1

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(1)

16.10.2010r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

Zaliczenie: egzamin pisemny 3-5 pyt otwartych (jeden duży egzamin lub 3mniejsze kolokwia , co któryś wykład)
Literatura:
1)Babble E Badania społeczne w praktyce Wa-wa 2004
2)Lutyński J Metody badań społecznych wybrane zagadnienia Łódź 1994
3)Maszke A. Metody i techniki badań pedagogicznych Rzeszów 2008
4)Nowak S metodologia badań społecznych Wa-wa 1985
5)Nachimias CH ID Metody badawcze w naukach społecznych Poznań 2001
6) S.Pałka Podstawy metodologii badań w pedagogice Gdańsk 2010
7) T.Pilch Metody badań pedagogicznych
8) Łobocki Zasady badań pedagogicznych

ZAKRES TEMATYCZNY

I Podstawy badań empirycznych
1) Pojęcie nauki i badań empirycznych
a)pojęcie nauki i badań naukowych
b)podstawowe założenia przyjmowane w nauce
c) cele badań naukowych
-wyjaśnienie naukowe-dedukcyjne i indukcyjne
-przewidywanie
-rozumienie
d)metodologia i jej rola e badaniach naukowych

2) Badania- podstawowe pojęcia
a) pojęcia i ich funkcje w badaniach naukowych
b)definicje i ich rodzaje – definiowanie pojęć
-definiowanie pojęciowe
-definiowanie operacyjne
c)teoria jej funkcje i zadania
d)teoria, modele, badania empiryczne

3) Podstawowe elementy procesu badawczego
a)plan badawczy-etapy postępowania badawczego
b)motywy wyboru problematyki badań
c)przedmiot badań, a problematyka badawcza
d)rodzaje problemów i zasady ich formułowania
e)hipotezy i ich rola w badaniach naukowych
f)zmienne wskaźniki i skale pomiarowe
g)pojęcie i rodzaje zmiennych
h) pojęcie wskaźników i ich rodzaje

4)Pomiar i jego rola w badaniach naukowych
a)pojęcie pomiaru i jego rodzaje
b)skale pomiarowe
c)poziom pomiaru
-nominalny,
-porządkowy
- interwałowy,
-ilorazowy
d)trafność i rzetelność pomiaru

5) Próba badawcza i zasady jej doboru
a)populacja, a próba badawcza
b)sposoby doboru próby do badań
-nielosowe dobory próby
*próba celowa
*próba kwotowa
-dobór losowy
*prosty

2

*systematyczny
*warstwowy
*grupowy
-dobór oparty na ochotnikach
c)wielkość próby badawczej

II Zbieranie danych
6)Metody badawcze i ich rodzaje
a)metody i techniki eksperymentalne i ich rodzaje
b)metody terenowe-monograficzne
c)metoda sondażowa
d)metoda porównawcza
e)metoda socjometryczna
f)inne metody

7)Techniki badawcze i ich rodzaje
a)obserwacja i jej rodzaje
-zasady prowadzenia obserwacji
b) ankieta i jej rola w badaniach
-typy ankiet
c)wywiad i zasady jego prowadzenia
-rodzaje wywiadów
d)kwestionariusze ankiet i wywiadów
-zasady formułowania pytań kwestionariuszowych

III Przetwarzanie i analizowanie danych
8)Przygotowanie zebranych materiałów badawczych
a)kontrola zebranych informacji
b)grupowanie i klasyfikowanie danych
c) zasady budowy tabel i szeregów statystycznych
d)graficzna prezentacja rozkładów

9)Rozkład jednej zmiennej
a)rozkład częstości występowania zmiennej
b)miary tendencji centralnej
-średnia arytmetyczna
-mediana
-modalna
c)miary rozproszenia oparte na średniej
-odchylenie przeciętne
-wariacje
-odchylenie standardowe

10)Analiza dwuzmiennowa
a)pojęcie związku pomiędzy dwiema zmiennymi
b)współzmienność zmiennych
c)rodzaje związków
-związek funkcyjny
-związek korelacyjny
d)miary związków
-współczynnik korelacji liniowej cech jakościowych PERSONA
e)miary rozproszenia oparte na średniej
-odchylenie przeciętne i standardowe

11)Wnioskowanie statystyczne
-hipoteza zerowa i hipoteza badawcza
-barometryczne testy istotności
-testy nieparametryczne (test Chi²)

12)Ogólne zasady pisania prac magisterskich

3

NAUKA
-zasób wiedzy;
-instytucja, która prowadzi badania naukowe;
-pełni pewne funkcje;
-powinna wyjaśniać dlaczego jest jak jest?;



Zespół czynności i sposobów postępowania, prowadzący do pozyskania wiedzy oraz rezultat tego

procesu, na który składa się wiedza naukowa



Nauka składa się z 2elementów

NAUKA

Badania naukowe

Wiedza naukowa

BADANIA NAUKOWE I ICH RODZAJE:



Słowo badanie naukowe jest także wieloznaczne i ma szerokie zastosowanie w mowie potocznej



Zespół czynności zmierzający do poznania i wyjaśnienia zjawisk będących przedmiotem badań oraz

udzielanie odpowiedzi na postawione pytania badawcze

PODZIAŁ BADAŃ:
a)teoretyczne
-podstawowe znaczenie dla rozwoju samej nauki
-opierają się na
*cel tych badań
>wzbogacenie istniejącej wiedzy o nowe informacje, teorie
>wyjaśnienie zjawisk i procesów związanych z nauka
>określenie związków i zależności między badanymi zmiennymi
>przewidywani wynikających z badań następstw oraz formułowanie praw, twierdzeń, prawidłowości i teorii

b)praktyczne
-mają na celu dążenie istniejącej teorii do praktyki pedagogicznej
-wdrożenie rozwiązań teoretycznych do konkretnych rozwiązań praktycznych
-wdrożenie eksperymentów innowacji oraz weryfikowanie teorii

c)diagnostyczne;
-mają na celu rozpoznanie pewnych aktów, zjawisk, czy stanów rzeczy.
-z diagnozą mamy do czynienia, gdy jakiś stan rzeczy uznajemy za niezadowalający
DIAGNOZA-najpierw opis, wyjaśnienie , ocena wtedy kiedy chcemy dokonać zmiany

4

d)weryfikacyjne
-mają na celu sprawdzenie skutków wdrożonych do danej instytucji zmian technicznych, organizacyjnych,
prawnych
WERYFIKACJA-polega na sprawdzeniu 2 stanów: po wprowadzeniu zmian ze stanem przed wprowadzeniem
zmian
Weryfikacja powinna udzielać odpowiedzi na pytania:
*JAK JEST?
*DLACZEGO JEST TAK JAK JEST?

e)opisowe; f)wyjaśniające
-są badaniami teoretycznymi lub praktycznymi bądź diagnostycznymi lub weryfikacyjnymi

WIEDZA NAUKOWA
-źródło doświadczenia lub opiera się na autorytecie
-efekt prowadzonych badań naukowych
-podstawowym założeniem przyjmowanym w nauce jest założenie o istniejącej regularności zjawisk oraz
o istniejących porządkach w świecie

I Zakłada się, że zjawiska bądź zdarzenia nie pojawiają się przypadkowo, lecz z pewną regularnością
II Wszystkie zjawiska mają swoje przyczyny lub można wskazać na inne zjawiska, które te przyczyny wywołują.

 W podejściu naukowym odrzuca się działanie sił ponadnaturalnych.

 Podejście to znajduje się w opozycji do religii, magii, wróżb, poglądów fundamentalnych

 Nic nie jest w nauce dowiedzione samo w sobie

III Prawidłowość nauki musi być obiektywnie dowiedziona i uzasadniona. Naukowcy nie mogą polegać tylko na

zdrowym rozsądku, kecz muszą, lecz muszą je poznać wyjaśnić i zrozumieć

WIEDZA NAUKOWA

o

wyprowadzana z nabytego doświadczenia.

o

Niektóre twierdzenia opierają się na dedukcji.

o Wiedza naukowa wyjaśnia dane zjawiska wskazując na jego przyczyny występowania tego zjawiska lub

procesu.

o

Wiedza naukowa ma zawsze charakter teoretyczny, oznacza to, że odnosi się do zjawisk obserwowanych

jak i do tych, które nie dają się bezpośrednio zaobserwować.

o

Wiedza naukowa jest ściśle pewna, dokładna, a tym samym wiarygodna

WIEDZA POTOCZNA

o ma charakter szczegółowy, gdyż odnosi się do pojedynczego zjawiska.

5

o

Wiedza potoczna ma charakter protetyczny, gdyż odnosi się bezpośrednio do zjawisk obserwowalnych.

RÓŻNICA MIEDZY TYMI WIEDZAMI
Podstawowa różnica miedzy wiedzą potoczną, a naukową jest taka, że wiedza potoczna informuje człowieka o
danym zjawisku, lecz nie wyjaśnia jego przyczyn ma zawsze charakter bardzo ogólny, oznacza to, że dotyczy
wszystkich zjawisk, czy procesów niezależnie od miejsca i czasu jej wystąpienia.

6

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(2)

30.10.2010r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

I CELE BADAŃ NAUKOWYCH
cel-punkt do którego zamierzamy dotrzeć i efekt który zamierzamy osiągnąć
-bez jasno określonych celów nasze działanie jest chaotyczne
-cele mają wpływ przede wszystkim na rodzaj formułowanych problemów badawczych
-cele mają wpływ na dobór zmiennych do badań
-cele mają wpływ na dobór metod, technik i narzędzi badawczych
-cele mają wpływ na rodzaj przeprowadzanej analizy , rodzaj, sposób, głębokość wnioskowania
-podstawowym celem nauki w tym i nauk społecznych jest dostarczanie dającej się zweryfikować wiedzy
-wiedza ta pomaga wyjaśnić, zrozumieć i przewidzieć interesujące nas zjawisko społeczne (zjawiska, procesy,
zdarzenia)

BADANIA WYJAŚNIAJĄCE
-zmierzają przede wszystkim do próby udzielenia odpowiedzi na pytania :DLACZEGO JEST TAK JAK
JEST?
-zmierzają do udzielenia odpowiedzi : JAKIE SĄ PRZYCZYNY DANEGO STANU RZECZY?
-zmierzają do badania związków i zależności miedzy 2 lub więcej zjawiskami



Wyjaśnić komuś jakieś zjawisko to tyle, co uczynić zrozumiałym coś, czego się przedtem nie rozumiało



Wiele zjawisk nie potrafimy wyjaśnić i nie na wszystkie pytania potrafimy udzielić odpowiedzi.
Wówczas podejmujemy badania naukowe celem ich wyjaśnienia.

WYJAŚNIENIE-PODZIAŁ na 2 rodzaje
I dedukcyjne
-gdy jedno zjawisko jest wyjaśniane za pomocą drugiego zjawiska poprzez odwołanie się do tzw. praw ogólnych



Niezbędnym warunkiem prawa ogólnego jest to, że wtedy i tylko wtedy, gdy przesłanki są prawdziwe to
i wyprowadzone na tej podstawie wnioski też będą prawdziwe. Jeżeli przesłanki nie będą prawdziwe to i
wnioski z nich wyprowadzone będą nieprawdziwe.



W każdej grupie społecznej odsetek samobójstw zależy wprost proporcjonalnie do stopnia
indywidualizmu. Stopień indywidualizmu zależy od zasięgu wpływu protestantyzmu. Zasięg
protestantyzmu w Polsce jest mały, stąd wniosek, że odsetek samobójstw w Polsce jest mały.

II indukcyjne
-Nie każde wyjaśnienie naukowe opiera się na prawdzie ogólnej. Istnieje wiele zjawisk i zdarzeń, które nie
opierają się na prawdzie ogólnej. Dzieje się tak przede wszystkim naukach społecznych

 PRAWA W NAUKACH SPOŁECZNYCH

 Prawo wartości

 Prawo popytu i podaży

 Prawo Josto



Mamy do czynienia z prawdopodobieństwem, wyjaśnieniem indukcyjnym .W tym wyjaśnieniu

zakładamy, że w określonych warunkach zjawisku „X” towarzyszy zjawisko „Y” z określonym stopniem
prawdopodobieństwa

7

ROZUMIENIE-2 znaczenia
1 Rozumienie oparte na empatii

Przedmiotem badań w naukach społecznych nie są rzeczy, czy obiekty, lecz człowiek, który jest

jednocześnie tym, który prowadzi badania na temat zachowania, bądź postępowania człowieka

2 Rozumienie oparte na predykcji

W przeciwieństwie do poprzedniego zakłada, że można zjawiska społeczne zbadać i zmierzyć

stosując w nich metody wykorzystywane w badaniach przyrodniczych. Metody te polegają na
zliczaniu danych zjawisk i procesów i poddawanie ich analizie matematyczno- statystycznej

PRZEWIDYWANIE

-podstawowa cecha myślenia naukowego
-charakteryzuje się ono poszukiwaniem w miarę trafnej prognozy dotyczącej biegu wydarzeń w okresie przyszłym
-istnieje związek pomiędzy zjawiskami można przewidywać ich stany i przyszłe zadania jednostki
-jeżeli wiedza jest niedostateczna to przewidywanie jest niemożliwe. Opiera się ono na tezie

Jeżeli zjawisko X powoduje zajście zjawiska Y to w przypadku zajścia zjawiska X można przewidywać zajście
zjawiska Y. Jeżeli założenie to jest nieprawdziwe lub jest złe zinterpretowane wówczas niemożliwe jest poprawne
przewidywanie przyszłych zdarzeń

II METODOLOGIA I JEJ POWIĄZANIA Z NAUKĄ



Metodologia łączy wszystkich naukowców. Jest to system jasno określonych zasad, reguł i procedur

postępowania stosowanych w badaniach naukowych.

NAUKA

badania naukowe

wiedza

Metodologia

Metodologia ogólna

Metodologia szczegółowa

METODOLOGIĘ MOŻNA PODZIELIĆ NA 2 RODZAJE:
OGÓLNA
-dostarcza informacji o ogólnych zasadach badawczych stosowanych wszystkich naukach . Jej przedmiotem
badania nie są konkretne metody badawcze, lecz formułuje wspólne dla wszystkich nauk reguły dotyczące:

Definiowania pojęć

Tworzenia teorii

Tworzenia definicji

Wyjaśniania zjawisk w oparciu o istniejące zjawisko, praw lub wyjaśnienia indukcyjne

8

Wyjaśnienie indukcyjne= WYJAŚNIENIE PROBALISTYCZNE-

dąży do sposobów wyjaśnienia indukcyjne i dedukcyjnego oraz wnioskowania i weryfikowania

SZCZEGÓŁOWA
- informuje o typowych dla danej dyscypliny naukowej regułach i procedurach postępowania badawczego.

-dotyczą one czynników związanych z planowaniem i odpowiadających im hipotez roboczych

-związane jest z doborem metod, technik oraz opracowaniem narzędzi badawczych

-czynności związane z opracowaniem materiałów badawczych, analizowaniem zebranych

materiałów badawczych oraz ich uogólnienie i badaniem teori

FUNKCJE METODOLOGI BADAŃ:
a)opiekuńcza
b)wychowawcza
c)dydaktyczna
d)naukowa

Umożliwia wykorzystanie we własnych badaniach metod stosowanych w innych naukach, co sprzyja
doskonaleniu własnego warsztatu metodologicznego

Umożliwia porównywanie wyników badań własnych z wynikami badań innych badaczy, co umożliwia
eliminowanie nieufności wobec własnych wyników badań

Metodologia dostarcza reguł do komunikowania się

Metodologia pozwala zrozumieć

Metodologia dostarcza reguł do wnioskowania

Wyniki badań muszą być uporządkowane i powiązane w logiczną całość
Głównym podejściem i narzędziem naukowym jest LOGIKA WNIOSKOWANIA

PODSTAWOWE POJĘCIA STOSOWANE W NAUCE

WSZELKIE BADANIA NAUKOWE ODNOSZĄ SIĘ DO DWOJAKIEGO RODZAJU ZJAWISK

1)Odnoszą się Ne do zjawisk występujących w naukach przyrodniczych, próbują wyjaśnić te zjawiska
poprzez ich liczeni i mierzenie, a następnie poddanie tych wyników analizie matematyczno-statystycznym
a)po to , aby udzielić odpowiedzi na postawione pytanie
b)ustalić związek między badanymi zjawiskami, między pochodzeniem, a aspiracjami, zmienną zależną, a
zmienną niezależną
c)d badaniach do określenia praw bądź prawidłowości odnoszących się do badanych zjawisk

2) Zjawiskami w naukach społecznych, w których to badaniach nie dążymy do wykrycia praw,
prawidłowości, lecz do zrozumienia zjawisk i motyw ów kryjących się za takim czy innym postępowaniem
człowieka

9

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(3)

13.11.2010r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

2 TENDENCJE UPRAWIANIA NAUKI

KONFLIKT MIĘDZY POWYŻSZYMI TEORIAMI
-Zwolennicy nauk przyrodniczych byli zdania, że podstawą prowadzenia badań są metody ilościowe, które
sprowadzają się do mierzenia i liczenia zjawisk, poddawanie tych wyników operacją matematyczno-statystycznym
i wyprowadzanie na tej podstawie wniosków, uogólnień (budowanie praw, teorii, zasad postępowania)

-Badacze nauk społecznych zakładali, że przedmiotem badań w naukach społecznych nie jest wyjaśnianie, lecz
rozumienie zjawisk(przyczyn)Badania w naukach społecznych powinny mieć charakter holistyczny-całościowy,
aby w ten sposób zrozumieć motywy zachowania bądź postępowania człowieka.

o

Różnica między badaczami polega na tym, że nauki przyrodnicze dążą do wyjaśnienia zjawisk , zaś

nauki społeczne dążą do zrozumienia zjawisk oraz, że istnieje różnica w przedmiocie badań.

PRZEDMIOT BADAŃ
-osoby
-rzeczy
-obiekty w rozumieniu dosłownym i towarzyszące im zjawiska, zdarzenia bądź procesy w odniesieniu, do których
chcemy prowadzić badania.

o

Przedmiotem badań mogą być uczniowie, studenci, nauczyciele, pracownicy instytucji i organizacji,

zakład pracy oraz towarzyszące im zjawiska , np. bezrobocie, agresja, alienacja, alkoholizm.

o

W odniesieniu do badań pedagogicznych przedmiotem badań jest proces wychowawczy, na który to

proces składają się czynności związane z nauczaniem, wychowaniem i opieka, oraz wszechstronny
rozwój dziecka lub osoby kształcącej się.

SPECYFIKĄ BADAŃ SPOŁECZNYCH JEST TO, ŻE BADACZE PORUSZAJĄ SIĘ W DWÓCH
POWIĄZANYCH ZE SOBĄ ACZKOLWIEK RÓŻNIĄCYCH SIĘ PROCESACH BADAWCZYCH
1)EMPIRYCZNY(oparty na doświadczeniu), który charakteryzuje się tym, że odnosi się do zjawisk i procesów,
które są bezpośrednio obserwowalne
2)TEORETYCZNY
-zjawisko te nie dają się bezpośrednio zaobserwować, np. postawy, iloraz inteligencji, wiara, uczucia
Zjawiska które nie dają się bezpośrednio zaobserwować są oznaczone przez pojęcie(symbol przedmiotu ,
reprezentuje dany przedmiot) –abstrakcji

o

Każda nauka posiada zbiór pojęć specyficznych dla danej nauki. Dla pedagogiki takimi pojęciami są, np.:

wychowanie, kształcenie, opieka, trudności wychowawcze

10

POJĘCIA PEŁNIĄ W ŻYCIU WIELE WAŻNYCH FUNKCJI:
1)KOMUNIKOWANIE
2) KLASYFIKOWANIE ZJAWISK
wg. Poznanych typowych dla danego przedmiotu cech lub właściwości
3)Pojęcia mają najczęściej charakter bardzo ogólny i dlatego ich pojemność zakresowa jest bardzo
naturalna. Możemy nie odróżnić czym różnią się, ale każde posiadają charakterystyczne cechy.
4)INFORMACYJNA z tego względu muszą one być w sposób jednoznaczny i precyzyjny sformułowane
wieloznaczność pojęć mogłaby prowadzić do negatywnych następstw w nauce i zjawisk społecznych
5)Pojęcia są składnikami definicji , aby osiągnąć precyzję w tworzeniu pojęć naukowych stosują
dwojakiego rodzaje definicji.
d. Pojęciowa
-to te definicje, którymi posługujemy się podczas badań(podręczniki)
d. Operacyjne
-to te definicje, które powstają(tworzone są) prowadząc badania

o

Dzieje się tak dlatego, że większość definicji jest ograniczona do ogólnych stwierdzeń. Brak w nich

odniesienia do tych zjawisk bądź zdarzeń, które mogą być przedmiotem badań.

o

Działanie naukowe charakteryzuje się pewnymi specyficznymi dla danej pracy czynnościami

badawczymi. Czynności te związane są z potrzebą zaplanowania i zorganizowania badań, doborem
środków i sposobów niezbędnych do wykonania danego zadania, doborem ludzi(grupy
badawczej)oraz wyprowadzania na podstawie przeprowadzonych badań wniosków i uogólnień.

CZYNNOŚCI NAUKOWE W PODEJMOWANYCH BADANIACH SKŁADAJĄ SIĘ Z 7 ETAPÓW:
I Sformułowanie problemów badawczych
II Dostosowanie do nich hipotez badawczych
III Dobór zmiennych i wskaźników
IV Dobór próby badawczej
V Dobór metod, technik, i narzędzi badawczych
VI Przeprowadzenie badań
VII Wnioski, uogólnienia, teorie

*VIII WDROŻENIE DO PRAKTYKI

Przyczyny , Motywy podejmowania badań
1) Społeczne
-związane są z rozwiązywaniem problemów, np. wzrastająca przestępczość, wandalizm,
narkotyzowanie młodzieży
2)PREFERENCJE BADAWCZE
-badacz chcąc doskonalić swoją wiedzę podejmuje badania , np. chcąc poznać dlaczego jego uczniowie nie
zasiadają w jakichś konkursach?
3) CHĘĆ ZWERYFIKOWANIA NIEKTÓRYCH TEORI PEDAGOGICZNYCH
ad. I
Problem- trudność-przeszkoda



Nazywać będziemy zbiór pytań lub zhierarchizowany zbiór pytań(wg. ważności) tego rodzaju, że

udzielenie odpowiedzi na pytanie bardziej ogólne wymaga wcześniejszych odpowiedzi na pytania bardziej
szczegółowe

11



Problemy badawcze zawsze odnoszą się do pewnych przedmiotów, które znalazły się w polu

zainteresowania badacza



O problemie badawczym mówimy wówczas, gdy poziom wiedzy jest taki, iż nikt nie potrafi udzielić

odpowiedzi na sformułowany problem badawczy.Jeżeli dana wiedza istnieje, lecz my j nie znamy to nie mamy do
czynienia z problemem badawczym tylko problemem nie wiedzy

PROBLEMY BADAWCZE MOŻNA PODZIELIĆ WG. CELU BADAŃ
a)główne
-zawsze odnoszą się do tematu pracy
b)szczegółowe
-dopełniają lub uszczegółowują problem główny, nigdy bowiem nie jest tak, że dana problematyka badawcza jest
zawarta w jednym pytaniu. Można powiedzieć, że problem główny podlega dekompozycji(rozbiciu) na problemy
szczegółowe
PROBLEMY BADAWCZE ODNOSIĆ SIĘ MOGĄ DO
a)właściwości przedmiotu, np.
cechy ilościowe
cechy nie ilościowe
b)relacji między zmiennymi

PROBLEMY BADAWCZE SĄ ZAWSZE WYRAŻONE W FORMIE PYTAŃ.
Pytania te można podzielić
(w zależności od celu badań)
a)rozstrzygnięcia-pytania rozpoczynające się od partykuły „CZY?”
b)dopełnienia-pytania rozpoczynają się od każdej innej partykuły poza „CZY?”

w zależności od formy pytań )
A)otwarte
-to takie pytania, które nie sugerują żadnej odpowiedzi pozostawiając badanemu całkowitą swobodę w udzielaniu
odpowiedzi ,np.. Jaki jest pana/pani stosunek do wdrożonej reformy oświatowej?
B)zamknięte
-to takie pytania, w których liczba alternatywnych odpowiedzi jest z góry określona, a zadaniem respondenta jest
wybranie tej z nich, która najbardziej odzwierciedla jego poglądy, postawy bądź wiedzę, np. Jaki jest pana/pani
poziom wykształcenia?
C)półotwarte
-to takie pytania zamknięte w rzeczywistości, które mają dodatkowy nowy punkt (inne?; jakie?)

12

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(4)

14.11.2010r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

ODPOWIEDZI-PODZIAŁ

WŁAŚCIWE

NIEWŁAŚCIWE

PRAWDZIWE FAŁSZYWE

Za odpowiedzi właściwe uznamy takie odpowiedzi, które są zgodne z założeniem pytania, tzn. nie przeczą bądź
nie odchodzą od założenia pytania

HIPOTEZA

Skuteczność badań naukowych wymaga oprócz sformułowania problemów badawczych wysunięcia hipotez,
stanowią one stwierdzenie, co do których istnieje duże prawdopodobieństwo, że są trafną odpowiedzią na
sformułowane lub wysunięte problemy badawcze. Są one zawsze świadomie przyjętymi przypuszczeniami, iż
założenie co do końcowego rezultatu badań.
Hipoteza jest pewną racją, którą sprawdzamy nie wiedząc, czy jest prawdziwa, czy fałszywa. Dopiero badania
pozwalają potwierdzić bądź zanegować przyjęte przez nas przypuszczenia. Niezależnie od tego, czy dane
założenie potwierdzimy, czy odrzucimy w badaniach ich wartość jest taka sama.

Hipoteza(hipotesis- przypuszczenie)
-zakładana przez badacza wstępna i niesprawdzona opowieść na sformułowany problem badawczy. Hipoteza jest
zawsze odniesiona do problemów badawczych, które dotyczą związków i zależności między badanymi
zjawiskami .Hipoteza może być wysuwana w odniesieniu do powstałych problemów badawczych

HIPOTEZY-podział

Główne(założone)

Szczegółowe

Pr1→H1
W rzeczywistości formułujemy tyle hipotez ile mamy problemów badawczych.\

KAŻDA HIPOTEZA MUSI SPEŁNIAĆ 3WARUNKI:
-musi wnosić coś nowego do istniejącej już wiedzy-powinna być pewnym wkładem do istniejące wiedzy lub
teorii.
-powinna być przypuszczeniem wielce prawdopodobnym. Wiedza ta powinna mieć swoje uzasadnienie w
dotychczasowych badaniach w literaturze przedmiotu bądź praktyce edukacyjnej.
-powinna określać związki między badanymi zmiennymi oraz określać ich kierunek.

ZMIENNE w badaniach naukowych są próbą uszczegółowienia problemów badawczych. Są nimi pewne cechy,
właściwości, symptomy typowe dla danego przedmiotu, które odróżniają poszczególne przedmioty od siebie, bądź
różnicują te same przedmioty. Każda z tych cech może przybierać różne wartości. Owe wartości to zmienne , np.
płeć przybiera 2 wartości (kobieta,mężczyzna).

13

PODZIAŁ ZMIENNYCH:
I ze względu na przyjmowane wartości
-dychotomiczne- takie, które w naturalny sposób przyjmują 2 wartości (np. płeć)
-politomiczne- takie, które przyjmują wiele wartości
II ze względu na właściwości
-ilościowe- takie, które poddają się pomiarowi , mają charakter ciągły oraz skokowy
np., gdy zmienna ma nieskończoną liczbę podzmiennych to jest to zmienna ciągła.
Do cech o zmienności ciągłej zaliczymy:
A- czas
B- waga
C- objętość
D- wiek
E- wzrost
np. jeżeli liczba wariantów danej zmiennej jest ograniczona to mówimy o zmiennej skokowej; o zmiennej
skokowej mówimy wówczas, gdy między 2 wartości nie można wstawić 3 wartości
-jakościowe takie, które nie poddają się pomiarowi, można jedynie stwierdzić fakt ich istnienia

III z punktu widzenia badań najistotniejszy jest podział zmiennych na :
-zależne-za ich pomocą badacz chce wyjaśnić zmiany w wartościach drugiej zmiennej ;niekiedy w badaniach
naukowych mówimy, że jest to zmienna wyjaśniająca
-niezależne(wyjaśniające)- zaliczyć do nich można cechy społeczno-zawodowe i demograficzne badanych osób;
*zmiennymi niezależnymi w pedagogice są wszelkie działania dydaktyczno- wychowawcze nauczycieli
powodujące zmianę w rozwoju fizyczny, psychicznym, społecznym, umysłowym osób kształcących się, formy i
metody pracy nauczyciela, kompetencje zawodowe, wykształcenie, programy nauczania, materialne warunki
pracy w szkole, sposoby oceniania i motywowania ucznia
*zmienna, której wartości liczbowe wpływają na wartości zmiennej zależnej powodując w niej określone zmiany
nazywamy zmienna niezależną jest ona zawsze określona bądź wyznaczona literka X
*zmienna która jest przedmiotem badań, i którą badacz chce wyjaśnić nazywamy zmienną zależną , są nimi w
badaniach pedagogicznych wszelkie skutki oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych nauczycieli
*zmienne zależne są zawsze powiązane z tematem pracy, są tym, co chcemy wyjaśnić zmienna która jest
przedmiotem badań której wartości liczbowe rosną bądź maleją pod wypływem działania zmiennych nie
zależnych nazywamy zmienną zależną
*szczegółowymi zmiennymi zależnymi w badaniach pedagogicznych będą uzyskiwane oceny uczniów, poziom
wiedzy, umiejętności i sprawności uczniów, poziom przygotowania do studiów, życia, pracy zawodowej
zmienne w badaniach naukowych są wartościami które przyjmuje badacz (po prostu są ) z tego punktu widzenia
zmienna zależna / niezależna w jednym badaniu może być zmienną niezależną/zależną w innym. badaniu.

14

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(5)

12.12.2010r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

Zmienne w bad. pedagogicznych są przede wszystkim próbą uszczegółowienia przedmiotu badań, problemów
badawczych oraz hipotez, które zamierzamy potwierdzić lub obalić. Dotyczą przeważnie cech, bądź ich
właściwości , które mogą być zmiennymi obserwowalnymi albo nieobserwowalnymi.

Przykładem zmiennym nieobserwowalnych mogą być: atmosfera w klasie, styl pracy, poziom wiedzy
Wszystkie te zmienne musimy wyrazić w takich pojęciach, które są obserwowalne.

WSKAŹNIKI
Wskaźniki Cechami, które odnoszą się do zmiennych nieobserwowalnych, a które zamierzają bądź określają
zmienne

Wskaźnikiem „Z” jest takie zjawisko „W” którego zaobserwowanie pozwoli nam stwierdzić z dużym
prawdopodobieństwem albo z całkowitą pewnością, że zaszło zjawisko ”Z”.
Wskaźnik jest zawsze zjawiskiem obserwowalnym, podczas gdy zmienna może, lecz nie musi być obserwowalna.
Wskaźnikiem zjawiska nieobserwowalnego to takie fakt , które pozwolą stwierdzić jaka jest prawda, po czym
obserwujemy, że taka jest cecha.

PODZIAŁ WSKAŹNIKÓW:
1)Empiryczne
-występuje wtedy, gdy wskazywane przez nie zjawisko (zmienna nieobserwowalna) daje się łatwo i bezpośrednio
zaobserwować
2)Definicyjne
-mówimy wówczas, gdy wynikają one z definicji badanego zjawiska. Dobór wskaźnika wymaga uprzedniego
zdefiniowania pojęcia tego zjawiska, które wskaźnik ma wyrażać
3)Inferencyjne
-odnoszą się bezpośrednio do zjawisk nieobserwowalnych , występowanie danego zjawiska wnioskujemy w
sposób pośredni tzn inferujemy- opieramy się na pewnych ukrytych objawach, które są nieobserwowalne, ale mają
szereg obserwowalnych następstw tego
4)inne wskaźniki
-te komplikują wymienione poprzednio stosujemy je wtedy, gdy za pomocą 2 wskaźnika jesteśmy w stanie
dokonać pomiaru zmiennych

POMIAR W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH:
Badania naukowe można by podzielić na badania
1)jakościowe
-polegają na dokonywaniu pomiaru jakościowego, który wyraża się w opisie badanych zjawisk oraz próbie ich
zrozumienia. Wyniki tych badań są przedstawione najczęściej w formie narracji, opisu eseistycznego.

2)ilościowe
- polegają na mierzeniu i zliczaniu zjawisk, dokonywaniu zestawień tabelarycznych, poddawaniu ich analizom
matematyczno-statystycznym i wyprowadzeniu na tej podstawie wniosków i uogólnień jak i określeniu związków
i zależności miedzy zmiennymi niezależnymi, a zależnymi.
Przedmiotem badań ilościowych jest wszystko co daje się zliczyć, policzyć zmierzyć.
I łatwo policzyć to, co można dotknąć, poczuć fakt ich istnienia.
II trudno policzyć i zmierzyć takie zjawiska jak ulewa, śnieżyca, deszcz, kolor samochodu. Mimo iż zjawiska te

15

można zaobserwować i doświadczyć. Jeszcze większą trudność sprawia pomiar pewnych właściwości
niedostosowania społecznego dla ich pomiaru należy zmienić odpowiadające stylu zmiennym wskaźniki.

Można powiedzieć, że badania ilościowe są powiązane z pomiarem, który stanowi ich nieodłączną cechę. Bez
pomiaru badania ilościowe zatraciły by swoje znaczenie. Byłyby niepełne i mało dokładne tak samo jak bez
zjawisk badania jakościowe .

POMIAR-przepisywanie liczb(cyfr), ale także symboli w postaci liter, słów, kolorów, znaków. Zgodnie z
przyjętym9i regułami lub zasadami w taki sposób, aby odzwierciedlały one zachodzące między zjawiskami bądź
przedmiotami różnice.
Pomiar można podzielić na 1)bezpośredni i 2)pośredni.
Ad.1
polega na mierzeniu i zliczaniu przedmiotów za pomocą wyskalowanego narzędzia, np. termometru, wagi,
-pomiar ten odnosić się może do cech ilościowych i jakościowych.

Jeżeli przedmiotem pomiaru jest cecha ilościowa to pomiar polega na ustaleniu wartości liczbowych tych
zmiennych na odpowiednich skalach. Jeżeli przedmiotem badań jest cecha jakościowa bezpośrednio niemierzalna
wówczas pomiar sprowadza się do ustalenia wartości liczbowych zmiennych wyrażonych w postaci symboli i
symbole te przyjmują wówczas formę skali przymiotnikowe. Tak dokonany pomiar cech jakościowych jest
pomiarem w ścisłym tego słowa znaczeniu m.in. dlatego, gdyż:

 Zależą od osoby, która dokonuje pomiaru

 Pomiar jest mało precyzyjny, gdyż trudno jest ustalić granicę między niedostosowanie, a

dostosowaniem.

Z tych względów pierwszeństwo w pomiarze należy oddać liczbom, a nie znakom umownym, w tym też
rozumieniu pomiar w naukach społecznych jest fikcją.
Ad.2
-polega na mierzeniu zjawisk bądź procesów nie wprost lecz za pomocą wskaźników oraz średnich. Pomiar
zmiennych nieobserwowalnych wymaga ich podmiany bądź przełożenia na zjawiska dające się zaobserwować. Do
mierzenia tych zmiennych służą- ankiety, testy, arkusze obserwacji oraz skale.

SKALA-logiczny ciąg stopni umożliwiający dokonanie pomiaru danego przedmiotu, jego cech oraz właściwości
tak i ilościowych jak i jakościowych. Skale pozwalają także porządkować przedmiot wg. pewnego CONTINUM
od 0 do…
W badaniach pedagogicznych znajdują zastosowanie następujące skale:
1)liczbowe
-charakteryzuje się tym, że stopnie na skali są oznaczone odpowiednimi cyframi. Ilość przyjętych stopni jest różna
i uzależniona od celu badań. Skale mogą być 3,5,7
2)przymiotnikowe
-odmiana skali liczbowej. Stopnie nasilenia danej cechy są wyrażone nie liczbowo, lecz w sposób słowny. Ten
rodzaj skali jest stosowany najczęściej do oceny różnych zachowań. W ramach tej skali można stosować 2,3,5,7,9
rzadziej większe

W badaniach pedagogicznych bardzo często stosuje się skale opracowane przez Roberta Likerta. Skala ta jest
najczęściej stosowana w badaniach kwestionariuszowych bądź ankietach-w 5stopniach

SKALA MIESZANA (przymiotnikowo-cyfrowe) –niekiedy w badaniach pedagogicznych wykorzystuje się,np.
przygotowanie uczniów do lekcji

16

PRÓBA BADAWCZA I ZASADY JEJ DOBORU
Koniecznym warunkiem rzetelnych i wiarygodnych badań oprócz sformułowania problemów i hipotez, doboru
zmiennych i odpowiadających nim wskaźników jest dobór próby badawczej do badań. Należy rozumieć przez to
wyselekcjonowanie do badań pewnej liczby jednostek wchodzących w skład populacji generalnej lub całkowitej.
Aby na tej podstawie udzielić odpowiedzi na problemy badawcze, przetestować hipotezy i wyprowadzić wnioski.
Przeporwadzenie badań na całej populacji nie jest potrzebne , często jest niemożliwe , jest bardzo kosztowne , z
tych względów podejmuje się badania oparte na części populacji pod warunkiem, że populacja ta będzie
reprezentowała całą zbiorowość. Całkowity zbiór jednostek objętych badaniem nazywamy populacją. Populacja
jest zbiorem wszystkich przypadków ludzi, rzeczy, cech, właściwości itp.
Zbiorem takim mogą być:
-wszyscy mieszkańcy w Polsce
--//- studenci
--//- nauczyciele
Ale także
-cała ludność z woj.pomorskiego ,
-wszyscy studenci ATENEUM

PRÓBA BADAWCZA-podzbiór danych pochodzących z populacji generalnej w stanowiącej podstawę do
podjęcia badań
Mogą nią być:
-część mieszkańców Polski
-część mieszkańców woj. Pomorksiego
-część studentów Gdańska

PARAMETR-Wartość zmiennej która charakteryzuje populację całkowitą , czyli ogół mieszkańców , studentów
Natomiast wartość zmiennej, która charakteryzuje próbę badawczą nazywamy :

POPULACJA CAŁKOWITA- POPULATIO
PRÓBA BADAWCZA- ESYMATOR

Jeżeli badaniem objęte są wszystkie jednostki danej zbiorowości –BADANIA PEŁNE
Jeżeli natomiast badania oparte są na części zbiorowości –BADANIA CZĘŚCIOWE
Dobór próby do badań powinien być taki , aby w próbie badawczej znalazły się wszystkie te cechy , które
znajdują się w populacji generalnej.

17

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(6)

08.01.2011r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

Próbę badawczą uważa się za reprezentatywną, gdy:
-znajdują się wszystkie niezbędne elementy; zmienne, które znajdują się w populacji generalnej
-kiedy wartości poszczególnych zmiennych w próbie badawczej są takie same bądź zbliżone do wartości populacji
całkowitej
Próba badawcza i jej wielkość zależy od pewnych czynników:
1)Cel badań
-jeżeli celem jedynie dostarczenie informacji do poznania pewnej opini respondentów to próba badawcza może
być stosunkowo mała. Jeżeli zaś badania odnoszą się do ważnych zagadnień społecznych, w zakresie których
należy podjąć określone decyzje to próba badawcza powinna być możliwie jak najszersza
2)Liczba jednostek składająca się na daną zbiorowość
-jeżeli zbiorowość całkowita jest stosunkowo duża to próba badawcza powinna być stosunkowo duża. Jeżeli
zbiorowość całkowita jest mała to i próba badawcza powinna być stosunkowo mniejsza
3)Metody i techniki badawcze zastosowane
-metody bardziej pracochłonne, np. metoda indywidualnych przypadków metody mniej pracochłonne, np. ankieta

Sposoby doboru próby do badań:
Dobór celowy-
w doborze tym jakie jednostki będą objęte badaniem podejmuje sam badacz. Badacz kieruje się w doborze próby
do badań, tymi jednostkami, które spełniają określone przez niego kryteria badacza. Dobór celowy stosuje się, gdy
badania przeprowadza się na niewielkiej populacji i wówczas, gdy chcemy zbadać pewne specyficzne
właściwości bądź cechy osób badanych. Szczególnym przypadkiem doboru celowego jest dobór kwotowy. Ta
nazwa pochodzi od wiązania z nim pewnych kwot osób dobieranych do badań. Aby dobrać próbę w sposób
kwotowy trzeba wiedzieć jakie wartości i cechy posiada zbiorowość całkowita
Dobór losowy-
uznaje się go za najbardziej trafny. W doborze tym badacz nie ma wpływu na dobór osób badanych lecz zdaje się
na los. Dzięki temu można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że wylosowana próba będzie mierzalną
populacji całkowitej.
Dobór losowy można przeprowadzić kilkoma sposobami:
-dobór prosty
>jest podstawowym elementem wszystkich pozostałych sposobów doboru próby do badań. Polega na
ponumerowaniu wszystkich jednostek od 0 do N i przyporządkowaniu im odpowiednich nazw, a następnie na
wyciąganiu z kapelusza poszczególnych numerów. Próba liczy tyle osób ile badacz uzna za stosowne
-dobór systemowy
>jest najczęściej stosowany. Sporządza się listę osób wchodzących w skład populacji całkowitej oraz tej przy
porządkowuje się każdej osobie określony numer. Następnie dokonuje się systematycznego losowania określając
wielkość podziału miedzy badanymi osobami.

N
K= ─
n
N- ilość osób
n- ilość osób , które chcemy zbadać
-dobór warstwowy
>bardziej złożony dobór . stosuje się go wówczas, gdy populacja jest bardzo liczna i wewnętrznie zróżnicowana.
W takich przypadkach dokonuje się podziału całej populacji na autonomiczne grupy, z których proporcjonalnie
wybiera się tyle osób, które badacz uzna za celowe
-dobór grupowy
>jest analogiczny jak dobór systemowy lecz odnosi się nie do pojedynczych osób lecz do grupy osób

18

Dobór spośród ochotników
>niekiedy zachodzi potrzeba przeprowadzenia badań opierająca się na osobach dobrowolnie zgłaszających swój
udział w określonych badaniach

19

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(7 i 8)

09.01.2011r/21.01.2011r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

METODY I TECHNIKI BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
-oznacza pewien sposób postępowania, który prowadzi do określonego celu
Pojęcie metoda jest wieloznaczne i uzależnione od osoby definiującej. Różnice są tak znaczne, że to co jedni
uważają za metodę inni uznają za technikę badawczą
wg. Kamińskiego
przez metodę będziemy rozumieć zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych obejmujących
całość postępowania badawczego
wg. Kotarbińskiego
przez metodę będziemy rozumieć jako wybrane metody zbierania materiałów badawczych wybranego wycinka
badanej społeczności

Metody można by ująć a) wąsko i b)szeroko
a)Jeżeli zespół czynności badawczych ogranicza się tylko do zbierania materiałów celem udzielenia odpowiedzi
na pytania badawcze wówczas mówimy o metodzie w wąskim pojęciu. Tak rozumiana metoda jest techniką
badawczą.

b)Jeżeli zespół czynności badawczych związany jest zarówno z formułowaniem pytań , problemów badawczych,
planowaniem, organizowaniem badań oraz sposobami zbierania i opracowywania badań wówczas mówimy o
metodzie w szerokim znaczeniu

Metody badawcze to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych
empirycznych do uzyskiwania maksymalnie zgodnych odpowiedzi na pytania badawcze.
Do najczęściej stosowanych metod badawczych wykorzystywanych w badaniach pedagogicznych zaliczamy:
1)METODĘ MONOGRAFICZNĄ
-badania jakościowe
monos-jeden grapho-piszę

jednostronny zapis
-wspólna cechą wszystkich monografii jest to, że dotyczą one jednostronnego opisu jakieś instytucji, organizacji,
uczelni, jakiegoś zjawiska, czy procesu
-zastosowana na użytek pedagogiki jest metodą, której przedmiotem są: instytucje wychowawcze, opiekuńcze jak
i instytucjonalne formy działalności zmierzające do wszechstronnego ich struktury zasad ich działania i
wychowania z myślą o opracowaniu koncepcji ich doskonalenia i rozwoju
Badania metodą monograficzną dotyczyć mogą:pracy dydaktycznej w zakresie organizowania zajęć lekcyjnych i
pozalekcyjnych. Nadają się także do działania pracy wychowawczej, odnoście się mogą do metod i sposobów
planowania, realizowania pracy wychowawczej w szkole.
Badania monograficzne odnosić się mogą także do infrastruktury szkolnej.W tym głownie do bazy dydaktycznej i
świetlic.

2)METODĘ INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW
-jest w rzeczywistości zapisem monograficznym odniesionym nie do instytucji, ale do jednej osoby.
-przedmiotem są konkretne sytuacje życiowe, w które uwikłany jest człowiek lub nie wielka grupa ludzi.
-jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzi uwikłanych w określone sytuacje
wychowawcze lub na analizie wszelkich zjawisk poprzez pryzmat jednostkowych biografii z nastawieniem
opracowania diagnozy celem podjęcia działań dydaktycznych

20

JEDNOSTKA



LOSY WYCHOWAWCZE



DIAGNOZA



DZIAŁANIE

3)METODĘ SONDAŻOWĄ(REPREZENTACYJNA)
-charakteryzuje się tym, że pozwala uzyskać informacje o licznych zbiorowościach poprzez badania opierające się
na niewielkiej próbie badawczej(próbie reprezentacyjnej)
-metoda ta jest najczęściej stosowana w badaniach pedagogicznych-zbierania opinii
SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY jest sposobem gromadzenia danych o interesujących badacza zjawiskach
procesach zachodzących w środowisku badanym, w oparciu o opinie, poglądy osób dobranych do badań z
określonego punktu widzenia
Umożliwia ona pozyskanie informacji dotyczących:
-cech społeczno zawodowych i środowiskowych respondentów, którymi mogą być wiek, płeć, miejsce
zamieszkania,
-stan świadomości społecznej respondentów- odnosić się mogą do poznania opinii, postaw, poglądów na temat
przedmiotu badań-życie społeczne, trudności wychowawcze
4)EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY
-metoda badań, która znajduje szerokie zastosowanie w naukach ścisłych, także w badaniach społecznych, w tym
w badaniach pedagogicznych
-jest metodą badawczą polegającą na obserwacji zjawisk celowo wywołanych w kontrolowanych warunkach przez
badacza

Podział:
eksperyment laboratoryjny:
-w nienaturalnych warunkach w laboratorium
-badacz symuluje pewne naturalne warunki i przeprowadza w tych warunkach kontrole
eksperyment pedagogiczny:
-jest naturalnym, gdyż odbywa się w naturalnych warunkach
-metoda badawcza polegająca na wprowadzeniu do badanego środowiska czynnika eksperymentalnego i
obserwowaniu zmian pod wypływem tego zjawiska
W ramach eksperymentu pedagogicznego można wyróżnić takie techniki jak:

TECHNIKA JEDNEJ GRUPY:
-polega na tym, że przeprowadza się badanie wstępne, następnie wprowadza się czynnik eksperymentalny, a po
pewnym czasie przeprowadzamy badanie końcowe
TECHNIKA GRUP RÓWNOLEGŁYCH(2GRUPY)
- polega na doborze dwóch równoległych grup, które są identyczne lub prawie identyczne pod względem
wszystkich cech zawodowych lub intelektualnych
-dokonuje się pomiaru tych dwóch grup
-losowo dopiera się grupę eksperymentalną i grupę kontrolną
-wprowadza się czynnik eksperymentalny do jednej z tych grup
-po upływie pół roku dokonuje się oceny tych dwóch grup
TECHNIKA GRUP ROTACYJNYCH
-różni się tym od techniki grup równoległych, że grupa która w pierwszym okresie była grupą kontrolną staje się
grupą eksperymentalną a grupa która w pierwszym okresie była eksperymentalna staję się grupą kontrolną
TECHNIKA SALOMONA-NIEOMAWIANA NA WYKŁADZIE
5)METODĘ SOCJOMETRYCZNĄ
-badanie stosunków miedzy ludzkich jest przedmiotem badań pedagogiki oraz socjologii
-polega na mierzeniu odległości czy dysonansu społecznego miedzy jednostkami bądź grupami
-pozwalają na ustalenie nastawienia wobec członków i siebie w konkretnej grupie lub pojedynczych osób
-wskazanie które osoby w grupie są popularne, lubiane, a które nie są lubiane, odrzucone
-pozwalają na ustalenie wewnętrznej struktury poszczególnych grup, a w szczególności poznanie jej składu,
jedności jak i istniejących powiązań między jej członkami
-pozwalają na poznanie opinii jednostki lub grupy o interesujących badacza zjawiskach
-stwierdzenie zmian zachodzących w danej grupie pod wpływem danego czynnika.

21

SOCJOMETRIA- jest metodą badania polegającą na dokonywaniu przez osoby badane wyborów pozytywnych
bądź negatywnych innych osób spośród członków określonej grupy ze względu na podane przez badacza
kryterium badawcze(kryterium socjometryczne)
BADANIA SOCJOMETRYCZNE DOTYCZYĆ MOGĄ:
-nastawienia osób wobec siebie
-poznania specyficznych cech grupy
-istniejących powiązań między jednostkami w grupie
-poznanie popularności określonych osób w grupie
-poznane osób mało lubianych, odrzuconych
-poznanie paczek/klik
-poznanie związków uczuć miedzy członkami
W badaniach tych można zastosować różne techniki ,które pozwalają bez większych trudności na poznanie relacji
między jednostkami tworzącymi grupę
TECHNIKI SOCJOMETRYCZE:
Technika Moreno
-najbardziej typowa technika socjometryczna
-polega na zadawaniu danej grupie specjalnie przemyślanych i sformułowanych pytań odnoszących się do
wybranych form wrogości i przyjaźni
Technika Zgadnij Kto To?
-często wykorzystywana technika stosowaną do wyselekcjonowania tych osób , które charakteryzują
specyficznymi cechami
Plebiscyt życzliwości i niechęci
-polega na uzyskaniu zdań na temat osób danej grupy
-pozwala na uzyskanie obrazu stosunków panujących w grupie
Techniki szeregowania-mało znacząca w pedagogice

TECHNIKI BADAWCZE:
sposób badawczy zmierzający do uzyskania materiałów badawczych
Podział I
a)bezpośrednie
-występuje wówczas, gdy sam badacz lub osoba wyznaczona sama dokonuje zbierania materiału badawczego
b)pośrednie
-zaliczamy tutaj te techniki którymi posługujemy się w badaniach ankietowych bądź prace pisemne
Podział II
a)standaryzowane
-wszelkie środki badawcze są dalece ujednolicone, wysoce wystandaryzowane za pomocą skal

b)niestandaryzowane
-to takie, których środki badawcze nie są ujednolicone, pozostawiają dużą swobodę w opracowaniu i
interpretowaniu danych
Podział III
a)obserwacja
-celowe postrzeganie przez badacza zjawisk i zdarzeń w ich naturalnym środowisku. Z tego względu obserwacja
w przeciwieństwie do innego postrzegania cechuje się celowością. Każda obserwacja powinna być:



dokładna, wnikliwa, obiektywna, selektywna

Podział obserwacji:
-UCZESTNICZĄCA
-NIEUCZESTNICZĄCA-gdy badacz otrzymuje informacje z tzw . drugiej ręki
-JAWNA-gdy badacz nie zataja przed respondentami swojej roli
-UKRYTA
-CIĄGŁA –obserwacja przez długi okres czasu
-PRÓBEK CZASOWYCH- w krótkich fragmentach

22

b)ankieta
-badacz zbiera informacje pytając osoby, które mają pewną wiedzę/doświadczenie na dany temat o odtworzenie
pewnych zjawisk, faktów, sytuacji, bądź opinii, poglądów na dany temat
-sposób zbierania informacji za pomocą drukowanej listy pytań zwanej (kwestionariuszem ankiety)
wykorzystywanie ankiety należy zaliczyć do najszybszych sposobów pozyskiwania informacji

WADY

ZALETY

-brak możliwości korygowania odpowiedzi
-brak kontroli nad tym kto udziela odpowiedzi
-niski odsetek udzielanych odpowiedzi
-konieczność formułowania w miarę prostych pytań

-niski koszt przeprowadzenia badań
-szybkie pozyskiwanie informacji od stosunkowo
dużej ilości osób
-anonimowa, pozbawiona stronniczości
-możliwość uzyskania bardziej przemyślanych
odpowiedzi
-duża dostępność do respondentów

Podział:
I
a)USTNE
b)PISEMNE
II
a)POCZTOWE
b)PRASOWE
c)AUDYTORYJNE
Badania ankietowe opierają się na tzn Kwestionariuszu ankiety, który jest narzędziem badawczym
przygotowanych przez badacza do określonych celów badawczych
Pytania kwestionariuszowe mogą dotyczy:
a)faktów(tzw pytania metryczkowe)-cechy demograficzne, społeczno-zawodowe, wiek, płeć, wykształcenie,
staż pracy itp.
-pytanie te są stawione po to, żeby umożliwić nam analizę ilościową i jakościową
b)opinii- odnoszą się przed wszystkim do postaw, stanowisk, sytuacji respondentów

Podział pytań ankietowych
I

OTWARTE
-pozwalają respondentowi na całkowitą swobodę w udzielaniu odpowiedzi
-stawianie takich pytań badacz zakładać musi, że uzyska wiele różnorodnych opinii , których syntetyzowanie jest
często niemożliwe
ZAMKNIĘTE
- takie, w których badacz umieścił propozycje odpowiedzi
-odpowiada się na nie łatwo ponieważ posiadają zestaw możliwych odpowiedzi zwany KAFETERIĄ
-powinna być rozłączna tzn. zawierać wszelkie możliwe odpowiedzi
-powinna być zamknięta z góry lub z dołu ,np. , do 5 lat-z góry
powyżej 15 lat-z dołu
PÓŁOTWARTE
-tzn po kafeterii dodajemy „inne/jakie”

23

II
DYSJUNKTYWNE
- to takie które wykluczają możliwość udzielania innej niż 1 odpowiedź, np. jaki jest pana/pani poziom
wykształcenia?
KONIUNKTYWNE
-to takie pytania, w których respondent może udzielić więcej niż 1 odpowiedź, np. Jakimi cechami powinien się
charakteryzować nauczyciel?
Niekiedy w kwestionariuszu formułuje się tzw
Pytania filtrujące
- mają one na celu stwierdzić czy dna cecha występuje u respondenta czy nie, np. zamiast zapytać jakie miało się
trudności w studiowaniu zapytamy czy studiowąłe? Dopiero pozytywna odpowiedź na to pytanie pozwala na
sformułowanie kolejnych pytań
pytania kontrolne
-służą do zbadania wiarygodności udzielanych odpowiedzi
-są najczęściej podobne lub zbieżne do innych lecz inaczej sformułowane
ZASADY FORMUŁOWAN IA PYTAŃ W KWESTIONARIUSZU
1)pytania powinny być jednoznaczne i w miarę precyzyjnie sformułowane
2)powinny być formułowane w sposób grzecznościowy lub w formie bezosobowej
3)pytań nie należy formułować w sposób sugerujący odpowiedź
4)należy ograniczyć ilość pytań:
a)niedyskretnych
b)sprawiających kłopoty
5)należy unikać pytań nieostrych, wieloznacznych
BUDOWA KWESTIONARIUSZA ANKIETY/WYWIADU
-3CZĘŚCI
I WPROWADZAJĄCA
-powinna informować respondenta o celach badania
-powinna sugerować anonimowość
-powinna wskazywać na adresata ankiety
II METRYCZKOWA
-2cześć ankiety
-powinna zawierać pytania o cechy respondenta (pleć, wiek, poziom wykształcenia itp.)
III PYTANIA ZASADNICZE
-powinny odnosić się do problematyki badawczej

c)wywiad
-rozmowa, w której osoba prowadząca wywiad zadaje respondentowi pytania w taki sposób, aby miały one
związek z postawionymi pytaniami badawczymi
Podział wywiadu
wg. na rolę prowadzącego wywiad:
A)JAWNY
B)UKRYTY
C)STANDARYZOWANY
-posiada jednakową listę pytań dla wszystkich respondentów
D)NIESTANDARYZOWANY
-luźna rozmowa badacza z respondentem na dany temat, w której badacz nie kieruje się określona listą pytań

E)INDYWIDUALNY
-prowadzony z udziałem jednego respondenta
F)ZBIOROWY
-wywiad z grupą osób

24

d)analiza dokumentów i wytworów działań
-typowa technika w badaniach historycznych
-dokument –każda rzecz stanowiąca źródło informacji o osobach, faktach, przedmiotach i zdarzeniach

Podział dokumentów
wg.Pedagogiki
-dokumenty urzędowe
>wszystkie dokumenty tworzone przez placówki oświatowe, wychowawcze, plany pracy, statuty,regulaminy
-dokumentyosobiste-
>prace pisemne, wytwory poszczególnych osób(biografie, listy,pamietniki)
wg. Sposobu wyrażania treści
-pisemne-sprawozdania, statuty, protokoły, artykuły
-cyfrowe-sprawozdania finansowe, rachunki
-obrazowo-dźwiękowe-rysunki, nagrania, filmy, zdjęcia

Wszelkie dokumenty w badaniach historycznych i porównawczych podlegają ANALIZIE
Podział analizy
-ilościowa-sprowadza się do opisu osób,rzeczy, faktów z punktu widzenia ich wartości i ilości
-jakościowa-sprowadza się do wyprowadzenia wniosków na podstawie zawartych w dokumentach
informacji

Nie małe znaczenia ma ANALIZA WYTWORÓW DZIAŁANIA DZIECI-
-traktowane jako wskaźniki rozwoju umysłowego, fizycznego bądź są uzewnętrznieniem stanu
psychicznego,np. prace ręczne,rysunki,wypracowania
-powinny być przedmiotem analizy każdego nauczyciela

ANALIZA BADAŃ NAUKOWYCH
-zebrany róznymi metodami i technikami materiał badawczy określany jako surowy/nieporządkowy
podlega



kontroli



grupowaniu i budowaniu szeregów, tabel



oraz prezentacji graficznej



analizie jednej zmiennej



weryfikacji hipotez

KONTROLA MATERIAŁÓW BADAWCZYCH
-jest pierwszą czynnością po przeprowadzeniu badań
-sprowadza się do oceny zebranych materiałów, ponieważ są one obarczone wieloma błędami. Błędy te
wynikają z:
-źle opracowanych narzędzi badawczych
-niewłaściwych skal pomiarowych
-błędów statystycznych
-przyczyn losowych
-pomyłek w zapisach

25

Rodzaje kontroli
A-formalna
-polega na sprawdzeniu, czy zebrany materiał jest kompletny i zgodny z naszymi założeniami,
czy zebraliśmy wszystkie informacje,
czy powróciły wszystkie ankiety,
czy udzielono odpowiedzi na wszystkie pytania,
czy nie przesłano nam innych materiałów,
czy celowo nie wprowadzono nas w błąd
B-merytoryczna
-dotyczy oceny wartości poznawczej zebranych materiałów,
jaka jest wartość poznawcza tego co mam,
badacz powinien sprawdzić, czy udzielono odpowiedzi zgodnie z pytaniami
czy zberane dane są rzetelne
czy nie pomijano pytań trudniejszych, kłopotliwych
czy nie popełniono błedó arytmetycznych

GRUPOWANIE MATERIAŁU:
-2 etap niezbędny do prowadzenia analizy ilościowej i jakościowej

26

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(9)

22.01.2011r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke

Owe dane wynikające ze zliczania i grupowania stanowią podstawę do badania szeregów, które są
zbiorem uporządkowanym wg. Określonych kryteriów (zmienne zależne, zmienne niezależne)
Szereg- składa się z conajmniej 2 kolumn, z których pierwsza stanowi wartości zmiennej X(zależnej),
zaś druga stanowi ich liczebność

Rodzaje szeregów:
a-wyliczający
-najprostszy , prezentowany w badaniach naukowych
-skłąda się z dowolnej liczby pozycji zawierających informacje o badanej zbiorowości
-stanowi podstawę budowania innych szeregów
b-rozdzielczy
-szereg rozdzielający daną populację na rózne przedziały klasowe(interwały)
-ilośc tych przedziałow jest uzależniona od badacza i celu jego badań
-żeby zbudować ten szereg nalezy ustalić rozpiętość przedziału , którą ustala się poprzez X
maksymalny(pkt z testu)minus wartośc minimalna podzielone przez r –ilośc podziałow którer chemy
mieć, czyli

X-wart minimalna

r

-dla celów interpretacyjnych należy wartości bezwzględne zmienić na wartości względne, która może
być wyrażona w proporcjach bądź procentach

c-terytotialny
-to taki szereg, który przedstawia dane zjawisko w przekroju pewnego terytorium
d-dynamiczny
-przedstawia dane zjawisko w okresie kilku ostatnich lat, bądź epok
-zebrane informacje są prezentowane w tabelach oraz na wykresach
Tabela jest najczęściej stosowanym narzędziem do prowadzenia analizy i wniskowania.Dobrze
opracowana tabela poznwala na :
1)szybką orientacje w materiale badawczym
2)porównanie zebranych bateriałow badawczych wewnątrz tabeli, jak i z innymi materiałami
3)pozwala określać wykrywać związki i zależności między zmiennymi
4)pozwala na analizę zebranych materiałów i obliczenie wskaźników proporcji

27

ZASADY BUDOWANIA TABELI:
a)informacje ogólne powinny wyprzedzać informacje szczegółowe
b)informacje stanowiące przyczyny powinny wyprzedzać informacje stanowiące ich skutek
c)informacje ukazujące zjawiska w czasie powinny być prezentowane chronologicznie
d)dla zachowania komunikowalności niezbędnym jest stosowanie znaków umownych

Pod względem formalnym każda tabelapowinna zawierać:
-numer tabeli
-zwięźle fromułowany tytuł(odniesienie do zmiennych –cześci bocznej i górnej;do miejscja skąd dane
pochodzą oraz roku)
-cześć boczna ,k tóra najczęsćiej zarezerwowana jest dla zmiennej niezależnej
-część górna (główka)
-pole tabeli
-źródło skąd dane pochodzą

_

ZJAWISKO NIE ISTNIEJE

0

ZJAWISKO WYSTEPUJE W TAK

MAŁYCH ILOŚCIACH, ŻE NIE SPOSÓB

WYKAZAĆ JE W DANEJ SKALI



BRAK DANYCH LUB BRAK

WIARYGODNYCH DANYCH

X

DANA POZYCJA JEST

NIESUMOWALNA

W TYM......

28

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH(10)

05.02.2011r

Prowadzący: prof.zw.dr hab. Albert Maszke