operator obrabiarek skrawajacych 722[02] z2 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ryszard Baliński

Określanie zasad wykonywania obróbki skrawaniem
722[02].Z2.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Igor Lange

mgr inż. Wiesław Wiejowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Paweł Krawczak

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 722[02].Z2.01
„Określanie zasad wykonywania obróbki skrawaniem”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu operator obrabiarek skrawających.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Sposoby obróbki skrawaniem i kinematyka procesu skrawania

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Geometria i praca ostrza skrawającego

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Materiały narzędziowe

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Rodzaje narzędzi skrawających

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Zjawiska towarzyszące procesowi skrawania

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Warunki skrawania i elementy warstwy skrawanej

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Siły i moc skrawania

5.7.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator obrabiarek skrawających
722[02].

Poradnik zawiera informacje i wskazówki niezbędne dla efektywnego zorganizowania

procesu kształcenia w jednostce modułowej. Zamieszczono w nim:
–

wymagania wstępne,

–

szczegółowe cele kształcenia,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

ćwiczenia,

–

ewaluacja osiągnięć ucznia,

–

literaturę.
Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ukształtowane

przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem. Należy zachęcić uczniów, aby zapoznali się
z wymaganiami i ocenili, czy je spełniają. Spełnienie wymagań wstępnych pozwoli uczniom
na skoncentrowanie się na kształtowaniu nowych umiejętności potrzebnych do zaliczenia
jednostki modułowej.

Szczegółowe cele kształcenia określają umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować

w wyniku procesu kształcenia w tej jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć należy
zapoznać uczniów z celami kształcenia, aby dowiedzieli się, czego się nauczą.

W poradniku zamieszczono także dwa przykładowe scenariusze zajęć. Wskazują one

sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod zalecanych w programie
jednostki modułowej.

Ćwiczenia (tożsame z tymi, które znajdują się w poradniku dla ucznia), zawierają

polecenie, wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania – uczenia się oraz środki
dydaktyczne. Wykonując poszczególne ćwiczenia uczeń powinien ukształtować umiejętności
niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej,

Ewaluacja osiągnięć ucznia powinna zostać przeprowadzona z pomocą testu pisemnego

z zadaniami wielokrotnego wyboru oraz testu praktycznego z zadaniami typu próby pracy.
W poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe narzędzia pomiaru
dydaktycznego. Wszystkie zadania zamieszczone w testach obejmują treści objęte programem
nauczania oraz sprawdzają, czy uczeń osiągnął założone w jednostce modułowej cele.

Ostatnim elementem poradnika dla nauczyciela jest wykaz literatury. Zawiera on

zarówno pozycje przydatne uczniowi dla pogłębienia wiedzy z zakresu programu jednostki
modułowej, jak i pozycje metodyczne.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w jednostce modułowe prowadzone były różnymi
metodami uwzględniającymi wszystkie strategie kształcenia wielostronnego. Należy stosować
metody z zakresu strategii problemowej (metody problemowe) i operacyjnej (metody
praktyczne). Formy organizacyjne pracy powinny być zróżnicowane począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

722[02].Z2

Podstawy wykonywania obróbki

skrawaniem

722[02].Z2.03

Użytkowanie i obsługiwanie

obrabiarek skrawających

722[02].Z2.02

Charakteryzowanie obrabiarek

skrawających

722[02].Z2.01

Określenie zasad

wykonywania obróbki

skrawaniem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

komunikować się i pracować w zespole,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z poradników i norm,

−

rozpoznawać rodzaje rysunków stosowanych w dokumentacji technicznej,

−

odczytywać informacje podane na rysunku wykonawczym i złożeniowym,

−

wykonywać pomiary warsztatowe,

−

dobierać materiały konstrukcyjne,

−

rozróżniać cechy obróbki cieplnej, cieplno-chemicznej, plastycznej i odlewnictwa,

−

rozpoznawać części maszyn i mechanizmów,

−

wykonywać trasowanie i podstawowe prace z zakresu obróbki ręcznej,

−

analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,

−

samodzielnie podejmować decyzje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić zasadę pracy narzędzia skrawającego,

−

sklasyfikować obróbkę skrawaniem,

−

odróżnić ruch główny i posuwowy w podstawowych sposobach maszynowej obróbki
wiórowej,

−

wyjaśnić geometrię ostrza narzędzia skrawającego,

−

rozróżnić narzędzia do obróbki skrawaniem,

−

scharakteryzować materiały narzędziowe,

−

dobierać wielkości kątów ostrzy narzędzi skrawających,

−

rozróżnić rodzaje wiórów oraz środki wpływające na zmianę postaci tworzącego się wióra,

−

określić wpływ narostu na wyniki skrawania,

−

wykazać wpływ wydzielającego się ciepła na ostrze noża i materiał obrabiany,

−

dobierać ciecze chłodząco-smarujące,

−

określić technologiczne parametry skrawania (prędkość skrawania, posuw, głębokość
skrawania, pole przekroju poprzecznego warstwy skrawanej),

−

określić rozkład sił skrawania w układzie przedmiot – narzędzie,

−

zinterpretować wpływ warunków skrawania na wielkość siły skrawania,

−

obliczyć moc i opór właściwy skrawania,

−

skorzystać z różnych źródeł informacji technicznej, jak: PN, poradniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02]

Moduł:

Podstawy

wykonywania

obróbki

skrawaniem

722[02].Z2

Jednostka modułowa:

Określanie zasad wykonywania obróbki skrawaniem
722[02].Z2.01

Temat: Ruchy w obróbce skrawaniem.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania ruchów występujących podczas

obróbki skrawaniem.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

sklasyfikować ruchy występujące w obróbce skrawaniem,

−

rozpoznać kierunki ruchów w podstawowych grupach obrabiarek,

−

obliczyć prędkości ruchów występujące podczas skrawania.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

plansze oraz rysunki różnych rodzajów ruchów podczas skrawania,

−

obrabiarki,

−

arkusze papieru,

−

pisaki.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Omówienie rodzajów ruchów skrawania z wykorzystaniem planszy oraz rysunków.
4. Przedstawienie zadania do wykonania.
5. Realizacja zajęć:

−

uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie, zgodnie z instrukcją zamieszczoną
w poradniku dla ucznia,

−

zapoznają się z obrabiarkami występującymi w warsztacie,

−

rozpoznają ruchy skrawania,

−

klasyfikują ruchy w odpowiednie grupy,

−

prezentują efekt swojej pracy nauczycielowi.

6. Nauczyciel analizuje prace ucznia i dokonuje oceny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Oblicz prędkość ruchu głównego i posuwowego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02].

Moduł:

Podstawy wykonania obróbki skrawaniem
722[02].Z2

Jednostka modułowa:

Określanie zasad wykonywania obróbki
skrawaniem 722[02].Z2.01

Temat: Materiały narzędziowe.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozróżniania i doboru materiałów narzędziowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować materiały narzędziowe i ich właściwości,

−

rozpoznać materiały narzędziowe na podstawie oznaczeń,

−

rozróżnić właściwości materiałów narzędziowych,

−

określić wpływ składników stopowych na właściwości materiałów narzędziowych,

−

dobrać materiały narzędziowe do obróbki różnych materiałów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka dydaktyczna,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy dotyczące podziału materiałów narzędziowych , ich właściwości, zastosowań,
oznaczeń,

−

normy hutnicze materiałów narzędziowych,

−

próbki materiałów narzędziowych, narzędzia,

−

plansze z własnościami materiałów narzędziowych.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne,
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć,
3. Omówienie tematu z wykorzystaniem foliogramów, fazogramów, oraz plansz,
4. Przedstawienie zadania do wykonania
5. Realizacja zajęć:

−

uczniowie wykonują ćwiczenie w małych grupach, zgodnie z instrukcją zamieszczoną
w poradniku dla ucznia,

−

zapoznają się z materiałami narzędziowymi,

−

rozpoznają materiały narzędziowe przedstawionych narzędzi,

−

dobierają materiały narzędziowe dla przedstawionych procesów technologicznych,

−

prezentują efekt swojej pracy nauczycielowi.

6. Nauczyciel analizuje prace ucznia i dokonuje oceny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Odszukaj w literaturze, jaki jest wpływ składników stopowych na właściwości materiałów
narzędziowych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Sposoby obróbki skrawaniem i kinematyka procesu

skrawania

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj przeglądu obrabiarek skrawających znajdujących się w pracowni obróbki

mechanicznej. Przedstaw kierunki ruchów występujących podczas skrawania w poszczególnych
grupach obrabiarek.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) dokonać przeglądu pracowni obróbki mechanicznej,
2) wyłonić grupy obrabiarek (tokarki, wiertarki, frezarki, ….),
3) ustalić kierunki ruchów występujących podczas skrawania w poszczególnych grupach

obrabiarek,

4) przedstawić nauczycielowi wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

obrabiarki,

−

arkusze papieru,

−

mazaki.

Ćwiczenie 2

Oblicz prędkość skrawania podczas toczenia dla zadanej prędkości obrotowej i średnicy

przedmiotu obrabianego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) dokonać obliczeń prędkość skrawania podczas toczenia,
2) przedstawić nauczycielowi wyniki swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru,

−

mazaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Geometria ostrza skrawającego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiaru kątów noża tokarskiego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) określić płaszczyzny występujące w nożu,
2) określić kąty noża tokarskiego,
3) dokonać pomiaru kątów noża,
4) przedstawić wyniki swojej pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

narzędzia do pomiaru kątów noża,

−

noże tokarskie,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiaru kątów wiertła krętego oraz określ elementy geometryczne w nim

występujące.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) określić płaszczyzny i krawędzie wiertła,
2) dokonać pomiaru kątów wiertła,
3) przedstawić wyniki pomiarów nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

narzędzia do pomiaru kątów wierteł,

−

wiertła kręte,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Materiały narzędziowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj materiały narzędziowe na podstawie oznaczenia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) zanalizować oznaczenia przedstawione na zaprezentowanych materiałach narzędziowych,
2) sklasyfikować przedstawione Ci materiały narzędziowe,
3) zapisać wyniki analizy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabele z oznaczeniami, składem chemicznym i zastosowaniem materiałów narzędziowych,

−

oznaczone materiały narzędziowe,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dobierz materiały narzędziowe do obróbki wskazanego przedmiotu, w zależności od

rodzaju narzędzia oraz warunków i parametrów skrawania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) dobrać materiały narzędziowe dla poszczególnych narzędzi,
2) zapisać wyniki analizy,
3) przedstawić je nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabele materiałów narzędziowych,

−

tabele z parametrami skrawania,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Rodzaje narzędzi skrawających

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz wielkości kątów ostrza narzędzia skrawającego do obróbki wskazanego

przedmiotu, w zależności od rodzaju narzędzia oraz warunków i parametrów skrawania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1. dobrać wielkości kątów narzędzia skrawającego,
2. przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
3. zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi narzędzi,

−

zestawy tablic przedstawiających narzędzia skrawające,

−

zestawy tablic przedstawiających kąty ostrza narzędzi skrawających,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dobierz geometrię ostrzy narzędzi tokarskich niezbędnych do wykonania otworu Φ30H7

w wałku wykonanym ze stali 45.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposobów wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

4. dobrać narzędzia obróbkowe,
5. nazwać narzędzia na podstawie ich oznaczeń,
6. dobrać wielkości kątów narzędzi skrawających,
7. przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
1) zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi narzędzi,

−

zestawy tablic przedstawiających narzędzia skrawające,

−

zestawy tablic przedstawiających kąty ostrza narzędzi skrawających,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Zjawiska towarzyszące procesowi skrawania

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj identyfikacji rodzaju powstającego wióra podczas skrawania różnych

materiałów z określonymi parametrami skrawania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) przestrzegać przepisów BHP podczas przeprowadzania ćwiczenia,
2) zidentyfikować wióry powstające podczas skrawania,
3) zapisać wyniki analizy,
4) zaprezentować swoje spostrzeżenia nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw wiórów,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Pomierz wielkość narostu na ostrzu narzędzia podczas skrawania i określ przyczyny jego

powstania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) dokonać oględzin ostrza narzędzia,
2) dokonać pomiaru wielkości narostu na ostrzu narzędzia,
3) ustalić przyczyny jego powstania,
4) określić wpływ narostu na wynik skrawania,
5) przestrzegać przepisów BHP podczas przeprowadzania ćwiczenia,
6) zaprezentować efekt swoich spostrzeżeń nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw narzędzi skrawających z narostem na ostrzu,

−

narzędzia pomiarowe,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Warunki skrawania i elementy warstwy skrawanej

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz prędkość skrawania i prędkość obrotową wrzeciona dla obróbki określonego

przedmiotu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) obliczyć prędkość skrawania dla określonego przypadku,
2) dobrać obroty wrzeciona do obróbki,
3) zapisać wyniki Twojej analizy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek przedmiotu,

−

zestaw tabel z parametrami skrawania,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dla określonych parametrów skrawania, oblicz pole przekroju poprzecznego warstwy

skrawanej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) obliczyć pole przekroju poprzecznego warstwy skrawanej,
2) zaprezentować swój wybór nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

zestaw tabel z parametrami skrawania,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Siły i moc skrawania

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiaru sił skrawania przy toczeniu różnymi parametrami skrawania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) dokonać pomiaru sił skrawania,
2) zinterpretować wpływ parametrów skrawania na wielkość siły skrawania,
3) zapisać wyniki analizy,
4) przedstawić swoje spostrzeżenia nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tensometryczny zestaw do pomiaru sił skrawania,

−

tokarka uniwersalna,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiaru mocy skrawania przy frezowaniu różnych materiałów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, uczeń powinien:

1) dokonać pomiaru mocy podczas skrawania,
2) przestrzegać przepisy BHP podczas prób,
3) zapisać wyniki j analizy,
4) przedstawić swoje spostrzeżenia nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– burza mózgów,
– ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

walizka mocy,

−

frezarka uniwersalna,

−

kalkulator,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Określanie zasad wykonywania
obróbki skrawaniem”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 5, 8, 9, 10, 11, 13, 14,15, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 6, 7, 16, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. c, 4. a, 5. d, 6. a, 7. c, 8. a, 9. b, 10. a, 11. c,

12. a, 13. c, 14. a, 15. b, 16. d, 17. a, 18. a, 19. c, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Sklasyfikować rodzaje ruchów
podczas skrawania.

Określić kierunki ruchów podczas
skrawania.

Określić wpływ geometrii ostrza na
siły skrawania.

Określić wpływ geometrii ostrza na
przebieg skrawania.

Rozpoznać kąty ostrza narzędzia.

Dobrać ustawienie narzędzia
obróbkowego do zadanej obróbki.

Określić wpływ geometrii ostrza na
kierunek spływu wióra.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozróżniać rodzaj materiałów
narzędziowych po ich oznaczeniu.

Rozpoznać rodzaj noża tokarskiego.

10 Rozpoznać oznaczenie narzędzia.

11 Rozróżniać operacje toczenia.

12 Rozróżniać narzędzia do frezowania.

Scharakteryzować operacje
frezowania.

14 Rozpoznać rodzaj wióra.

Zapamiętać kierunek odprowadzenia
ciepła podczas skrawania.

Narysować rozkład sił podczas
toczenia.

17 Obliczyć moc skrawania.

18 Rozróżnić rodzaj ściernic.

Rozpoznać rodzaj narzędzi do
obróbki otworów.

Określić wielkość kąta zgniotu
podczas obróbki różnych materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,

kartę odpowiedzi).

5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie w połowie trwania sprawdzianu i na 5 minut przed

jego końcem.

7. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
8. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj dokładnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.
4. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
5. Test zawiera 20 zadań.
6. Do każdego pytania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
7. Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę X w odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.

13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ruchem względnym, warunkującym istnienie procesu skrawania przy toczeniu jest

a) ruch posuwowy narzędzia.
b) ruch obrotowy przedmiotu.
c) ruch posuwowy przedmiotu.
d) ruch obrotowy narzędzia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Prędkość skrawania stanowi wypadkowa wektorów prędkości

a) ruchu głównego i posuwowego.
b) ruchu głównego i wypadkowego.
c) posuwowego i wgłębnego.
d) ruchu głównego i wgłębnego.

3. Zwiększenie kąta ostrza ma wpływ w na

a) zmniejszenie siły skrawania.
b) zmniejszenie posuwu.
c) zwiększenie siły skrawania.
d) zwiększenie prędkości obrotowej przedmiotu.

4. Kąt przyłożenia ma wpływ na

a) tarcie narzędzia o przedmiot.
b) zwiększenie prędkości skrawania.
c) odkształcenie wióra.
d) kierunek spływu wióra.

5. Kąt skrawania to

a) kąt α.
b) kąt β.
c) kąt γ.
d) kąt δ.

6. Nóż ustawia się w osi lub powyżej osi obrabianego

przedmiotu
a) do obróbki zewnętrznej zgrubnej.
b) do obróbki zewnętrznej wykańczającej.
c) do obróbki wewnętrznej wykańczające.
d) do obróbki wewnętrznej zgrubnej.

7. Kąt pochylenia krawędzi tnącej λ, ma wpływ na

a) polepszenie odprowadzenia ciepła.
b) zmniejsza tarcie.
c) kierunek spływu wióra.
d) zmniejszenie styku z przedmiotem.

8. Stal narzędziowa płytko hartująca się to stal

a) N7E.
b) N6Z.
c) NMV.
d) WM1.

9. Rysunek przedstawia nóż

a) wygięty.
b) prosty.
c) kształtowy.
d) obwiedniowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Nóż zdzierak prawy jest oznaczony symbolem

a) NNSa.
b) NNSb.
c) NNSe.
d) NNSf.

11. Rysunek przedstawia operację

a) pogłębiania.
b) toczenia poprzecznego.
c) wytaczania.
d) planowania.

12. Rysunek przedstawia frez

a) walcowy.
b) tarczowy.
c) walcowo-czołowy.
d) obwiedniowy.

13. Rysunek przedstawia operację frezowania rowka frezem

a) trzpieniowym.
b) tarczowym kątowym.
c) tarczowym,
d) zespołem frezów.

14. Rysunek przedstawia wiór

a) wstęgowy.
b) wstążkowy.
c) schodkowy.
d) odpryskowy.

15. Ciepło powstające podczas skrawania odprowadzane jest przez wiór w

a) 90%.
b) 75%.
c) 40%.
d) 25%.

16. Na rysunku siłę odporową podczas toczenia oznaczono jako

a) F1.
b) Fa.
c) Fo.
d) Fp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Moc skrawania przy toczeniu obliczamy ze wzoru

a) Pe = Pc+Pp+Pf.

1000

⋅

1000

⋅

1000

⋅

18. Rysunek przedstawia przekrój ściernicy

a) garnkowej.
b) pierścieniowej.
c) talerzowej.
d) specjalnej.

19. Na rysunku przedstawiono rozwiertak

a) a.
b) b.
c) c.
d) d.

20. Wartość kąta zgniotu zależy od

a) materiału obrabianego.
b) materiału narzędzia.
c) geometrii ostrza.
d) parametrów skrawania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Określanie zasad wykonywania obróbki skrawaniem

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer pytania

Odpowiedź

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test typu „próba pracy” do jednostki modułowej „Określanie zasad
wykonywania obróbki skrawaniem”

Próba pracy ma dwa zadania:

1) sprawdzić stopień opanowania jednej z umiejętności praktycznych, jakie pracownicy

powinni zdobyć przy realizacji tego modułu,

2) przygotować pracowników do zdawania części praktycznej egzaminu zewnętrznego,

potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie operator obrabiarek skrawających.
W tym celu zadanie praktyczne musi być przygotowane w takiej formie, z jaką uczniowie

spotkają się na egzaminie. Oznacza to konieczność opracowania zadania w sposób
umożliwiający kryterialne ocenianie wykonywanych przez ucznia czynności w czterech
obszarach: planowania, organizowania, wykonywania i prezentowania.

Ocenianie:
niedostateczny

do 13 pkt.

dopuszczający

13–15 pkt.

dostateczny

16–17 pkt.

dobry

18–19 pkt.

bardzo dobry

od 20 pkt.

Wyposażenie stanowiska do przeprowadzenia próby pracy:

Wyposażenie stanowiska

Ilość

Frezarka FWA

1 szt.

Hamulec klockowy

1 szt.

Siłomierz

1 szt.

Walizka mocy

1 szt.

Informacja dla ucznia

1. Sprawdź, czy otrzymałeś kompletny arkusz do wykonania zadania. Ewentualne braki

stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.

2. Na arkuszu PLAN DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia

i numer stanowiska.

3. Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem

roboczym i jego wyposażeniem. Masz na to 20 minut.

4. Czas rozpoczęcia i zakończenia zadania nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie

miejscu (czas wykonania zadania wynosi 180minut).
Pamiętaj, że podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który

obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci żadnych wskazówek.
Nauczyciel interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bhp, ochrony
przeciwpożarowej i może w takim przypadku przerwać wykonywanie zadania.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie
Dokonaj pomiaru mocy i sprawności obrabiarki metodą hamowania wrzeciona. Na
wykonanie zadania masz 180 minut.

Instrukcja wykonania zadania
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1. Przeanalizuj dokładnie treść zadania.
2. Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA:

a) czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania,
b) wykaz niezbędnych narzędzi i przyrządów kontrolno-pomiarowych,
c) rodzaje pomiarów niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia ćwiczenia.

3. Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy:

a) zgromadź i rozmieść na stanowisku pracy narzędzia, sprzęt kontrolno-pomiarowy,

i instrukcje niezbędne do wykonania zadania.

b) sprawdź stan techniczny przyrządów pomiarowych , którymi będziesz się posługiwał

w czasie wykonywania zadania.

4. Dokonaj pomiarów obciążając hamulec stałym momentem równym M

=80 Nm,

=100 Nm, M

=120 Nm, zgodnie z planem zapisanym w punkcie 2c.

5. Wykonaj zaplanowane czynności zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

i ochrony przeciwpożarowej.

6. Dokonaj niezbędnych obliczeń mocy i sprawności obrabiarki.
7. Po zakończeniu pracy uporządkuj stanowisko pomiarowe.
8. Zgłoś przez podniesienie ręki gotowość do prezentacji.
9. Podczas prezentacji:

a) omów sposób wykonania zadania, celowość przeprowadzenia pomiaru,
b) oceń jakość wykonanych przez siebie prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawód: operator obrabiarek skrawających
Symbol cyfrowy zawodu 722[02]
Oznaczenie tematu: …….
Oznaczenia zadania: ………

PESEL

Data urodzenia

Numer stanowiska

dzień miesiąc

rok

PLAN DZIAŁANIA

1. Zapisz czynności związane z pomiarem mocy i sprawności obrabiarki metodą

hamowania wrzeciona, uwzględniając kolejność ich wykonania:
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

2. Wykaz narzędzi i przyrządów niezbędnych do wykonania zabiegu:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

3. Wykaz sprzętu kontrolno-pomiarowego i instrukcji niezbędnych do wykonania zadania:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie praktyczne

Dokonaj pomiaru mocy i sprawności obrabiarki metodą hamowania wrzeciona.

Czas wykonania zadania wynosi 180 minut.

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKONANIA

Liczba

pkt.
0–1

Czynność 1: sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi i przyrządów
kontrolno-pomiarowych.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zapisał:

−

hamulec,

−

dynamometr,

−

walizka mocy.

Czynność 2: zapisanie kolejnych czynności związanych z pomiarami.

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń uwzględnił w wykazie, co
najmniej 5 z następujących czynności:

−

zdemontowanie podtrzymki z trzpienia frezarskiego i belki,

−

zamontowanie hamulca na wrzeciono,

−

zamontowanie podtrzymki na trzpieniu frezarskim i belce,

−

przymocowanie hamulca do stołu frezarki,

−

zamocowanie siłomierza,

−

podłączenie walizki mocy,

−

sprawdzenie poprawności montażu oprzyrządowania pomiarowego,

−

pomiar przy stałym momencie m

= 80 nm,

−

pomiar przy stałym momencie m

= 100 nm,

−

pomiar przy stałym momencie m

= 120 nm,

−

pomiar mocy elektrycznej,

−

wyliczenie mocy użytecznej,

−

wyliczenie sprawności obrabiarki.

−

Suma punktów w obszarze I. Planowanie

Czynność 3: zgromadzenie niezbędnych maszyn i narzędzi
pomiarowych.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń zapisał co najmniej:

−

hamulec klockowy,

−

walizka mocy,

−

oraz co najmniej 1 spośród następujących elementów: siłomierz, frezarka
FWA.

Czynność 5: Sprawdzenie stanu technicznego zgromadzonego sprzętu.

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeżeli uczeń ocenił stan techniczny narzędzi
i przyrządów pomiarowych, – stwierdził czy nie są uszkodzone, w dobrym
stanie oraz że możliwe jest dokonanie pomiaru.

Suma punktów w obszarze II. Organizowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynność 6. Zdemontowanie podtrzymki z trzpienia frezarskiego i belki,

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał demontaż.

Czynność 7. Zamontowanie hamulca na wrzeciono.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał montaż.

Czynność 8. Zamontowanie podtrzymki na trzpieniu frezarskim i belce.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał montaż.

Czynność 9. Przymocowanie hamulca do stołu frezarki.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał montaż.

Czynność 10. Zamocowanie siłomierza.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał montaż.

Czynność 11. Podłączenie walizki mocy.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał podłączenia.

Czynność 12: Sprawdzenie poprawności montażu oprzyrządowania
pomiarowego.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń dokonał sprawdzenia.

Czynność 13: Pomiar przy stałym momencie M

= 80 Nm.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał pomiaru.

Czynność 14. Pomiar przy stałym momencie M

=100 Nm.

Kryterium wykonania: 1 pkt jeżeli uczeń prawidłowo dokonał pomiaru.

Czynność 15. Pomiar przy stałym momencie M

=120 Nm.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał pomiaru.

Czynność 16. Pomiar mocy elektrycznej.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał pomiaru.

Czynność 17: Wyliczenie mocy użytecznej.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał wyliczeń.

Czynność 18: Wyliczenie sprawności obrabiarki.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał wyliczeń.

Czynność 19. Demontaż stanowiska pomiarowego.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał demontażu.

Czynność 20. Przestrzegania przepisów BHP.
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń prawidłowo dokonał pomiarów.

Suma punktów w obszarze III. Wykonywanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynność 21. Uzasadnienie wyboru rodzajów pomiarów.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli zdający uzasadnił wybór

Czynność 23. Ocena sprawności obrabiarki dokonana na podstawie
pomiaru mocy.

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli ocenił jakość wykonanej pracy odnosząc
się do poszczególnych wyników pomiarów.

Suma punktów w obszarze IV. Prezentowanie

RAZEM

Czynność wykonana – 1 pkt., niewykonana – 0 pkt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Brodowicz W.: Skrawanie i narzędzia. WSiP, Warszawa 2004
2. Brodowicz W., Grzegórski Z.: Technologia Budowy Maszyn. WSiP, Warszawa 2004
3. Górski E.: Tokarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 2004
4. Legutko S.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 2004
5. Malinowski J.: Pomiary długości i kąta w budowie maszyn. WSiP, Warszawa 2004
6. Paderewski K.: Obrabiarki. WSiP, Warszawa 2004
7. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 2004
8. Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2004

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Niemirko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997

3. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2001