06.06.2013

1

ELEMENTY PSYCHOTERAPII

W PRAKTYCE LEKARSKIEJ

DR HAB. BOGUSŁAW BORYS

KATEDRA PSYCHOLOGII

ZAKŁAD PSYCHOLOGII KLINICZNEJ

GDAŃSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

LEKARZ W KONTAKCIE

Z PACJENTEM JEST,

A PRZYNAJMNIEJ POWINIEN BYĆ,

W JAKIMŚ SENSIE PSYCHOTERAPEUTĄ

06.06.2013

2

PSYCHO – TERAPIA

„PSYCHO”

ODDZIAŁYWANIE DOTYCZY SFERY

PSYCHICZNO-EMOCJONALNEJ

W OPARCIU O METODY PSYCHOLOGICZNE

(SŁOWO, MIMIKA, GEST, MILCZENIE, ATMOSFERA,

WIĘŹ EMOCJONALNA, UCZENIE SIĘ, WPŁYWANIE NA

ŚRODOWISKO)

„TERAPIA”

ODDZIAŁYWANIE LECZNICZE

PSYCHOTERAPIA

W SZERSZYM ZNACZENIU

- ODDZIAŁYWANIE ŚRODOWISKOWE

1. PLACÓWKA LECZNICZA

a. ASPEKT FIZYCZNY

(JEJ USYTUOWANIE, WYSTRÓJ WNĘTRZ, ATMOSFERA)

b. ASPEKT PSYCHO-SPOŁECZNY

(RELACJE INTERPERSONALNE, KULTURA BYCIA)

2. ORGANIZACJA CZASU

INFORMACJA, TERMINY

3. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO

PACJENTA

(RODZINA, MIEJSCE PRACY, GRONO PRZYJACIÓŁ)

06.06.2013

3

PSYCHOTERAPIA

WE WŁAŚCIWYM ZNACZENIU

TO ZAMIERZONE,

ŚWIADOME CELU

DZIAŁANIE PSYCHOTERAPEUTY

LUB ZESPOŁU PSYCHOTERAPEUTYCZNEGO

W CELU UZYSKANIA

POZYTYWNYCH ZMIAN

CEL UWARUNKOWANY JEST:

POTRZEBAMI, OCZEKIWANIAMI, PROBLEMAMI OSOBY

ZAINTERESOWANEJ (PACJENTA)

KONCEPCJĄ TEORETYCZNĄ NA KTÓREJ OPIERA SIĘ

PSYCHOTERAPEUTA (KIERUNKI I SZKOŁY PSYCHOTERAPII)

RODZAJE PODEJŚĆ STOSOWANYCH

W PSYCHOTERAPII

1. - FORMA INDYWIDUALNA

- GRUPOWA (ZBIOROWA),

SPOŁECZNOŚĆ TERAPEUTYCZNA

2 TERAPIA KIEROWANA

I NIEKIEROWANA

3. ODDZIAŁYWANIE OBJAWOWE

I PRZYCZYNOWE

4. TERAPIA PODTRZYMUJĄCA (POMOCNICZA)

I TERAPIA SYSTEMATYCZNA

5. UWZGLĘDNIAJĄC RÓŻNICE CZYNNIKÓW

ZAANGAŻOWANYCH W ODDZIAŁYWANIE

PSYCHOTERAPEUTYCZNE

(RACJONALNA, SUGESTYWNA, ODREAGOWUJĄCA, TRENINGOWA,

PSYCHOANALITYCZNA, INTERPERSONALNIE I EMOCJONALNIE

KOREKTYWNA)

06.06.2013

4

PSYCHOTERAPIA WŚRÓD INNYCH

FORM ODDZIAŁYWAŃ LECZNICZYCH

FARMAKOTERAPIA

RADIOTERAPIA

LECZENIE CHIRURGICZNE

BALNEOTERAPIA

APITERAPIA

I T.P.

ODDZIAŁYWANIA POKREWNE

PSYCHOTERAPII

POMOC PSYCHOLOGICZNA,

N.P. INTERWENCJA KRYZYSOWA,
DORADZTWO PSYCHOLOGICZNE,

ROZMOWA PSYCHOLOGICZNA,

REHABILITACJA NP. PSYCHIATRYCZNA,

RESOCJALIZACJA, SOCJOTERAPIA I T.P.

06.06.2013

5

GŁÓWNE NURTY

PSYCHOTERAPII

1. PSYCHOANALITYCZNO -

PSYCHODYNAMICZNY

2. BEHAWIORALNO – POZNAWCZY

3. HUMANISTYCZNY

4. SYSTEMOWY

PSYCHOANALIZA

KIERUNKI PSYCHODYNAMICZNE

Z. FREUD – PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA:

1. ŚWIADOMOŚĆ

PRZEDŚWIADOMOŚĆ

NIEŚWIADOMOŚĆ

2. NAJWAŻNIEJSZE POPĘDY:

- POPĘD PŁCIOWY (LIBIDO)

- POPĘD ŚMIERCI, NISZCZENIA

(THANATOS)

ONTOGENETYCZNE FAZY ROZWOJU LIBIDO:

FAZA ORALNA, ANALNA, FALLICZNA (AUTOEROTYZM)

FAZA UTAJENIA, FAZA GENITALNA

06.06.2013

6

3. STRUKTURA OSOBOWOŚCI

ID

EGO

SUPEREGO

4

. DWA RODZAJE NERWIC:

a. NERWICE AKTUALNE

(NEURASTENIA I NERWICA LĘKOWA)

b. PSYCHONERWICE

(NERWICA KONWERSYJNA, HISTERIA LĘKOWA,

NERWICA NATRĘCTW)

Patologiczny czynnik wyzwalający powstawanie nerwic aktualnych związany

jest z wegetatywnymi ośrodkami mózgu; nie ma charakteru czysto

psychogennego

Psychonerwice – zewnętrzna manifestacja nierozwiązanego konfliktu

wewnętrznych sił (nierozwiązany konflikt rodzi lęk).

PODSTAWOWY CEL

PSYCHOTERAPII PSYCHOANALITYCZNEJ

ZMIANA WŁAŚCIWOŚCI WEWNĄTRZPSYCHICZNYCH

JEDNOSTKI, BY UZYSKAĆ POPRAWĘ SAMOPOCZUCIA,

USTĄPIENIE OBJAWÓW ORAZ POPRAWĘ

FUNKCJONOWANIA.

CEL TEN MOŻNA OSIĄGNĄĆ POPRZEZ:

* UWOLNIENIE TŁUMIONYCH UCZUĆ

* WGLĄD (UŚWIADOMIENIE SOBIE PRAWDZIWYCH

POTRZEB, PRAGNIEŃ I FANTAZJI)

* ODRÓŻNIENIE FANTAZJI OD RZECZYWISTOŚCI

06.06.2013

7

PRZEDMIOT PRACY

PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ

KONFLIKTY WEWNĄTRZPSYCHICZNE

SPRZECZNE TENDENCJE

LĘK W MOMENCIE ICH WYSTĄPIENIA

REDUKCJA LĘKU

MECHANIZMY OBRONNE

SPOSOBY RADZENIA SOBIE W SPOSÓB BARDZIEJ

DOJRZAŁY

PODEJŚCIE

BEHAWIORALNO – POZNAWCZE

BEHAWIORYZM

(LATA 50 XX W.) – NAUKA O ZACHOWANIU

(WATSON, SKINNER)

ZAINTERESOWANIE ZACHOWANIEM JEDNOSTKI,

W KATEGORIACH: BODZIEC – REAKCJA

ZACHOWANIE

- WYNIK:

A. UCZENIA SIĘ

B. AKTUALNEGO STANU MOTYWACJI

C. RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH (GENETYKA, ŚRODOWISKO)

PATOLOGIA –

NIEPOŻĄDANE ZACHOWANIA,

BRAK ZACHOWAŃ POŻĄDANYCH

TERAPIA –

LECZENIE SYMPTOMÓW ZA POMOCĄ

OKREŚLONYCH TECHNIK OPARTYCH NA PRAWACH UCZENIA SIĘ.

06.06.2013

8

PODEJŚCIE POZNAWCZE

ISTOTNE ZNACZENIE PROCESÓW

POZNAWCZYCH

W ETIOLOGII ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH.

PSYCHOTERAPIA – PRZEKSZTAŁCANIE TREŚCI

MYŚLOWYCH, W NASTĘPSTWIE CZEGO

DOCHODZI DO MODYFIKACJI ZACHOWAŃ

I UCZUĆ Z NIMI ZWIĄZANYCH.

PODEJŚCIE

HUMANISTYCZNO – EGZYSTENCJALNE

„TRZECIA SIŁA W PSYCHOLOGII”, W OPOZYCJI

DO PSYCHOANALIZY I BEHAWIORYZMU

(CZŁOWIEK ZNIEWOLONY PRZEZ POPĘDY LUB STEROWANY

PRZEZ SYTUACJE BODŹCOWE)

ZWRÓCENIE UWAGI NA:

POCZUCIE AUTONOMII

SENS ŻYCIA

WOLNOŚĆ WOLI

SYSTEM WARTOŚCI

DĄŻENIA ŻYCIOWE

POCZYNANIA TWÓRCZE

06.06.2013

9

W PODEJŚCIU

HUMANISTYCZNO – EGZYSTENCJALNYM

ZABURZENIA

TRAKTOWANE SĄ JAKO

DEFICYTY ROZWOJU OSOBOWOŚCI

POWSTAŁE NA SKUTEK NIE ZASPOKOJENIA WAŻNYCH POTRZEB

PSYCHICZNYCH JEDNOSTKI, N. P.

MIŁOŚCI, AKCEPTACJI, AUTONOMII, REALIZACJI WAŻNYCH

WARTOŚCI.

CELEM TERAPII JEST:

STWORZENIE WARUNKÓW DO KOREKTYWNYCH DOŚWIADCZEŃ

EMOCJONALNYCH ORAZ DO POBUDZENIA REFLEKSJI NAD

WAŻNYMI WARTOŚCIAMI I WYBORAMI ŻYCIOWYMI.

TERAPIA UKIERUNKOWANA JEST NA TERAŹNIEJSZOŚĆ

I PRZYSZŁOŚĆ (NIE TYLE NA PRZESZŁOŚĆ).

PSYCHOTERAPIA ROGERSOWSKA

UKIERUNKOWANA JEST NA REINTEGRACJĘ

OSOBOWOŚCI, A ZATEM WYPRACOWANIE SPÓJNOŚCI

MIĘDZY „JA” I JEGO PEŁNYM (NIE ZNIEKSZTAŁCONYM)

DOŚWIADCZENIEM ŻYCIOWYM.

TERAPEUTĘ ROGERSOWSKIEGO CECHUJĄ:

EMPATIA

BEZWARUNKOWA, POZYTYWNA AKCEPTACJA

AUTENTYZM

06.06.2013

10

LOGOTERAPIA FRANKLA,

AUTORA KONCEPCJI NERWICY NOOGENNEJ.

ŹRÓDŁEM NERWICY NOOGENNEJ JEST PUSTKA

EGZYSTENCJALNA, TO ZNACZY

UTRATA SENSU ŻYCIA.

PSYCHOTERAPIA

(LOGOTERAPIA)

TO POMOC

CZŁOWIEKOWI

W PRZYWRÓCENIU MU SENSU JEGO ŻYCIA.

DOKONUJE SIĘ TO POPRZEZ ANALIZĘ JEGO

EGZYSTENCJI, DIALOGI SOKRATEJSKIE (WPŁYW

CZŁOWIEKA NA WYDARZENIA ŻYCIOWE, ZNACZENIE

RELIGII).

PODEJŚCIE SYSTEMOWE

ZAINTERESOWANIA KLINICYSTÓW PRZESUNĘŁY SIĘ

Z JEDNOSTKI NA INTERAKCJE SPOŁECZNE,

W KTÓRE JEDNOSTKA JEST UWIKŁANA.

SZCZEGÓLNE ZAINTERESOWANIE BUDZI RODZINA.

POJAWIAJĄ SIĘ NOWE POJĘCIA – „MATKA

NADOPIEKUŃCZA”, „MATKA SCHIZOFRENICZNA”,

„CHOROBA SIEROCA” I T. P.

ZASTOSOWANIE ZNAJDUJE OGÓLNA TEORIA

SYSTEMÓW – SYSTEM TO UKŁAD WYŻSZEGO RZĘDU

SKŁADAJĄCY SIĘ ZE ZBIORU ODDZIAŁUJĄCYCH

WZAJEMNIE NA SIEBIE ELEMENTÓW

/von Bertalauffy/

06.06.2013

11

JEDNOSTKA

JEST ELEMENTEM RÓŻNYCH
SYSTEMÓW

(RODZINA, KRĄG TOWARZYSKI, ZAWODOWY...

+ PODSYSTEMY).

UWAGA KLINICYSTÓW JEST ZATEM

SKONCENTROWANA NA PROCESIE KOMUNIKACJI I

ZASADACH PORZĄDKUJĄCYCH WZAJEMNE RELACJE

W SYSTEMIE.

ŹRÓDEŁ PATOLOGII

POSZUKUJE SIĘ NIE TYLE

W JEDNOSTCE

ILE W PROCESIE KOMUNIKACJI I ZACHOWAŃ W

SYSTEMIE, A TAKŻE ZASADACH OBOWIĄZUJĄCYCH

W OKREŚLONYM SYSTEMIE.

CZYNNIKI WSPÓLNE

W PSYCHOTERAPII

*ZWIĄZEK TERAPEUTYCZNY

*OKAZJA DO PRZEŻYWANIA EMOCJI

*UCZENIE SIĘ

*ĆWICZENIE NOWYCH ZACHOWAŃ

06.06.2013

12

ZWIĄZEK TERAPEUTYCZNY

RELACJA MIĘDZY LEKARZEM

I PACJENTEM

PSYCHODYNAMICZNE – ZJAWISKO PRZENIESIENIA

I PRZECIWPRZENIESIENIA.

BEHAWIORALNO-POZNAWCZE – WZBUDZANIE ZAUFANIA,

DOSTRZEGANIE WIARYGODNOŚCI I KOMPETENCJI.

HUMANISTYCZNE – BEZWARUNKOWA, POZYTYWNA AKCEPTACJA

PACJENTA, EMPATIA I AUTENTYZM.

SYSTEMOWE – DOSTRZEGANIE ROLI RODZINY,

PACJENT ELEMENTEM SYSTEMU.

UDZIAŁ PACJENTA W PROCESIE LECZENIA

(UKŁAD PARTNERSKI)

OKAZJA DO PRZEŻYWANIA EMOCJI

POCZUCIE ZAGROŻENIA

LĘK

NIEPEWNOŚĆ

WSPARCIE

ZAANGAŻOWANIE

ZAUFANIE

NADZIEJA

06.06.2013

13

UCZENIE SIĘ

NABYWANIE NOWYCH INFORMACJI

WIEDZY

UMIEJĘTNOŚCI

„UCZENIE SIĘ CHOROBY”

LEPSZE ROZUMIENIE SIEBIE,

SWOICH REAKCJI,

DOSTRZEGANIE ROLI NAJBLIŻSZYCH

ĆWICZENIE NOWYCH ZACHOWAŃ

N.P. RADZENIA SOBIE ZE STRESEM

ZACHOWAŃ ASERTYWNYCH

UMIEJĘTNOŚCI DIALOGU

LEPSZEJ ORGANIZACJI CZASU

ITP.