1 |
S t r o n a
Materiały dydaktyczne Katedry Biochemii i Neurobiologii WIMiC AGH
Przygotowano dla kursu: Biochemia, rok akademicki 2011-2012
Izolacja kofeiny z różnych produktów spożywczych.
Cele ćwiczenia:
1. Nabycie umiejętności prowadzenia prostych analiz laboratoryjnych stosowanych w
biochemii, chemii organicznej, biotechnologii oraz procesach produkcyjnych.
2. Zapoznanie się z technikami szacowania wydajności oczyszczania wybranego składnika z
różnych surowców.
3. Nabycie umiejętności bieżącego przetwarzania danych płynących z eksperymentów oraz
pracy we wzajemnie komunikujących się, niewielkich zespołach.
4. Szacowanie wydajności procesów chemicznych zachodzących podczas oczyszczania
substancji.
Przebieg ćwiczenia:
Ćwiczenie wykonywane jest w trzech grupach. Przed każdą z grup stoją odmienne zadania. Właściwa
współpraca i organizacja pracy zarówno w grupach, jak i interakcje pomiędzy grupami są gwarancją
prawidłowo wykonanych założeń ćwiczenia.
Warunki wykonania ćwiczenia:
Każda osoba wykonująca ćwiczenie MUSI posiadać okulary ochronne, dwie pary rękawiczek
nitrylowych lub lateksowych oraz fartuch. Brak wymienionych skutkują brakiem możliwości
przystąpienia do ćwiczenia.
Zakres materiału do samodzielnego przygotowania:
1. Kofeina: własności alkaloidu, występowanie, działanie na organizm człowieka,
rozpuszczalność, metody ekstrakcji z surowców naturalnych
2. Zagadnienia związane z ekstrakcją typu ciecz-ciecz (warunki, współczynnik podziału, prawo
podziału Nernsta)
3. Spektrofotometria: wykonywanie krzywej wzorcowej, wybór analitycznej długości fali,
absorbancja kofeiny
4. Techniki zagęszczania próbki (szczególnie liofilizacja – co to za proces, do czego służy?)
5. Własności dichlorometanu.
2 |
S t r o n a
Materiały dydaktyczne Katedry Biochemii i Neurobiologii WIMiC AGH
Przygotowano dla kursu: Biochemia, rok akademicki 2011-2012
GRUPA 1
Podstawowe zadania:
1. Wykonanie krzywej wzorcowej stężeń kofeiny w dichlorometanie.
2. Oszacowanie stężeń próbek dostarczonych na podstawie wykreślonej krzywej wzorcowej.
Przebieg ćwiczenia dla grupy 1
Przygotowanie krzywej wzorcowej:
1. Rozpuścić otrzymaną naważkę czystej chemicznie kofeiny w dichlorometanie w ten sposób,
by końcowe stężenie wzorca wynosiło 0,1 mg/ml (100 ug/ml)
2. Wykonać pięć rozcieńczeń otrzymanego roztworu w dichlorometanie w ten sposób, by
finalnie uzyskać stężenia z tabeli poniżej. Objętość każdego z roztworów wzorcowych
powinna wynosić 1 ml (rozcieńczanie prowadzić w probówkach typu eppendorf 1,5 lub 2,0 ml
pamiętając o wysokiej lotności dichlorometanu).
3. Zmierzyć absorbancję każdego z roztworów wzorcowych przy pomocy spektrofotometru i
kiuwety kwarcowej przy analitycznej długości fali 255 nm.
4. Wykreślić (w przybliżeniu) zależność stężenia kofeiny od absorbancji przy 255 nm.
Tabela 1 – dane niezbędne dla przygotowania krzywej wzorcowej stężenia kofeiny.
Stężenie
(ug/ml)
Objętość r-ru 0,1
mg/ml (100 ug/ml)
Objętość
rozpuszczalnika
Absorbancja dla 255 nm
10
25
50
75
100
Krzywa wzorcowa
λ
Wykres zależności stężenia kofeiny od absorbancji
2,0
1,8
1,6
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
ug/ml
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
3 |
S t r o n a
Materiały dydaktyczne Katedry Biochemii i Neurobiologii WIMiC AGH
Przygotowano dla kursu: Biochemia, rok akademicki 2011-2012
GRUPA 2
Podstawowe zadania:
1. Ekstrakcja kofeiny z dostarczonej kawy
2. Określenie zawartości kofeiny w kawie na podstawie krzywej wzorcowej przygotowanej przez
grupę 1 z uwzględnieniem wydajności procesu ekstrakcji obliczonego przez grupę 3
Przebieg ćwiczenia dla grupy 2
1. Odważyć 5 gramów zmielonej kawy.
2. Naważkę zalać gorącą wodą w objętości około 50 ml.
3. Mieszaninę mieszać delikatnie przez około 5 minut.
4. Wychłodzić mieszaninę do temperatury pokojowej.
5. Przesączyć przez lejek Büchnera z filtrem nitrocelulozowym posługując się pompką wodną.
6. Wykonać ekstrakcję do dichlorometanu (UWAGA – temperatura wrzenia dichlorometanu to
około 40°C, pamiętać o dokładnym wychłodzeniu roztworu wodnego!)
a. Roztwór wodny przelać do rozdzielacza
b. Dodać 2 ml dichlorometanu i delikatnie wytrząsać, okresowo odprowadzając gaz
c. Odstawić na statyw i odczekać do rozdzielenia faz
d. Fazę organiczną przelać do probówki polietylenowej 10 ml (biały korek), po czym
powtórzyć kroki 6a.-6c.
e. Jeśli do probówki dostała się pewna ilość fazy wodnej zwirować i zebrać pipetą
f. Faza organiczna prawdopodobnie będzie mętna. Przepipetować kilkukrotnie po czym
zwirować w ten sposób, by otrzymać klarowny roztwór dichlorometanu.
7. Pobrać niewielką objętość otrzymanego roztworu, rozcieńczyć 200x i oznaczyć absorbancję
roztworu (z pomocą grupy 1)
8. Odnieść otrzymaną absorbancję do krzywej wzorcowej wykreślonej przez grupę 1 i
oszacować finalne stężenie kofeiny w całej objętości dichlorometanu uwzględniając
rozcieńczenie.
9. Obliczyć stężenie kofeiny w otrzymanej próbce kawy uwzględniając wydajność ekstrakcji
oszacowaną przez grupę 3
4 |
S t r o n a
Materiały dydaktyczne Katedry Biochemii i Neurobiologii WIMiC AGH
Przygotowano dla kursu: Biochemia, rok akademicki 2011-2012
GRUPA 3
Podstawowe zadania:
1. Ekstrakcja kofeiny z „napoju energetycznego” (N-Gine, Tiger, Red Bull, inny)
2. Określenie zawartości kofeiny w napoju i porównanie uzyskanej wartości z podaną na
etykiecie w celu oszacowania wydajności reakcji.
Przebieg ćwiczenia dla grupy 3
1. Odmierzyć około 40 ml napoju do probówki typu Falcon (V=50 ml) i odgazować (wytrząsanie
a potem zastosowanie homogenizatora ultradźwiękowego, parametry homogenizacji: moc
100%, przerwy około 20% czasu homogenizacji, czas 5 minut).
2. Wychłodzić roztwór do temperatury pokojowej (homogenizator ultradźwiękowy nagrzewa
roztwory homogenizowane).
3. Wykonać ekstrakcję do dichlorometanu (UWAGA – temperatura wrzenia dichlorometanu to
około 40°C, pamiętać o wychłodzeniu roztworu wodnego!)
a. Napój przelać do rozdzielacza
b. Dodać 2 ml dichlorometanu i delikatnie wytrząsać okresowo odprowadzając gaz
c. Odstawić na statyw i odczekać do rozdzielenia faz
d. Fazę organiczną przelać do probówki polietylenowej 5 ml (czerwony korek), po czym
powtórzyć kroki 3a.-3c.
e. Jeśli do probówki dostała się faza wodna – usunąć pipetą.
4. Pobrać niewielką objętość otrzymanego roztworu, rozcieńczyć 100x i oznaczyć absorbancję
roztworu z pomocą grupy 1
5. Odnieść otrzymaną absorbancję do krzywej wzorcowej wykreślonej przez grupę 1 i
oszacować finalne stężenie kofeiny w całej objętości dichlorometanu uwzględniając
rozcieńczenie.
6. Obliczyć stężenie kofeiny w 100 ml napoju i porównać otrzymaną wartość z danymi na
etykiecie.
7. Wykonać obliczenie wydajności reakcji. Wynik przekazać grupie 2.