1
Problemy adaptacyjne dzieci z nadpobudliwością psychoruchową
Aleksandra Fornalczyk
„Problemy adaptacyjne dzieci z nadpobudliwością psychoruchową” to artykuł napisany w celu
przybliżenia pedagogom, rodzicom dość kontrowersyjnego tematu jakim jest Zespół Nadpobudliwości
Psychoruchowej czyli ADHD. Zawiera on pokrótce opis zaburzenia oraz przyczyny. Jednakże największy nacisk
położony jest na to, jak niemożność przystosowania się dziecka do wymagań środowiska społecznego komplikuje
jego życie, jak i życie jego najbliższych. Artykuł ukazuje do jakich niebezpieczeństw może doprowadzić brak
odpowiedniej pracy rodziców, nauczyciela z dzieckiem, które ma ADHD.
Artykuł powstał z myślą, iż po przeczytaniu go rodzice, jak i nauczyciele zaczną bardziej zwracać uwagę na to,
co się dzieje z młodymi ludźmi, z którymi mają do czynienia na co dzień. Spróbują zrozumieć zachowanie dziecka
i pomogą mu uporać się z własnym „ ja”.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej w ostatnich latach stał się obiektem
zainteresowań wielu nauczycieli, naukowców, pracowników służby zdrowia oraz rodziców.
Przeprowadzono wiele badań i napisano wiele książek na ten temat. ADHD jest zaburzeniem
charakteryzującym
się
„wczesnym
początkiem,
współwystępowaniem
nadmiernej
aktywności, zaburzeń uwagi oraz brakiem wytrwałości. Te zachowania utrzymują się przez
dłuższy czas i występują niezależnie od sytuacji”.
1
Przyczyny tego zaburzenia nie są
dotychczas całkowicie wyjaśnione. Do czynników wywołujących to zaburzenie zalicza się:
Mikrouszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN) i czynniki genetyczne.
Jednakże są badacze, psychologowie, którzy uważają, iż na wystąpienie ADHD u dzieci mogą
mieć wpływ skłonności alergiczne na niektóre produkty, oraz nieprawidłowa sytuacja
domowa lub błędy popełniane przez rodziców. Mimo wielorakich przyczyn tego zaburzenia,
jego objawy tj. impulsywność, zaburzania koncentracji, nadruchliwość utrudniają życie
każdemu, kto ma doczynienia z takim dzieckiem. Zachowanie osoby z ADHD destrukcyjnie
wpływa na funkcjonowanie otaczającego ją świata, jak i na funkcjonowanie jej samej.
Adaptacja życiowa dziecka z nadpobudliwością przebiega inaczej niż u dzieci, które nie mają
ADHD. Staje się to zazwyczaj przyczyną bardzo wielu konfliktów na wszystkich etapach i
płaszczyznach, w jakich dziecko funkcjonuje. Dlatego też bardzo ważne jest, aby potrafić
rozpoznać symptomy utrudniające adaptację dziecka, by można było udzielić mu jak
najlepszej pomocy.
Na samym poczatku przyjrzymy się środowisku rodzinnemu, gdyż to ono stanowi
podstawę rozwoju młodego człowieka. Od rodziców dziecko uczy się zasad postępowania, co
jest dobre, a co złe, uczy się tego jak ma postępować w różnych sytuacjach. Niestety, dziecko
z ADHD nie będzie przyswajało tego wszystkiego, co będą chcieli przekazać mu rodzice.
Owszem, dziecko będzie wiedziało, że są pewne normy, zasady, ale nie będzie ich
przestrzegało, nie będzie wstanie tego opanować. Przez co, dzieci z ADHD nie mają
najlepszego kontaktu ze swoimi rodzicami. Rodzice często nie potrafią zrozumieć, iż mały
człowiek z nadpobudliwością nie chce robić tego co robi. Rodzice myślą, że złe zachowanie
syna lub córki, niechęć do nauki spowodowana jest lenistwem, albo zdemoralizowaniem.
Dorośli zazwyczaj każą dzieci za naganne zachowanie, zaś nigdy nie zauważają i nie chwalą
za coś, co zrobiło dobrze. Jednak to rodzice stanowią oparcie dla małego dziecka z
problemem.
Dziecko z ADHD ma problem ze sprzątaniem swoich zabawek, odłożeniem ich na miejsce,
poukładaniem ich. Ma problem z zapinaniem guzików, doborem odpowiednich kolorów
skarpetek. Robi wszystko na ostatnią chwilę, a to bardzo denerwuje rodziców. Jednak dobry
kontakt z rodzicami, próba zrozumienia problemu dziecka, może mieć bardzo dobre skutki w
1
Schäfer U.,(2001): Dlaczego dzieci się wiercą: zespół nadpobudliwości psychoruchowej: poradnik dla
rodziców, wychowawców i nauczycieli, Warszawa, s.19
2
przyszłości. Łatwiej będzie można wyegzekwować od dziecka to, czego się od niego
oczekuje.
Zaburzenia dziecka powodują niesnaski w rodzinie. Rodzice się kłócą, są w ciągłej rozterce.
Negatywne samopoczucie odbija się na dziecku, a co za tym idzie powstaje mnóstwo
nieporozumień, gdyż rodzice nie potrafią sobie poradzić z impulsywnością pociechy. Często
winią siebie nawzajem za taką postać rzeczy, zastanawiają się gdzie popełnili błąd podczas
wychowania i w jaki sposób naprawić błąd. Niestety wielu rodziców obwiniając się i
zakładając, że nadpobudliwość dziecka ma związek z wychowaniem dziecka nie jest w stanie
w odpowiednim momencie uchwycić momentu, w którym ich pociecha zaczyna mieć
problemy emocjonalne i nie jest wstanie opanować swoich emocji staje się agresywne dla
otoczenia i dla siebie. Rodzice nie zdają sobie sprawy, że każąc dziecko niczego nie uzyskają,
zamiast przyjąć do wiadomości, że ich dziecko ma Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej
i należy udać się z nim do specjalisty wolą na własną rękę walczyć z zaburzeniem. Niestety,
przeważnie im to nie wychodzi i dziecko w konsekwencji staje się młodocianym przestępcą,
nie ma szans na w miarę normalny rozwój. Może terroryzować cały dom, osiedle na którym
mieszka.
Pisząc o tym należy wyraźnie zaznaczyć, że nie zawsze dzieci z ADHD muszą stać się
przestępcami, tak najczęściej bywa tylko u tych, którzy wykazują bardzo dużą dozę agresji,
zwłaszcza z przeniesieniem.
Dzieci z nadpobudliwością psychoruchową mają również problemy w przystosowaniu
się dożycia w środowisku szkolnym. Podstawowym objawem jest tu niemożność skupienia
się na dłuższą chwilę, nie mówiąc już o wytrzymaniu 45 minut siedząc w ławce i słuchaniu
tego co mówi nauczyciel. Dzieci te mają problem z zapamiętaniem zadań domowych, oraz
treści podanych na zajęciach. Zapominają o wielu przyborach szkolnych i o byciu grzecznym
na lekcjach, przerwach. Dziecko takie musi być cały czas w ruchu. Dobrym rozwiązaniem
pod czas zajęć lekcyjnych jest wprowadzenie gier, zabaw mających na celu pobudzenie do
pracy dzieci, jak i do „rozładowania” ich zbytniej energii. W wielu przypadkach przynosi do
pozytywne rezultaty. Dzieci, podczas ruchu odpoczywają, pozbywają się nadmiaru
negatywnej energii dzięki czemu wracając do dalszych zajęć są bardziej skupione i chętne do
pracy. Niestety, jeśli wziąć pod uwagę dzieci z ADHD, a zwłaszcza tych z przewagą
psychoruchową, to jakikolwiek ruch w trakcie lekcji może spowodować sytuację odwrotną.
Zamiast pozbyć się nadmiernej energii przeszkadzającej w skupieniu uwagi na właściwych
rzeczach, dziecko będzie pobudzone ruchowo jeszcze bardziej. Poprowadzenie zajęć w tym
momencie stanie się nie możliwe. Dlatego niewielu nauczycieli może sobie pozwolić na
prowadzenie tzw.: „ ruchowych przerywników” w trakcie lekcji.
Rozmawianie na lekcji, chodzenie po klasie, rozśmieszanie uczniów przez dzieci z
nadpobudliwością psychoruchową spowodowane jest przede wszystkim tym, że nie potrafią
one zapamiętać toku prowadzonych zajęć, wyłączają się w czasie podawania ważnych
informacji. Dla dziecka bez nadpobudliwości zdanie typu: „ Otwórzcie książkę, na stronie 35
i przeczytajcie uważnie zadanie 1 i rozwiążcie je.” Jest prostym zdanie, bardzo zrozumiałym.
Niestety dziecko z ADHD, nie będzie wiedziało, co zrobić, dla niego zdanie jest zbyt
rozbudowane. Nauczyciel podał zbyt wiele informacji na raz, dziecko nie jest wstanie
zanalizować co ma zrobić pierwsze, czy otworzyć książkę, czy zrobić zadanie. Dlatego należy
pamiętać, aby podawać tym dzieciom jasne i proste informacje. Pojedynczymi zdaniami,
które mówią o wykonaniu jednej czynności. Np.: „Otwórz książkę”, a następnie gdy już to
wykona należy powiedzieć „ Przeczytaj zadanie 1” , a na koniec „ Rozwiąż je”. Po tak
zbudowanych informacjach dla dziecka, jest większe prawdopodobieństwo, iż zajmie się ono
zadaniem i nie będzie przeszkadzało w zajęciach. Drugą sprawą jest oczywiście to, iż dzieci z
ADHD mają problem z brakiem koncentracji na poszczególnych zadaniach. Mimo swej
ogromnej motywacji do działania często przez swój chaotyczny sposób bycia nie potrafią, nie
3
mogą doprowadzić do końca rzeczy, której się podjęli. Dlatego nauczyciel powinien uzbroić
się w cierpliwość i w miarę swoich możliwości dopilnować, aby jednak dziecko dokończyło
zadanie, choćby miało to trwać pół lekcji.
Dziecko z nadpobudliwością nigdy nie bierze udziału w imprezach szkolnych, gdyż
postrzegane jest jako to, które nigdy nic nie zapamięta i nie może brać udziału w
przedstawieniu. Często też nie jest zabierane na wycieczki szkolne, bo zbytnia ruchliwość
powoduje, iż nauczyciel nie może skupić się na wycieczce, lecz na uciszaniu i uspakajaniu
dziecka.
Analizując powyższe wnioskować można, iż dzieci z ADHD po przez swoją
niemożność adaptacji do życia w grupie w środowisku szkolnym mają również nienajlepsze
kontakty z nauczycielami. Nauczyciele nie lubią tych, którzy są niegrzeczni i słabo się uczą,
oraz sprawiających trudności wychowawcze. Często dzieci z ADHD nie mają żadnego
oparcia w wychowawcach. Nikt nie chce pomóc, mu zrozumieć samego siebie.
Nie trudno się domyśleć, iż skoro dziecko z ADHD nie może porozumieć się z
rodzicami i nauczycielami to z rówieśnikami również.
Dziecko z nadpobudliwością psychoruchową zazwyczaj nie ma kolegów. Wszyscy mu
dokuczają, nikt się nie chce z nim bawić i mieć doczynienia. Dziecko Z ADHD jest bardziej
wrażliwe na bodźce. Ma głębszy charakter. Bardzo się przejmuje, jeśli nikt nie chce się z nim
bawić, albo go przezywa. To go utwierdza w fakcie, że wszyscy go nie lubią i nie warto się z
nimi zadawać. Wszystko to prowadzi do tego, iż dziecko z ADHD uważając się za złe psuje
wszystko kolegom bo właśnie tak musi postępować. Rówieśnicy nie zdają sobie sprawy, iż
przezywając go i oddalając się od takiego dziecka robią mu krzywdę. Tak, więc dziecko z
nadpobudliwością nie ma przyjaciół i trudno jest mu się zapoznać z kimkolwiek. Relacje
między kolegami w szkole, czy na podwórku są zawsze dobre do momentu, kiedy nie okaże
się, że jedno z dzieci ma tendencje do częstego biegania, psucia babek z piasku, nie
wymierzenia odpowiedniej siły podczas zabawy, a tym samym skrzywdzenie kogoś przez
przypadek.
Analizując powyższe, stwierdzić można, iż dzieci z ADHD mają ogromne problemy
adaptacyjne w środowisku społecznym. Problemy te, niestety wpływają negatywnie, a nawet
destrukcyjnie na kontakty interpersonalne z całym otoczeniem. Dziecko nie rozumie co się
dookoła niego dzieje, nie jest wstanie obiektywnie określić sytuacji, w której się znajduje.
Najgorsze jednak jest, to, iż dziecko z ADHD nie rozumie siebie samego. Dlatego bardzo
ważne, jest, aby dorosły, czyli rodzic, nauczyciel, pomógł odpowiednimi metodami młodemu
człowiekowi w zrozumieniu świata i zasad w nim panujących. Może dzięki temu, dziecko
zrozumie, co się z nim dzieje, jakie ma problemy i jak je rozwiązywać.