1

Uwagi wstępne

Zastosowane oznaczenia: K - kapłan, M - ministrant.

Strona Ewangelii - lewa, strona Lekcji - prawa. Gdy ołtarz jest skierowany na wschód, strona
Ewangelii kieruje się na północ, a strona Lekcji na południe. Przechodząc przed
Najświętszym Sakramentem w cyborium, zwraca się doń twarzą i klęka na jedno kolano; gdy
zaś Najświętszy Sakrament jest wystawiony, albo jest rozdawania Komunia, to klęka na oba
kolana i pochyla głowę. M klęka zawsze przed głównym ołtarzem w kościele, przed ołtarzem,
przy którym służy, przed ołtarzem bocznym, w którym jest Najświętszy Sakrament. M
podając przedmiot K najpierw całuje przedmiot, potem rękę celebransa. Odbierając
przedmiot, całuje najpierw rękę, potem przedmiot. Wyjątek stanowią ampułki - M całuje
ampułki, ale nie całuje ręki. Pomija się pocałowanie przedmiotu i ręki wobec wystawionego
Najświętszego Sakramentu, wobec biskupa diecezjalnego i we Mszy żałobnej.

Rubryki mszału nakazują dzwonić na Sanctus i podczas podniesienia. Gdy w kościele
sprawowana jest tylko jedna Msza, dzwoni się także na Domine, non sum dignus. Pozostałe
chwile dzwonienia reguluje zwyczaj.

Przy wkładaniu komży M może odmówić modlitwę Indue me, Domine, hominem novum, qui
secundum Deum creatus est in iustitia et sanctitate veritatis.

W zakrystii M pomaga K przy myciu rąk i ubieraniu się. Po oddaniu głębokiego ukłonu
Krzyżowi wychodzi, poprzedzając kapłana. M dzwoni przy wyjściu raz, jeżeli ma się
odprawiać cicha Msza św., jeżeli zaś śpiewana, trzy razy.

Posługa jednego ministranta do Mszy
świętej

Msza katechumenów

Gdy przyjdą przed ołtarz M obiera od K biret i wraz z nim przyklęka na ziemi (nie na
stopniu). Gdy nie ma Najświętszego Sakramentu, należy oddać pokłon ołtarzowi. Następnie
M kładzie mszał na stronie Lekcji i obróciwszy się w prawo, schodzi w prawo i obchodzi
schody, na środku przyklęka i przechodzi na stronę Ewangelii. Tam klęka na podłodze przed
pierwszym stopniem otłarza.

M, gdy jest tylko jeden, znajduje się zawsze po przeciwnej stronie niż mszał. Gdy jest wielu
ministrantów, ten, który do mszału służy klęczy po prawej stronie kapłana, drugi po lewej. M
służący do mszału, znajduje się przez całą Mszę św. po tej stronie ołtarza, gdzie jest mszał,
drugi po przeciwnej.

2

Psalm wstępny

K schodzi z ołtarza po stopniach. Gdy K, rozpoczynając Mszę św., żegna się, M wraz z nim
żegna się, składa ręce i odpowiada powoli i wyraźnie.

K.: In nomine + Patris + et Filii + et Spiritus Sancti. Amen.

K.: Introibo ad altare Dei.

M.:

Ad Deum, qui laetificat iuventutem meam.

Przy Mszy żałobnej opuszcza się aż do

Adiutorium

.

K.: Iudica me, Deus, et discerne causam meam de gente non sancta: ab homine iniquo et
doloso erue me.

M.: Quia tu es Deus, fortitudo mea: quare me repulisti et quare tristis incedo, dum affligit me
inimicus?

K.: Emitte lucem tuam et veritatem tuam: ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem
sanctum tuum, et in tabernacula tua.

M.: Et introibo ad altare Dei, ad Deum qui laetificat iuventutem meam.

K.: Confitebor tibi in cithara, Deus, Deus meus: quare tristis es anima mea, et quare conturbas
me?

M.: Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi, salutare vultus mei et Deus meus.

K.: Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.

M.: Sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.

K.: Introibo ad altare Dei.

M.: Ad Deum, qui laetificat iuventutem meam.

Przy Mszy żałobnej opuszcza się fragment od

Iudica

do tego miejsca.

Spowiedź powszechna

K.: Adiutorium nostrum in nomine Domini.

M żegna się z K, mówiąc: Qui fecit coelum et terram.

K.: Confiteor ... ad Dominum Deum nostrum.

M zwrócony do K mówi:

Misereatur tui omnipotens Deus et dimissis peccatis tuis perducat te

ad vitam aeternam.

3

K.: Amen.

M nachylony głęboko w stronę Ołtarza:

Confiteor Deo omnipotenti, Beatae Mariae semper

Virgini, Beato Michaeli Archangelo, Beato Joanni Baptistae, Sanctis Apostolis Petro et Paulo,
omnibus Sanctis et

odwraca się na moment w stronę K

tibi, Pater, quia peccavi nimis

cogitatione, verbo et opere,

bijąc się trzy razy w piersi

mea culpa! mea culpa! mea maxima

culpa! Ideo precor Beatam Mariam semper Virginem, Beatum Michaelem Archangelum,
Beatum Ioannem Baptistam, Sanctos Apóstolos Petrum et Paulum, omnes Sanctos et

odwraca

się na moment w stronę K

te Pater, orare pro me ad Dominum Deum nostrum.

M pozostaje

głęboko nachylony.

K.: Misereatur vestri omnipotens Deus, et dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam
aternam.

M.: Amen. Prostuje się i klęcząc żegna, gdy K udziela rozgrzeszenia.

K.: Indulgentiam, absolutionem et remissionem peccatorum nostrorum tribuat nobis
omnipotens et misericors Dominus.

M skłaniając się w stronę Ołtarza:

Amen.

K.: Deus, tu conversus vivificabis nos.

M.: Et plebs tua laetabitur in te.

K.: Ostende nobis Domine misericordiam tuam.

M.: Et salutare tuum da nobis.

K.: Domine, exaudi orationem meam.

M.: Et clamor meus ad te veniat.

K.: Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K.: Oremus.

Introit

K wstępuje po stopniach ołtarza. M wstaje, nieco oddala się od środka i klęka na pierwszym
stopniu. K podchodzi do mszału, aby odmówić

Intoit

.

Kyrie - błagalne wołanie

K.: Kyrie elejson.

M.: Kyrie elejson.

4

K.: Kyrie elejson.

M.: Christe elejson.

K.: Christe elejson.

M.: Christe elejson.

K.: Kyrie elejson.

M.: Kyrie elejson.

K.: Kyrie elejson.

Chwała Trójcy Przenajświętszej

K śpiewa lub mówi

: Gloria in excelsis M głęboko się kłania DEO.

M.:

Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus Te. Benedicimus Te. M głęboko

się kłania ADORAMUS TE. Glorificamus Te. M głęboko się kłania GRATIAS AGIMUS
TIBI propter magnam gloriam Tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.
Domine Fili unigenite, M głęboko się kłania JESU CHRISTE. Domine Deus, Agnus Dei,
Filius Patris. Qui tollis peccata mundi,

M głęboko się kłania

SUSCIPE DEPRECATIONEM

NOSTRAM. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus Sanctus. Tu
solus Dominus. Tu solus Altissimus, M głęboko się kłania JESU CHRISTE. Cum Sancto
Spiritu (+) in gloria Dei Patris. Amen.

Kolekta

K.: Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K.: Oremus. M kłania się w stronę Ołtarza.

K odmawia Kolektę, na koniec kłania się i mówi:

K.: Per omnia saecula saeculorum.

M.: Amen.

Lekcja

Gdy K po przeczytaniu Lekcji da znak ręką, M odpowiada:

Deo gratias

.

Graduał i Alleluja

5

Przygotowanie do Ewangelii

M powstaje, przyklęka na środku, obchodzi ołtarz, podchodzi od strony prawej do strony
Lekcji, wchodzi na pierwszy stopień Ołtarza. Gdy K przejdzie na środek Ołtarza, M wchodzi
na najwyższy stopień, bierze mszał, odwraca się w lewo, schodzi najkrótszą drogą na
posadzkę przed środkiem Ołtarza, przyklęka, najkrótszą drogą wchodzi na najwyższy stopień
i kładzie mszał przy lewej krawędzi Ołtarza obracając go nieco w lewo. Następnie schodzi w
lewo jeden stopień poniżej najwyższego, odwraca się w stronę K i czeka.

Ewangelia

K.: Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K.: Sequentia Sancti Evangelii secundum ...

M kciukiem otwartej prawej dłoni robi trzy znaki Krzyża na czole, ustach i sercu (zaraz za K).

M.: Gloria tibi Domine.

Odwraca się w prawo, obchodzi Ołtarz, na środku przyklęka, przechodzi w prawo prawie do
samego wierzchołka Ołtarza, obraca się w lewo tak, że jest skierowany w tym samym
kierunku co K. Stoi na posadzce. Co do pokłonów i przyklęknięć M stosuje się do K.

M gdy skończy się Ewangelia:

Laus tibi Christe

.

Kazanie

Jeżeli jest kazanie M podaje K biret i siada na krześle. Po skończonym kazaniu M odbiera od
K biret, odkłada go na miejsce i klęka po prawej stronie K na pierwszym stopniu.

Wyznanie wiary

W niedziele i niektóre święta odmawiane jest

Credo

. M klęczy na pierwszym stopniu na

stronie Lekcji, pochyla głowę, gdy K przyklęka na słowa:

Et incarnatus est

.

K.: Credo in unum Deum.

M.: Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in
unum Dominum, Iesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex natus ante omnia saecula.
Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum non factum,
consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostra
salutem descendit de caelis.

K przyklęka:

ET INCARNATUS EST DE SPIRITU SANCTO

EX MARIA VIRGINE: ET HOMO FACTUS EST. Crucifixus etiam pro nobis: sub Pontio
Pilato passus, et sepultus est. Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas. Et ascendit in
caelum: sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria judicare vivos, et
mortuos: cujus regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem: Qui ex
Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur, et conglorificatur: qui locutus
est per Prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum

6

baptisma in remissionem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum. Et vitam
aeternam

(+)

venturi saeculi. Amen.

Msza wiernych

Offertorium

M klęczy na pierwszym stopniu po stronie Lekcji.

K odwraca się do ludu:

Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

Ofiarowanie chleba, Przygotowanie wina i wody

Gdy K zaczyna rozbierać kielich, M przynosi ampułki - w prawej ręce z winem, w lewej - z
wodą. M stoi po prawej stronie ołtarza na przedostatnim stopniu. Najpierw podaje wino -
całuje ampułkę i podaje ją prawą ręką. Ampułkę odbiera lewą ręką. Po ucałowaniu ampułki z
wodą M podaje ją prawą ręką i tą samą ręką ją odbiera. M kłania się K i odnosi ampułki na
kredensję.

Ofiarowanie wina, Polecenie ofiar, Lavabo

M podchodzi z ampułką z wodą w prawym ręku, tacką w lewym ręku i ręczniczkiem na
lewym przedramieniu. M wchodzi na przedostatni stopień ołtarza. Gdy w czasie Mszy jest
wystawiony Najświętszy Sakrament M przynosi wodę i ręcznik na środek ołtarza i polewa
ręce K klęcząc na środku przed ołtarzem. M przechodzi na stronę Lekcji i klęka na pierwszym
stopniu po stronie Lekcji.

Wezwanie do modlitwy i Sekreta

K odwraca się w stronę ludu i mówi cicho:

Orate fratres.

M odpowiada gdy K odwróci się do ołtarza:

Suscipiat Dominus hoc sacrificium de manibus

tuis, ad laudem et gloriam nóminis sui, ad utilitatem quoque nostram totiusque Ecclesiae suae
sanctae.

K cicho:

Amen.

Prefacja

K.: Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K.: Sursum corda.

M.: Habemus ad Dominum.

7

K.: Gratias agamus Domino Deo nostro.

M lekko się pochyla.

M.: Dignum et iustum est.

K kończąc prefację:

... per omnia saecula saeculorum.

M.: Amen.

Sanctus

Gdy K wyciera palce o korporał, M bierze dzwonek do ręki. Gdy K mówi

Sanctus

, M trzy

razy dzwoni. M pochyla się, wyprostowuje wraz z K. Ĺ»egna się na

Benedictus

.

Kanon

Gdy K wyciąga ręce nad Hostią i kielichem, mówiąc

Hanc igitur

M raz dzwoni, jeżeli jest taki

zwyczaj i klęka na drugim stopniu.

Gdy kapłan przyklęka, M kłania się, dzwoni raz. Gdy K gdy podnosi Hostię Najświętszą do
góry, M unosi krawędź ornatu i dzwoni raz. Gdy K przyklęka M puszcza ornat i dzwoni raz.

Tak samo się dzwoni przy podniesieniu kielicha. M wraca na swoje miejsce - klęka na
pierwszym stopniu po stronie lekcji.

Gdy K po cichu wypowiada słowa:

Nobis quoque peccatoribus

, M uderza się w piersi.

Jeżeli jest taki zwyczaj na

Per Ipsum ...

M dzwoni trzy razy.

K.: Per omnia saecula saeculorum.

M.: Amen.

Ojcze Nasz

K kończąc Pater noster:

Et ne nos inducas in tentationem.

M.: Sed libera nos a malo.

Łamanie Chleba i modlitwy o pokój

K łamie Hostię na trzy części, jedną wpuszcza do Kielicha:

... per omnia saecula saeculorum.

M.: Amen.

K.: Pax Domini sit semper vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

8

Agnus Dei

K przyklęka i intonuje

Agnus Dei

, M bije się trzy razy w piersi na słowo

nobis

.

Komunia kapłana

K odmawia modlitwy przed Komunią, przyklęka, bierze w ręce Hostię i trzykrotnie odmawia
modlitwę

Domine, non sum dignus

. M na pierwszą dzwoni raz, na drugą - dwa razy, na

trzecią - trzy razy.

K spożywa Ciało Pańskie M kłania się. Gdy K przyklęka, M idzie po patenę i klęka na
najniższym stopniu po stronie Lekcji.

Gdy K spożywa Krew Pańską, M głęboko pochylony mówi:

Confiteor Deo omnipotenti,

Beatae Mariae semper Virgini, Beato Michaeli Archangelo, Beato Joanni Baptistae, Sanctis
Apostolis Petro et Paulo, omnibus Sanctis et

odwraca się na moment w stronę K

tibi, Pater,

quia peccavi nimis cogitatione, verbo et opre,

bijąc się trzy razy w piersi

mea culpa! mea

culpa! mea maxima culpa! Ideo precor Beatam Mariam semper Virginem, Beatum Michaelem
Archangelum, Beatum Ioannem Baptistam, Sanctos Apóstolos Petrum et Paulum, omnes
Sanctos et

odwraca się na moment w stronę K

te Pater, orare pro me ad Dominum Deum

nostrum.

M pozostaje głęboko nachylony.

K.: Misereatur vestri omnipotens Deus, et dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam
aternam.

M.: Amen.

Prostuje się i klęcząc żegna, gdy K udziela rozgrzeszenia.

K.: Indulgentiam, absolutionem et remissionem peccatorum nostrorum tribuat nobis
omnipotens et misericors Dominus.

M skłaniając się w stronę Ołtarza:

Amen.

Komunia wiernych

K trzymając Hostię, obrócony do ludu:

Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi.

M mówi trzy razy bijąc się w piersi:

Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum, sed

tantum dic verbo et sanabitur anima mea.

M przyjmuje Komunię klęcząc na drugim stopniu po stronie Ewangelii, poczym asystuje K
przy Komunii stojąc po prawej stronie. Gdy K nie poprosi o oddanie pateny, M kładzie ją po
prawej stronie w pobliżu środka ołtarza.

M przynosi ampułki z winem i wodą. Staje po prawej obok K, ale nie za blisko. Gdy K czyni
znak Krzyża nad kielichem, M przyklęka. Gdy K wyciągnie rękę z kielichem, M nalewa wino
do kielicha. M wraca do krawędzi ołtarza po stronie Epistoły. Gdy K podejdzie M polewa
delikatnie palce K winem, a potem - wodą. K trzyma kielich nad mensą ołtarza, nie nad
posadzką.

M odnosi ampułki, wraca po patenę i odnosi ją.

9

M obchodzi ołtarz w stronę Ewangelii, na środku przyklęka, wchodzi na najwyższy stopień,
bierze mszał, schodzi najkrótszą drogą na posadzkę przed środkiem ołtarza, przyklęka,
wchodzi najkrótszą drogą na najwyższy stopień po stronie Lekcji. Stawia mszał na ołtarzu jak
na początku Mszy, nie zamyka go. Schodzi w prawo, obchodzi ołtarz i klęka na pierwszym
stopniu po stronie Ewangelii.

Modlitwy po Komunii

K ubiera Kielich, podchodzi do mszału i czyta modlitwę po Komunii. Podchodzi na środek
ołtarza i mówi:

Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K wraca do mszału, odmawia modlitwy kończąc:

... per omia saecula saeculorm.

M.: Amen.

Gdy K zostawił otwarty mszał, M przenosi go na stronę Ewangelii w ten sposób jak po
odczytaniu Lekcji. W czasie przenoszenia klęka w środku i czeka na błogosławieństwo. Gdy
K zostawił zamknięty mszał, ministrant go nie przenosi i klęczy dalej na pierwszy stopniu po
stronie Ewangelii.

K podchodzi na środek ołtarza, odwaca się do ludu i mówi:

Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K.: Ite, missa est

albo

Benedicamus Domino.

w Mszy żałobnej:

Requiescant in pace.

M.: Deo gratias.

w Mszy żałobnej:

Amen.

Przez cały tydzień Wielkanocny dodaje się:

Alleluia, Alleluia.

Błogosławieństwo

W Mszach żałobnych nie ma błogosławieństwa ludu.

K.: Benedicat vos omnipotens Deus, Pater,

(+)

et Filius, et Spiritus Sanctus.

M żegna się i odpowiada:

Amen.

Ostatnia Ewangelia

M wstaje gdy zaczyna się Ostatnia Ewangelia.

K.: Dominus vobiscum.

M.: Et cum spiritu tuo.

K.: Initium sancti Evangelii secundum ...

10

M.: Gloria tibi, Domine.

M obraca się w prawo, na środku przyklęka, przechodzi na stronę Lekcji prawie do samego
wierzchołka ołtarza, obraca się w lewo, tak by być skierowanym w tym samym kierunku, co
K. Gdy K przyklęka, M przyklęka także.

K kończąc Ewangelię:

... plenum gratiae et veritatis.

M.: Deo gratias.

K schodzi i klęka na środku najniższego stopnia. M klęczy po prawej stronie. Odmawia się
modlitwy po Mszy św. M idzie po mszał, wtedy gdy K idzie po kielich. M przynosi biret,
wraca do K i razem z nim przyklęka. Wręcza K biret.

Posługa ministranta przy Komunii poza
Mszą świętą

Jeśli K udziela Komunii przed lub po Mszy, wówczas M dzwoni i mówi

Confiteor

; gdy K,

otworzywszy tabernakulum, przyklęka, M dzwoni raz. Gdy K, zwróciwszy się do ludu, mówi
trzykrotnie

Domine, non sum dignus

, M dzwoni trzykrotnie. Wracając, K mówi:

K.: Panem de coelo praestitisti eis.

M.:

Omne delectamentum in se habentem.

K.: Domine, exaudi orationem meam.

M.:

Et clamor meus ad te veniat.

K.: Dominus vobiscum.

M.:

Et cum spiritu tuo.

Gdy K, chowając Najświętszy Sakrament, przyklęka, M dzwoni raz.

Posługa ministranta przy Mszy żałobnej

W Mszy żałobnej:

1.

Opuszcza się wszelkie pocałowania przy Ołtarzu.

2.

Nie odmawia się psalmu

Judica me, Deus.

3.

Nie żegna się na rozpoczęcie Introitu.

4.

Nie bije się w piersi na

Angus Dei.

5.

Po

Requiescant in pace

M odpowiada

Amen.

6.

K nie udziela błogosławieństwa.

11

Posługa dwóch ministrantów do Mszy
świętej

Ministranci służący do Mszy razem zgodnie żegnają się, klękają, kłaniają się odpowiadają.
Klęczą jeden po jednej stronie, drugi po drugiej. Ministrant po stronie Lekcji, pierwszy (1),
posługuje do mszału. Inaczej niż przy posłudze jednego ministranta, ministrant do mszału
znajduje się po tej samej stronie ołtarza, co mszał. Ministrant drugi (2) zajmuje się
dzwonieniem. Gdy razem odchodzą od otłarza wstają razem, schodza się, klękają i odchodzą.
Odwrotnie gdy przychodzą - razem klękają na środku, po czym rozchodzą się i klękają na
swoich miejscach.

Po przyjściu do ołtarza tylko ministrant (1) wchodzi na schody, by postawić mszał na ołtarzu.
Ministrant (2) pozostaje u stopni ołtarza po stronie Ewangelii.

Po Lekcji ministrant pierwszy przenosi mszał na stronę Ewangelii. Gdy ministrant pierwszy
stanie ustawi mszał i zejdzie ze schodków, ministrant drugi staje po stronie Lekcji (na miejscu
pierwszego).

Na ofiarowanie razem idą do kredensji, razem idą do umycia rąk. Razem unoszą ornat na
podniesienie, obaj posługują do Komunii.

Ministrant (2) posługuje do wina i wody po Komunii, przenosi welon na stronę Ewangelii.
Mszał na stronę Lekcji przenosi (1).

Gdy ostatnia Ewangelia jest czytana z mszału (1) przenosi mszał na stronę Ewangelii, (2)
przechodzi na stronę Lekcji.

Posługa do Mszy świętej wobec wystawienia
Najświętszego Sakramentu

1.

Opuszcza się wszelkie pocałowania przy Ołtarzu.

2.

Dzwoni się tylko na wyjście z zakrystii.

3.

Biret odbiera się od K przed dojściem do ołtarza.

4.

Przychodząc przed Mszą i odchodzą po Mszy klęka się na dwa kolana i głęboko
pochyla głowę.

5.

W czasie Mszy przechodząc przed środkiem ołtarza klęka się tylko na jedno kolano.

6.

Do obmycia rąk M nie wstępuje na stopnie od strony Lekcji, lecz czeka aż K odwróci
się do ludu. Gdy K zejdzie na posadzkę, M w ogóle nie wstępuje na schody.