06.06.2013
1
ELEMENTY PSYCHOTERAPII
W PRAKTYCE LEKARSKIEJ
DR HAB. BOGUSŁAW BORYS
KATEDRA PSYCHOLOGII
ZAKŁAD PSYCHOLOGII KLINICZNEJ
GDAŃSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
LEKARZ W KONTAKCIE
Z PACJENTEM JEST,
A PRZYNAJMNIEJ POWINIEN BYĆ,
W JAKIMŚ SENSIE PSYCHOTERAPEUTĄ
06.06.2013
2
PSYCHO – TERAPIA
„PSYCHO”
ODDZIAŁYWANIE DOTYCZY SFERY
PSYCHICZNO-EMOCJONALNEJ
W OPARCIU O METODY PSYCHOLOGICZNE
(SŁOWO, MIMIKA, GEST, MILCZENIE, ATMOSFERA,
WIĘŹ EMOCJONALNA, UCZENIE SIĘ, WPŁYWANIE NA
ŚRODOWISKO)
„TERAPIA”
ODDZIAŁYWANIE LECZNICZE
PSYCHOTERAPIA
W SZERSZYM ZNACZENIU
- ODDZIAŁYWANIE ŚRODOWISKOWE
1. PLACÓWKA LECZNICZA
a. ASPEKT FIZYCZNY
(JEJ USYTUOWANIE, WYSTRÓJ WNĘTRZ, ATMOSFERA)
b. ASPEKT PSYCHO-SPOŁECZNY
(RELACJE INTERPERSONALNE, KULTURA BYCIA)
2. ORGANIZACJA CZASU
INFORMACJA, TERMINY
3. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO
PACJENTA
(RODZINA, MIEJSCE PRACY, GRONO PRZYJACIÓŁ)
06.06.2013
3
PSYCHOTERAPIA
WE WŁAŚCIWYM ZNACZENIU
TO ZAMIERZONE,
ŚWIADOME CELU
DZIAŁANIE PSYCHOTERAPEUTY
LUB ZESPOŁU PSYCHOTERAPEUTYCZNEGO
W CELU UZYSKANIA
POZYTYWNYCH ZMIAN
CEL UWARUNKOWANY JEST:
POTRZEBAMI, OCZEKIWANIAMI, PROBLEMAMI OSOBY
ZAINTERESOWANEJ (PACJENTA)
KONCEPCJĄ TEORETYCZNĄ NA KTÓREJ OPIERA SIĘ
PSYCHOTERAPEUTA (KIERUNKI I SZKOŁY PSYCHOTERAPII)
RODZAJE PODEJŚĆ STOSOWANYCH
W PSYCHOTERAPII
1. - FORMA INDYWIDUALNA
- GRUPOWA (ZBIOROWA),
SPOŁECZNOŚĆ TERAPEUTYCZNA
2 TERAPIA KIEROWANA
I NIEKIEROWANA
3. ODDZIAŁYWANIE OBJAWOWE
I PRZYCZYNOWE
4. TERAPIA PODTRZYMUJĄCA (POMOCNICZA)
I TERAPIA SYSTEMATYCZNA
5. UWZGLĘDNIAJĄC RÓŻNICE CZYNNIKÓW
ZAANGAŻOWANYCH W ODDZIAŁYWANIE
PSYCHOTERAPEUTYCZNE
(RACJONALNA, SUGESTYWNA, ODREAGOWUJĄCA, TRENINGOWA,
PSYCHOANALITYCZNA, INTERPERSONALNIE I EMOCJONALNIE
KOREKTYWNA)
06.06.2013
4
PSYCHOTERAPIA WŚRÓD INNYCH
FORM ODDZIAŁYWAŃ LECZNICZYCH
FARMAKOTERAPIA
RADIOTERAPIA
LECZENIE CHIRURGICZNE
BALNEOTERAPIA
APITERAPIA
I T.P.
ODDZIAŁYWANIA POKREWNE
PSYCHOTERAPII
POMOC PSYCHOLOGICZNA,
N.P. INTERWENCJA KRYZYSOWA,
DORADZTWO PSYCHOLOGICZNE,
ROZMOWA PSYCHOLOGICZNA,
REHABILITACJA NP. PSYCHIATRYCZNA,
RESOCJALIZACJA, SOCJOTERAPIA I T.P.
06.06.2013
5
GŁÓWNE NURTY
PSYCHOTERAPII
1. PSYCHOANALITYCZNO -
PSYCHODYNAMICZNY
2. BEHAWIORALNO – POZNAWCZY
3. HUMANISTYCZNY
4. SYSTEMOWY
PSYCHOANALIZA
KIERUNKI PSYCHODYNAMICZNE
Z. FREUD – PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA:
1. ŚWIADOMOŚĆ
PRZEDŚWIADOMOŚĆ
NIEŚWIADOMOŚĆ
2. NAJWAŻNIEJSZE POPĘDY:
- POPĘD PŁCIOWY (LIBIDO)
- POPĘD ŚMIERCI, NISZCZENIA
(THANATOS)
ONTOGENETYCZNE FAZY ROZWOJU LIBIDO:
FAZA ORALNA, ANALNA, FALLICZNA (AUTOEROTYZM)
FAZA UTAJENIA, FAZA GENITALNA
06.06.2013
6
3. STRUKTURA OSOBOWOŚCI
ID
EGO
SUPEREGO
4
. DWA RODZAJE NERWIC:
a. NERWICE AKTUALNE
(NEURASTENIA I NERWICA LĘKOWA)
b. PSYCHONERWICE
(NERWICA KONWERSYJNA, HISTERIA LĘKOWA,
NERWICA NATRĘCTW)
Patologiczny czynnik wyzwalający powstawanie nerwic aktualnych związany
jest z wegetatywnymi ośrodkami mózgu; nie ma charakteru czysto
psychogennego
Psychonerwice – zewnętrzna manifestacja nierozwiązanego konfliktu
wewnętrznych sił (nierozwiązany konflikt rodzi lęk).
PODSTAWOWY CEL
PSYCHOTERAPII PSYCHOANALITYCZNEJ
ZMIANA WŁAŚCIWOŚCI WEWNĄTRZPSYCHICZNYCH
JEDNOSTKI, BY UZYSKAĆ POPRAWĘ SAMOPOCZUCIA,
USTĄPIENIE OBJAWÓW ORAZ POPRAWĘ
FUNKCJONOWANIA.
CEL TEN MOŻNA OSIĄGNĄĆ POPRZEZ:
* UWOLNIENIE TŁUMIONYCH UCZUĆ
* WGLĄD (UŚWIADOMIENIE SOBIE PRAWDZIWYCH
POTRZEB, PRAGNIEŃ I FANTAZJI)
* ODRÓŻNIENIE FANTAZJI OD RZECZYWISTOŚCI
06.06.2013
7
PRZEDMIOT PRACY
PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ
KONFLIKTY WEWNĄTRZPSYCHICZNE
SPRZECZNE TENDENCJE
LĘK W MOMENCIE ICH WYSTĄPIENIA
REDUKCJA LĘKU
MECHANIZMY OBRONNE
SPOSOBY RADZENIA SOBIE W SPOSÓB BARDZIEJ
DOJRZAŁY
PODEJŚCIE
BEHAWIORALNO – POZNAWCZE
BEHAWIORYZM
(LATA 50 XX W.) – NAUKA O ZACHOWANIU
(WATSON, SKINNER)
ZAINTERESOWANIE ZACHOWANIEM JEDNOSTKI,
W KATEGORIACH: BODZIEC – REAKCJA
ZACHOWANIE
- WYNIK:
A. UCZENIA SIĘ
B. AKTUALNEGO STANU MOTYWACJI
C. RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH (GENETYKA, ŚRODOWISKO)
PATOLOGIA –
NIEPOŻĄDANE ZACHOWANIA,
BRAK ZACHOWAŃ POŻĄDANYCH
TERAPIA –
LECZENIE SYMPTOMÓW ZA POMOCĄ
OKREŚLONYCH TECHNIK OPARTYCH NA PRAWACH UCZENIA SIĘ.
06.06.2013
8
PODEJŚCIE POZNAWCZE
ISTOTNE ZNACZENIE PROCESÓW
POZNAWCZYCH
W ETIOLOGII ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH.
PSYCHOTERAPIA – PRZEKSZTAŁCANIE TREŚCI
MYŚLOWYCH, W NASTĘPSTWIE CZEGO
DOCHODZI DO MODYFIKACJI ZACHOWAŃ
I UCZUĆ Z NIMI ZWIĄZANYCH.
PODEJŚCIE
HUMANISTYCZNO – EGZYSTENCJALNE
„TRZECIA SIŁA W PSYCHOLOGII”, W OPOZYCJI
DO PSYCHOANALIZY I BEHAWIORYZMU
(CZŁOWIEK ZNIEWOLONY PRZEZ POPĘDY LUB STEROWANY
PRZEZ SYTUACJE BODŹCOWE)
ZWRÓCENIE UWAGI NA:
POCZUCIE AUTONOMII
SENS ŻYCIA
WOLNOŚĆ WOLI
SYSTEM WARTOŚCI
DĄŻENIA ŻYCIOWE
POCZYNANIA TWÓRCZE
06.06.2013
9
W PODEJŚCIU
HUMANISTYCZNO – EGZYSTENCJALNYM
ZABURZENIA
TRAKTOWANE SĄ JAKO
DEFICYTY ROZWOJU OSOBOWOŚCI
POWSTAŁE NA SKUTEK NIE ZASPOKOJENIA WAŻNYCH POTRZEB
PSYCHICZNYCH JEDNOSTKI, N. P.
MIŁOŚCI, AKCEPTACJI, AUTONOMII, REALIZACJI WAŻNYCH
WARTOŚCI.
CELEM TERAPII JEST:
STWORZENIE WARUNKÓW DO KOREKTYWNYCH DOŚWIADCZEŃ
EMOCJONALNYCH ORAZ DO POBUDZENIA REFLEKSJI NAD
WAŻNYMI WARTOŚCIAMI I WYBORAMI ŻYCIOWYMI.
TERAPIA UKIERUNKOWANA JEST NA TERAŹNIEJSZOŚĆ
I PRZYSZŁOŚĆ (NIE TYLE NA PRZESZŁOŚĆ).
PSYCHOTERAPIA ROGERSOWSKA
UKIERUNKOWANA JEST NA REINTEGRACJĘ
OSOBOWOŚCI, A ZATEM WYPRACOWANIE SPÓJNOŚCI
MIĘDZY „JA” I JEGO PEŁNYM (NIE ZNIEKSZTAŁCONYM)
DOŚWIADCZENIEM ŻYCIOWYM.
TERAPEUTĘ ROGERSOWSKIEGO CECHUJĄ:
EMPATIA
BEZWARUNKOWA, POZYTYWNA AKCEPTACJA
AUTENTYZM
06.06.2013
10
LOGOTERAPIA FRANKLA,
AUTORA KONCEPCJI NERWICY NOOGENNEJ.
ŹRÓDŁEM NERWICY NOOGENNEJ JEST PUSTKA
EGZYSTENCJALNA, TO ZNACZY
UTRATA SENSU ŻYCIA.
PSYCHOTERAPIA
(LOGOTERAPIA)
TO POMOC
CZŁOWIEKOWI
W PRZYWRÓCENIU MU SENSU JEGO ŻYCIA.
DOKONUJE SIĘ TO POPRZEZ ANALIZĘ JEGO
EGZYSTENCJI, DIALOGI SOKRATEJSKIE (WPŁYW
CZŁOWIEKA NA WYDARZENIA ŻYCIOWE, ZNACZENIE
RELIGII).
PODEJŚCIE SYSTEMOWE
ZAINTERESOWANIA KLINICYSTÓW PRZESUNĘŁY SIĘ
Z JEDNOSTKI NA INTERAKCJE SPOŁECZNE,
W KTÓRE JEDNOSTKA JEST UWIKŁANA.
SZCZEGÓLNE ZAINTERESOWANIE BUDZI RODZINA.
POJAWIAJĄ SIĘ NOWE POJĘCIA – „MATKA
NADOPIEKUŃCZA”, „MATKA SCHIZOFRENICZNA”,
„CHOROBA SIEROCA” I T. P.
ZASTOSOWANIE ZNAJDUJE OGÓLNA TEORIA
SYSTEMÓW – SYSTEM TO UKŁAD WYŻSZEGO RZĘDU
SKŁADAJĄCY SIĘ ZE ZBIORU ODDZIAŁUJĄCYCH
WZAJEMNIE NA SIEBIE ELEMENTÓW
/von Bertalauffy/
06.06.2013
11
JEDNOSTKA
JEST ELEMENTEM RÓŻNYCH
SYSTEMÓW
(RODZINA, KRĄG TOWARZYSKI, ZAWODOWY...
+ PODSYSTEMY).
UWAGA KLINICYSTÓW JEST ZATEM
SKONCENTROWANA NA PROCESIE KOMUNIKACJI I
ZASADACH PORZĄDKUJĄCYCH WZAJEMNE RELACJE
W SYSTEMIE.
ŹRÓDEŁ PATOLOGII
POSZUKUJE SIĘ NIE TYLE
W JEDNOSTCE
ILE W PROCESIE KOMUNIKACJI I ZACHOWAŃ W
SYSTEMIE, A TAKŻE ZASADACH OBOWIĄZUJĄCYCH
W OKREŚLONYM SYSTEMIE.
CZYNNIKI WSPÓLNE
W PSYCHOTERAPII
*ZWIĄZEK TERAPEUTYCZNY
*OKAZJA DO PRZEŻYWANIA EMOCJI
*UCZENIE SIĘ
*ĆWICZENIE NOWYCH ZACHOWAŃ
06.06.2013
12
ZWIĄZEK TERAPEUTYCZNY
RELACJA MIĘDZY LEKARZEM
I PACJENTEM
PSYCHODYNAMICZNE – ZJAWISKO PRZENIESIENIA
I PRZECIWPRZENIESIENIA.
BEHAWIORALNO-POZNAWCZE – WZBUDZANIE ZAUFANIA,
DOSTRZEGANIE WIARYGODNOŚCI I KOMPETENCJI.
HUMANISTYCZNE – BEZWARUNKOWA, POZYTYWNA AKCEPTACJA
PACJENTA, EMPATIA I AUTENTYZM.
SYSTEMOWE – DOSTRZEGANIE ROLI RODZINY,
PACJENT ELEMENTEM SYSTEMU.
UDZIAŁ PACJENTA W PROCESIE LECZENIA
(UKŁAD PARTNERSKI)
OKAZJA DO PRZEŻYWANIA EMOCJI
POCZUCIE ZAGROŻENIA
LĘK
NIEPEWNOŚĆ
WSPARCIE
ZAANGAŻOWANIE
ZAUFANIE
NADZIEJA
06.06.2013
13
UCZENIE SIĘ
NABYWANIE NOWYCH INFORMACJI
WIEDZY
UMIEJĘTNOŚCI
„UCZENIE SIĘ CHOROBY”
LEPSZE ROZUMIENIE SIEBIE,
SWOICH REAKCJI,
DOSTRZEGANIE ROLI NAJBLIŻSZYCH
ĆWICZENIE NOWYCH ZACHOWAŃ
N.P. RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
ZACHOWAŃ ASERTYWNYCH
UMIEJĘTNOŚCI DIALOGU
LEPSZEJ ORGANIZACJI CZASU
ITP.