operator_urzadzen_przemyslu_chemicznego_815[01].O2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1.

WyposaŜenie i zasady bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym

5.1.1.

wiczenia

5.2.

Podstawowe czynności laboratoryjne

5.2.1.

wiczenia

5.3.

Przygotowanie roztworów wodnych o określonych stęŜeniach

5.3.1.

wiczenia

5.4.

Rozdzielanie mieszanin jednorodnych i niejednorodnych

5.4.1.

wiczenia

Ewaluacja osiągnięć ucznia

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator urządzeń przemysłu
chemicznego 815[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych
uczniów,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

wiczeń praktycznych.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni chemicznej z odpowiednim zapleczem; pokój

wagowy, podręczny magazyn odczynników chemicznych. Uczniowie powinni wykonywać
ć

wiczenia indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych.

Z powodu obszernego materiału nauczania objętego programem jednostki modułowej

815[01].O2.01  w  poradnikach  zawarto  tylko  wybrane  ćwiczenia  zawarte  w  programie
jednostki  jako  najbardziej  reprezentatywne  dla  specyfiki  nauczania  przedstawionych
w Materiale nauczania jednostki zagadnień.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

moŜe posłuŜyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych. W tym
rozdziale podano równieŜ:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

815[01].O2

Technika laboratoryjna

815[01].O2.01

Wykonywanie

podstawowych czynności

laboratoryjnych

815[01].O2.05

Stosowanie fizycznych

procesów podstawowych

815[01].O2.06

Stosowanie chemicznych

procesów podstawowych

815[01].O2.02

Wykonywanie

podstawowych analiz

jakościowych

815[01].O2.04

Badanie właściwości

fizycznych substancji

815[01].O2.03

Wykonywanie

podstawowych analiz

ilościowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

wykonywać podstawowe obliczenia chemiczne,

−

czytać tekst ze zrozumieniem,

−

posługiwać się poprawną nomenklaturą i symboliką chemiczną,

−

wykonywać obliczenia związane ze stęŜeniem procentowym i stęŜeniem molowy
roztworu,

−

wskazywać najczęściej spotykane zagroŜenia, przy których wymagane jest stosowanie
ś

rodków ochrony indywidualnej,

−

udzielać pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy laboratoryjnej,

−

zinterpretować podstawowe pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy
w laboratorium chemicznym,

−

dostrzec zagroŜenia związane z wykonywaniem prac laboratoryjnych,

−

posłuŜyć się kartami charakterystyk substancji niebezpiecznych stosowanych w pracy
laboratoryjnej,

−

posłuŜyć się środkami ochrony indywidualnej i zbiorowej stosowanymi w laboratorium
chemicznym,

−

wykorzystać racjonalnie sprzęt i aparaturę laboratoryjną,

−

wykorzystać racjonalnie substancje i czynniki energetyczne,

−

przechować substancje chemiczne,

−

zakonserwować sprzęt laboratoryjny,

−

odmierzyć substancje ciekłe,

−

zwaŜyć substancje stałe i ciekłe,

−

sporządzić roztwory wodne o określonym stęŜeniu,

−

oczyścić substancje nieorganiczne i organiczne,

−

przeprowadzić regenerację rozpuszczalników,

−

prowadzić dokumentację laboratoryjną,

−

zinterpretować wyniki pomiarów laboratoryjnych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpoŜarowe podczas
wykonywania prac laboratoryjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

………………………………….………………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu chemicznego 815[01]

Moduł:

Technika laboratoryjna 815[01].O2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

podstawowych

czynności

laboratoryjnych 815[01].O2.01

Temat: Przygotowanie roztworów o określonym stęŜeniu procentowym z nawaŜek.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności przygotowania roztworów o określonym stęŜeniu

procentowym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

obliczyć ilość substancji potrzebnej do przygotowania określonej ilości roztworu
o podanym stęŜeniu procentowym,

−

dobrać sprzęt laboratoryjny do przygotowania roztworu,

−

skorzystać z Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

przygotować roztwór.

Metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa jednolita.

Czas trwania zajęć: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

wodorotlenek sodu,

−

woda destylowana,

−

cylindry miarowe,

−

naczyńka wagowe,

−

tryskawki,

−

lejki zwykłe,

−

waga techniczna,

−

karty charakterystyki substancji niebezpiecznych.

Zadanie dla ucznia

Sporządź 200 g roztworu wodnego wodorotlenku sodu o stęŜeniu 5%.

W tym celu:

−

sporządź wykaz niezbędnego sprzętu laboratoryjnego i odczynników,

−

oblicz ilość niezbędnej do sporządzenia roztworu substancji,

−

zaplanuj konieczne czynności laboratoryjne,

−

określ warunki bhp niezbędne do bezpiecznego wykonywania czynności laboratoryjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pobierz od nauczyciela niezbędny sprzęt i odczynniki,

−

przeprowadź zaplanowane czynności laboratoryjne,

−

zapisz obserwacje w dzienniku laboratoryjnym.

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

Realizacja zajęć:

−

nauczyciel omawia z uczniami zasady bezpiecznej pracy z substancjami wybranymi
do ćwiczenia, demonstruje sposób postępowania podczas wykonywania zadania,

−

uczniowie na podstawie instrukcji sporządzania roztworu o określonym stęŜeniu
procentowym obliczają ilość potrzebnej substancji do sporządzenia roztworu oraz
dobierają sprzęt do wykonania zadania, organizują stanowisko pracy,

−

nauczyciel ocenia wykonane obliczenia i przygotowane przez uczniów stanowiska
pracy,

−

uczniowie, odwaŜają substancję na wagach technicznych i sporządzają roztwory,
postępując zgodnie z instrukcją.

Nauczyciel ocenia dokładność wykonania zadania i technikę pracy uczniów, wskazuje
mocne i słabe strony uczniów.

Uczniowie wskazują trudności, jakie napotkali przy wykonywaniu zadania.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

NaleŜy przygotować 500 g

roztworu kwasu siarkowego(VI) o stęŜeniu 20%

mając do

dyspozycji kwas siarkowy(VI) o stęŜeniu 98%, wodę destylowaną oraz dowolny sprzęt
laboratoryjny. Ustal zasady bezpiecznej pracy podczas sporządzania roztworu, wykonaj
obliczenia i zaproponuj kolejność czynności laboratoryjnych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….…………………

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu chemicznego 815[01]

Moduł:

Technika laboratoryjna 815[01].O2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

podstawowych

czynności

laboratoryjnych 815[01].O2.01

Temat: Oczyszczanie substancji ciekłych przez destylację.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności oczyszczania substancji ciekłych przez destylację.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

dobrać sprzęt laboratoryjny,

−

zaplanować kolejność czynności,

−

skorzystać z Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej,

−

zorganizować stanowisko do przeprowadzenia destylacji prostej,

−

złoŜyć zestaw szlifowy do destylacji,

−

oczyścić substancję przez destylację.

Metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa jednolita.

Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zanieczyszczony etanol,

−

elementy zestawu do destylacji prostej,

−

sprzęt szklany: zlewki, cylindry,

−

elektryczny płaszcz grzewczy,

−

karty charakterystyki substancji niebezpiecznych.

Zadanie dla ucznia

Zastosuj destylację prostą do oczyszczenia 200 cm

zanieczyszczonego etanolu.

W tym celu:

−

sporządź wykaz niezbędnego sprzętu laboratoryjnego i odczynników,

−

zaplanuj konieczne czynności laboratoryjne,

−

określ warunki bhp niezbędne do bezpiecznego wykonywania czynności laboratoryjnych,

−

pobierz od nauczyciela niezbędny sprzęt i odczynniki,

−

przeprowadź zaplanowane czynności laboratoryjne,

−

zapisz obserwacje w dzienniku laboratoryjnym.

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

Realizacja zajęć:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nauczyciel omawia z uczniami zasady bezpiecznej pracy z substancjami wybranymi
do ćwiczenia, demonstruje sposób postępowania podczas wykonywania zadania,

−

uczniowie na podstawie instrukcji oczyszczania substancji przez destylację dobierają
sprzęt do wykonania zadania, organizują stanowisko pracy,

−

nauczyciel ocenia przygotowane przez uczniów stanowiska pracy,

−

uczniowie oczyszczają substancje przez destylację postępując zgodnie z instrukcją.

Nauczyciel ocenia dokładność wykonania zadania, technikę pracy uczniów oraz
przestrzeganie zasad bezpiecznej pracy.

Uczniowie wskazują trudności, jakie napotkali przy wykonywaniu zadania.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wskaŜ inne zastosowania procesu destylacji

w laboratorium chemicznym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ĆWICZENIA

5.1. WyposaŜenie i zasady bezpiecznej pracy w laboratorium

chemicznym

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W czasie prac laboratoryjnych nastąpił zapłon rozlanego na stole rozpuszczalnika od

palącego się w pobliŜu palnika. Zaproponuj sposób ugaszenia ognia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment  rozdziału  Materiał  nauczania  dotyczący  zabezpieczeń  przeciwpoŜarowych
stosowanych  w laboratorium  chemicznym.  NaleŜy  zwrócić  szczególną  uwagę  na
zastosowania podstawowego sprzętu przeciwpoŜarowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zaplanować właściwą kolejność czynności,

dobrać odpowiedni sprzęt przeciwpoŜarowy,

zapoznać się z obsługą podstawowego sprzętu przeciwpoŜarowego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt gaśniczy,

−

instrukcje obsługi sprzętu gaśniczego.

Ćwiczenie 2

W pracach laboratoryjnych naleŜy posługiwać się czystym i suchym szklanym sprzętem

laboratoryjnym. Przygotuj sprzęt laboratoryjny niezbędny do przeprowadzenia ekstrakcji typu
ciecz – ciecz. Do przeprowadzenia ekstrakcji niezbędne są dwie zlewki, rozdzielacz, cylinder
miarowy. Stosuj odpowiednią kolejność doboru środków myjących i zasady bezpiecznej
pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment  rozdziału  Materiał  nauczania  dotyczący  mycia  szkła  laboratoryjnego.  NaleŜy
zwrócić  szczególną  uwagę  na  zasady  mycia  i  suszenia  szkła  laboratoryjnego.  Nauczyciel
powinien  omówić  zakres  ćwiczenia,  sposób  wykonania  oraz  warunki  zachowania
bezpieczeństwa  pracy.  Ćwiczenie  moŜe  być  wykonywane  indywidualnie  lub  w  grupach
2–4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

zapoznać się z instrukcją mycia sprzętu szklanego,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji mycia szkła, suszenia,

dobrać odpowiedni sposób suszenia szkła,

wykonać ćwiczenie z uwzględnieniem przepisów bhp.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt szklany,

−

rodki myjące,

−

szczotki do mycia naczyń,

−

deska do suszenia naczyń,

−

suszarka.

Ćwiczenie 3

Określ zastosowanie przedstawionego w tabeli sprzętu laboratoryjnego.

Tabela do ćwiczenia 3

Lp.

Sprzęt laboratoryjny

Zastosowanie sprzętu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment  rozdziału  Materiał  nauczania  dotyczący  podstawowego  sprzętu  laboratoryjnego.
NaleŜy  zwrócić  szczególną  uwagę  na  zastosowania  sprzętu  laboratoryjnego.  Ćwiczenie
powinno być wykonywane indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się przeznaczeniem podstawowego sprzętu laboratoryjnego korzystając

z literatury zaleconej przez nauczyciela,

2) określić zastosowanie podanego w tabeli sprzętu laboratoryjnego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Dobierz środki ochrony indywidualnej do pracy ze stęŜonym roztworem kwasu

siarkowego(VI).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment  rozdziału  Materiał  nauczania  dotyczący  zasad  bezpiecznej  pracy  w  laboratorium
chemicznym.  NaleŜy  zwrócić  szczególną  uwagę  na  pracę  z  substancjami  Ŝrącymi  lub
parzącymi.  Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego
zakres i sposób wykonania. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach
2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z kartą charakterystyki substancji niebezpiecznej dotyczącą stęŜonego
kwasu siarkowego(VI),

dobrać niezbędne do zapewnienia bezpiecznej pracy środki ochrony indywidualnej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

karty charakterystyki substancji niebezpiecznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Podstawowe czynności laboratoryjne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

ZwaŜ naczyńko wagowe stosując wagę techniczną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący waŜenia na wagach laboratoryjnych. NaleŜy
zwrócić szczególną uwagę na waŜenie na wagach technicznych oraz zasady prawidłowego
zapisu wyniku waŜenia. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach
2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z instrukcją waŜenia na wadze technicznej,

zorganizować stanowisko pracy,

zwaŜyć naczyńko wagowe na wadze technicznej zgodnie z instrukcją,

zapisać wynik waŜenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

waga techniczna z odwaŜnikami,

−

naczyńko wagowe.

Ćwiczenie 2

ZwaŜ próbkę soli kuchennej stosując wagę analityczną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący waŜenia na wagach laboratoryjnych. NaleŜy
zwrócić szczególną uwagę na waŜenie na wagach analitycznych oraz zasady prawidłowego
zapisu wyniku waŜenia. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach
2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z instrukcją waŜenia na wadze analitycznej,

zwaŜyć naczyńko wagowe z solą na wadze technicznej,

zapisać wynik waŜenia,

zwaŜyć naczyńko wagowe z solą na wadze analitycznej zgodnie z instrukcją,

zapisać wyniki waŜenia,

zwaŜyć puste naczyńko wagowe na wadze technicznej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zwaŜyć puste naczyńko wagowe na wadze analitycznej,

zapisać wynik waŜenia,

wyznaczyć masę próbki soli kuchennej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego.

rodki dydaktyczne:

−

waga techniczna i odwaŜniki,

−

waga analityczna,

−

naczyńko wagowe z solą kuchenną.

Ćwiczenie 3

Odmierz 0,230 dm

wody mając do dyspozycji cylindry o pojemnościach: 1 dm

500 cm

, 250 cm

, 100 cm

i przelej odmierzoną wodę do kolby miarowej o objętości

250 cm

. Następnie uzupełnij wodą zawartość kolby, aŜ do osiągnięcia objętości 250 cm

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący odmierzania objętości cieczy. NaleŜy
zwrócić szczególną uwagę na odmierzanie cieczy cylindrami. Ćwiczenie moŜe być
wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dobrać cylinder o stosownej objętości,

odmierzyć roztwór według górnej linii menisku,

przelać roztwór do kolby miarowej,

uzupełnić wodą zawartość kolby, aŜ do osiągnięcia objętości 250 cm

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

cylindry,

−

kolba miarowa,

−

woda.

Ćwiczenie 4

Wysusz w eksykatorze 5 g Na

·10 H

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący suszenia substancji. NaleŜy zwrócić
szczególną uwagę na suszenie substancji w eksykatorze. Ćwiczenie moŜe być wykonywane
indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zaplanować sprzęt laboratoryjny,

odwaŜyć 5 g otrzymanej substancji na szkiełku zegarkowym,

przygotować eksykator:

−

sprawdzić czystość eksykatora,

−

umieścić środek suszący na dnie eksykatora,

−

posmarować brzeg pokrywy wazeliną,

umieścić odwaŜoną substancję w eksykatorze,

pozostawić w eksykatorze substancję na okres jednego tygodnia,

ponownie zwaŜyć substancję (wyjmować szkiełko, stosując szczypce),

porównać wyniki waŜeń i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

waga techniczna i odwaŜniki,

−

szkiełko zegarkowe,

−

eksykator,

−

łyŜeczka,

−

substancja higroskopijna pochłaniająca wilgoć,

−

substancja suszona.

Ćwiczenie 5

WypraŜ 10,00 g węglanu wapnia w piecu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący praŜenia substancji. Nauczyciel powinien
omówić zakres ćwiczenia, sposób wykonania oraz warunki zachowania bezpieczeństwa
pracy. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dobrać sprzęt i urządzenie,

odczytać z kalendarza chemicznego temperaturę rozkładu substancji,

odwaŜyć na wadze technicznej 10,00 g substancji,

wstawić tygiel z substancją do pieca,

poddać praŜeniu substancję w temperaturze rozkładu przez 3 godziny,

wystudzić substancję po praŜeniu przez godzinę w eksykatorze,

zwaŜyć tygielek z substancją na wadze technicznej,

obliczyć ubytek masy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

piec elektryczny,

−

instrukcja obsługi pieca elektrycznego,

−

waga analityczna,

−

sprzęt laboratoryjny,

−

substancja praŜona.

Ćwiczenie 6

Ochłodź roztwór glikolu do temperatury -3°C.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący chłodzenia. NaleŜy zwrócić uwagę na skład
i zakres chłodzenia mieszanin oziębiających. Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia,
sposób wykonania oraz warunki zachowania bezpieczeństwa pracy. Ćwiczenie moŜe być
wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dobrać sprzęt, przyrządy pomiarowe i urządzenie,

zapoznać się z kartami charakterystyki substancji niebezpiecznej stosowanych w czasie
wykonywania ćwiczenia,

dobrać niezbędne do zapewnienia bezpiecznej pracy środki ochrony indywidualnej,

zaplanować wykonywane czynności,

zorganizować stanowisko pracy,

zmontować zestaw laboratoryjny do oziębiania cieczy,

dobrać składniki mieszaniny oziębiającej,

przygotować mieszaninę oziębiającą,

ochłodzić roztwór glikolu do podanej temperatury.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

karty charakterystyk substancji niebezpiecznych,

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

waga techniczna z odwaŜnikami,

−

sprzęt laboratoryjny,

−

termometry,

−

substancje chemiczne,

−

lód,

−

roztwór glikolu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Przygotowywanie roztworów wodnych o określonych

stęŜeniach

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj 200 g wodnego roztworu NaCl o stęŜeniu 2%.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z instrukcją sporządzania roztworu o stęŜeniu procentowym,

dobrać sprzęt niezbędny do wykonania ćwiczenia,

obliczyć potrzebną masę chlorku sodu i objętość wody,

sporządzić roztwór zgodnie z instrukcją.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja sporządzania roztworu,

−

waga techniczna i odwaŜniki,

−

chlorek sodu,

−

sprzęt laboratoryjny: cylinder miarowy, szkiełko zegarkowe, zlewka, bagietka, butelka,
łyŜeczka.

Ćwiczenie 2

Przygotuj 200 cm

wodnego roztworu NaCl o stęŜeniu 0,1 mol/dm

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z instrukcją sporządzania roztworu o stęŜeniu molowym,

dobrać sprzęt niezbędny do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obliczyć potrzebną masę chlorku sodu,

sporządzić roztwór zgodnie z instrukcją.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja sporządzania roztworu,

−

waga techniczna i odwaŜniki,

−

chlorek sodu,

−

sprzęt laboratoryjny: kolba miarowa, naczyńko wagowe, tryskawka, lejek zwykły,
łyŜeczka.

Ćwiczenie 3

Sporządź 500 cm

roztworu kwasu siarkowego(VI) o stęŜeniu 1 mol/dm

przez

rozcieńczanie stęŜonego kwasu siarkowego(VI).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment  rozdziału  Materiał  nauczania  dotyczący  przygotowywania  roztworów  wodnych.
NaleŜy zwrócić uwagę uczniom na wzory, z których będą musieli skorzystać przy obliczaniu
niezbędnej  do  sporządzenia  roztworu  masy  lub  objętości  stęŜonego  kwasu  siarkowego(VI).
Nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na przygotowanie przez ucznia planu pracy,
zwłaszcza  w części  dotyczącej  zachowania  warunków  bezpiecznej  pracy  ze  stęŜonym
kwasem. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z zasadami bezpiecznej pracy ze stęŜonymi kwasem siarkowym(VI)
zgodnie z kartą charakterystyk dla tej substancji,

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

zgromadzić niezbędne odczynniki, zwracając uwagę na ich stopień czystości, stęŜenie
i gęstość,

zorganizować stanowisko pracy,

zaplanować czynności,

wykonać obliczenia,

sporządzić roztwór kwasu,

przelać sporządzony roztwór do butelki i oznakować ją zgodnie z zaleceniami zawartymi
w karcie charakterystyki.

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt laboratoryjny,

−

stęŜony kwas siarkowy(VI),

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawice odporne na chemikalia, okulary ochronne typu

gogle,

−

stół laboratoryjny z dostępem do wyciągu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Rozdzielanie mieszanin jednorodnych i niejednorodnych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj rozdziału zawiesiny węglanu wapnia z zastosowaniem sączenia na sączku

karbowanym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący sączenia. NaleŜy zwrócić szczególną uwagę
na sączenie z zastosowaniem sączków karbowanych. Nauczyciel powinien omówić zakres
ć

wiczenia, sposób wykonania oraz warunki zachowania bezpieczeństwa pracy. Ćwiczenie

moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

przygotować z bibuły filtracyjnej sączek karbowany,

zmontować zestaw do sączenia,

umieścić sączek karbowany w lejku,

przesączyć zawiesinę,

zdemontować zestaw i umyć.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt laboratoryjny,

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

zestaw do sączenia,

−

sączek karbowany,

−

zawiesina węglanu wapnia.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź rekrystalizację 5 g zanieczyszczonego kwasu benzoesowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący rekrystalizacji. Nauczyciel powinien
omówić zakres ćwiczenia, sposób wykonania oraz warunki zachowania bezpieczeństwa
pracy. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

odczytać z kalendarza chemicznego rozpuszczalność kwasu benzoesowego w wodzie
zimnej i gorącej,

obliczyć ilość wody potrzebnej do sporządzenia nasyconego roztworu kwasu w gorącej
wodzie,

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

zaplanować czynności laboratoryjne,

przygotować stanowisko pracy,

przekrystalizować zanieczyszczony kwas,

zastosować przepisy bhp.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt szklany,

−

waga techniczna i odwaŜniki,

−

kalendarz chemiczny,

−

ródło ciepła,

−

kwas benzoesowy,

−

węgiel aktywowany,

−

sączki.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź proces ługowania olejku róŜanego z płatków róŜy stosując aparat Soxhleta.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący ekstrakcji typu ciało stałe – ciecz.
Nauczyciel powinien omówić zakres ćwiczenia, sposób wykonania oraz warunki zachowania
bezpieczeństwa pracy. Ćwiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach
2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dobrać odpowiedni sprzęt laboratoryjny i środki ochrony indywidualnej,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją prowadzenia procesu ługowania,

zaplanować czynności laboratoryjne,

wykonać ługowanie olejku róŜanego alkoholem etylowym,

zastosować zasady bezpiecznej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

−

aparat Soxhleta,

−

sprzęt metalowy,

−

bibuła, wata,

−

waga techniczna z odwaŜnikami,

−

płatki róŜ.

Ćwiczenie 4

Dokonaj rozdziału alkoholowego roztworu olejku róŜanego (uzyskanego w procesie

ługowania olejku róŜanego z płatków róŜy) z zastosowaniem destylacji prostej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania dotyczący destylacji. Nauczyciel powinien omówić
zakres ćwiczenia, sposób wykonania oraz warunki zachowania bezpieczeństwa pracy.
Ć

wiczenie moŜe być wykonywane indywidualnie lub w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien

zapoznać się z procesem destylacji prostej,

dobrać sprzęt laboratoryjny do montaŜu zestawu,

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z instrukcją montaŜu zestawu do destylacji prostej,

sprawdzić stan sprzętu do montaŜu,

posmarować złącza szlifowe smarem,

zmontować zestaw do destylacji prostej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

sprzęt szklany szlifowy,

−

sprzęt metalowy,

−

węŜe,

−

termometr,

−

smar do szlifów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie podstawowych

czynności laboratoryjnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 16, 17, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 11, 14, 15, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. a, 4. d, 5. b, 6. a, 7. d, 8. b, 9. b, 10. d, 11. b,

12. a, 13. a, 14. b, 15. a, 16. b, 17. d, 18. c, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

RozróŜnić naczynie miarowe stosowane
w laboratorium chemicznym

Dobrać środki myjące

Dobrać cylinder miarowy do odmierzenia
określonej objętości cieczy

Określić przeznaczenie zestawu laboratoryjnego

Dobrać środek gaśniczy do gaszenia urządzenia
elektrycznego znajdującego się pod napięciem

Wyjaśnić przeznaczenie sprzętu laboratoryjnego

Wskazać źródła informacji o zagroŜeniach
wynikających ze stosowania substancji
niebezpiecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazać znaczenie znaku ostrzegawczego
znajdującego się na opakowaniu z substancją
niebezpieczną

Wskazać sytuację w laboratorium, w której naleŜy
zastosować środki ochrony osobistej

10.

Dobrać sposób ogrzewania cieczy palnej

11.

Rozpoznać rozpuszczalnik do przeprowadzenia
procesu krystalizacji

12.

Rozpoznać rodzaj palnika

13.

Dobrać warunki do prawidłowego przebiegu
procesu destylacji

14.

Obliczyć ilość substancji i rozpuszczalnika
niezbędną do przygotowania roztworu
o określonym stęŜeniu procentowym

15.

Obliczyć ilość substancji niezbędnej do
sporządzenia roztworu o określonym stęŜeniu
molowym

16.

Wskazać metodę rozdziału jednorodnej
mieszaniny ciekłej

17.

Wskazać dokładność, z jaką moŜe być odwaŜona
substancja na wadze technicznej

18.

Obliczyć masę substancji na podstawie ilości
i masy odwaŜników ustawionych na szalce wagi

19.

Dobrać zestaw laboratoryjny stosowany do
przeprowadzenia procesu ługowania

20.

Określić nazwę elementu zestawu destylacyjnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi.

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi.

Podaj czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi.

Zbierz zestawy zadań testowych i sprawdź testy.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

instrukcja,

zestaw zadań testowych,

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Do sprzętu laboratoryjnego szklanego, miarowego zalicza się
a)

zlewkę.

biuretę.

kolbę stoŜkową.

naczyńko wagowe.

Gorącą wodą nie moŜna myć
a)

zlewki.

kolby płaskodennej.

kolby stoŜkowej.

kolby miarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

80 cm

wody naleŜy odmierzyć w cylindrze o pojemności

100 cm

250 cm

500 cm

1000 cm

Przedstawiony zestaw stosowany jest w laboratorium do przeprowadzenia procesu
a)

destylacji.

sączenia.

suszenia.

praŜenia.

Płonącego urządzenia elektrycznego, znajdującego się pod napięciem nie wolno gasić
a)

piaskiem.

wodą.

kocem.

gaśnicą proszkową.

Przedstawiony sprzęt laboratoryjny to
a)

zaciskacze.

łapy do biuret.

łapy do probówek.

szczypce metalowe.

Przed przystąpieniem do pracy z substancją niebezpieczną naleŜy zapoznać się z jej
właściwościami i zagroŜeniami korzystając z
a)

kalendarza chemicznego.

poradnika dla ucznia.

poradnika chemicznego.

karty charakterystyki substancji niebezpiecznej.

Przedstawiony znak ostrzegawczy oznacza, Ŝe mamy do czynienia z substancją
a)

szkodliwą dla zdrowia.

wybuchową.

rącą.

łatwopalną.

rodki ochrony indywidualnej naleŜy stosować podczas pracy z

rozcieńczonymi roztworami cukru.

stęŜonymi kwasami.

rozcieńczonymi roztworami soli kuchennej.

wodą.

10.

Do ogrzewania cieczy palnych nie wolno uŜywać
a)

elektrycznej płyty grzewczej.

łaźni wodnej.

elektrycznego garnka grzewczego.

palnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Dobry rozpuszczalnik stosowany do krystalizacji substancji powinien
a)

reagować z substancją krystalizowaną.

dobrze rozpuszczać substancję oczyszczaną na gorąco, a słabo na zimno.

ulegać rozkładowi w wysokich temperaturach.

dobrze rozpuszczać zanieczyszczenia.

12.

Przedstawiony sprzęt laboratoryjny to palnik
a)

Teclu.

denaturatowy.

Meckera.

acetylenowy.

13.

Przed przystąpieniem do procesu destylacji do kolby destylacyjnej naleŜy wrzucić
a)

kamyki wrzenne.

katalizator.

barwnik.

koagulant.

14.

W celu sporządzenia 100 g roztworu NaCl o stęŜeniu 10% naleŜy uŜyć
a)

1 g NaCl i 99 g wody.

10 g NaCl i 90 cm

wody.

90 g NaCl i 10 cm

wody.

99 g NaCl i 1 g wody.

15.

Do sporządzenia 100 cm

roztworu wodorotlenku sodu o stęŜeniu 0,1 mol/dm

naleŜy

rozpuścić w 100 cm

wody

1 mol wodorotlenku sodu.

10 moli wodorotlenku sodu.

0,1 mola wodorotlenku sodu.

0,01 mola wodorotlenku sodu.

16.

Jednorodną mieszaninę rozpuszczalników moŜna rozdzielić stosując proces
a)

dekantacji.

sączenia.

sublimacji.

krystalizacji.

17.

Na wadze technicznej moŜna zwaŜyć substancję z dokładnością
a)

0,0001 g.

1 g.

10 g.

0,01 g.

18.

Na szalce wagi technicznej umieszczono odwaŜniki: 10 g, 5 g, 500 mg, 100 mg, 2 g,
10 mg, masa wszystkich odwaŜników wynosi
a)

15,610 g.

17,510 g.

17,610 g.

15,600 g.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Proces ługowania w sposób ciągły prowadzi się w
a)

aparacie Soxhleta.

rozdzielaczu z korkiem.

biurecie.

cylindrze.

20.

Opisany na rysunku cyfrą 2 element zestawu destylacyjnego to
a)

odbieralnik.

kolba destylacyjna.

kapilara.

chłodnica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDŹI

Imię i nazwisko...............................................................................................................

Wykonywanie podstawowych czynności laboratoryjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie podstawowych

czynności laboratoryjnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 16, 17 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 11, 14, 15, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. b, 4. c, 5. c, 6. b, 7. d, 8. c, 9. a, 10. d, 11. b,

12. c, 13. a, 14. b, 15. c, 16. a, 17. a, 18. a, 19. d, 20. d.

Plan testu

zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wskazać naczynie miarowe stosowane

w laboratorium chemicznym

Określić zastosowanie środka myjącego

Dobrać cylinder miarowy do odmierzenia

określonej objętości cieczy

Określić przeznaczenie zestawu laboratoryjnego

Dobrać środek gaśniczy do gaszenia urządzenia

elektrycznego znajdującego się pod napięciem

Określić przeznaczenie sprzętu laboratoryjnego

Wskazać źródła informacji o właściwościach

i zagroŜeniach wynikających ze stosowania
substancji niebezpiecznych

Rozpoznać znak ostrzegawczy znajdujący się na

opakowaniu z substancją niebezpieczną

Dobrać środki ochrony osobistej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dobrać sposób ogrzewania

Określić zakres stosowania procesu krystalizacji

Wskazać zastosowanie sprzętu laboratoryjnego

Dobrać warunki do prawidłowego przebiegu

procesu destylacji

Obliczyć ilość substancji i rozpuszczalnika

niezbędną do przygotowania roztworu
o określonym stęŜeniu procentowym

Obliczyć ilość substancji niezbędnej do

sporządzenia roztworu o określonym stęŜeniu
molowym

Wskazać zastosowanie zestawu laboratoryjnego

Wskazać dokładność, z jaką moŜe być odwaŜona

substancja na wadze technicznej

Przeliczyć masę substancji na podstawie ilości

i masy odwaŜników ustawionych na szalce wagi

Określić nazwę elementu aparatu Soxhleta

Określić nazwę elementu zestawu destylacyjnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi .

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi.

Podaj czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi.

Zbierz zestawy zadań testowych i sprawdź testy.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

instrukcja,

zestaw zadań testowych,

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Do sprzętu laboratoryjnego szklanego, miarowego zalicza się
a)

zlewkę.

cylinder miarowy.

kolbę stoŜkową.

naczyńko wagowe.

Alkoholowy roztwór wodorotlenku sodu słuŜy do
a)

mycia wstępnego zatłuszczonych naczyń.

mycia zanieczyszczeń tlenkowych.

mycia końcowego zatłuszczonych naczyń.

mycia zanieczyszczeń wodorotlenkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

180 cm

wody naleŜy odmierzyć w cylindrze o pojemności

100 cm

250 cm

500 cm

1000 cm

Przedstawiony zestaw stosowany jest w laboratorium do przeprowadzenia procesu
a)

destylacji.

sączenia.

ekstrakcji.

praŜenia.

Płonącego urządzenia elektrycznego, znajdującego się pod napięciem nie wolno gasić
a)

piaskiem.

gaśnicą śniegową.

gaśnicą pianową.

gaśnicą proszkową.

Przedstawiony sprzęt laboratoryjny to
a)

zaciskacz.

łapa do biuret.

łapa do probówek.

szczypce metalowe.

Przed przystąpieniem do pracy z substancją niebezpieczną naleŜy zapoznać się z jej
właściwościami i zagroŜeniami korzystając z
a)

kalendarza chemicznego.

poradnika dla ucznia.

poradnika chemicznego.

karty charakterystyki substancji niebezpiecznej.

Przedstawiony znak ostrzegawczy oznacza, Ŝe mamy do czynienia z substancją
a)

szkodliwą dla zdrowia.

wybuchową.

rącą.

łatwopalną.

Podczas pracy z substancjami Ŝrącymi i parzącymi naleŜy
a)

nałoŜyć okulary, rękawice i fartuch ochronny.

nałoŜyć okulary i fartuch ochronny.

nałoŜyć rękawice i fartuch ochronny.

nałoŜyć okulary i rękawice.

10.

Łaźnie olejowe stosowane są do podgrzewania substancji do temperatury
a)

poniŜej 50°C.

poniŜej 100°C.

poniŜej 0°C.

powyŜej 100°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Krystalizacja nie jest stosowana do
a)

oczyszczania substancji stałych.

rozdzielania mieszanin cieczy.

rozdzielania mieszanin ciał stałych.

wydzielania soli z roztworów wodnych.

12.

Przedstawiony sprzęt laboratoryjny to
a)

palnik Teclu.

palnik denaturatowy.

palnik Meckera.

palnik acetylenowy.

13.

Kolbę destylacyjną wypełniamy maksymalnie do
a)

2/3 pojemności.

1/3 pojemności.

1/2 pojemności.

1/10 pojemności.

14.

Do sporządzenia 200 g roztworu NaCl o stęŜeniu 5% naleŜy uŜyć
a)

1 g NaCl i 99 g wody.

10 g NaCl i 90 cm

wody.

90 g NaCl i 10 cm

wody.

99 g NaCl i 1 g wody.

15.

Do sporządzenia 500 cm

roztworu wodorotlenku sodu o stęŜeniu 0,2 mol/dm

naleŜy

rozpuścić w 500 cm

wody

1 mol wodorotlenku sodu.

10 moli wodorotlenku sodu.

0,1 mola wodorotlenku sodu.

0,01 mola wodorotlenku sodu.

16.

Przedstawiony zestaw stosowany jest do
a)

dekantacji.

destylacji.

sublimacji.

krystalizacji.

17.

Na wadze analitycznej moŜna zwaŜyć substancję z dokładnością
a)

0,0001 g.

1 g.

10 g.

0,01 g.

18.

Na szalce wagi technicznej umieszczono odwaŜniki: 10 g, 100 mg, 5 g, 500 mg, 10 mg,
masa wszystkich odwaŜników wynosi:
a)

15,610 g.

17,510 g.

17,610 g.

15,600 g.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Opisany na rysunku cyfrą 6 element aparatu Soxhleta to
a)

gilza.

ekstraktor.

rurka boczna.

rurka przelewowa.

20.

Opisany na rysunku cyfrą 4 element zestawu destylacyjnego to
a)

kolba destylacyjna.

nasadka Cleisena.

kapilara.

przedłuŜacz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................................................

Wykonywanie podstawowych czynności laboratoryjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Jurgowska-Wernerowa M.: 500 zagadek chemicznych. Wiedza Powszechna, Warszawa
1983

Klepaczko-Filipiak B., Jakubiak Z., Wulkiewicz U.: Badania chemiczne. Technika pracy
laboratoryjnej. WSiP, Warszawa 1998

Klepaczko-Filipiak B.: Badania chemiczne. Analiza ilościowa substancji. WSiP,
Warszawa 1998

Kupryszewski G.: Podstawowe zasady bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym.
Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk 1998

Modzelewski M., Woliński J.: Pracownia chemiczna. Technika laboratoryjna. WSiP,
Warszawa 1996

Rokosza A.: Ćwiczenia z chemii ogólnej i nieorganicznej. PWN, Warszawa 1974

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 roku w sprawie kryteriów
i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. z 2003 r. nr 171, poz.
1666 z późn. zm.)

Adresy internetowe
8.

www.zsrlututow.internetdsl.pl/zdjecia/chemia1.jpg

www.p.lodz.pl/.../images/dest_zmn_cisnienie.jpg

10.

www.scholaris.pl

11.

www. moskit.uwm.edu.pl

12.