Rys. 58. Stopka do obrębiania brzegu materiału 

[1, s. 143] 

 

Rys. 59. Stopki do szycia szwów zakładkowych 

[1, s. 145]

 

 

Rys. 60. Stopki do wszywania zamków błyskawicznych 

[1, s. 146] 

Stopki: 

spełniają 

zadanie 

docisku 

materiału  podczas  szycia  i  mogą  być 
dodatkowo dostosowane do wykonywania 
specjalnych operacji szycia jak: 
 

−

  obrębianie brzegu materiału (rys. 58), 

 
 
 
 
 
 

−

  szycie szwów zakładkowych (rys. 59), 

 
 
 
 
 

 

−

  wszywanie  zamków  błyskawicznych 

zwykłych i krytych (rys. 60), 

 
 
 
 

 

−

  szycia 

szwów 

z 

jednoczesnym 

marszczeniem materiału (rys. 61), 

 
 
 
 

 

 

 

Rys. 61.  Stopki do marszczenia [1, s. 146] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 45 

 

Rys. 62. Stopki do naszywania sutaszu i tasiemek  

[1, s. 147] 

−

  naszywania 

sutaszu 

i 

tasiemek 

(rys. 62), 

 
 
 
 
 
 
 

 

−

  szycia laminatów (rys. 63). 

 

Rys. 63. Stopki rolkowe do szycia laminatów 

[1, s. 148] 

 

Przyrządy do wykonywania specjalnych operacji szycia 

Zastosowanie  przyrządów  ma  na  celu  ułatwienie  wykonywania  operacji  szycia 

i zastąpienie  czynności  ręcznych  pracą  maszynową.  Przynosi  to  w  efekcie  poprawę  jakości 
szycia i skrócenie czasu jego trwania. Szczególnie przydatne są przyrządy specjalne do szycia 
różnego 

rodzaju 

szwów 

obrębiających, 

lamujących, 

bieliźnianych, 

nakładanych, 

wpuszczanych itp. 

Każdy  przyrząd  specjalny  jest  konstruowany  dla  określonej  klasy  maszyny  szwalniczej 

i określonego wzoru szwu (rys. 64, rys. 65, rys. 67, rys. 68, rys. 69). 

 

 

Rys. 64. Przyrząd do obrębiania z podwójnym 

zawinięciem brzegu materiału [1, s. 151].

 

 

Rys. 65. Przyrząd do szycia szwów lamujących 

 [1, s. 152].

 

 

 

Rys. 66. Przyrząd do szycia szwów bieliźnianych  

[1, s. 153].

 

 

 

Rys .67. Przyrząd do szycia szwów nakładanych  

[1, s. 154].

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 46 

 

 

Rys. 68. Przyrząd do szycia szwów wpuszczanych  

[1, s. 155].

 

 

 

Rys. 69. Przyrząd do łączenia elementów szwem 

zwykłym [1, s. 156]. 

 

Funkcje 

i 

dodatkowe 

urządzenia 

przemysłowej 

maszyny 

szybkobieżnej 

z programatorem. 

Warunkiem  zamontowania  dodatkowych  urządzeń  jest  napęd  silnikiem  sterowanym 

elektronicznie. 

Na 

ekranie 

programatora 

można 

ustawić 

wymagane 

funkcje. 

Są one przedstawione za pomocą znaczka graficznego (rys. 70): 

 
 

 

 

Rys. 70. Maszyna szybkobieżna z programatorami dodatkowych funkcji [4, s. 47] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 47 

Tabela. 10.  Funkcje w przemysłowej maszynie szybkobieżnej [4, s. 47] 
 

 

Automat do 

przecinania nici 

 

Automat do 

przesuwania nici 

 

Automatyczne podnoszenie 

stopki 

 

Automatyczne 

ustawienie igły 

 

Zagęszczenie ściegu 

 

Ryglowanie 

 

 

Automatyczne rozpoczęcie lub 

zakończenie szycia na brzegu 

materiału 

 

Obcinacz brzegów 

materiału 

 

 
4.4.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jak  wygląda  ścieg  łańcuszkowy  utworzony  na  maszynie  łańcuszkowej  jednogłowej 

dwunitkowej? 

2.  Gdzie stosujemy ścieg łańcuszkowy obrzucający? 
3.  Jakie znasz najważniejsze mechanizmy wiązania ściegu w overlocku? 
4.  Jakie znasz klasy ściegu łańcuszkowego obrzucającego? 
5.  Jakie zastosowanie ma ścieg łańcuszkowy pokrywający? 
6.  Jakie maszyny tworzą ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie? 
7.  Na jakiej maszynie przeszyjesz skórę? 
8.  Czym charakteryzują się automaty szwalnicze? 
9.  Jakie znasz automaty szwalnicze? 
10. Jakie zadanie spełnia oprzyrządowanie maszyn szwalniczych? 
11. Jakie znasz oprzyrządowanie maszyn szwalniczych? 

 
4.4.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Przygotuj  maszynę  stebnówkę  łańcuszkową  jednoigłową  dwunitkową  do  wykonania 

operacji  połączenia  dwóch  kawałków  dzianiny.  Wprowadź  nici  do  chwytacza  i  igły, 
wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj 
dwa różne kolory nici. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  założyć igłę, 
5)  wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcją obsługi, 
6)  wprowadzić nić górną przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi, 
7)  uruchomić maszynę, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 48 

8)  wykonać próbę przeszycia, 
9)  w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę, 
10)  zaprezentować ćwiczenie. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna stębnówka łańcuszkowa, 

−

 

dzianina,  nici  2  szpulki  różnego  koloru,  igły  do  stębnówki  łańcuszkowej,  wkrętak, 
nożyczki, pęseta,  

−

 

instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 

Ćwiczenie 2 

Przygotuj  maszynę  overlock  3-nitkowy  do  wykonania  operacji  obrzucania  brzegu 

materiału.  Wprowadź  nici  do  chwytaczy  i  igły,  wyreguluj  ścieg  i  wykonaj  próbę  szycia. 
Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj trzy różne kolory nici. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  założyć igłę, 
5)  doprowadzić  nić  przez  prowadniki  i  naprężacz  do  chwytacza  prawego,  zgodnie 

z instrukcją obsługi, 

6)  doprowadzić  nić  przez  prowadniki  i  naprężacz  do  chwytacza  lewego,  zgodnie 

z instrukcją obsługi, 

7)  wprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi, 
8)  uruchomić maszynę, 
9)  wykonać próbę przeszycia, 
10)  w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę, 
11)  zaprezentować ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

  maszyna overlock, 

−

  tkanina, nici 3 szpulki różnego koloru, igły do overlocka, wkrętak, nożyczki, pęseta, 

−

  instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 

Ćwiczenie 3 

Przygotuj  maszynę obrębiarkę do wykonania próby przeszycia dzianiny.  Wprowadź nici 

według  instrukcji,  wyreguluj  ścieg  i  wykonaj  próbę  szycia.  Dla  lepszego  zobrazowania 
wiązania ściegu zastosuj różne kolory nici. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  założyć igły, 
5)  wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcja obsługi, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 49 

6)  wprowadzić  nitki  górne  przez  prowadniki  i  naprężacze  do  igieł  zgodnie  z  instrukcją 

obsługi, 

7)  uruchomić maszynę, 
8)  wykonać próbę przeszycia, 
9)  w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę, 
10)  zaprezentować ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

  maszyna obrębiarka, 

−

  dzianina, nici 5 szpulek różnego koloru, igły do obrębiarki, wkrętak, nożyczki, pęseta, 

−

  instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 
Ćwiczenie 4 

Wykonaj na maszynie dziurkarce dziurkę bieliźnianą o długości 1,5 cm. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa, 
4)  założyć igłę, 
5)  nawinąć nić na szpuleczkę, 
6)  wyprowadzić nić z bębenka i umiejscowić bębenek w koszu chwytacza, 
7)  wprowadzić nić górną według instrukcji, 
8)  ustawić długość dziurki na 1,5 cm, 
9)  uruchomić maszynę, 
10)  wykonać próbę przeszycia, 
11)  w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę, 
12)  zaprezentować ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy 

−

 

maszyna dziurkarka bieliźniana, 

−

 

tkanina, szpulka nici, igła do dziurkarki, wkrętak, nożyczki, pęseta, 

−

 

instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6. 

 

4.4.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 
 

 

Tak 

 

Nie 

1)  obsłużyć maszynę stębnówkę łańcuszkową dwunitkową? 

 

 

2)  założyć nitki na overlock? 

 

 

3)  obrzucić brzegi materiału na overlocku? 

 

 

4)  wskazać mechanizmy wiązania ściegu w overlocku? 

 

 

5)  założyć nici na maszynę obrębiarkę? 

 

 

6)  szyć na maszynie obrębiarce? 

 

 

7)  wskazać mechanizmy wiązania ściegu w dziurkarce bieliźnianej?  

 

 

8)  wykonać dziurkę bieliźnianą na dziurkarce? 

 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 50 

4.5. Rodzaje szwów technologicznych 
 

4.5.1. Materiał nauczania 

 
Szew  to  miejsce  złączenia  dwóch  lub  więcej  krawędzi  wykrojów  elementów 

odzieżowych za pomocą połączeń nitkowych i innych.  
Klasyfikacja i oznaczenia 

Szwy  dzielimy  na  8  klas,  w  zależności  od  minimalnej  liczby  elementów  wchodzących 

w skład szwu oraz sposobu ich ułożenia względem linii przeszycia (łączenia) 

 
Tabela 11.  Klasyfikacja szwów  [10]. 

KLASA 

Elementy 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

 

 

 

2 lub 

więcej 

 

1 lub 

więcej 

 

1 lub 

więcej 

- 

 

 

- 

1 lub 

więcej 

 

1

+

1

 l

u

b

 wi

ęc

e

j 

w

 t

ej

 s

a

m

e

j 

p

ła

sz

c

zy

źn

ie 

po

zi

o

m

ej

 

 
 

0 lub 

więcej 

 
 

1 

 
 

1 

- 

 

 

- 

 

- 

 
 

 

- 

1 lub 

więcej 

 

- 

 

- 

 

 

- 

 

0 lub 

więcej 

0 lub 

więcej 

1 lub 

więcej 

0 lub 

więcej 

0 lub 

więcej 

- 

1 lub 

więcej 

1 lub 

więcej 

Minimalna 
liczba 
elementów 

2 lub 

więcej 

2 lub 

więcej 

2 lub 

więcej 

2 lub 

więcej 

1 lub 

więcej 

1 

2 lub 

więcej 

1 lub 

więcej 

Ułożenie 
elementów 

 

 

 

 

 

 

 

 

Według PN każdy szew oznaczony jest symbolem 

pięciocyfrowym.

 

C yfra pierw sz a  (1  d o  8 ) o k re ślają 

k lasę  sz w u  

C yfra d ru ga i trz ec ia (0 1  d o  9 9 ) o k re ślają róż n ice w  u ło ż en iu  

elem en tu  

C yfr y cz w arta  i p iąta (0 1  d o  9 9 ) o k reślają 

ró ż n ice w  n ak łu ciu  igł y lu b  jej p rz ech o d z en iu  

p rz ez  m ateriał o raz /lu b  lu strz an e  o d b ic ie  

uło ż en ia e le m e ntu  

 

      

  5 .      3 1.       0 5 . 

 

Rys. 71. Wyjaśnienie symbolu szwu [7, s. 15] 

 

Wyżej  wymieniony  symbol  pięciocyfrowy  (rys.  71)  jest  oznaczeniem  szwu  nitkowego, 

który zaliczany jest do szwów łączących – nakładanych. 

W  przypadku  zastąpienia  szwu  nitkowego  szwem  klejonym  lub  zgrzewanym,  pozostaje 

oznaczenie  pierwszych  trzech  cyfr  a  dalej  uzupełnia  się  dodatkowo  litera  k  –  klejony  lub  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 51 

z – zgrzewany,  np.:  1.06.k  –  oznaczenie  szwu  klejonego;  2.01.z  –  oznaczenie  szwu 
zgrzewanego. 
Szwy wykreśla się graficznie, przedstawiając warstwy materiału i sposób łączenia.  
Ze względu na przeznaczenie szwy dzieli się na:

 (

rys. 72) 

−

 

łączące,  za  pomocą  których  są  połączone  warstwy  wykrojów  jednego  lub  więcej 
elementów  odzieżowych.  Do  tej  grupy  należą  szwy:  bieliźniane,  francuskie,  nakładane, 
stykowe, wpuszczane, zwykłe, zakładkowe, szczypankowe; 

−

  brzegowe,  stanowiące  wykończenie  krawędzi  wykrojów  elementów  odzieżowych 

lub wykrojów  odzieżowych.  Do  tej  grupy  należą  szwy:  lamujące,  obrębiające, 
obrzucające, wykończające. 

Rys. 72. Podział szwów ze względu na przeznaczenie – graficzny zapis [9, s. 174, 175] 

 
Ze względu na sposób łączenia wyróżnia się szwy: szyte, klejone, zgrzewane. 

Ze względu na umiejscowienie w wyrobie odzieżowym szwy dzielimy na: 

−

 

umiejscowione na górnej części ciała, (rys. 73)  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 52 

1)  szew środkowy tyłu,  
2)  szew boczny, 
3)  szew boczka, 
4)  szew barkowy, 
5)  szew pachowy, 
6)  szew kołnierza, 
7)  kozerka. 

 

 

Rys. 73. Szwy umiejscowione w wyrobach na górną część ciała [9, s. 176] 

 

–  umiejscowione w rękawie (rys. 74)

 

1)  szew przedni rękawa, 
2)  szew tylny rękawa, 
3)  szew zewnętrzny rękawa, 
4)  szew wewnętrzny rękawa. 

 

Rys. 74. Szwy umiejscowione w rękawie [9, s. 177] 

 

–  umiejscowione na dolnej części ciała (rys. 75)

 

1)  szew boczny (zewnętrzny), 
2)  szew wewnętrzny, 
3)  szew środkowy przodu, 
4)  szew środkowy tyłu, 
5)  szew paska. 

 

Rys. 75. Szwy umiejscowione w wyrobach na dolną część ciała 

[9, s. 177] 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 53 

Techniki wykonania wybranych szwów 
Szwy łączące 
Szew bieliźniany (rys. 76) 

−

  ułóż materiał prawą stroną do prawej i wysuń dolny brzeg na szer. 0,5 cm, 

−

  przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm od brzegu górnego, 

−

  rozłóż materiał na płasko i zaprasuj zeszycie w stronę mniejszego dodania, 

−

  podwiń wysunięty brzeg, 

−

  przestębnuj wzdłuż linii załamania brzegu. 

 

 

Rys. 76. Szew bieliźniany [7, s. 17] 

 
Szew francuski (rys. 77)

 

−

 

złóż brzegi materiału równo lewą stroną do lewej, 

−

 

przeszyj maszynowo pierwszy raz na szer. 0,3 cm od brzegów, 

−

 

odwróć materiał i sprasuj krawędź zeszycia, 

−

 

przeszyj maszyną drugi raz od strony lewej na szer. 0,5 cm. 

 

 

Rys. 77. Szew francuski [7, s. 17] 

 
Szew nakładany (rys. 78) 

−

 

załóż brzeg materiału do lewej strony na szer. 1,5 – 2,0 cm, 

−

 

nałóż na drugą warstwę materiału na szer. złożenia, 

−

 

przestębnuj po prawej stronie na szer. 0,5 – 1,0 cm od krawędzi załamania, 

−

 

wykończ brzegi razem maszynowo lub ręcznie. 

 

 

Rys. 78. Szew nakładany [7, s. 18] 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 54 

Szew wpuszczany (rys. 79) 

−

 

złóż trzy warstwy materiału; prawa do prawej strony i prawa do strony lewej, 

−

 

przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm, 

−

 

odwróć zewnętrzne warstwy w przeciwny kierunek (szew znajduje  się w środku między 
zewnętrznymi warstwami). 

 

 

Rys. 79. Szew wpuszczany [7, s. 18] 

 
Szew zwykły zaprasowany (rys. 80c) 

−

 

złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej, 

−

 

przeszyj maszyną na szer. 1,5 – 2,0 cm, 

−

 

zaprasuj zszycie, 

−

 

strzępiące brzegi wykończ maszynowo. 

 
Szew zwykły rozprasowany (rys. 80b) 

−

 

złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej, 

−

 

przeszyj maszyną na szer. 1,5–2,0 cm, 

−

 

rozprasuj zszycie, 

−

 

strzępiące brzegi wykończ maszynowo. 

 

 

Rys. 80a. Szew zwykły b) rozprasowany, c) zaprasowany [7, s. 19] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 55 

Zakładki i szczypanki  
Zakładka – to płasko leżąca, zaszyta, jednostronna fałdka o różnej szerokości (rys.81a). 
Szczypanka  –  to  złożenie  materiału  zastębnowane  w  minimalnej  odległości  od  krawędzi 
(rys.81b). 
Kolejność szycia  

−

 

oznacz linie szczypanki lub zakładki,  

−

 

złóż po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej, 

−

 

przeszyj maszyną na określoną szerokość, 

−

 

sprasuj zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasuj na kancie żelazka. 

 

Rys. 81. a) zakładka,                         b) szczypanka  [7, s. 33] 

Szwy brzegowe 
Szew obrębiający (rys. 82) 

−

 

strzępiący się brzeg materiału załóż do lewej strony na szer. 0,5 cm, 

−

 

załóż drugi raz na szer. 0,6 – 0,7 cm, 

−

 

przestębnuj wzdłuż pierwszego załamania materiału. 

 

Rys. 82. Szew obrębiający [7, s. 20]

 

 
Szew lamujący (rys. 83) 

Obszycie  brzegu  materiału  z  obu  stron  pliską  lub  tasiemką  nazywamy  lamowaniem. 

Lamowanie  służy  do  wykończenia  odzieży  od  strony  zewnętrznej  i  wewnętrznej  po  liniach 
prostych  i  owalnych.  Lamówkę  kroi  się  w  postaci  pliski  skośnej.  Pliska  skośna  powinna 
być dwa razy szersza od szerokości lamówki + dodanie na przyszycie i wykończenie. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 56 

Kolejność czynności przy lamowaniu: 

−

  przyszyj brzeg pliski skośnej na szer. 0,4 cm, 

−

  przewiń pliskę na drugą stronę odkładając szew, 

−

  podwiń brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szer. 0,5 cm, 

−

  przestębnuj przy podwiniętym brzegu (lub podszyj kryto do przeszycia maszynowego). 

 
 

 

                                       Rys. 83.  Szew lamujący, lamowanie pliską skośną: a) przyszycie, b) odwrócenie,  
                                                    c) podwinięcie brzegu i przestębnowanie [7, s. 30]

 

 
Lamówkę  można  przyszyć  za  pomocą  przyrządu  pomocniczego  „lamownika”, 

który pomaga  zeszyć  równocześnie  z  obu stron. Do  lamowania  można wykorzystać  również 
pasmanteryjną pliskę skośną. 
 

4.5.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Co to jest szew? 
2.  Jakie znasz szwy łączące? 
3.  Jakie znasz szwy brzegowe? 
4.  Na ile klas zgodnie z PN dzielimy szwy? 
5.  Jak dzielimy szwy ze względu na umiejscowienie w wyrobie? 
6.  Jaka jest kolejność szycia szwu zwykłego rozprasowanego? 
7.  Co to jest zakładka? 
8.  Co to jest szczypanka? 
9.  Co to jest lamowanie? 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 57 

4.5.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wykonaj  na  próbnikach  szwy  łączące  i  brzegowe  poznane  w  materiale  nauczania. 

Do każdego próbnika dołącz kartkę z nazwą szwu i zapisem graficznym szwu.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie, 
4)  wykroić 17 próbników o wymiarach 15 cm x 10 cm, 
5)  wykonać szwy łączące (bieliźniany, francuski, nakładany, stykowy, wpuszczany, zwykły 

rozprasowany i zaprasowany, zakładkowy, szczypankowy), 

6)  wykonać szwy brzegowe: obrębiający i lamujący, 
7)  uprasować próbniki, 
8)  dołączyć kartę z opisem, 
9)  zaprezentować ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna stębnowa i overlock, 

−

 

narzędzia i przybory do prasowania, 

−

 

nici, igły, wkrętak, nożyczki, przybory do szycia ręcznego, 

−

 

zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych. 

 

Ćwiczenie 2 

Wykonaj szew maszynowy według podanego zapisu graficznego. 

 

                              

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie, 
4)  wykroić dwa próbniki 15 x 10 cm, 
5)  obrzucić na overlocku brzegi próbnika, 
6)  wykonać szew według zapisu, 
7)  rozprasować szew, 
8)  zaprezentować ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyny: stebnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze, 

−

 

narzędzia i przybory do szycia maszynowego i ręcznego, 

−

 

zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 58 

Ćwiczenie 3 

Wskaż  zastosowanie  lamówek  w  wyrobach  odzieżowych.  Wyszukaj  w  żurnalach 

ilustracje i wklej do zeszytu przedmiotowego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy, 
3)  zapisać  w zeszycie:  gdzie znajduje zastosowanie lamówka,  
4)  wyszukać  w  żurnalach  ilustracje  przedstawiające  zastosowanie  lamówki  i  wkleić 

je do zeszytu, 

5)  zaprezentować ćwiczenie. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

żurnale,  czasopisma  lub  inne  broszurki  przedstawiające  wyroby  odzieżowe  (dziecięce, 
damskie, bieliznę stołową i pościelową itp.), 

−

 

nożyczki, klej. 

 
4.5.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 
 

 

Tak 

 

Nie 

1)  wykonać szwy łączące? 

 

 

2)  wykonać szwy brzegowe? 

 

 

3)  rozróżnić różne szwy łączące i brzegowe? 

 

 

4)  wykonać szew według graficznego zapisu? 

 

 

5)  narysować graficzne przekroje szwów łączących i brzegowych? 

 

 

6)  zastosować odpowiednie szwy do miejsca w wyrobie ? 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 59 

4.6. Rodzaje węzłów technologicznych 

 

4.6.1. Materiał nauczania 

 

Węzeł  technologiczny  to  miejsce  połączenia  kilku  wykrojów  elementów  odzieżowych 

za pomocą szwów. 

Aby  prawidłowo  wykonać  węzeł  technologiczny  należy  posiadać  umiejętność 

odczytywania  rysunku  modelowego  wyrobu,  jak  również  umiejętność  czytania  rysunku 
instruktażowego  obróbki  technologicznej.  Rysunek  instruktażowy  obróbki  technologicznej 
informuje  nas  o  sposobie  wykonania  danej  sztuki  odzieży  lub  jej  elementu.  Naniesione 
na rysunek  symboliczne  oznaczenia  zabiegów  oraz  symbole  rysunkowe  ściegów  i  szwów 
zawierają Polskie Normy: PN-83/P-84501 (szwy) i PN-83/P-84502 (ściegi). 

Symbole oznaczeń stosowanych przy sporządzaniu rysunków instruktażowych, poznaliście 

w jednostce modułowej - Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego 743[01].Z1.01 

Poniżej  przedstawiono  najczęściej  wykonywane,  podczas  trwania  nauki  węzły 

technologiczne. Wybrane asortymenty odzieżowe to spódnica i bluzka.  
 
Spódnica 

Spódnica  –  część  wierzchniego  dolnego  ubioru  dziewczęcego  i  damskiego  (od  talii 

do dołu), noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka. 
Obróbka  techniczno-technologiczna  i  przykładowe  rodzaje  węzłów  technologicznych 
występujące w spódnicach 
1. Przeszycie zaszewek – (operacja) (rys.84). 

 

Rys. 84. Przeszycie zaszewki [opracowanie własne] 

 

2. Wszycie zamka błyskawicznego – (węzeł) 

wszycie zamka asymetrycznie (rys. 85) 

 

przekrój 

 

 

 

Rys. 85. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 50] 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 60 

wszycie zamka symetrycznie (rys. 86) 

 

przekrój 

 

 

 

Rys. 86. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 49] 

 

3.  Zszywanie boków spódnicy – (operacja) (rys. 87). 

 

Rys. 87. Zszycie boku spódnicy [opracowanie własne] 

 

4.  Wszywanie paska – (węzeł) 
a) podklejenie paska wkładem klejowym i zaprasowanie go na pół (rys. 88). 

 

Rys. 88. Podklejenie paska włókniną i sprasowanie go na pół [opracowanie własne] 

 

b) wszycie paska maszyną i podszycie ręczne (rys. 89, rys. 90). 

 

Rys. 89. Fastrygowanie paska do linii talii i przestębnowanie [7, s. 52]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 61 

 

Rys. 90. Doszycie ręczne paska do spodniej strony [7, s. 52] 

 

c) wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie (rys. 91). 

 

 

Rys. 91. Wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie [7, s. 53] 

 

d) wszycie paska maszyną 2 razy (rys. 92). 

 

 

Rys. 92. Wszycie paska maszyną dwa razy [7, s. 53] 

 

e) wszycie paska do spódnicy z podszewką (rys. 93). 
 

 

Rys. 93. Wszycie paska do spódnicy z podszewką – wszywanie paska [7, s. 54] 

1.  Przyłóż wierzch paska prawą stroną 

materiału do prawej strony spódnicy  
i przeszyj maszyną na szer. 0,5-0,7 cm, 

2.  Odwróć pasek do góry i sprasuj szew, zeszyj 

końce paska, 

3.  Nałóż spodnią część paska na szew, 
4.  Przestębnuj pasek po stronie wierzchniej 

w szwie. 

1)  Przeszyj  brzeg  paska  do  wewnętrznej 

strony spódnicy na szer. 0,7 cm, 

2)  Odwróć  pasek  do  góry  i  sprasuj  szew 

na pasek, zszyj końce paska, 

3)  Podwiń  brzeg  wierzchniej  części  paska 

na szer. 0,5, 

4)  Nałóż krawędź paska na stębnówkę, 
5)  Przestębnuj wzdłuż krawędzi. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 62 

 

Rys. 94. Wszycie paska do spódnicy z podszewką – pasek po wszyciu [7, s. 54]. 

 

5.   Wykończenie dołu spódnicy – (operacja) 

a) obręb przeszyty maszyną (rys. 95) 

 

 

Rys. 95. Obręb przeszyty maszyną [7, s. 56]. 

 

b) obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie (rys. 96) 

 

Rys. 96. Obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie [7, s. 57]. 

 
6. Wykonanie zapięcia w pasku – (operacja) (rys. 97). 

 

Rys. 97. Wykonanie zapięcia w pasku przekrój A-A – dziurka; B-B guzik [7, s. 61]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 63 

Bluzka 

Bluzka  –  górna  część  ubioru  damskiego,  dziewczęcego  lub  dziecięcego  noszona 

do spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX w. 
Elementy bluzki 

Kołnierz  –  podstawowy  element  montażowy  wyrobu  odzieżowego  okrywającego  górną 

część  ciała,  będący  zarówno  wykończeniem  wykroju  szyi,  jak  i  elementem  dekoracyjnym. 
Składa się z wierzchniego i spodniego kołnierza, zwanego podkołnierzem. Rozróżnia się:  

−

  kołnierze leżące – odsłaniające szyję, 

−

  kołnierze stojące – zakrywające szyję dookoła, 

−

  kołnierze  wykładane  –  stojące  z  tyłu  i  płasko  leżące  z  przodu;  dzielą  się  na  podgrupy: 

z odcinaną stójką i tworzące całość ze stójką. 

Przykładowe rodzaje węzłów technologicznych występujących w bluzkach 

1.  Wykonanie zapięcia (rys.98). 
a) zapięcie wykończone plisą doszywaną 
 

 

 

 

Rys. 98. Zapięcie w bluzce wykończone plisą doszywaną [7, s. 120]. 

 

b) zapięcie polo (rys. 99) 

 

Rys. 99. Zapięcie polo [7, s. 125]. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 64 

2.  Uszycie kołnierza 

a) kołnierz leżący (rys. 100). 

 

Rys. 100  Kołnierz leżący i półstojący [7, s. 126]

 

1.  Spodnią  lub  wierzchnią  część  kołnierza 

wzmocnij wkładem klejowym 

2.  Złóż część  spodnią  z  wierzchnią  prawą  stroną 

materiału do prawej. 

3.  Zszyj maszyną dookoła według przymiaru (lub 

formy) po stronie spodniego kołnierza. 

4.  Wyrównaj i ponacinaj szew. 
5.  Odwróć  i  zafastryguj  krawędź  kołnierza, 

sprasuj żelazkiem. 

 
b) kołnierz na stójce (rys. 101). 

 

1.  Uszyj kołnierz zgodnie z punktami   

z podpunktu a). 

2.  Wzmocnij  jedną  lub  obie  stójki 

wkładem klejowym. 

3.  Przyłóż  stójki  do  dolnego  brzegu 

kołnierza  z dwóch  stron  prawą 
stroną materiału do prawej. 

4.  Przyszyj maszyną na szer. 0,5 cm. 
5.  Odwróć stójkę i sprasuj. 

Rys. 101. Kołnierz stojący- etapy wykonywania kołnierza (1/2 długości) [7, s. 127] 

 
3. Wszycie kołnierza 
a) wszycie kołnierza ze stójką (rys. 102). 

 

 

1.  kołnierz 

wierzchni 

przypnij 

do podkroju 

szyi 

łącznie 

z obłożeniem 

od 

wewnętrznej 

strony bluzki, od jednej krawędzi 
przodu do drugiej. 

2.  Przyszyj maszyną na szer. 0,6cm. 
3.  Podwiń  kołnierz  spodni  na  szer. 

0,5 cm i nakryj przyszycie. 

4.  Przestębnuj 

wzdłuż 

złamanej 

krawędzi kołnierza spodniego. 

Rys. 102. Wszycie kołnierz ze stójką a) stębnowanie od strony spodniej, b) stębnowany od strony wierzchniej 

[7, s. 132] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 65 

b) wszycie kołnierza konfekcyjnie (rys. 103). 

 

 

 

 

Rys. 103. Wszycie kołnierza do bluzki konfekcyjnie [7, s. 129] 

Rękawy 

Rękaw  –  podstawowy  element  montażowy  wyrobu  odzieżowego  okrywający  kończynę 

górną. Rękaw jest zróżnicowany pod względem formy plastycznej, liczby części składowych 
oraz  sposobu  wszycia  do  pachy.  Składa  się  z  części  wierzchniej  i  spodniej  lub  części 
przedniej i tylnej. 

Rękaw  z  główką  –  rękaw,  którego  górna  wierzchnia  część  (zwana  główką  rękawa) 

ma zaokrąglony  kształt;  wszywany  do  pachy  o  owalnym  wykroju.  Ze  względu  na  kształt 
i zastosowanie  rozróżnia  się  rękaw  z  główką:  marynarkowy,  półkoszulowy,  koszulowy. 
Ze względu na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw z główką: 

−

 

jednoczęściowy – ze szwem wewnętrznym lub szwem tylnym, 

−

 

dwuczęściowy – ze szwem przednim i tylnym lub zewnętrznym i wewnętrznym, 

−

 

trzyczęściowy – ze szwem zewnętrznym, przednim i tylnym. 
Wszycie rękawów. Aby wykonać tę operację należy mieć przygotowane: 
Rękaw  –  uszyty  i  wyprasowany,  oznaczony  środek  główki  (jeżeli  ma  być  marszczony, 

to główkę należy zmarszczyć). Pacha – wyrównana. 

Wpinanie rękawa: wszystkie czynności wykonuje się po stronie rękawa od wewnętrznej 

strony bluzki w następującej kolejności: 
1.  Środek główki rękawa przypnij na szew barkowy prawą strona materiału do prawej. 
2.  Upnij główkę rękawa od linii barku w jedną i drugą stronę do połowy głębokości pachy – 

lekko wdając główkę. 

3.  Sprawdzaj  układaną  główkę  rękawa  na  dłoni,  czy  jest  dobrze  naddana  oraz  czy  równo 

opada. 

4.  Przypnij  dalszą  część  rękawa  do  dolnej  części  pachy  –  równo,  tak  jak  podkrój  rękawa 

się układa. 

5.  Sprawdź całość upięcia. 
6.  Fastryguj po upiętych szpilkach na szer. 1–1,5 cm. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 66 

Rodzaje węzłów technologicznych występujących w rękawach 
 
1. Wszycie rękawa jednoczęściowego z główką (rys. 104). 

 

1.  Wykonaj 

szew 

zwykły 

obok 

fastrygi 

po 

stronie 

rękawa, 

rozpocznij  od  połowy  głębokości 
pachy  w  dół  –  naokoło,  powtórz 
przeszycie pachy na dole i zakończ 
szycie  w  połowie  głębokości 
z drugiej strony pachy. 

2.  Brzegi  zszycia  wykończ  razem  – 

overlockiem. 

Rys. 104. Wszycie rękawa: a) przypięcie środka główki na szew ramieniowy, b) upinanie główki, c)rękawa po 

wszyciu i wykończeniu od wewnątrz [7, s. 147]

 

 
2. Wykończenie dołu rękawa 
 
a) rozporek wykończony obsadzeniem (rys. 105). 

 

 

 

Rys. 105. Wykończenie rozporka w rękawie obsadzeniem [7, s. 135]. 

 
b) rozporek wykończony listewką (rys. 106). 

 

Rys. 106. Wykończenie rozporka listewką [7, s. 137]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 67 

3. Montaż rękawa z mankietem 
a) wszycie mankietu maszyną dwa razy (rys. 107). 

 

 

 

Rys. 107. Wykończenie dołu rękawa mankietem wszytym dwa razy na maszynie [7, s. 144]. 

 
b) wszycie mankietu konfekcyjnie (rys. 108). 
 

 

Rys. 108. Wykończenie dołu rękawa mankietem wszytym konfekcyjnie [7, s. 145]. 

 
 
4.6.2. Pytania sprawdzające 

 
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Co to jest węzeł technologiczny? 
2.  Jakie znasz trzy przykładowe rodzaje węzłów technologicznych? 
3.  Jaka  jest  kolejność  czynności  przy  wykonywaniu  węzła  technologicznego  –  wszycie 

paska do spódnicy maszyną dwa razy? 

4.  Jaka  jest  kolejność  czynności  przy  wykonywaniu  węzła  technologicznego  –  wszycie 

rękawów? 

5.  Jaką linią rysujemy na przekrojach widoczne krawędzie materiału? 
6.  Jaką linia rysujemy na przekrojach miejscowe urwania? 
7.  Jaki jest symbol ściegu czółenkowego? 
8.  Jaki jest symbol ściegu obrzucającego? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 68 

4.6.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Rozpoznaj węzły technologiczne na podstawie rysunków i nazwij je. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie  z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  wyjąć z koperty ilustracje i dokładnie się im przyjrzeć, 
4)  nazwać węzły,  
5)  podpisać węzły, 
6)  zaprezentować ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

ilustracje węzłów i symboli graficznych, 

−

 

katalogi i wzorniki szwów, zestaw Polskich Norm, 

−

 

literatura z rozdziału 6. 

 

Ćwiczenie 2 

Wszyj zamek asymetrycznie do spódnicy według rysunku instruktażowego. 
 

 

 
 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  zapoznać się z graficznym zapisem, 
4)  zaplanować  kolejność czynności, 
5)  wszyć zamek asymetrycznie do spódnicy, 
6)  zaprezentować wyrób. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna stębnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze, 

−

 

materiał i zamek błyskawiczny długości 18,0 cm, 

−

 

narzędzia i przybory do szycia ręcznego i maszynowego, 

−

 

komplet form spódnicy podstawowej, zapis symboli graficznych, PN. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 69 

Ćwiczenie 3 

Odszyj  rozporek  w  rękawie  obsadzeniem  i  wykończ  dół  rękawa  mankietem  wszytym 

konfekcyjnie według rysunków instruktażowych.

 

 

 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 
2)  zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy, 
3)  zapoznać się z graficznym zapisem dyspozycji produkcyjnych, 
4)  zaplanować  kolejność czynności, 
5)  odszyć rozporek w rękawie według instrukcji, 
6)  wszyć mankiet według instrukcji, 
7)  zaprezentować wyrób. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

maszyna stębnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze, 

−

 

materiał i dodatki, 

−

 

narzędzia i przybory do szycia ręcznego i maszynowego, 

−

 

dokumentacja techniczno technologiczna bluzki podstawowej, PN. 

 
4.6.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 
 

 

Tak 

 

Nie 

1)  rozpoznać węzły technologiczne na rysunku graficznym? 

 

 

2)  narysować przekroje węzłów? 

 

 

3)  wszyć zamek asymetrycznie do spódnicy? 

 

 

4)  odczytać 

graficzne 

symbole 

stosowane 

na 

rysunkach 

technologicznych 
odzieży? 

 

 

5)  odszyć rozporek w rękawie obsadzeniem? 

 

 

6)  szyć  węzły  technologiczne  w  odzieży  według  rysunków 

instruktażowych? 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 70 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA  

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 
4.  Test  zawiera  30  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi. 

Tylko jedna jest prawidłowa. 

5.  Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 

znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie ponownie 
zakreśl odpowiedź prawidłową. 

6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 
7.  Jeśli udzielenie odpowiedzi  będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż  jego rozwiązanie 

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.  Na rozwiązanie testu masz 60 min. 

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia: 

− 

instrukcja, 

− 

zestaw zadań testowych, 

− 

karta odpowiedzi. 

 

 
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

  

 

1.  Odległość oczu od stołu roboczego  

a)  powinna wynosić 20 cm. 
b)  powinna wynosić 40 cm. 
c)  powinna wynosić 60 cm. 
d)  nie ma znaczenia. 

 

2.  Na stanowisku pracy ręcznej powinny znajdować się 

a)  wszystkie  podstawowe  narzędzia,  jak:  maszyna  stębnówka,  overlock,  igły,  nożyce, 

szpilki, miarki. 

b)  narzędzia  i  przybory  do  pracy  ręcznej,  stanowisko  maszynowe,  stanowisko 

prasowalnicze. 

c)  wszystkie podstawowe narzędzia, jak: igły, nożyce, naparstek, szpilki, miarki, kreda 

itp., oraz pudełko na drobiazgi, poduszeczka na szpilki. 

d)  maszyna,  apteczka,  igły,  nożyce,  szpilki,  miarki,  kreda  oraz  pudełko  na  drobiazgi 

i poduszeczka na szpilki. 

 

3.  Taśmę centymetrową przedstawia rysunek 
 
a) 

 

b) 

 

c) 

 

d) 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 71 

4.  Poniższy rysunek przedstawia ścieg 

 

a)  stębnowy. 
b) przed igłą. 
c)  fastrygowy. 
d) sznureczkowy. 

 

5.  Poniższy rysunek przedstawia ścieg 

 

a)  przed igłą. 
b) stębnowy. 
c)  brzeżny dziergany. 
d) fastrygowy. 

 
6.  Przedstawiony na rysunku ścieg należy do grupy ściegów  

 

a)  brzeżnych. 
b)  ozdobnych. 
c)  wewnętrznych. 
d)  maszynowych. 
 

7.  Do grupy ściegów ozdobnych należą 

a)  łańcuszkowy, dziergany, fastrygowy. 
b)  krzyżykowy, stębnowy, obrzucany. 
c)  sznureczkowy, zakopiański, krzyżykowy. 
d)  zygzakowy, gałązkowy, kryty. 

 
8.  Ścieg służący do chwilowego złączenia dwóch warstw tkaniny to ścieg 

a)  przed igłą. 
b)  pikowy. 
c)  fastrygowy. 
d)  pętelkowy. 

  
9.  Maszyny w zależności od miejsca ich zastosowania dzielimy na 

a)  płaskie, ramieniowe, słupkowe. 
b)  krojownie, szwalnie, prasowalnie, wykończalnie. 
c)  jednogłowe, dwuigłowe, kilkugłowe. 
d)  zwykłe, średniobieżne, szybkobieżne. 

  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 72 

 

 

10.  Korpus głowicy maszyny szwalniczej stębnowej zbudowany jest z 

a)  głowicy, podstawy, napędu. 
b)  części płaskich, ramieniowych, kolumnowych. 
c)  kolumny, ramienia, czoła. 
d)  kolumny, ramienia, czoła, napędu, podstawy. 

 
11.  W maszynie stębnowej wyróżniamy 

a)  mechanizmy specjalne. 
b)  mechanizm ruchu, wiązania ściegu, przesuwu materiału. 
c)  napęd elektryczny. 
d)  mechanizm ruchu wahadłowego.  
 

 

12.  Rysunek przedstawia operację 

 

a) 

przeciągania nici dolnej. 

b) 

wyjmowania bębenka. 

c) 

nawlekania nici górnej. 

d) 

zamocowywania igły w igielnicy. 

 

13.  Wskazane części bębenka to 
 

 

 

a)  1 – sprężynka bębenka, 2 – śruba regulująca. 
b)  1 – śruba regulująca, 2 – sprężynka bębenka. 
c)  1 – sprężynka bębenka, 2 – nawijacz. 
d)  1 – szpuleczka, 2 – śruba regulująca. 

 
 
 
 
 
 
 
 

14. Rysunek przedstawia ścieg 

a)  stębnowy prostościegowy. 
b)  obrzucający. 
c)  łańcuszkowy dwunitkowy. 
d)  łańcuszkowy jednonitkowy. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 73 

15.  Rysunek przedstawia ścieg 

 

a)  stębnowy. 
b)  obrzucający 1-igłowy, 3-nitkowy. 
c)  obrzucający 1-igłowy, 1-nitkowy. 
d)  niewidoczny jednostronnie. 

 

16.  Maszyna tworząca ścieg łańcuszkowy pokrywający dwuigłowy, czteronitkowy to 

a)  stębnówka prostościegowa. 
b)  obrzucarka. 
c)  obrabiarka. 
d)  pikówka. 

 

17.  Maszyna tworząca ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie to 

a)  obrzucarka. 
b)  pikówka. 
c)  stębnówka. 
d)  dziurkarka. 

 

18.  Skórę przeszyjesz 

a)  overlockiem. 
b)  stębnówką z potrójnym transportem. 
c)  maszyną łańcuszkową. 
d)  pikówką. 

 

19.  Automatami szwalniczymi są maszyny 

a)  obrzucarka, obrębiarka, stębnówka łańcuszkowa. 
b)  stębnówka z potrójnym transportem, stębnówka prostościegowa, overlock. 
c)  dziurkarka, guzikarka, ryglówka. 
d)  obrębiarka, obrzucarka, pikówka. 

 
20.  Przedstawiona na rysunku czynność została wykonana na 

          

 

a)  ryglówce. 
b)  guzikarce. 
c)  dziurkarce bieliźnianej. 
d)  dziurkarce odzieżowej. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 74 

21.  Przedstawione na rysunku oprzyrządowanie służy do 
 

 

 

 

a)  marszczenia materiałów. 
b)  wszywania zamków. 
c)  lamowania. 
d)  szycia szwów bieliźnianych. 

 
22.  Klasyfikację szwów znajdziemy w 

a)  PN-83/P-84501. 
b)  BN-83/P-84501. 
c)  ZN-83/P-84501. 
d)  PN-BN-83/P-84501. 

 
23.  Ze względu na sposób łączenia szwy dzielimy na 

a)  szyte, klejone, zgrzewane. 
b)  szyte, łączące, zewnętrzne. 
c)  nitkowe, zszywane, klejone. 
d)  ozdobne, brzeżne, wewnętrzne. 

 

24.  Ze względu na zastosowanie szwy dzielimy na 

a)  łączące i brzegowe. 
b) brzegowe i ozdobne. 
c)  łączące i sklejane. 
d) ozdobne i łączące. 

 

25.  Do szwów łączących należą 

a)  obrębiający i nakładany. 
b)  francuski i obrębiający. 
c)  bieliźniany i wpuszczany. 
d)  sznureczkowy i zwykły rozprasowany. 

 

26.  Szew to miejsce 

a)  złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów odzieżowych, za pomocą 

połączeń nitkowych lub innych. 

b)  połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą nitów. 
c)  połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą kleju i nici. 
d)  połączenia kilku wykrojów elementów odzieżowych za pomocą szwów. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 75 

27.  Rysunek przedstawia szew 

 

a)  zwykły rozprasowany. 
b)  francuski. 
c)  bieliźniany. 
d)  nakładany. 

 

28.  Węzeł technologiczny to 

a)  miejsce  złączenia  dwóch  lub  więcej  krawędzi  wykrojów  elementów  odzieżowych, 

za pomocą połączeń nitkowych lub innych. 

b)  połączenie kilku wykrojów elementów odzieżowych za pomocą szwów. 
c)  miejsce połączenia dwóch oddzielnych elementów odzieży za pomocą nitów. 
d)  układ nitki wprowadzonej do tkaniny za pomocą igły. 

 
29.  Przedstawiony węzeł dotyczy wszycia 

 

a)  zamka symetrycznie. 
b)  paska do spódnicy. 
c)  zamka asymetrycznie. 
d)  mankietu do rękawa. 

 

30.  Do przekroju A-A dobierzemy węzeł przedstawiony na rysunku 

 

 

a) 

 

 

b) 

 

c) 

 

d) 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 76 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Wykonywanie połączeń elementów odzieży

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź.  

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1.    

a 

b 

c 

d 

 

2.    

a 

b 

c 

d 

 

3.    

a 

b 

c 

d 

 

4.    

a 

b 

c 

d 

 

5.    

a 

b 

c 

d 

 

6.    

a 

b 

c 

d 

 

7.    

a 

b 

c 

d 

 

8.    

a 

b 

c 

d 

 

9.    

a 

b 

c 

d 

 

10.  

a 

b 

c 

d 

 

11.  

a 

b 

c 

d 

 

12.  

a 

b 

c 

d 

 

13.  

a 

b 

c 

d 

 

14.  

a 

b 

c 

d 

 

15.  

a 

b 

c 

d 

 

16.  

a 

b 

c 

d 

 

17.  

a 

b 

c 

d 

 

18.  

a 

b 

c 

d 

 

19.  

a 

b 

c 

d 

 

20.  

a 

b 

c 

d 

 

21.  

a 

b 

c 

d 

 

22.  

a 

b 

c 

d 

 

23.  

a 

b 

c 

d 

 

24.  

a 

b 

c 

d 

 

25.  

a 

b 

c 

d 

 

26.  

a 

b 

c 

d 

 

27.  

a 

b 

c 

d 

 

28.  

a 

b 

c 

d 

 

29.  

a 

b 

c 

d 

 

30.  

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 77 

6. LITERATURA

 

 

 
1.  Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999 
2.  Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1999 
3.  Kazik R., Krawczyk J.: Technologia odzieży. WSiP, Warszawa 1998 
4.  Krawiectwo Technologia, tłumaczenie Samek P. WSiP, Warszawa 1999 
5.  Krysińska S.: Szycie i konserwacja odzieży. WSiP, Warszawa 1995 
6.  Lewandowska  E.,  Modelowanie  form  odzieży  damskiej,  Zeszyt  ćwiczeń  nr  1  i  2.  Wyd. 

SOP, Toruń 1994 

7.  Lewandowska-Stark E., Lipke-Skrawek Z.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995 
8.  Nieszyn  J.:  Technologia  odzieży  damskiej.  Wydawnictwo  ZETDEZET  Sp.  Z  o.o., 

Warszawa 1992 

9.  Parafianowicz Z.: Szkolny słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999 
10. Polskie Normy 83/P-84501. Wyroby konfekcyjne. Szwy. Klasyfikacja i oznaczenia 
11. Polskie Normy 83/P-84502. Wyroby konfekcyjne. Ściegi. Klasyfikacja i oznaczenia 
12. Tymolewska  B.:  Maszynoznawstwo  odzieżowe.  Stowarzyszenie  Oświatowców  Polskich 

w Toruniu, Toruń 1998 

13. www.impall.com.pl  z dnia 14.11.2007 
14. www.altex.com.pl z dnia 14.11.2007