BANKOWO

– PYTANIA I ZADANIA

dr Adam Barembruch,

33

[7] ZARZ DZANIE RYZYKIEM

7.1

Ryzyko kredytowe

Pyt. 1 Istota ryzyka kredytowego i sposoby jego ograniczania

Istota

Definiowane jest ono jako zagro enie, e odsetki lub kapita , lub jedno i drugie, kredytu lub papieru warto ciowego nie
zostan sp acone zgodnie z umow .

Pojedynczego

kredytu

Rozwój i stosowanie nowoczesnych metod oceny zdolno ci kredytowej

Stosowanie limitów ograniczaj cych warto udzielanych kredytów

Stosowanie ró nych form zabezpiecze

Ocena wiarygodno ci kredytowej w trakcie kredytowania (monitoring

cznego

zaanga owania

kredytowego

Dywersyfikacja (rozproszenie ryzyka) akcji kredytowej

Ubezpieczenie si przed ryzykiem

Transfer ryzyka

Usprawnianie przep ywu informacji

Podnoszenie kwalifikacji pracowników

I metoda

wska niki,

metoda

segmentacyjna

Kredyty dla okre lonej bran y/ akcja kredytowa

Kredyty dla danej klasy wielko ci/ akcja kredytowa

Kredyty dla poszczególnych grup kredytobiorców/ akcja kredytowa

Kredyty w danej klasie ryzyka/ akcja kredytowa

II metoda

stopie

koncentracji

dzia alno ci

kredytowej

wska nik

syntetyczny

Wska nik Herfindahla-Hirschmana

Maksymalny poziom wska nika mo e wynie 1 (lub 10.000 je li struktura wyra ona jest procentowo)

Ki udzia okre lonej kategorii kredytów w ca ym portfelu kredytowym

N liczba kategorii dla okre lonego kryterium

Pyt. 2 Oblicz wska nik Herfindahla-Hirschmana

Bran a

Udzia A

Udzia B

Chemia

10%

20%

Motoryzacja

30%

20%

Budownictwo

30%

40%

Handel

20%

10%

Elektronika

10%

10%

Pyt. 3 Wska na przyk adowe regulacje ostro no ciowe ograniczaj ce ryzyko pojedynczego kredytu jak i ca ego portfela kredytowego

Regulacje

ostro no ciowe

Pyt. 4 Co to jest limit koncentracji wierzytelno ci

Limit

koncentracji

26

,

0

)

1

,

0

(

)

1

,

0

(

)

4

,

0

(

)

2

,

0

(

)

2

,

0

(

24

,

0

)

1

,

0

(

)

2

,

0

(

)

3

,

0

(

)

3

,

0

(

)

1

,

0

(

2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

B

A

H

H

BANKOWO

– PYTANIA I ZADANIA

dr Adam Barembruch,

34

7.2

Ryzyko p ynno ci

Pyt. 5 Ryzyko p ynno ci

Istota

ynno to zdolno do terminowego regulowania zobowi za , a tak e postawienia do dyspozycji kredytobiorców

kwot w wysoko ci i terminie okre lonych umowami

„Bank posiada p ynno , je li ma zapewniony dost p do natychmiast uruchamianych funduszy po rozs dnym
koszcie dok adnie wówczas, gdy wyst puje zapotrzebowanie na owe fundusze”

Nie tylko zatem gotówka decyduje o p ynno ci ale mo liwo zamiany wybranych sk adników aktywów na gotówk

Problem p ynno ci zwi zany jest ci le z operacjami aktywnymi i pasywnymi banku czyli z udzielanymi kredytami i
przyjmowanymi depozytami

Istnieje problem dopasowania zapadalno ci aktywów i wymagalno ci pasywów

Geneza

Wielki kryzys w latach 30 tych

Efekt runu

Efekt domina

Instytucje gwarantuj ce depozyty

Termin

zapadalno ci

Termin zapadalno ci przedzia czasu pomi dzy danym dniem na który sporz dza si sprawozdanie a planowanym
dniem realizacji zobowi za klientów wobec banku

Termin

wymagalno ci

Termin wymagalno ci przedzia czasu pomi dzy danym dniem na który sporz dza si sprawozdanie a planowanym
dniem realizacji zobowi za banku wobec klientów

Pyt. 6 Wymie wewn trzne i zewn trzne przyczyny wyst powania ryzyka p ynno ci

Przyczyny

zewn trzne

Wahania stóp procentowych

Zmiany kursów walutowych

Wahania poziomu inflacji

Sytuacja na rynku finansowym (p ynno )

Niekorzystne trendy makroekonomiczne (bezrobocie)

Polityka banku centralnego

Nieoczekiwane dzia ania klientów

Wycofywanie depozytów

Ryzyko kredytowe

Wewn trzne

Istotne rozbie no ci mi dzy terminami zapadalno ci aktywów i wymagalno ci pasywów

Brak dywersyfikacji klientów

Brak aktywów atwych do up ynnienia

Nieefektywny system rozlicze wewn trz i mi dzybankowych

Pyt. 7 Wymie i scharakteryzuj teoretyczne regu y zachowania p ynno ci

ota regu a

bankowa

Regu a osadu

we wk adach

Regu a

przesuni w

aktywach

banku

Regu a

maksymalnego

obci enia

BANKOWO

– PYTANIA I ZADANIA

dr Adam Barembruch,

35

Pyt. 8 W jaki sposób mo na ocenia p ynno finansow banku?

Ocena

ynno ci

finansowej w

banku

Pyt. 9 Wska metody pomiaru ryzyka p ynno ci

Metody

Zestawienie luki p ynno ci bazuj ce na terminach zapadalno ci i wymagalno ci
Urealnione (zmodyfikowane) zestawienie luki p ynno ci, w którym urealnia si terminy aktywów i pasywów
Zestawienie przep ywów pieni nych, w którym uwzgl dnia si wp ywy i wyp ywy rodków
Analiza wska nikowa

Luka

Zestawienie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów banku w ustalonych przedzia ach czasu

Luka p ynno ci definiowana jest jako ró nica mi dzy aktywami i pasywami w ustalonych przedzia ach czasu

Luka dodatnia Zapadalne aktywa > wymagalne pasywa

Luka ujemna

Zapadalne aktywa < wymagalne pasywa

Luka zerowa

Zapadalne aktywa = wymagalne pasywa

7.3

Ryzyko stopy procentowej

Pyt. 10 Poj cie ryzyka stopy procentowej

Ryzyko stopy procentowej

Pozycje niewra liwe n

ryzyko stopy %

Pozycje bilansowe i pozabilansowe banku niewra liwe na wahania rynkowych stóp procentowych (np.
Gotówka w kasie, nie oprocentowana rezerwa obowi zkowa na rachunku w banku centralnym)

Pozycje wra liwe n ryzyko

stopy %

Pozycje bilansowe i pozabilansowe banku wra liwe na zmiany rynkowych stóp procentowych (np. Kredyty
dla podmiotów gospodarczych, depozyty na rachunkach terminowych)
Z punktu widzenia stopnia ich reakcji na te zmiany rozró niamy:

Pozycje o sta ej stopie procentowej
Pozycje o zmiennej stopie procentowej

Pozycje o sta ej stopie %

Pozycje nie reaguj ce na zmiany rynkowej stopy procentowej, ze wzgl du na zawarte na ten okres umowy,
okre laj ce wysoko stawek oprocentowania; pozycje te stanowi dla banków zarówno najwi ksze
niebezpiecze stwo jak i szans , ze wzgl du na wynikaj

z zawartej umowy nieelastyczno

dopasowywania si stóp procentowych po stronie aktywów i pasywów; efektem tego mo e by :
A) zmniejszenie si ró nicy mi dzy odsetkami otrzymanymi a p aconymi przez bank, co wyst pi wówczas,
gdy:
Przy rosn cym poziomie rynkowych stóp procentowych wzrastaj odsetki po stronie pasywów, natomiast,
na skutek zawartych wcze niej umów, nie ma mo liwo ci podniesienia stopy oprocentowania po stronie
aktywów;

Przy spadaj cym poziomie rynkowych stóp procentowych odsetki otrzymane po stronie aktywów spadaj ,
nie ma jednak mo liwo ci obni enia odsetek p aconych przez bank po stronie pasywów
B)konieczno przewarto ciowania i spisania na straty cz ci warto ci papierów warto ciowych o sta ym
oprocentowaniu, gdy przy rosn cej rynkowej stopie procentowej spada kurs sprzeda y tych papierów

Pozycje

o zmiennej

stopie %

Pozycje reaguj ce na zmiany rynkowej stopy procentowej; ryzyko zwi zane z tymi pozycjami mo na

zdefiniowa jako niebezpiecze stwo zmniejszenia ró nicy mi dzy kwot otrzymanych a p aconych odsetek
przy zmianach rynkowej stopy oprocentowania na skutek zró nicowanej elastyczno ci dopasowywania si
do nowych stawek oprocentowania ró nych pozycji bilansowych.

BANKOWO

– PYTANIA I ZADANIA

dr Adam Barembruch,

36

Przyczyny strat

spowodowanych

zmianami

stopy %

Niedostosowanie terminów zapadalno ci aktywów i terminów wymagalno ci pasywów (np. Udzielenie
kredytu d ugoterminowego o sta ym oprocentowaniu ze

rodków krótkoterminowych),

Pojawienie si sytuacji, w której wyst puje dostosowanie terminowe odpowiednich pozycji aktywów i
pasywów, ale ich oprocentowanie zosta o ustalone na warunkach odmiennych (np. Gdy cz

operacji

bankowych przeprowadzona jest przy zmiennym oprocentowaniu, zorientowanym na wahania rynkowej
stopy procentowej),
Zagro enie przedwczesnym wypowiedzeniem umowy z bankiem przez jego klientów (np. W wyniku
wzrostu rynkowej stopy procentowej klienci mog wycofywa wk ady, które nast pnie b

lokowali gdzie

indziej na korzystniejszych warunkach)

Metody s

ce do

kwantyfikacji i sterowani

ryzykiem stopy %

Metoda luki,

Analiza okresowa,

Metoda elastyczno ci stopy procentowej

Pyt. 11 Wyja nij poj cia

Metoda

Luki

Okre lana tak e jako metoda gap lub zestawienie (bilans) niedopasowania polega na analizie niedopasowania aktywów i
pasywów w wybranych okresach; s y do pomiaru i zarz dzania ryzykiem stopy procentowej, wynikaj cym z
niedopasowania terminów zmiany oprocentowania po stronie aktywów i pasywów dla pozycji o sta ym oprocentowani;

wykorzystywana jest m.in. Do ustalania limitów w banku, np. Maksymalnych nadwy ek po stronie aktywów lub pasywów o
sta ej stopie procentowej;

Luka

Ró nica pomi dzy wielko ci pozycji aktywów i pasywów wra liwych na zmiany stóp procentowych; okre la si j tak e
jako otwarte pozycje odsetkowe

Luka dodatnia

Pozycja niedopasowania terminów przeszacowania aktywów i pasywów w danym przedziale czasowym, w której kwota

aktywów zapadaj cych lub poddawanych pszeszacowaniu stawki oprocentowania przewy sza odno

kwot pasywów

(aktywa o sta ym oprocentowaniu przewy szaj pasywa o sta ym oprocentowaniu);
Gdy bank posiada luk dodatni (pozycj wra liw po stronie aktywów) jest nara ony na ryzyko wzrostu stóp
procentowych, poniewa szybciej zacznie pozyskiwa

rodki o wy szym oprocentowaniu ni alokowa na wy szy

procent;

Wzrost stóp procentowych spowoduje zwi kszenie zysku a zni ka spowoduje jego obni enie

Luka ujemna

Pozycja niedopasowania terminów przeszacowania aktywów i pasywów w danym przedziale czasowym, w której kwota
pasywów wymaganych lub poddawanych przeszacowaniu stawki oprocentowania przewy sza odno

kwot aktywów;

Gdy bank posiada luk ujemn (pozycj wra liw po stronie pasywów), jest nara ony na ryzyko w sytuacji obni enia stóp
procentowych, poniewa szybciej lokuje posiadane rodki na ni szy procent, p ac c wy sze odsetki od posiadanych
depozytów;
Wzrost +stóp procentowych spowoduje obni enie poziomu zysku, a zni ka spowoduje jego zwi kszenie

Luka zerowa Nie ma wp ywu na rentowno banku

Luka

okresowa

Ró nica mi dzy warto ci aktywów i pasywów w poszczególnych okresach przeszacowania (zapadalno ci aktywów,
wymagalno ci pasywów)

Luka

okresowa

Skumulowana

Suma luk okresowych

Etapy

Modelu

Luki

1. Podzia pozycji bilansowych na dwie grupy:
Niezale nych od waha rynkowej stopy procentowej,
Zale nych od waha rynkowej stopy procentowej; w tej grupie konieczne jest wyodr bnienie pozycji o sta ej stopie
procentowej i zmiennej stopie procentowej;

2. Dla poszczególnych rodzajów pozycji konieczne jest ustalenie terminów zapadalno ci, czyli terminów, w których
mo liwa jest zmiana stawek procentowych;
3. Wybór okresów, dla których wykonywane s obliczenia zale y od specyfiki danej instytucji kredytowej i jej indywidualnej
struktury stóp procentowych, na ogó jednak przyjmuje si , e okresy te nie powinny by d sze ni sze miesi cy;

4. Na podstawie tych danych sporz dza si zestawienie niedopasowania, które s y do okre lenia wielko ci ryzyka
wynikaj cego z pozycji o sta ym oprocentowania

Pyt. 12 Luka stopy procentowej – uj cie tabelaryczne syntetyczne

Luka

Oprocentowanie

Wzrasta

Spada

Dodatnia

Dochody wzrastaj

Dochody malej

Ujemna

Dochody malej

Dochody wzrastaj

BANKOWO

– PYTANIA I ZADANIA

dr Adam Barembruch,

37

Pyt. 13 Luka stopy procentowej – uj cie tabelaryczne szczegó owe

Luka

Zmiana stopy

Zmiana

Dochodu

Z oproc.

Zmiana

Kosztów

Oproc.

Zmiana

Dochodu

Z oproc.

Netto

Mar a %

Dodatnia

Wzrost

Wzrost

>

Wzrost

Wzrost

Dodatnia

Spadek

Spadek

>

Spadek

Spadek

Ujemna

Wzrost

Wzrost

<

Wzrost

Spadek

Ujemna

Spadek

Spadek

<

Spadek

Wzrost

Zero

Wzrost

Wzrost

=

Wzrost

Brak

Zero

Spadek

Spadek

=

Spadek

Brak

7.4

Ryzyko walutowe