1

•Prowadzący:
Dr Piotr Gut
Katedra Rachunkowości UE Poznań
•Forma zaliczenia: kolokwium
•Literatura podstawowa:
•K. Czubakowska, W. Gabrusewicz, E. Nowak, „Podstawy
rachunkowści zarządczej”, PWE
•Literatura uzupełniająca:
•G.K. Świderska (red.), „Rachunek kosztów i rachunkowość
zarządcza”, SKwP
•D. Sołtys, „Rachunkowość zarządcza przedsiębiorstw. Rachunek
kosztów. Ćwiczenia.”, Wydawnictwo UE we Wrocławiu

Rachunkowość zarządcza - ćwiczenia

2

Koszty i ich klasyfikacja

3

•w rachunkowości finansowej
•w podatkach
•w rachunkowości zarządczej

DEFINICJA KOSZTÓW

4

Definicja księgowa

• Koszty w rachunkowości finansowej
• uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie

sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o
wiarygodnie określonej wartości, w formie
zmniejszenia wartości aktywów, albo
zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,
które doprowadzą do zmniejszenia kapitału
własnego lub zwiększenia jego niedoboru w
inny sposób niż wycofanie środków przez
udziałowców lub właścicieli

5

•Koszty poniesione w celu uzyskania przychodów albo
zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów

Koszty jako kategoria podatkowa

6

Definicja zarządcza

• Koszty w rachunkowości zarządczej
• Wyrażone wartościowo zużycie w toku normalnej działalności

gospodarczej czynników produkcji w określonym przedziale
czasowym:

- składników majątku trwałego (środków trwałych, WNiP)
- składników majątku obrotowego (materiałów, półproduktów),
- usług obcych,
- czynnika pracy (w postaci wynagrodzeń),
• pod warunkiem, że zaangażowane zasoby przynoszą efekty w

postaci wytworzonych wyrobów lub świadczonych usług

• Kosztami są też niektóre wydatki nieodzwierciedlające

zużycia czynników produkcji, np. podatki i opłaty dot.
normalnej działalności jednostki w danym przedziale
czasowym, np. podatek od nieruchomości, od środków
transportu, opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska,
ubezpieczenie majątku, ubezpieczenie OC, ubezpieczenia
społeczne etc.

7

Definicja zarządcza (2)

• Koszty w rachunkowości zarządczej związane są z

efektami

• Warunkiem powstania kosztów jest celowość i

ekwiwalentność zużycia składników majątku (np. w
postaci wytworzonych produktów lub świadczonych
usług)

• W rachunkowości zarządczej kosztami nie są straty
• Straty są pojęciowo zbliżone do kosztów przez sam

fakt równoległego zmniejszenia się w ich wyniku
zasobów bądź powstania zobowiązań

• Straty oznaczają bezekwiwalentne zmniejszenie się

zasobów majątkowych a ich poniesienie nie jest
celowe

8

Nakład

• Nakłady – zużycie czynników produkcji wyrażone

ilościowo, w jednostkach naturalnych (koszty –
wartościowo), nie podlegają agregacji i dotyczą całego
przedsiębiorstwa, np.:

- nakłady materiałowe, np. zużycie materiałów wyrażone w

metrach, szt., kg

- nakłady środków pracy, np. maszynogodziny,

tonokilometry

- nakłady pracy ludzkiej, np. roboczogodziny,
- nakłady pieniężne, zużycie zasobów pieniężnych, np. na

ubezpieczenia, podatki i opłaty niezależne od efektów
działalności

9

Wydatek

• Wydatek – wypływ środków pieniężnych z

przedsiębiorstwa bez względu na jego cel

• Koszty z reguły wiążą się z koniecznością poniesienia

wydatku

• Wydatki mogą być jednocześnie kosztami, np. zapłata

gotówki za materiały przeznaczone od razu do zużycia

• Możliwe są czasowe rozbieżności między kosztami a

wydatkami

• Niektóre koszty nie są wydatkami (np. amortyzacja)
• Niektóre wydatki nie są kosztami (np. zapłata za środek

trwały, spłata raty kapitału kredytu)

10

Koszt/Wydatek/Nakład/Strata

Kryte rium

Kos z t

Na kła d

Wyda te k

S tra ta

S pos ób uję c ia

Wa rtoś c iowo

Iloś c iowo lub

wa rtoś c iowo

Wa rtoś c iowo Wa rtoś c iowo

Zuż yc ie
c z ynników
produkc ji

Ta k

Ta k

Nie

Ta k

Cz a s

Konkre tny

okre s

Kilka

okre s ów

Konkre tny

okre s

Konkre tny

okre s

Efe kt

Ta k

Ta k

Ta k/Nie

Nie

11

Przykład: rozróżnienie

koszt/wydatek/nakład

12

Przykład koszt/wydatek/nakład

Lp. Opis

Kos z t

Na kła d

Wyda te k

1

Za kupiono ma te ria ły produkc yjne (ta rc ic a ) - te rmin
pła tnoś c i 30 dni

2 Za pła c ono z obowią z a nie z tytułu z a kupu towa rów
3 Zuż yto do produkc ji 5 m3 ta rc ic y

4

Wyc e niono z uż ytą ta rc ic ę po 300 z ł x 5 m3 = 1500
z ł

5

Wypła c ono pra c ownikowi z a lic z kę na kos z ty
podróz y s łuż bowe j

6

Us ta lono, ż e w okre s ie roz lic z e niowym pra c ownic y
produkc yjni prz e pra c owa li łą c z nie 1000 rbh

7 Zuż yto do produkc ji 10 ton ma te ria łu
8 Wyc e niono z uż yte ma te ria ły po 120 z ł z a 1 tonę

9

Za pła c ono wykona wc y z a z a końc z ony re mont
ma s z yny

10

Na lic z ono wyna grodz e nia brutto pra c owników
produkc yjnyc h (tyc h, którz y prz e pra c owa li 1000 rbh)

11

Na lic z ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń

12

Za pła c ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń

13

Przykład koszt/wydatek/nakład

Lp. Opis

Kos z t

Na kła d

Wyda te k

1

Za kupiono ma te ria ły produkc yjne (ta rc ic a ) - te rmin
pła tnoś c i 30 dni

nie

nie

nie

2 Za pła c ono z obowią z a nie z tytułu z a kupu towa rów

nie

nie

ta k

3 Zuż yto do produkc ji 5 m3 ta rc ic y

nie

ta k

nie

4

Wyc e niono z uż ytą ta rc ic ę po 300 z ł x 5 m3 = 1500
z ł

ta k

nie

nie

5

Wypła c ono pra c ownikowi z a lic z kę na kos z ty
podróz y s łuż bowe j

nie

nie

ta k

6

Us ta lono, ż e w okre s ie roz lic z e niowym pra c ownic y
produkc yjni prz e pra c owa li łą c z nie 1000 rbh

nie

ta k

nie

7 Zuż yto do produkc ji 10 ton ma te ria łu

nie

ta k

nie

8 Wyc e niono z uż yte ma te ria ły po 120 z ł z a 1 tonę

ta k

nie

nie

9

Za pła c ono wykona wc y z a z a końc z ony re mont
ma s z yny

ta k

ta k

ta k

10

Na lic z ono wyna grodz e nia brutto pra c owników
produkc yjnyc h (tyc h, którz y prz e pra c owa li 1000 rbh)

ta k

nie

nie

11

Na lic z ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń

nie

nie

nie

12

Za pła c ono ube z pie c z e nia s połe c z ne od
wyna grodz e ń

14

Klasyfikacja kosztów w

rachunkowości finansowej

• Wg związku z podstawową działalnością podmiotu

(operacyjne, PKO, finansowe, straty nadzwyczajne)

• Wg rodzajów kosztów (tzw. koszty proste)
• Wg typów działalności (produkcja, handel, usługi)
• Wg miejsca powstawania (koszty poszczególnych działalności

podstawowych, koszty wydziałowe działalności podstawowej,
koszty działalności pomocniczej, zarządu, zakupu, sprzedaży)

• Wg okresu którego dotyczą (bieżący okres, koszty rozliczane

w czasie)

• Bezpośrednie i pośrednie
• Stałe i zmienne

15

Przykład

16

Przykład

Zwią z e k z
dz ia łalnoś c ią

Kos z ty wg

rodz a jów

Wg mie js c a
pows ta wa nia

Wg

okres u

Be z poś rednie
/poś re dnie

1 Amortyz a c ja

a biurowc a

50 000

b

ha li
produkc yjne j

70 000

c

biura
ha ndowe go

2 500

2 Zużyc ie

a

ma te ria łów
produkc yjnyc h,
w tym:

150 000

* dot. wyrobu A

70 000

** dot. wyrobu B

80 000

b

ma te ria łów
biurowyc h w
biurze z arz ądu

300

c

ma te ria łów do
biura
ha ndlowe go

350

3

Zle c one firmie
z e wnę trz ne j
s prz ą ta nie

a biurowc a

3 000

b

ha li
produkc yjne j

1 200

c

biura
ha ndowe go

350

17

Przykład

Związ ek z
działalnoś c ią

Kos zty wg

rodzajów

Wg miejs ca
pows tawania

Wg

okre s u

Bezpoś rednie
/poś re dnie

4

P oda te k od
nieruc homoś ci

a biurowiec

10 000

b

hala
produkcyjna

8 000

c biuro handlowe

1 500

5 Wynagrodze nia

a

zarzą du i
pracowników
adminis tra cyjno
biurowych

350 000

b

pracowników
produkcyjnych

360 000

c

przeds tawicieli
handlowych i
pers onelu biura
handlowe go

200 000

6 ZUS

a

zarzą du i
pracowników
adminis tra cyjno
biurowych

70 000

b

pracowników
produkcyjnych

72 000

c

przeds tawicieli
handlowych i
pers onelu biura
handlowe go

40 000

18

Przykład

Zwią ze k z
dzia łalnoś cią

Kos zty wg

rodz ajów

Wg mie js c a
pows tawania

Wg

okres u

Bez poś re dnie
/poś rednie

7

P odróż e
s łuż bowe

a

prac owników
za rz ądu

15 000

b

prze ds ta wicie li
ha ndlowyc h

30 000

8

Wydanie
s prz edanyc h
towa rów
handlowyc h

x

x

100 000

9

P ła tne z góry
z a c ały rok
ube zpiec ze nie

a

AC/OC
s mochodu
prez es a

3 600

b

AC/OC
s mochodów
prze ds ta wicie li
ha ndlowyc h

18 000

c

budynku
biurowego

1 800

d

ha li
produkcyjne j

6 000

19

Przykład

Związ e k z
dzia ła lnoś c ią

Kos zty wg

rodza jów

Wg mie js ca
pows tawa nia

Wg

okre s u

S ta łe/
z mie nne

Bez poś rednie
/poś re dnie

10

Ube z pie c ze nia
dotyc z ąc e
bie ż ąc e go
mie s ią c a

a

AC/OC
s mochodu
pre z es a

300

b

AC/OC
s mochodów
prz e ds tawic ie li
handlowyc h

1 500

c

budynku
biurowego

150

d

hali
produkc yjne j

500

2 550 e

s kle pu
firmowego

100

11

S prz eda ż
s a moc hodu
os obowe go

a

Wartoś ć
poc z ątkowa

80 000

b

Dotyc hc z as ow
e umoż enie

60 000

12

Ods etki od
kre dytu
obrotowego

x

x

5 000

20

Rozwiązanie

21

Rozwiązanie

Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią

Kos z ty wg

rodz a jów

Wg mie js c a
pows ta wa nia

Wg

okre s u

Be z poś re dnie
/poś re dnie

1 Amortyz a c ja

a

biurowc a

50 000

Kos z ty

Amortyz a c ja

Kos z ty
z a rz ą du

Kos z ty

b

ha li
produkc yjne j

70 000

ope ra c yjne

Kos z ty
wydz ia łu
produkc yjne go

dot.

P oś re dnie

c

s kle pu
firmowe go

2 500

Kos z ty
s prz e da ż y

okre s u

2 Zuż yc ie

a

ma te ria łów
produkc yjnyc h,
w tym:

150 000

Zuż yc ie

P rodukc ja
pods ta wowa

bie ż ą c e go Be z poś re dnie

* dot. wyrobu A

70 000

ma te ria łów ma te ria ły

** dot. wyrobu B

80 000

i e ne rgii

b

ma te ria łów
biurowyc h w
biurz e

300

Kos z ty
z a rz ą du

P oś re dnie

c

ma te ria łów do
de kora c ji
s kle pu
firmowe go

350

Kos z ty
s prz e da ż y

3

Zle c one firmie
z e wnę trz ne j
s prz ą ta nie

a

biurowc a

3 000

Us ługi

Kos z ty
z a rz ą du

b

ha li
produkc yjne j

1 200

obc e

Kos z ty
wydz ia łu
produkc yjne go

c

s kle pu
firmowe go

350

Kos z ty
s prz e da ż y

22

Rozwiązanie

Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią

Kos z ty wg

rodz a jów

Wg mie js c a
pows ta wa nia

Wg

okre s u

Be z poś re dnie
/poś re dnie

4

P oda te k od
nie ruc homoś c i

a

biurowie c

10 000 Kos z ty

P oda tki

Kos z ty
z a rz ą du

P oś re dnie

b

ha la
produkc yjna

8 000 dz ia ła lnoś c i

i

Kos z ty
wydz ia łu
produkc yjne go

Kos z ty

c

s kle p firmowy

1 500

opła ty

Kos z ty
s prz e da ż y

okre s u

5 Wyna grodz e nia

a

z a rz ą du i
pra c owników
a dminis tra c yjno
biurowyc h

350 000 ope ra c yjne j

Kos z ty
z a rz ą du

bie ż ą c e go

b

pra c owników
produkc yjnyc h

360 000

Wyna grodz e

nia

P rodukc ja
pods ta wowa -
kos z ty
z a trudnie nia

Be z poś re dnie

c

prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h i
pe rs one lu
s kle pu
firmowe go

200 000

Kos z ty
s prz e da ż y

P oś re dnie

23

Rozwiązanie

Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią

Kos z ty wg

rodz a jów

Wg mie js c a
pows ta wa nia

Wg

okre s u

Be z poś re dnie
/poś re dnie

6 ZUS

a

z a rz ą du i
pra c owników
a dminis tra c yjno
biurowyc h

70 000 Kos z ty

Ube z pie c z e

nia

Kos z ty
z a rz ą du

Kos z ty

P oś re dnie

b

pra c owników
produkc yjnyc h

72 000 dz ia ła lnoś c i

s połe c z ne i

P rodukc ja
pods ta wowa -
kos z ty
z a trudnie nia

bie ż ą c e go Be z poś re dnie

c

prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h i
pe rs one lu
s kle pu
firmowe go

40 000 ope ra c yjne j

inne

ś

wia dc z e nia

Kos z ty
s prz e da ż y

okre s u

P oś re dnie

7

P odróż e
s łuż bowe

a

pra c owników
z a rz ą du

15 000

P oz os ta łe

Kos z ty
z a rz ą du

b

prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h

30 000

kos z ty

rodz a jowe

Kos z ty
s prz e da ż y

8

Wyda nie
s prz e da nyc h
towa rów
ha ndlowyc h

x

x

100 000

Wa rtoś ć

s prz e da nyc h

towa rów i

ma te ria łów

Kos z ty
dz ia ła lnoś c i
ha ndowe j

24

Rozwiązanie

Zwią z e k z
dz ia łalnoś c ią

Kos z ty wg

rodz ajów

Wg mie js c a
pows ta wa nia

Wg

okre s u

S ta łe/
z mie nne

Be z poś re dnie
/poś re dnie

9

P ła tne z góry
z a ca ły rok
ube zpie c z enie

a

AC/OC
s mochodu
pre z es a

3 600

Us ługi obc e RMO

R

R

R

b

AC/OC
s mochodów
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h

18 000

(rozlicz a ne

RMO

M

M

M

c

budynku
biurowe go

1 800

w c z as ie )

RMO

O

O

O

d

ha li
produkc yjnej

6 000

RMO

e

s kle pu
firmowe go

1 200

RMO

10

Ube z piec z e nia
dotyc z ą c e
bie ż ąc e go
mie s ią c a

a

AC/OC
s mochodu
pre z es a

300

Us ługi obc e

Kos z ty
z a rz ą du

Kos z ty

S ta łe

P oś re dnie

b

AC/OC
s mochodów
prz e ds ta wic ie li
ha ndlowyc h

1 500

(dot.

bież ą c e go

Kos z ty
s prz e da ży

dot.

c

budynku
biurowe go

150

okres u)

Kos z ty
z a rz ą du

okre s u

d

ha li
produkc yjnej

500

Kos z ty
wydz iału
produkc yjne go bie żą c e go

e

s kle pu
firmowe go

100

Kos z ty
s prz e da ży

25

Rozwiązanie

Zwią z e k z
dz ia ła lnoś c ią

11

S prz e da ż
s a moc hodu
os obowe go

a

Wa rtoś ć
poc z ą tkowa

80 000

P oz os ta łe

kos z ty

b

Dotyc hc z a s ow
e umoż e nie

60 000

ope ra c yjne

12

Ods e tki od
kre dytu
obrotowe go

x

x

5 000

Kos z ty

fina ns owe

26

Klasyfikacja kosztów w

rachunkowości zarządczej

• Wg stopnia zależności od rozmiarów produkcji (stałe,

zmienne)

• Wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych (stałe

użyteczne i stałe nieużyteczne)

• Wg istotności kosztów przy podejmowaniu decyzji (istotne i

nieistotne)

• Wg trybu ustalania kosztów (przeszłe, teraźniejsze, przyszłe)
• Wg możliwości kontroli (kontrolowane i niekontrolowane)
• Wg związku z produktami pracy (indywidualne - bezpośrednie

i wspólne - pośrednie)

• Wg innych celów decyzyjnych (koszty utraconych korzyści,

koszty zapadłe i koszty uznaniowe)

27

Klasyfikacja kosztów w

rachunkowości zarządczej

• Wg stopnia zależności od rozmiarów produkcji (stałe,

zmienne)

• Wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych (stałe

użyteczne i stałe nieużyteczne)

• Wg istotności kosztów przy podejmowaniu decyzji (istotne i

nieistotne)

• Wg trybu ustalania kosztów (przeszłe, teraźniejsze, przyszłe)
• Wg możliwości kontroli (kontrolowane i niekontrolowane)
• Wg związku z produktami pracy (indywidualne - bezpośrednie

i wspólne - pośrednie)

• Wg innych celów decyzyjnych (koszty utraconych korzyści,

koszty zapadłe i koszty uznaniowe)