Opiekunka_dziec_513[01]_Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Wybrane choroby wieku rozwojowego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Pielęgnowanie dziecka chorego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten pomoże Ci w przyswojeniu wiedzy o wybranych chorobach wieku

rozwojowego i pielęgnowaniu dziecka chorego.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do pracy z poradnikiem.

2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń

i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

opis działań jakie powinieneś wykonać,

−

wykaz materiałów i narzędzi potrzebnych do ich wykonania.

4. Zestaw

zadań

testowych

sprawdzający

poziom

przyswojonych

wiadomości

i ukształtowanych umiejętności.

5. Wykaz literatury z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest

korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

513[01].Z2

Pielęgnacja dziecka

513[01].Z2.01

Organizowanie opieki nad

dzieckiem w placówkach

opiekuńczo – wychowawczych

513[01].Z2.02

Pielęgnowanie dziecka zdrowego

513[01].Z2.03

Pielęgnowanie dziecka chorego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wymienić odrębności w funkcjonowaniu poszczególnych układów i narządów
charakterystyczne dla dziecka,

−

dokonywać

pomiarów

podstawowych

parametrów

życiowych

świadczących

o funkcjonowaniu organizmu dziecka i określić prawidłowe wartości,

−

dokonywać interpretacji wyników dokonywanych pomiarów,

−

oceniać rozwój psychomotoryczny dziecka zdrowego w zależności od wieku,

−

wykonywać czynności związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych dziecka
zdrowego,

−

zaspokaja potrzeby psychospołeczne dziecka zdrowego,

−

wykonać czynności pielęgnacyjne w stosunku do zdrowego dziecka,

−

stosować działania profilaktyczne wobec zdrowego dziecka,

−

stosować działania promujące zdrowie wobec zdrowego dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować schorzenia wieku dziecięcego,

−

określić rolę mechanizmów obronnych i adaptacyjnych organizmu dziecka,

−

ocenić wpływ choroby na stan psychiczny i rozwój dziecka,

−

wykonać czynności pielęgnacyjne dziecka ze schorzeniami poszczególnych układów
i narządów,

−

wykonać czynności pielęgnacyjne dziecka zgodnie z obowiązującymi zasadami,

−

zorganizować czas wolny dzieciom przewlekle chorym i unieruchomionym w łóżku,

−

nawiązać współpracę w zespole w zakresie terapii i rehabilitacji dziecka chorego,

−

zastosować działania profilaktyczne i promujące zdrowie w odniesieniu do dzieci oraz do
środowiska wychowawczego,

−

zapobiec rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wybrane choroby wieku rozwojowego

4.1.1. Materiał nauczania

Wąskie ramy niniejszego poradnika pozwalają na omówienie jedynie najczęściej

występujących  dolegliwości  dotyczących:  układu  oddechowego,  pokarmowego,  moczowego
i chorób  zakaźnych  oraz  wad  rozwojowych.  Wiedza  ta  pozwoli  prowadzić  profesjonalną
obserwację  dziecka  chorego,  ustalać  rozpoznanie  i  wdrążać  odpowiednią  opieki  nad  chorym
dzieckiem. (patrz rozdział 6).

Obserwacja w pielęgnowaniu jest to świadome dostrzeganie wyglądu i zachowanie

pacjenta, funkcjonowania poszczególnych układów i narządów w stanie zdrowia
i choroby w celu zgromadzenia informacji.

We wszystkich chorobach wieku rozwojowego główne zasady opieki nad dziećmi są

takie  same.  Jedną  z  takich  zasad  jest  nawiązanie kontaktu  uczuciowego z  chorym  dzieckiem,
co  wpłynie  na  zmniejszenie  urazu  psychicznego  związanego  z  samą  chorobą,  koniecznością
leczenia  czy  hospitalizacją.  Istnieją  jednak  pewne  odrębne  elementy  w  opiece,
charakterystyczne dla schorzeń danego układu.
Wybrane choroby układu oddechowego

Choroby układu oddechowego stanowią one ponad połowę ostrych schorzeń

występujących  u  dzieci.  Z  uwagi  na  odrębności  anatomiczne  i  fizjologiczne,  infekcje  górnych
dróg  oddechowych  szybko  obejmują  również  dolne  drogi  oddechowe.  Do  najczęstszych
można  zaliczyć  nieżyt  nosa,  zapalenie  migdałków,  choroby  uszu,  krtani,  tchawicy,  oskrzeli
i zapalenie  płuc.  W  procesie  leczenia  dzieci  ze  schorzeniami  układu  oddechowego  niezwykle
ważna rola przypada obserwacji i zabiegom pielęgnacyjnym.

U dzieci z nieżytem nosa najważniejsze jest utrzymanie jego

drożności, poprzez częste

oczyszczanie  nosa.  U  starszych  dzieci  poprzez  „wydmuchiwanie”  wydzieliny  z  jednego
przewodu  nosowego,  podczas  gdy  drugi  powinien  być  uciskany  palcem.  U  niemowląt
i młodszych dzieci staramy się upłynnić a przez to ewakuować na zewnątrz wydzielinę z nosa
zakraplając  parę  kropel  0,9%  NaCl.  W  ostateczności  odsysa  się  wydzielinę  gumową  gruszką
z  miękkim  gumowym  końcem.  Jednak  zabieg  ten  obecnie  nie  jest  polecany  ze  względu  na
możliwość uszkodzeń. Należy także pamiętać o ochronie nozdrzy i okolicę górnej wargi przez
smarowanie kremem ochronnym lub wazeliną.

Bardzo istotne jest nawilżanie powietrza w pomieszczeniu dziecka. Ułatwia to

utrzymanie  wydzieliny  w  stanie  płynnym  i  łagodzi  kaszel  (nawilżacze,  rozwieszone  mokre
ręczniki), natomiast suche powietrze działa drażniąco i pobudza do kaszlu (dodatkowo można
użyć  olejków  eterycznych  (oczywiście  jeśli  dziecko  nie  jest  uczulone,  maści  majerankowej
smarując wokół nozdrzy co ułatwia oddychanie).

Konieczne jest dokładne mycie rąk przed kontaktem i po kontakcie z chorym dzieckiem

ze względu na możliwość przeniesienia zakażenia tą drogą szczególnie gdy dzieci przebywają
w instytucjach opiekuńczo-wychowawczych, czy szpitalu.

U dzieci starszych chorujących na anginę lub zapalenie gardła wskazane jest (w miarę ich

umiejętności) płukanie gardła ciepłymi płynami, ziołowymi środkami dezynfekującymi
(np. rumianek, szałwia, Septosan) lub specjalnymi preparatami (Neo-Angin, Gargarin), czy
roztworem soli fizjologicznej.

Leczenie i opieka nad dzieckiem z zapaleniem krtani i nagłośni ma na celu przede

wszystkim złagodzenie duszności wdechowej. Często ulgę przynosi inhalacja z soli
fizjologicznej, wodorowęglanu sodu lub wody. Inhalację rozpoczyna się stosując niewielki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nawiew pary, a stopniowo zwiększając do maksymalnego, jeśli dziecko dobrze toleruje
zabieg. Zdarza się, że zbyt duży strumień pary działa drażniąco, powodując napad kaszlu.

Ewakuację

zalegającej

wydzieliny

dróg

oddechowych

ułatwiają

zabiegi

fizykoterapeutyczne.  Czas  zabiegów  należy  dopasować  do  innych  działań  pielęgnacyjnych
i  wykonywać  je  przed  posiłkiem.  Do  zabiegów tych  należą inhalacje,  drenaż ułożeniowy oraz
wspomaganie  wydechu.  Po  30  minutach  od  inhalacji  środkiem  mukolitycznym  stosuje  się
drenaż  oskrzeli  polegający  na  odpowiednim  ułożeniu  chorego  (  u  małych  dzieci  w  formie
zabawy  np.  na  kolanach  opiekunki  -  ważna  współpraca,  aby  zabieg  był  skuteczny),
oklepywanie  (wykonuje  się  uderzając  łódkowato  ułożonymi  dłońmi), masaż  wibracyjny  klatki
piersiowej  (wykonuje  się  za  pomocą  drgającego  ruchu  ręki  spowodowanego  napięciem
mięśni  kończyn  górnych  i  obręczy  barkowej),  wspomaganie  wydechu  (przemieszczenie
wydzieliny  do  dużych  oskrzeli)  oraz  wywoływanie  odruchu  kaszlowego.  Dziecko  powinno
nabierać  powietrze  przez  nos  a  wydychać  przez  ściągnięte  wargi  lub  wymawiając  dźwięk
szszsz...  na  szczycie  wydechu  wspomaganego  uciskiem  następuje  kaszel.  Dziecko  podczas
zabiegu  kilka  razy  odpluwa  plwocinę  (zabezpieczyć  w  ligninę).U  współpracujących  dzieci
można  zastosować  gimnastykę  oddechową.  Stosowane  ćwiczenia  to  ćwiczenia  ogólno
usprawniające,  zwiększające  ruchomość  niektórych  obszarów  klatki  piersiowej,  zmieniające
tor oddychania z górnożebrowego na dolnożebrowy z udziałem przepony.

Obserwacja w chorobach układu oddechowego:

1. Ocena ogólnego stanu zdrowia dziecka (duszność, świadomość, tętno, ciśnienie tętnicze

krwi, temperatura).

2. Ocena rozwoju fizycznego dziecka (pomiar masy ciała, wysokości, obwodu klatki

piersiowej).

3. Ocena stanu psychicznego, reakcji dziecka na chorobę oraz zastosowane leczenie

i pielęgnację, ocena możliwości współpracy.

4. Ocena stanu społecznego dziecka, obserwacja zachowania dziecka, jego stosunku do

rodziców i innych członków rodziny, (ewentualnie adaptacji do warunków szpitalnych).

5. Ocena objawów ze strony układu oddechowego: charakteru kaszlu (wilgotny, suchy,

„duszący”), narastania czy zmniejszania się duszności, obecności wydzieliny w drogach
oddechowych.

6. Ocena objawów i dolegliwości zgłaszanych przez dziecko ze strony przewodu

pokarmowego (np. wymioty, nudności, pragnienie, charakter i ilość oddawanych stolców,
ilość oddawanego moczu itp.).

7. Prowadzenie regularnej dokumentacji obserwacji.

Celem ułatwienia prowadzenia obserwacji można skonstruować arkusz, gdzie zostaną

naniesione  zaobserwowane  dane.  Taki  arkusz  powinien  zawierać  oprócz  podstawowych
parametrów  (np.  ciśnienie  tętnicze  krwi,  tętno,  temperatura)  szczegóły  dotyczące  specyfiki
danego  układu  np.:  układu  oddechowego.  Nie  wolno  zapomnieć  w  takim  arkuszu,  że
powinniśmy  zwracać  uwagę  na  wszystkie sfery  życia małego  pacjenta,  a więc biologiczną  ale
w  równym  stopniu  również  psychospołeczną  –  tak  bardzo  rzutującą  na  zdrowie  fizyczne
u dzieci  (Tabela  1).  Prowadzenie  takiej  obserwacji  wygląda  jednakowo  niezależnie  czy
dziecko przebywa w domu czy w szpitalu. Jedynie częstotliwość kontroli i zapisów może być
różna w zależności od stanu dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Przykład obserwacji dziecka chorego w ramach układu oddechowego

układ oddechowy

4.05.06

5.05.06

dzień

noc

dzień

noc

oddech prawidłowy

liczba oddechów

25/min

duszność

kaszel suchy

kaszel wilgotny

katar

zaleganie wydzieliny

inne.....

Ćwiczenia oddechowe

Oddychanie ma charakter czynności cyklicznej, niezależnej od naszej woli

i  świadomości.  Jednakże  w  pewnym  stopniu  można  wpływać  na  częstość  i  głębokość
oddechu.  Ćwiczenia  oddechowe  jak  wskazują  liczne  badania  i  obserwacje,  powodują
wyleczenie  lub  zahamowanie  procesu  chorobowego.  Dla  dzieci  ćwiczenia  te  muszą  mieć
zachęcającą  formę,  np.:  w  postaci  zabawy.  Poniżej  podano  przykłady  takich  ćwiczeń  wraz
z opisem rodzaju działania:
1)  wzmacnianie mięśni oddechowych i zwiększanie ruchomości klatki piersiowej:

−

kwiaty zwiędły - przysiad podparty,

−

wdech nosem i powolny wyprost do stania – kwiaty rosną i rozwijają się po
deszczu,

−

wydech – dzieci ponownie przechodzą do przysiadu podpartego,

2) wzmacnianie mięśni oddechowych i rozciąganie mięsni piersiowych:

−

jamniczek,

−

klęk podparty, dłonie skierowane do siebie, zginanie ramion w łokciach
i dotykanie brodą krążka,

−

wdech przy prostowaniu ramion,

−

wydech przy uginaniu:

3) wzmacnianie mięśni oddechowych oraz ćwiczenie przedłużonego wydechu:

−

siad skrzyżny w jednej dłoni szarfa, której wolny koniec wisi przed ustami,

−

wdech nosem i silne dmuchniecie na szarfę-powinna poruszyć się,

−

zdmuchiwanie z dłoni watki, styropianu, liści,

−

dmuchanie w balonik.

Inhalacje, nebulizacje

Przez układ oddechowy podaje się leki drogą wziewną, czyli inhalacje - jest to metoda

lecznicza  polegająca  na  wdychaniu  pary  wodnej,  gazów  lub  leków  do  układu  oddechowego.
Dzięki  zastosowaniu  urządzeń  wytwarzających  aerozole  lecznicze  o  różnym  stopniu
rozproszenia,  wprowadzony  lek  dociera  do  najdrobniejszych  oskrzelików.  Tym  sposobem
można  wprowadzać  antybiotyki, środki rozkurczające,  odczulające  i przeciwzapalne oraz leki
ułatwiające  odkrztuszanie  wydzieliny  oskrzeli.  Rodzajem  inhalacji  jest  nebulizacja,  gdzie    nie
jest wymagana koordynacja wdechowo-wydechowa co daje łatwość podawania u dzieci. Stąd
właśnie  ta  metoda  jest  głównie  używana  u  dzieci.  Celem  inhalacji  jest  nawilżenie  powietrza
wdychanego,  błony  śluzowej  tchawicy  i  oskrzeli,  rozszerzenie  oskrzeli,  zmniejszenie  stanu
zapalnego  gardła,  krtani,  tchawicy,  oskrzeli,  pęcherzyków  płucnych,  upłynnienie  wydzieliny
z dróg oddechowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.1. Inhalator ultradzwiękowy [19,s. 42]

Rys. 2. Inhalator dyszowy Dl z nebulizatorem [19, s. 40]

Procedura wykonywania nebulizacji za pomocą inhalatorów pneumatycznych
Przygotowanie dziecka:

1)  oczyszczenie nosa, zdjęcie okularów,
2)  nie spożywanie posiłków bezpośrednio przed inhalacją,
3)  pouczenie  o  sposobie  oddychania  w  czasie  inhalacji  (głębokie  wdechy  przez  usta  a  na

szczycie wdechu na krótko zatrzymanie oddechu),

4)  w pozycji siedzącej wyprostowanej lub leżącej w zależności od stanu chorego dziecka,
5)  zabezpieczenie włosów i odzieży dziecka,
6)  do  30  min.  po  inhalacji  dziecko  nie  powinno  przebywać  na  zimnym  powietrzu,  głośno

rozmawiać, spożywać posiłków i płynów.

Przygotowanie sprzętu:
miska  nerkowata,  chusteczki  papierowe  (lignina)  i  pojemnik  na  odpady,  podkład  płócienny,
rękawiczki  jednorazowego  użytku,  lek  do  inhalacji/nebulizacji  wg.  zlecenia  lekarskiego,
inhalator  dyszowy,  nebulizator  bądź  inhalator  ultradźwiękowy,  jednorazowa  maska  bądź
ustnik.
Przygotowanie pomieszczenia - zamknięcie okien i drzwi.

Uwaga! Zabieg nebulizacji wykonuje się na pisemne zlecenie lekarskie.

Struktura czynności:
Zapoznaj się ze zleceniem lekarskim w indywidualnej karcie zleceń chorego dziecka.
1. Umyj ręce.
2. Wlej odmierzoną objętość (dawkę) leku do nebulizatora/inhalatora i uzupełnij do

objętości 3-4 ml 0,9% roztworem NaCl lub zastosuj gotowy lek do nebulizacji bez
rozcieńczania według zalecenia lekarskiego.

3. Połącz nebulizator/inhalator z ustnikiem lu b maską twarzową.

Uwaga!  W  przypadku  nebulizacji  przez  ustnik  bez  użycia  maski  pacjent  powinien  go
przytrzymać  zębami  i  szczelnie  objąć  ustami.  W  przypadku  nebulizacji  przez  maskę
powinna  ona  szczelnie  przylegać  do  twarzy.  Nieszczelność  zmniejsza  efektywną  dawkę
w oskrzelach nawet o 50-80%!

4.  Połącz łącznikiem (przewód PCV) nebulizator z kompresorem.
5.  Zabezpiecz włosy i odzież chorego.
6.  Dziecko powinno być trzymane na rękach z lekko odchylona głową.
7.  Inhalator ustaw w odległości 50 cm od chorego. Postaw w zasięgu ręki miskę nerkowatą

i serwetki jednorazowe.

8. Poucz dziecko, aby w trakcie inhalacji pogłębiło wdech i wykonywało go przez usta a na

szczycie wdechu na krótko zatrzymało oddech.

Uwaga! Dzieci powinny wykonywać inhalacje/nebulizację pod nadzorem osób
dorosłych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Układ pokarmowy
Do najczęstszych dolegliwości świadczących o schorzeniach układu pokarmowego należą:
1. Ból jest objawem towarzyszącym wielu chorobom przewodu pokarmowego. Ważne jest

określenie  jego  charakteru  (stały,  napadowy,  ostry  czy  tępy),  lokalizacji,  związku
z  posiłkami,  wymiotami  czy  defekacją.  Ocena  bólu  u  niemowlęcia  jest  niezwykle  trudna.
Doświadczenie  i  dokładna  analiza  pomagają  odróżnić  krzyk  niemowlęcia  wywołany
głodem,  niepokojem,  tęsknotą  za  bliską  osobą,  od  tego,  którego  przyczyną  jest  ból.
Bólowi  towarzyszy  często  pobudzenie,  w  ciężkich  stanach  może  pojawić  się  apatia,  często
nadwrażliwość na dotyk.

2. W niektórych schorzeniach przewodu pokarmowego występują biegunki. Ważne jest

ustalenie czy ma ona charakter ostry czy też utrzymuje się od dłuższego czasu. Liczba
wypróżnień, ich wygląd, zapach, związek z rodzajem spożywanych pokarmów powinny
być odnotowane w karcie obserwacji dziecka.

3. Podobne znaczenie ma obserwacja wymiotów. Jeżeli uzależnione są od składu posiłków

lub  występują  łącznie  z  zaparciami,  sugerują  związek  ze  schorzeniem  przewodu
pokarmowego.  Należy  zwrócić  uwagę na obecność w nich żółci, krwi lub treści kałowej,
które  mogą  wskazywać  niedrożność  przewodu  pokarmowego  i  wskazywać  na
konieczność pilnej interwencji chirurgicznej.

4. Przy wymiotach należy pomóc dziecku pochylić się do przodu (z pozycji stojącej,

siedzącej) lub trzymając je na rękach bądź ułożyć na boku (przytrzymywać) tak, aby
zabezpieczyć przed zachłyśnięciem wymiocinami.
Zestaw do toalety jamy ustnej dziecka wymiotującego:

−

lignina, celem zabezpieczenia ubrania przed wymiocinami,

−

miska nerkowata lub inna na wymiociny,

−

kubek z wodą do przepłukania ust dla dzieci potrafiących to wykonać,
np.: Rumianek, Septosan, Boraks z gliceryną celem oczyszczenia jamy ustnej
z wymiocin, u małych dzieci należy wypędzlować jamę ustną .

5. Wielu schorzeniom przewodu pokarmowego towarzyszy obniżone łaknienie. Na ile to

możliwe    należy  uwzględniać  upodobania  dziecka,  podawać  posiłki  w  mniejszych
ilościach,  ale  częściej.  Dzieciom  z  gorączką  należy  zapewnić  dostateczną  podaż  płynów.
Codziennie  lub  kilkakrotne  w  ciągu  dnia  ważyć  niemowlęta  co  pozwoli  na  uniknięcie
gwałtownych spadków masy ciała i ewentualne uzupełnienie niedoborów.

6. Ważnym elementem pielęgnacji dziecka jest żywienie. Posiłki muszą być dostosowane do

wieku,  stanu  zdrowia  oraz  schorzenia  dziecka.  W  wielu  chorobach,  np.:  alergiach
i  nietolerancjach  pokarmowych,  zaburzeniach  trawienia  czy  wchłaniania,  leczenie
dietetyczne  jest  podstawowym  sposobem leczenia. Podając posiłek należy sprawdzić, czy
nie  zawiera  on  składników  szkodliwych  dla  danego  dziecka.  Dzieci,  u  których  zalecono
dietę  bezmleczną,  powinny  mieć  wyłączone  z  diety  nie  tylko  mleko  krowie,  ale  także
produkty  z  niego  wytwarzane,  np.:  śmietana,  masło,  jogurty,  kefiry  itp.  Dieta
bezglutenowa  -  zwłaszcza  u  dzieci  z  celiakią  -  powinna  być  przestrzegana  bardzo
rygorystycznie.  Jedynie  produkty  oznakowane  „przekreślonym  kłosem" dają pewność,  że
są  pozbawione  składników  zawierających  gluten.  Liczba  i  rodzaj  spożywanych  posiłków
powinny  być  notowane,  aby  można  było  ocenić  ich  skład  oraz  wartość  energetyczną
i odżywczą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obserwacja w chorobach układu pokarmowego
1. Ocena ogólnego stanu zdrowia dziecka (świadomość, tętno, oddechy, ciśnienie tętnicze

krwi, temperatura).

2. Ocena rozwoju fizycznego dziecka (pomiar masy ciała, wysokości, obwodu klatki

piersiowej).

3. Ocena stanu psychomotorycznego, reakcji dziecka na chorobę oraz zastosowane leczenie

i pielęgnację, ocena możliwości współpracy.

4. Ocena stanu społecznego dziecka, obserwacja zachowania dziecka, jego stosunku do

rodziców i innych członków rodziny (ewentualnie adaptacji do warunków szpitalnych).

5. Obserwacja i zapisywanie częstości oddawania stolca, nieprawidłowości jego składu

(krew, ropa, śluz).

6. Ocena dolegliwości subiektywnych dziecka ze strony przewodu pokarmowego (bóle

brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia brzucha, brak apetytu, zaparcia, świąd skóry).

7. Obserwacja pojawiania się, nasilania lub ustępowania objawów patologicznych (bladość,

sinica, zażółcenie powłok skórnych, wybroczyny, wysypki, duszność, cechy
odwodnienia, powiększanie się obwodu brzucha itp.).

8. Kontrola przyjmowania pokarmów (zapisywania ilości i rodzaju spożywanych

pokarmów, dopilnowanie przestrzegania zaleconej diety, obserwacja nawyków
żywieniowych, niekorzystnych reakcji po spożyciu niektórych pokarmów).

9. Prowadzenie regularnej dokumentacji obserwacji.

Nawiązanie, na ile to możliwe bliskiego kontaktu psychicznego z dzieckiem w celu

ułatwienia  mu  adaptacji  do  nowych  warunków  oraz  zmniejszenia  stresu  wynikającego
z  rozstania  z  rodziną.  Uzyskanie  zaufania  i  zdobycie  autorytetu  u  dziecka, co  ułatwi małemu
pacjentowi  znieść  nieprzyjemne  niekiedy  działania  diagnostyczne  i  lecznicze  oraz  rygory
dietetyczne.
Wybrane choroby układu moczowego

W każdym przypadku choroby układu moczowego, a zwłaszcza w zakażeniach,

konieczna  jest  bardzo  staranna  higiena  osobista  chorego  dziecka,  polegająca  na  dwukrotnym
podmywaniu  krocza  (rano  i  wieczorem)  ciepłą,  bieżącą  wodą  i  mydłem,  na  prawidłowym
wycieraniu  lub  podmyciu  krocza  po  oddaniu  stolca  (od  przodu  do  tyłu)  oraz  codziennej
zmianie  bielizny.  Każde  dziecko  powinno  mieć  swój  własny,  utrzymany  w  czystości,
nocniczek.  Dzieci  starsze,  szczególnie  dziewczynki, należy  pouczyć o  właściwym korzystaniu
z toalety, unikając bezpośredniego kontaktu okolicy krocza z sedesem.

Jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów w schorzeniach układu moczowego jest

cewnikowanie  pęcherza  moczowego.  Z  uwagi  na  emocjonalny  stosunek  dziecka  do  tej
okolicy  ciała  cewnikowanie  jest  zabiegiem  wzbudzającym  lęk  i  niechęć.  Stąd  dzieci,  które
mają  być  poddane  cewnikowaniu,  wymagają  szczególnej  wyrozumiałości  i  delikatności  w
postępowaniu.  Należy  je  przygotować,  uspokoić i wyjaśnić co je czeka oczywiście dobierając
formę przekazu do możliwości umysłowych dziecka oraz jego nastawienia.

W opiece pielęgniarskiej nad chorym z ostrym kłębuszkowym zapaleniem nerek bardzo

ważna  jest  obserwacja  masy  ciała  i  diurezy.  Jest  to  niezbędne  dla  oceny  dynamiki  choroby
w  jej  ostrym  okresie.  Codzienne  lub  nawet  dwukrotne  w  ciągu  dnia  ważenie  dziecka
umożliwia  wczesne  wykrycie  narastających  obrzęków,  prowadzona  jest  dobowa  zbiórka
moczu.  Istotna  jest  obserwacja  tętna,  oddechów,  ciśnienia  krwi  oraz  zachowania  dziecka.
Niepokój,  bóle  głowy  i  wymioty  poprzedzają  nieraz  groźny  dla  życia  stan  tzw.
pełnoobjawowej  encefalopatii  nadciśnieniowej.  O  wszelkich  zauważonych  odchyleniach
w  tym  zakresie  należy  natychmiast  powiadamiać  lekarza.  W  okresie  poprawy  należy
pozwolić  i/lub  pomóc  w  utrzymaniu  kontaktu  z  innymi  dziećmi,  zezwolić  dzieciom  na
spokojne,  nie  wymagające  wysiłku  zabawy.  Jednak  należy  unikać  oziębienia  i  kontaktów
z chorymi zakaźnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przebiegu zespołu nerczycowego i w okresie znacznych obrzęków, dzieci wymagają

często  unieruchomienia.  Opieka  w  tym  czasie  polega  na  częstej  zmianie  pozycji  ciała  oraz
starannej pielęgnacji  skóry,  która łatwo ulega wyprzeniom, zmianom zapalnym. W przypadku
znacznych  obrzęków  narządów  płciowych  u  chłopców  bardzo  ważna  jest  miejscowa
pielęgnacja.  Wskazane  jest  wtedy  kilkakrotne  w  ciągu  dnia  mycie,  pudrowanie  skóry
i  podkładanie  pod mosznę tzw. suspensorium. W przypadku dużych obrzęków powiek należy
przemywać  oczy  i  powieki  letnią  Aqua  pro  iniectione.  W  związku  z  samym  procesem
chorobowym,  a  także  z  leczeniem  steroidami,  u  wielu  dzieci  z  zespołem  nerczycowym
występuje  zmienność  nastroju  i  znaczna  drażliwość,  wymaga to  cierpliwości i  zrozumienia  ze
strony  opiekunki.  U  dzieci  dłużej  leżących  konieczne  jest  zachowanie  więzi z  rodzicami  oraz
wykorzystanie  tego  okresu  dla  rozwoju  umysłowego  przez  zorganizowanie  właściwej
zabawy,  zajęć  przedszkolnych  lub  szkolnych,  zachęcanie  dzieci  do  pomocy  na  oddziale  –  co
daje  okazję do ćwiczenia zręczności i przywraca wiarę we własne siły.

Opieka nad dzieckiem z przewlekłą niewydolnością nerek nie różni się w zasadzie od

opieki  nad  każdym  innym  dzieckiem  z  przewlekłą  wyniszczającą  chorobą.  Jednak  leczenie
tych dzieci wiąże się z wieloma bolesnymi zabiegami, które niestety nie prowadzą do pełnego
wyleczenia..  Warunkiem  zapewnienia  choremu dziecku dobrej opieki jest  wyrobienie  w sobie
właściwego  stosunku  uczuciowego  zarówno do dziecka,  jak i  jego  rodziny  przez cały zespół
opiekuńczy kliniki lub szpitala, a w szczególności będącej najbliżej opiekunki.

Obserwacja w chorobach układu moczowego

1. Ocena ogólnego stanu zdrowia dziecka (świadomość, tętno, oddechy, ciśnienie tętnicze

krwi, temperatura),

2. Ocena rozwoju fizycznego dziecka (pomiar masy ciała, wysokości, obwodu klatki

piersiowej),

3. Ocena stanu psychomotorycznego, reakcji dziecka na chorobę oraz zastosowane leczenie

i pielęgnację, ocena możliwości współpracy.

4. Ocena stanu społecznego dziecka, obserwacja zachowania dziecka, jego stosunku do

rodziców i innych członków rodziny (ewentualnie adaptacji do warunków szpitalnych).

5. Kontrola obrzęków przez regularne codzienne, nawet dwa razy dziennie wykonywanie

pomiarów masy ciała, obwodu brzucha, prowadzenie bilansu płynów.

6. Zapobieganie powikłaniom wynikającym z unieruchomienia pacjenta (staranna pielęgnacja

skóry, dbałość o zaspokojenie potrzeb fizjologicznych).

7. Konieczne jest zwrócenie uwagi, aby dziecko nie przetrzymywało moczu, co zdarza się

dość często w pierwszych dniach hospitalizacji. Należy kontrolować i dbać o regularność
wypróżnień. Bowiem zaparcie stolca i wypełnienie jelita grubego może powodować
utrudnienie opróżnienia pęcherza moczowego i doprowadzić do zakażenia.

8. Kontrola przestrzegania zaleconej, odpowiedniej do schorzenia diety.
9. Prowadzenie regularnej dokumentacji obserwacji.

Choroby zakaźne wieku rozwojowego

Choroby zakaźne są wywoływane przez określone czynniki zakaźne, mające właściwość

łatwego  przenoszenia  się  z  człowieka  na  człowieka  lub  ze  zwierzęcia  na  człowieka.  Stopień
zaraźliwości  w  tych  chorobach  zależy  od  łatwości  przenoszenia  się  zarazków.  Zaliczamy  do
nich: wirusy, riketsje, bakterie, grzyby, pierwotniaki i robaki pasożytnicze.
Wirusy

Rozprzestrzeniają się najczęściej drogą kropelkowa przy kichaniu, kaszlu lub głośnym

mówieniu  osoby  chorej,  w  ślinie  której  znajdują  się  wirusy.  Dla  wielu  wirusów  wrotami
zakażenia,  czyli  miejscami  wniknięcia  do  zdrowego  organizmu,  są  górne  odcinki  dróg
oddechowych  (błona  śluzowa  nosa,  gardła  i  krtani).  Niektóre  wirusy  wnikają  przez  ogniska
tkanki  limfatycznej  gardła  i  jelit.  Istnieją  również  wirusy  przenoszone  przez  kłujące

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stawonogi, takie jak kleszcze i komary. Najczęściej spotykane choroby wirusowe, to: odra,
różyczka, ospa wietrzna, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych (świnka), mononukleoza
zakaźna, wirusowe zapalenie wątroby, grypa.
Bakterie.

Miejscami wniknięcia są najczęściej drogi oddechowe, układ pokarmowy uszkodzone

błony śluzowe i skóra. Najczęstsze choroby bakteryjne, to: płonica, zakażenia gronkowcowe,
dury, czerwonka bakteryjna, salmonella gruźlica.

Inne czynniki zakaźne to: riketsje (dur plamisty), mykoplazmy (nietypowe zapalenie

płuc),  grzyby  (u  dzieci,  zwłaszcza  noworodków  i  niemowląt,  dość  często  spotyka  się
zakażenie  drożdżakiem  Candida  albicans,  który  jest  przyczyną  powstawania  tzw.
pleśniawek), pierwotniaki (toksoplazmoza, lamblioza).

Zakażeniem nazywamy wniknięcie i rozwój biologicznego czynnika chorobotwórczego

w żywym organizmie.

Zarażenie natomiast jest to przeniesienie czynnika chorobotwórczego z osoby zakażonej

na  osobę  wrażliwą.  Choroby  zakaźne  są  wynikiem  działania  czynnika  zakaźnego,  źródła
zakażenia  i  warunków  środowiskowych  na  podatną  na  zakażenia  populację.  W  zwalczaniu
chorób zakaźnych odgrywa więc dużą rolę wykrywanie źródeł zakażenia, czyli osób, zwierząt
lub  przedmiotów  rozsiewających  drobnoustroje.  Czynniki  zakaźne  można  wykryć
w  wydalinach  i  wydzielinach  chorego  lub  nosiciela  (materiałem  do  badań  może  być  wymaz
z  gardła  i  nosa  lub  narządów  rodnych,  popłuczyny  z  gardła  i  oskrzeli,  plwocina,  kał,  krew,
płyn mózgowo-rdzeniowy, ropa, mocz).

Sposób przenoszenia się drobnoustrojów ze źródła zakażenia na osoby wrażliwe

nazywamy  drogą  zakażenia.  Do  zakażenia  może  dojść  za  pośrednictwem  żywności,  wody,
powietrza,  przedmiotów  lub  przez  bezpośredni  kontakt  z  chorym nosicielem. Aby skutecznie
zapobiegać  chorobom  zakaźnym,  należy  znać  właściwości  czynników  chorobotwórczych
i  drogi  ich  przenoszenia  oraz  umieć  wykrywać  i  izolować  źródła  zakażenia.  Bardzo  istotna
jest znajomość okresu wylęgania i zaraźliwości poszczególnych chorób.

W zapobieganiu rozprzestrzeniania się niektórych chorób zakaźnych ogromną rolę ma

dokładne  przewietrzanie  pomieszczeń.  Należy  przestrzegać  czystości  osobistej  oraz  czystości
przedmiotów,  z  którymi  styka  się  chory.  W  przypadku  błonicy,  ospy  prawdziwej,  cholery,
płonicy,  angin  paciorkowcowych,  duru  brzusznego  i  innych  salmonelloz,  czerwonki
bakteryjnej,  choroby  Heinego-Medina  oraz  wirusowego  zapalenia  wątroby  oprócz
powyższych  zasad  obowiązuje  dezynfekcja  bieżąca  i  końcowa,  czyli  odkażenie  rąk,  bielizny,
pościeli,  ubrań,  naczyń,  mebli,  pomieszczeń  i  wydalin  chorego.  Ogromne  znaczenie  dla
zwalczania  chorób  zakaźnych  ma  podnoszenie  ogólnej  higieny  społeczeństwa,  zwiększenie
odporności na zakażenie przez stosowanie szczepień ochronnych.

Najczęstsze choroby zakaźne wieku dziecięcego

Należy zdawać sobie sprawę, że każda wirusowa choroba może stwarzać zagrożenie

powikłaniami,  dlatego  mimo  dobrego  stanu  dziecka,  powinno  ono  przebywać  w  domu
i  z  odpowiednio  długim  okresem  rekonwalescencji.  Dziecko  nie  powinno  przebywać
w towarzystwie  innych  dzieci, ponieważ je zakaża. Większość zakaźnych chorób wirusowych
powoduje  znaczny  spadek  odporności dziecka i dlatego pociąga za sobą częste zachorowanie
na  inne  choroby  infekcyjne.  Leczenia  przyczynowego  nie  ma.  Dajemy  dziecku  zwiększone
dawki  Vit.  C,  środki  przeciwgorączkowe,  dziecko  powinno  pozostać  w  łóżku.  Rozpoznanie
ostrej choroby zakaźnej u dziecka zawsze stawia lekarz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Różyczka.

Jest chorobą wirusową, źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie następuje

drogą  kropelkową,  a  okres  wylęgania  trwa  14-21  dni.  Dziecko  zakaża  już  na  7  dni  przed
wystąpieniem  wysypki  i  14  dni  od  momentu  jej  pojawienia  się.  Główny  objaw  to
umiarkowana  gorączka.  Na  całym  ciele  pojawia  się  drobna  różowa,  grudkowa  wysypka
(Rys.  3).  Charakterystyczne  jest  również  powiększenie  węzłów  chłonnych  potylicznych  oraz
powiększenie  śledziony.  Przebieg  jest  zwykle  łagodny.  Największe  niebezpieczeństwo
stwarza  zakażenie  różyczką  kobiety  w  ciąży  (jeżeli  na  nią  nie  chorowała  w  dzieciństwie).
Przebieg  tej  choroby  może  powodować  cały  szereg  wad  rozwojowych  płodu  (oczu,  mózgu,
serca,  głuchota).Jeżeli  kobieta  w  ciąży  zetknie  się  z  różyczką  powinna  zgłosić  się  do  lekarza
celem  podania  preparatu  gammaglobuliny.  Skuteczność  tego  zabiegu  nie  jest  pewna.
Zapobiegać różyczce można tylko przez szczepienia.

Rys. 3. Różyczka [www.wsse.krakow.pl]

Świnka – Nagminne zapalenie przyusznic

To choroba wirusowa. Zakażenie następuje się drogą kropelkową. Okres wylęgania trwa

16-18  dni.  Niemowlęta  nie  chorują  ze  względu  na  odporność  wrodzoną  uzyskaną  od  matki.
Zakażenia  często  przebiegają  bezobjawowo.  U  większości  dorosłych  stwierdza  się  istnienie
przeciwciał.  Objawy  to  gorączka,  znaczna  bolesność  powiększonych  obrzękniętych  ślinianek
przyusznych,  podżuchwowych,  i  podjęzykowych.  Twarz  jest  obrzęknięta  (Rys.  4).  Ból
ślinianek nasila się przy spożywaniu kwaśnych potraw. Wirus świnki atakuje oprócz ślinianek
również  trzustkę.  Dołączenie  się  bólów  brzucha  i  wymiotów  świadczy  o  obecności  stanu
zapalnego  tego  narządu.  Niekiedy  zapaleniu  ślinianek  towarzyszy  silny  ból  głowy  i  wymioty,
co  świadczy  o  współistnieniu  zapalenia  opon  mózgowych  (towarzyszy  około  1/3
przypadków).  Ból ślinianek  można  zmniejszyć podając dziecku  Paracetamol,  a także owijając
szyję  cienką  flanelką  lub  watą.  W  sytuacji  dołączających  się  bólów  brzucha  lub  głowy  należy
skonsultować  się  z  lekarzem.  Do  całkowitego  ustąpienia  obrzęku  ślinianek  dziecko  musi
pozostać w domu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Świnka [www.merso.org/ kabakulak.htm]

Ospa wietrzna

Wirus ospy wietrznej może wywoływać dwie postaci choroby: ospę wietrzną oraz

półpasiec.  Postać  choroby  zależy  od  stanu  immunologicznego  pacjenta.  Do  zakażenia
dochodzi  drogą  kropelkową.  Dziecko  zakażone  jest  już  2  dni  przed  wystąpieniem  wysypki.
Zakaźność  kończy  się  dopiero  gdy  wszystkie  pęcherzyki  przyschną.  Okres  wylegania  trwa
14 -  28  dni.  Objawy  to  gorączka  oraz  charakterystyczna  wysypka  pojawiająca  się  rzutami
w odstępach  co  parę  godzin

(Rys. 5). Takich "rzutów" można być od kilku do kilkunastu.

Wykwity  mają  charakter  pęcherzyków  wypełnionych  jasnym  płynem,  od  wielkości  łebka
szpilki  do  wielkości  grochu.  Charakterystyczne  jest  pojawienie  się  wysypki  na  owłosionej
skórze  głowy.  Podobne  wykwity  mogą  pojawiać  się  również  na  śluzówkach  jamy  ustnej
i  narządach  płciowych.  Pęcherzyki  pękają  i  zasychają  w  strupki.  Dziecko  drapiąc  się  może
zakazić  skórę  bakteriami  ropnymi.  Trzeba  temu  zapobiegać,  by po odpadnięciu strupków  nie
pozostawały  blizny.  Szczególnie  ciężko  przechodzą  ospę  dzieci  z  niedoborami  odporności
(występują  powikłania).  Dzieci  chore  na  ospę  wietrzną  powinny  być  izolowane,  aż  do  czasu
odpadnięcia  strupów.  W  przebiegu  ospy  jako  powikłania  mogą  wystąpić  objawy  ze  strony
ośrodkowego układu nerwowego (np. zaburzenia równowagi) - należy wówczas niezwłocznie
skontaktować się z lekarzem.

Rys.5. Ospa wietrzna [www.cdphe.state.co.us]

Odra

Jest chorobą wirusową. Źródło zakażenia stanowi chore dziecko, a przenoszenie infekcji

odbywa  się  drogą  kropelkową  od  chorego  dziecka.  Dzięki  szczepieniom  zachorowalność
znacznie  się  obniżyła.  Można  powiedzieć,  że  prawie  nie  występuje.  Okres  wylęgania  -
(tzn. stan  w  którym  dziecko  jest  już  zakażone,  ale  jeszcze  nie  ma  objawów  klinicznych)
wynosi  od  9-14  dni.  Największa  zakaźność  występuje  na  5  dni  przed  pojawieniem  się
wysypki  oraz  4  od  chwili  jej  ukazania  się. Główne objawy  to gorączka, zaczerwienione oczy
i światłowstręt  (nieżyt  spojówek), katar, ból gardła i kaszel (często bardzo męczący i suchy).
Następnie  pojawia  się  wysypka  gruboplamista,  zlewająca  się;  początkowo  za  uszami,
następnie przechodzi  na twarz i szyję,  a potem na tułów i kończyny. Śluzówki jamy ustnej są

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaczerwienione.  Od  chwili  ukazania  się wysypki (po 4-5 dniach) temperatura opada i dziecko
zdrowieje.  W  niektórych  przypadkach,  zwłaszcza  u  dzieci  ze  zmniejszoną  odpornością,  odra
może  mieć  przebieg  szczególnie  ciężki  (wysypka  krwotoczna).  Najczęstszym  powikłaniem
jest  zapalnie  ucha,  zapalenie  krtani  (może  przebiegać  z  dużą  dusznością),  zapalenie  płuc,
mięśnia sercowego oraz najgroźniejsze powikłanie odrowe zapalenie mózgu.

Szczepienia ochronne dzieci jako profilaktyka chorób zakaźnych u dzieci

Szczepienia są najsilniejszym sposobem zapobiegania i zwalczaniu chorób zakaźnych na

świecie. Przyczyniły się one do wykorzenienia niektórych chorób, takich jak ospa prawdziwa
czy  choroba  Heinego-Medina,  które  jeszcze nie  tak dawno powodowały  śmierć  lub  kalectwo
Posługiwanie  się  szczepieniami  w  walce  z  chorobami  zakaźnymi  wymaga  znajomości
pewnych  zasad.  Stworzona  została  specjalna  dziedzina  wiedzy  -  wakcynologia.
W  chwili  obecnej  dysponujemy  wieloma  szczepionkami,  które  stosujemy  u  dzieci  już  od
chwili  urodzenia  wg  tzw.  "Kalendarza  szczepień"  lub  podajemy  je  doraźnie  w  przypadku
istniejącego  zagrożenia.  Szczepionki  są  antygenami  podawanymi  człowiekowi  w  sposób
zamierzony,  aby  pobudzić  jego  reaktywność  immunologiczną.  Ostatecznym  celem  jest
wytworzenie  w  organizmie  przeciwciał,  oraz  zainicjowanie  tzw.  pamięci  immunologicznej.
Wprowadzony  do  organizmu  człowieka  antygen  zawarty  w  szczepionce  powoduje
powstawanie  przeciwciał  tylko  dla  niego  swoistych,  stąd  wynika  konieczność  odbycia  wielu
szczepień,  aby  zdobyć  odporność  przeciwko  wielu  różnym  chorobom  zakaźnym.  Małe
dziecko  do  4-6  miesiąca  życia  jest  zabezpieczone  przed  niektórymi  chorobami,  ponieważ
otrzymuje "gotowe" przeciwciała od matki tzw. "odporność bierna". Takimi chorobami są np.
błonica, tężec, odra, choroba Heinego-Medina. Po 6 miesiącach przeciwciała te giną i dziecko
może  zostać  zakażone.  Nie  ma  natomiast  odporności  biernej  na  koklusz  (krztusiec)  oraz
gruźlicę  -  dlatego  szczepienia  te  muszą  być  wykonane  zaraz  po  urodzeniu.
Szczepienia  są  preparatami  pochodzenia  bakteryjnego  lub  wirusowego.  Mają  zdolność
powodowania odporności, natomiast są pozbawione zdolności wywoływania choroby.

Najlepsze zdolności wywoływania odporności mają szczepionki przygotowane z żywych,

osłabionych  szczepów  drobnoustrojów  (tzw.  szczepionki  atenuowane).  Innym  rodzajem
szczepionki  są  szczepionki  z  drobnoustrojów  zabitych  (szczepionki  inaktywowane).  Znamy
też  szczepionki,  które  są  wyizolowanym  (dzięki  zastosowaniu  inżynierii  genetycznej)
materiałem  genetycznym  (szczepionki  przeciw zapaleniu  wątroby  typu  B).  Szczepionka może
też być toksyną pozbawioną swojego toksycznego działania (anatoksyną).

Szczepienia ochronne u dzieci są realizowane wg tzw. "Kalendarza szczepień".

Wszystkie  szczepienia,  które  tam  się  znajdują,  są  obowiązkowe  i  bezpłatne.  Dziecko  jest
szczepione  w  swojej  Rejonowej  Przychodni.  Szczepienia,  które  nie  znajdują  się
w obowiązkowym  Kalendarzu  szczepień  są  możliwe  do  zrealizowania  po  wykupieniu
szczepionki  i  konsultacji  z  lekarzem.  Proponowane  są  obecnie  takie  szczepionki  jak:
szczepionka  przeciwko  bakterii  Hemofilus  influenzae  typu  B  (powodująca  u  dzieci  zapalenie
opon  mózgowo-rdzeniowych),  skojarzona  szczepionka  przeciw  różyczce,  śwince  i  odrze,
przeciw  kleszczowemu  zapaleniu  mózgu.  Coraz  bardziej  rozpowszechnione  są  szczepienia
przeciwko  grypie.  W  odróżnieniu  od  innych  szczepień,  szczepienia  te  muszą  być  powtarzane
co  rok,  dlatego  u  dzieci  nie  są  jeszcze  szeroko  stosowane  w  naszym  kraju.  Ogromnym
osiągnięciem  jest  wprowadzenie  do  Kalendarza  szczepień  szczepionki  przeciwko
wirusowemu  zapaleniu  wątroby  typu  B.  (zapoznaj  się  z  kalendarzem  szczepień
obowiązującym w danym roku, dostępny w Poradni Rejonowej).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wady rozwojowe

„Wada wrodzona (rozwojowa) jest to każda nieprawidłowość (anomalia) rozwoju

morfologicznego, niezależnie od etiopatogenezy, czasu jej powstania lub wykrycia
(prenatalnie, po urodzeniu lub później). Nie zawsze więc jest rozpoznawana bezpośrednio
po urodzeniu”[11].

Wychodząc z założenia, że anomalia morfologiczna jest formą zaburzenia procesu

rozwojowego  (rozwojowa),  która  zaistniała  w  okresie  prenatalnym  (wrodzona)
międzynarodowa  klasyfikacja  proponuje  określenie  podwójne:  wrodzona  wada
rozwojowa.  W  pojęciu  wady  wrodzonej  nie  mieszczą  się  wrodzone  defekty  metaboliczne
(dotyczące  zaburzenia  funkcji,  np.  toru  przemian  węglowodanów  lub  białek,  w  wyniku
braku lub niedoboru enzymu), jeśli nie zaburzają one morfogenezy.

Wrodzone wady rozwojowe stanowią obecnie jeden z najpoważniejszych problemów

współczesnej  pediatrii.  Dotyczy  to  czołowego  udziału  wad  wśród  przyczyn  umieralności
niemowląt,  czynnej  prewencji,  wczesnej  diagnostyki  i  terapii  (stany  zagrażające  życiu)
oraz  późniejszej  korektywy,  rehabilitacji  i  rewalidacji  osób  obarczonych  anomalią
rozwojową.

Częstość występowania wad morfologicznych w niewyselekcjonowanej populacji

ocenia się na 2,5-3%. Wśród nich zespoły mnogich wad stanowią 7%. W około 15%
wady wrodzone stwierdza się u zarodków ludzkich, większość z nich ulega samoistnemu
poronieniu.

Podział etiologiczny wrodzonych wad rozwojowych:
a. czynniki endogenne, głównie genetyczne:

−

aberracje chromosomowe (dotyczące autosomów, np.: zespół Downa i inne
trisomie, oraz heterochromosomów, np.: zespół Klinefeltera i Turnera),

−

mutacje jednogenowe (achondroplazja, zespół Marfana),

−

mutacje wielogenowe (często letalne);

b. czynniki egzogenne, głównie środowiskowe (teratogeny):

−

biologiczne (np.: wady powstające w wyniku zakażenia wirusem różyczki lub
Toxoplasma gondii),

−

chemiczne, w tym leki (np. alkohol, talidomid),

−

fizyczne (np. promieniowanie jonizujące);

c. czynniki mieszane, genetyczno-środowiskowe, np. wady cewy nerwowej, rozszczep

podniebienia”[11].

Najczęściej występujące wady dotyczą: serca i układu krążenia, wady mnogie, powłok,

układu moczowo-płciowego, kończyn i układu kostno-stawowego, OUN, zespół Downa.

Wady wrodzone dzielimy na embriopatie, które powstają przed końcem 12 tyg. ciąży,

i  fetopatie  -  powstają  po  12  tyg.  ciąży.  Jest  wiele  przyczyn  mogących  zakłócić  normalny
rozwój  płodu.  Mogą  to  być,  aberracje  chromosomowe  lub  zaburzenia  genowe,  dziedziczone
od rodziców. Najczęściej jednak wady wrodzone powstają pod wpływem różnych czynników
uszkadzających,  nazywanych  czynnikami  teratogennymi.  Mogą  one  wpływać  zarówno  na
strukturę  genów  i  chromosomów,  jak też  bezpośrednio uszkadzać  cały  zarodek lub  zawiązki
poszczególnych  narządów.  Im  wcześniej  w  okresie  ciąży  zadziałają  te  czynniki,  tym  i  skutki
ich  są  groźniejsze.  Najbardziej  rozległe  uszkodzenia,  często  wielonarządowe,  powstają
w okresie zarodkowym, a więc przed końcem 12 tyg. ciąży (embriopatie).

Czynniki teratogenne mogą być fizyczne, chemiczne i biologiczne. Najczęstszym

fizycznym  czynnikiem  uszkadzającym  jest  energia  promienista.  Szczególnie  wrażliwe  na
promienie  Roentgena  i  inne  rodzaje  promieniowania  są  komórki,  które  w  okresie
intensywnego  wzrostu    (szpiku,  rozrodcze,  chrząstka  wzrostowa)    ulegną  działaniu  tym
promieniom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zarodek lub płód również jest zbiorem młodych komórek dzielących się intensywnie,

a więc  bardzo  wrażliwych  na  promieniowanie,  dlatego  należy  unikać  napromieniania  kobiety
ciężarnej. Do fizycznych czynników teratogennych należą ponadto: duże wahania temperatury
i  ciśnienia  atmosferycznego  (w  granicach  nie  spotykanych  w  naturze),  wibracje  oraz  fale
ultrakrótkie o dużym natężeniu.
Istnieje  bardzo  wiele  związków  chemicznych,  które  mogą  być  przyczyną  powstawania  wad
wrodzonych.  Szczególnie  duże  zagrożenie  stwarza  zanieczyszczenie  środowiska  naturalnego
(przemysł,  rolnictwo).  Do  grupy  tej  należą  również  leki,  dlatego  kobieta  w  ciąży  powinna
unikać  przyjmowania  jakichkolwiek  leków  szczególnie  do  12  m.ż.  Do  szczególnie
niebezpiecznych  należą  leki  cytostatyczne,  stosowane  w  leczeniu  chorób  nowotworowych,
hormony  (głównie  kortykosteroidy).  Wszystkie  te  leki,  działając  w  odpowiednim  okresie,
powodują  liczne  anomalie,  takie  jak:  wodogłowie,  rozszczep  kręgosłupa,  podniebienia,
deformacje  kończyn.  Niekorzystnie  na  płód  wpływają  również  antybiotyki  a  głównie
tetracykliny  oraz    leki  działające  na  ośrodkowy  układ  nerwowy  (uspokajające,  nasenne,
przeciwbólowe) i dlatego nie powinny być one podawane w czasie ciąży.
Do  czynników  teratogennych  biologicznych  należy  zaliczyć  zakażenia  płodu  w  czasie  ciąży
przez  wirusy,  bakterie  i  pierwotniaki.  Wśród  wirusów  niebezpiecznych  dla  kobiety  ciężarnej
jest  wirus  różyczki  -  te  kobiety,  które  zachorowały  na  różyczkę  między  3  a  12  tyg.  ciąży,
często rodzą dzieci z różnymi wadami rozwojowymi (zaćma, niedorozwój ucha zewnętrznego
i  wewnętrznego  powodujący  głuchotę,  mikrocefalia  z  niedorozwojem  umysłowym,  wady
serca i in). Możliwości leczenia tych dzieci są bardzo ograniczone. Jedyną skuteczną „metodą
zapobiegawczą"  jest  przebycie  różyczki  przez  dziewczęta  w  młodości,  przed  osiągnięciem
wieku  rozrodczego.  Inne  wirusy  (grypy,  zapalenia  wątroby,  nagminnego  zapalenia  ślinianek,
cytomegalii,  poliomyelitis  są  prawdopodobnie  również  przyczyną  powstawania  wad
wrodzonych.  Podobnie  niektóre  bakterie  (np.  krętki  kiły)  a  także  pierwotniaki  (Toxoplasma
gondii) mogą być przyczyną wad rozwojowych[21].

W ostatnich latach podkreśla się niekorzystny wpływ alkoholu, palenia tytoniu przez

matkę na rozwój płodu, także niedobory w diecie szczególnie: białka, żelaza, wapnia
i witamin B, C, D.

Narodziny dziecka z wadą rozwojową są dla jego rodziców ogromnym obciążeniem

psychicznym.  Dlatego  też  lekarz  powinien  wyjaśnić  jak  najszybciej  istotę  zaburzenia.  Ważną
rolę  odgrywa  w  tych  sytuacjach  także  osoba  opiekująca  się  dzieckiem,  gdyż  sposób  jej
rozmowy  z  rodzicami  na  temat  dziecka  oraz  jej  postępowanie  z  tym  dzieckiem  wpływają  na
emocjonalne  nastawienie  rodziców.  Jeżeli rodzice widzą, że  opiekunka akceptuje uszkodzone
dziecko  i  pielęgnuje  je  z  dużym  zaangażowaniem,  to  mogą  mieć  nadzieję,  że  również  i  inni
ludzie z otoczenia będą ich dziecko traktować podobnie. Należy przygotować rodziców na to,

że wychowanie dziecka z zaburzeniem rozwojowym będzie trudniejsze niż dziecka zdrowego.

Poradnictwo genetyczne.

Jest to forma specjalistycznej pomocy medycznej. Jej celem jest udzielanie konsultacji

o ryzyku wystąpienia choroby genetycznej w rodzinie. Jest to działalność prowadzona
głównie w poradniach genetycznych, ma służyć:

−

uzyskaniu pełnej informacji o rozpoznanej chorobie genetycznej, jej przebiegu oraz
możliwościach leczenia,

−

zrozumieniu genetycznego uwarunkowania choroby oraz ocenie ryzyka wystąpienia
u danych członków rodziny,

−

właściwej interpretacji ryzyka ponownego wystąpienia choroby u potomstwa,

−

przyjęciu takiego postępowania, które będzie zgodne z dostępną wiedzą, przekonaniami
i uznawanymi celami życiowymi,

−

podjęciu takich form postępowania, które umożliwią optymalne przystosowanie chorego
do życia w środowisku oraz działań zmniejszających ryzyko ponownego wystąpienia
choroby w rodzinie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Diagnostyka prenatalna.

Jest dalszym postępem w zapobieganiu chorobom pochodzenia genetycznego. Zadaniem

diagnostyki  prenatalnej  jest  jak  najwcześniejsze  wykrycie  u  płodu  wrodzonych  wad
genetycznych.  W  diagnostyce  prenatalnej  stosuje  się  najczęściej  metody  ultrasonografii
(badanie  płodu  za  pomocą  ultradźwięków)  oraz  badanie  płynu  owodniowego.  Zastosowanie
ultrasonografii  pozwala  ocenić  rozwój  ciąży  i  płodu,  umiejscowienie  łożyska,  stwierdzić
wady  ośrodkowego  układu  nerwowego  płodu  (bezmózgowie,  małogłowie,  wodogłowie,
rozszczep  kręgosłupa  i  przepuklinę  rdzeniową),  obecność  niektórych  wad  serca  oraz  wad
nerek.  Płyn  owodniowy  do  badania  uzyskuje  w  wyniku  nakłucia  pęcherza  płodowego
(amniopunkcja)  w  17  tyg.  ciąży.  Zabieg  ten,  wykonywany  w  odpowiednich  warunkach  przez
wyspecjalizowaną  osobę,  stwarza  obecnie  tylko  minimalne  ryzyko  dla  matki  lub  płodu.
Badanie  płynu  owodniowego  pozwala  wykryć  płeć  płodu  i  ewentualne  aberracje
chromosomowe  oraz  za  pomocą  metod  biochemicznych  i  cytochemicznych  różne  zaburzenia
metaboliczne.  W  coraz  większej  liczbie  chorób  genetycznych  jest  możliwa  bezpośrednia
analiza  zmian  w  DNA  z  użyciem  metod  genetyki  molekularnej.  Badania  prenatalne  stwarzają
szansę  urodzenia  zdrowego  potomstwa  w  rodzinach,  które  obciążone  są  ryzykiem
genetycznym.  Z  drugiej  strony  dają  one  możliwość  zmniejszenia  liczby  dzieci  rodzących  się
z różnymi zaburzeniami metabolicznymi i innymi wadami rozwojowymi.

Dokładne omówienie szeregu wad rozwojowych znajdziesz m. in. w pozycji nr 11

z rozdziału 6.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynności podejmiesz, aby utrzymać drożność dróg oddechowych u dziecka

z nieżytem nosa?

2. Na jakie elementy zwrócisz uwagę w opiece nad dzieckiem z chorobą układu

oddechowego?

3. W jakim celu wykonywane są ćwiczenia oddechowe?
4. Jakie objawy zaobserwowane u dziecka mogą świadczyć o schorzeniu układu

pokarmowego?

5.  Wymień jakie znasz najczęściej występujące choroby zakaźne wieku dziecięcego?
6.  Na czym polega zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych?
7.  Na czym polega opieka nad dzieckiem z chorobą dotyczącą układu moczowego?
8.  Jakie są najczęstsze wady rozwojowe?
9.  Jakie znasz czynniki teratogenne?
10. Czym zajmuje się poradnictwo genetyczne?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracowywanie arkusza obserwacji dziecka chorego ze schorzeniem układu

pokarmowego, oddechowego i moczowego w warunkach szpitalnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zostać członkiem 4 – 5 osobowej grupy, a każda z grup zajmie się oddzielnym układem:

pokarmowym, oddechowym i moczowym,

2) zapoznać się z informacjami dotyczącymi schorzeń układu pokarmowego, oddechowego

i moczowego u dzieci oraz sposobem wykonania arkusza obserwacji,

3) zaprojektować arkusz obserwacji w chorobach układu pokarmowego, oddechowego

i moczowego w warunkach szpitalnych,

4) pamiętać, że pacjent powinien być obserwowany w zakresie trzech sfer: biologicznej,

psychicznej i społecznej,

5) zaprezentować propozycję arkusza pozostałym grupom i nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka, folie z przygotowaną tabelą do prowadzenia obserwacji,

−

długopis, mazaki,

−

grafoskop, ekran.

Ćwiczenie 2

Wykonanie

inhalacji/nebulizacji

rocznemu

dziecku

warunkach

naturalnych

(np. w szpitalu).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania inhalacji,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  przygotować dziecko do zabiegu,
4)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5)  wykonać  czynności  krok  po  kroku  zwracając  szczególną  uwagę  na  dokładne  połączenie

kolejnych części sprzętu ze sobą, precyzyjne odmierzenie dawki zleconego leku,
dokładne przyleganie maski do twarzy,

6) uporządkować zestaw po wykonanym zabiegu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

miska nerkowata, chusteczki papierowe (lignina) i pojemnik na odpady, podkład
płócienny, rękawiczki jednorazowego użytku, lek do inhalacji, inhalator dyszowy,
nebulizator bądź inhalator ultradźwiękowy, jednorazowa maska bądź ustnik.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj w formie zabawy ćwiczenia oddechowe dziecku w wieku trzech lat ze

schorzeniami układu oddechowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami na temat ćwiczeń oddechowych,
2)  zapoznaj się z możliwościami psychomotorycznymi dziecka w wieku trzech lat,
3)  zaplanuj ćwiczenia,
4)  ustal przy użyciu, jakich pomocy zrealizujesz zadanie,
5)  przedstaw projekt nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  atlasy z przedstawionymi ćwiczeniami oddechowymi,
–  kartka i długopis,
–  folie, mazaki,
–  grafoskop.

Ćwiczenie 4

Przygotowanie zestawu dla dziecka wymiotującego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z informacjami jak przygotować zestaw dla dziecka wymiotującego oraz jak

zachować się wobec niego,

2)  przygotować potrzebne sprzęty do skompletowania zestawu,
3)  przedstawić nauczycielowi,
4)  uporządkować zestaw.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

lignina,

−

miska nerkowata lub inna na wymiociny,

−

kubek z wodą,

−

gaziki,

−

szpatułka,

−

Rumianek, Septosan, Boraks z Gliceryną.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) prowadzić obserwację dziecka ze schorzeniem układu oddechowego?

2) prowadzić obserwację dziecka ze schorzeniem układu pokarmowego?

3) prowadzić obserwację dziecka ze schorzeniem układu moczowego?

4) zaprojektować arkusz obserwacji dziecka chorego?

5) skompletować zestaw dla dziecka wymiotującego?

6) zaprojektować dziecku ćwiczenia oddechowe?

7) przygotować dziecko do inhalacji?

8) wykonać inhalację dziecku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Pielęgnowanie dziecka chorego

4.2.1. Materiał nauczania

Choroba w życiu dziecka

Dziecko jako pacjent stanowczo różni się od dorosłego. Jest niesamodzielne, bezbronne,

uzależnione  od  dorosłych.  Ze  szczególną  wyrazistością  objawia  się  u  dziecka  jedność
psychosomatyczna  organizmu.  Silne  negatywne  emocje  związane  z  chorobą  nie  tylko
obciążają  psychikę  ale  także  niekorzystnie  wpływają  na  leczenie  i dalszy rozwój  dziecka.  We
wszystkich prawie chorobach w różnym stopniu dziecko doświadcza lęku, bólu i ograniczenia
aktywności.

Długotrwała

hospitalizacja

utrudnia

zaspokojenie

podstawowych

dla

prawidłowego  rozwoju  potrzeb  psychicznych:  więzi  emocjonalnej  z  najbliższymi
a szczególnie  z  matką,  bezpieczeństwa,  aktywności  poznawczej  i  ruchowej.  Może  to  mieć
fatalne  skutki  dla  biopsychospołecznego  zdrowia  dziecka.  Przykładem  destrukcyjnego
wpływu  długotrwałego  braku  miłości  i  opieki  macierzyńskiej  są  choroba  sieroca  lub  choroba
szpitalna.  W  krańcowych  sytuacjach  mogą  prowadzić  do  obniżenia  odporności  organizmu
i śmierci.  Dlatego  w  szpitalach  pediatrycznych  obecnie  stwarza  się  warunki  do  częstego
kontaktu dziecka z rodziną, do hospitalizacji najmłodszych dzieci wraz z matkami. Zwraca się
uwagę  na  zapewnienie  małym  pacjentom  możliwości  ruchu,  zabawy,  nauki  i  rekreacji.
Powstające  zespoły  terapeutyczne  (lekarze,  pielęgniarki,  pedagodzy,  psychologowie,
terapeuci  zajęciowi,  pracownicy  socjalni  oraz  opiekunowie,  rodzice  i  sami  pacjenci)  mają
w centrum  swego  działania  małego  pacjenta  i jego  rodzinę  tak,  aby maksymalnie  zniwelować
skutki pobytu  w  szpitalu  jak  i  skutki  samej  choroby.  Dąży  się  do  skracania  na  ile  to  możliwe
pobytu  dziecka  w  szpitalu  do  niezbędnego  minimum  i  stawia  się  na  hospitalizację  domową
z częstymi  wizytami  lekarsko-pielęgniarskimi  i  ciągłą  opieką  matki  i/lub  opiekunki
dziecięcej.

„Dziecko chore wg. W. Ciechaniewicz jest to „stan dziecka, u którego wystąpiła reakcja

organizmu na zadziałanie czynnika chorobotwórczego, wyrażająca się zaburzeniem
współdziałania narządów i tkanek, prowadząca do zmian czynnościowych i organicznych
ustroju uniemożliwiająca dziecku realizowanie potrzeb i radzenie sobie ze środowiskiem” [3].

Dziecko chore w ostrym stanie to stan dziecka, u którego w ciągu krótkiego czasu

występują  objawy  podmiotowe  i  przedmiotowe,  często  stanowiące  zagrożenie  życia.
Przyczyną  wystąpienia  tego  stanu  mogą  być  nagłe  zdarzenia  (wypadki, urazy,  zatrucia, nagła
śmierć  niemowlęcia).  Stan  ten  może  kończyć  się  całkowitym  powrotem  do  zdrowia,  lub
przejściem w chorobę przewlekłą lub zakończyć się niepomyślnie zgonem.

Dziecko w przewlekłym stanie choroby jest to stan, w którym w różnym okresie

i  przedziale  czasu  trwania  występują  objawy  podmiotowe  i  przedmiotowe,  w  konsekwencji
których  mogą  powstawać  nieodwracalne  zmiany  w  budowie  i  funkcjonowaniu  organizmu,
prawidłowe  funkcjonowanie  człowieka  zostaje  zaburzone.  Choroba  może  mieć  przebieg
z okresami  zaostrzeń  i  remisji.  Może  kończyć się wyleczeniem,  przejść w stan przewlekły lub
kończyć się śmiercią.

Najczęściej chorobę przewlekłą uznaje się za potencjalny stresor, który przekształca
dotychczasową sytuację dziecka i jego rodziny w odmienną z określonymi wymaganiami
i ograniczeniami, którym ono samo i jego rodzina muszą sprostać

Proces radzenia sobie z tą

nową trudną sytuacją nazywa się adaptacją, która polega na twórczej postawie wobec
utrudnień i zagrożeń, która ostatecznie ma doprowadzić do korzystnego bilansu zysków
i strat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan opieki nad dzieckiem z ostrym zapaleniom płuc.

Zapalenie płuc należy do ostrych zakażeń układu oddechowego. Wywoływane jest przez

bakterie, wirusy, pierwotniaki lub inne czynniki etiologiczne. Im młodsze dziecko, tym
cięższy jest przebieg choroby i poważniejsze rokowanie.

Choroba ma najczęściej przebieg ostry. Objawy kliniczne zapalenia płuc to: gorączka,

duszność, kaszel z odkrztuszaniem, bóle w klatce piersiowej, bóle głowy, czasem
zamroczenie.

Bardzo ważnym elementem dla uzyskania dobrego efektu terapeutycznego jest odpowiednia
pielęgnacja chorego dziecka.

Plan opieki nad dzieckiem z zapaleniem płuc:

1. Utrudnione oddychanie.

−

zapewnienie pozycji półwysokiej lub wysokiej, wysokiej z pochyleniem do przodu
bądź bocznej,

−

zapewnienie mikroklimatu,

−

zapewnienie luźnej bielizny,

−

nauczenie gimnastyki oddechowej, wykonanie inhalacji, drenażu ułożenioego,
oklepywanie,

−

oszczędzanie dziecku wysiłku.

2. Gorączka powyżej 38ºC:

−

kontrola temperatury ciała,

−

podawanie dużych ilości płynów,

−

chłodne okłady na czoło,

−

lekka bielizna,

−

utrzymanie optymalnej temperatury i wilgotności w pomieszczeniu.

3. Kaszel wilgotny z odkrztuszaniem wydzieliny.

−

ułatwienie odkrztuszania: prowadzenie gimnastyki oddechowej, częste pojenie,
inhalacje, drenaż ułożeniowy,

−

zapewnienie ligniny do odksztuszania, pouczenie aby dziecko zasłaniało usta,
w czasie kaszlu i nie połykało wydzieliny,

−

jeśli dziecko potrafi – płukanie jamy ustnej środkami antyseptycznymi np. Tantum
Verde

−

obserwacja charakteru odkrztuszanej wydzieliny.

4. Kaszel suchy.

−

pouczenie o konieczności ograniczenia mówienia, śmiechu i wysiłku,

−

zapewnienie prawidłowego mikroklimatu,

−

nawilżanie błon śluzowych jamy ustnej.

5. Dziecko poci się.

−

częsta zmiana bielizny( bawełniana),

−

nie przegrzewanie,

−

częste pojenie,

−

mycie całego ciała.

6. Nudności, wymioty.

−

eliminowanie czynników wywołujących wymioty (słodkie zapachy, tłuste potrawy,
połykanie wydzieliny),

−

odwracanie uwagi od odczuwanych objawów, np.: zainteresowanie zabawą,

−

podawanie jednorazowo małej ilości pokarmów, o konsystencji płynnej,
temperaturze pokojowej,

−

zapewnienie bezpiecznej pozycji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zachęcanie do wykonywania głębokich oddechów,

−

opróżnianie misek nerkowatych bezpośrednio po wymiotach,

−

układanie w bezpiecznej pozycji (na boku szczególnie po posiłkach).

7. Zapewnienie utrzymania higieny ciała, jamy ustnej.

−

wykonanie toalety codziennej porannej i wieczornej,

−

zmiana bielizny,

−

mycie zębów,

−

pędzlowanie jamy ustnej np. Boraxem z Gliceryną,

−

natłuszczanie maścią witaminową,

−

zapewnienie mikroklimatu.

8. Obniżony apetyt.

−

zachęcanie do picia ulubionych płynów,

−

podawanie diety lekkostrawnej,

−

przestrzeganie ewentualnych nietolerancji.

9. Niebezpieczeństwo wystąpienia powikłań.

−

całodobowe monitorowanie dziecka: tętno, oddech, temperatura, RR,

−

natychmiastowe powiadomienie lekarza o pogorszeniu stanu zdrowia dziecka,

10. Trudności

samodzielnym

zaspokojeniu

potrzeby

odżywiania

powodu

unieruchomienia w ostrej fazie:

−

karmienie lub pomaganie w przyjmowaniu pokarmów,

−

pojenie dziecka(pojemniczek lub rurka).

11. Niemożność zaspokajania potrzeby ruchu w ostrej fazie.

−

proponowanie ćwiczeń ruchowych w łóżku,

−

częsta zmiana pozycji,

−

jak najszybsze, na ile pozwala stan zdrowia uruchamianie.

12. Konieczność hospitalizacji( niepokój , płacz):

−

umożliwienie stałych kontaktów z rodzicami,

−

pełnienie roli zastępczej matki,

−

organizowanie dziecku czasu wolnego (zabawy).

Plan opieki nad dzieckiem przewlekle chorym na przykładzie atopowego zapalenia
skóry.

Atopowe zapalenie skóry (AZS), jest często występującą chorobą, w wieku dziecięcym.

Atopowe  zapalenie  skory  jest  to  przewlekłe  i  nawrotowe  schorzenie  z  wybitnie  nasilonym
świądem,  typową  lokalizacją  i  charakterystycznym  obrazem  zmian  oraz  współistnieniem
innych schorzeń atopowych u danego pacjenta lub w jego rodzinie.
Dziecko,  które  cierpi  na  AZS  wymaga  troskliwej  i  starannej  pielęgnacji.  Najważniejsze
elementy  opieki  to:  pielęgnacja  skóry,  walka  ze  świądem  oraz    eliminacja  alergenów.(aby
zrozumieć  problemy  dziecka  z  azs  oraz  planować  pielęgnację  należy  zapoznać  się  dokładnie
jednostką chorobową korzystając z literatury rozdziału 6).

Tabela 7. Plan opieki nad dzieckiem z atopowym zapaleniem skóry.

Problem

Cel działań

Plan opieki

Świąd skóry.

Zmniejszenie
uczucia świądu.
Łagodzenie
objawów.

1. Należy utrzymywać skórę dziecka w czystości.
2. Stosować kąpiele lecznicze: z krochmalu i nawilżające
skórę np. Oilatum, Balneum Hermal.
3. Kąpiele nie zbyt gorące i raczej krótkie. Na skórę
stosować zlecone przez lekarza maści i kremy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stosować zlecone przez lekarza maści i kremy.
4.Regularnie obcinać dziecku paznokcie.
5.Zachowywać

czystość

rąk,

stosować

ochronne

rękawice lub ograniczyć ruch w łokciach.
6.Przestrzegać  diety,    unikać  produktów  po  których
uczucie świądu nasila się.
7.Ubranie  dziecka  powinno  być  lekkie,  bawełniane,
przewiewne.  Często  należy  zmieniać  bieliznę  osobistą
i pościelową (prać w mydlinach, wielokrotnie płukać)
8.Dziecka  nie  należy  przegrzewać,  gdyż  to  powoduje
pocenie, które nasila świąd.
9.Nie  nakładać  ciasnych  ubranek  gdyż  podrażniają
skórę.
11.  Dbać  o  odpowiednią  temperaturę  i  wilgotność
w pomieszczeniu  temp.  około  21°C.  wilgotność  około
70%.

Suchość skóry Zapewnienie

nawilżenia
skóry.
Zapobieganie
dalszemu
wysuszeniu.

1.  Po  kąpieli  należy  skórę  nawilżać,  różnymi  kremami
np.  z  mocznikiem,  emulsjami  nawilżającymi  typu
Oilatum.
2.  Po  kąpieli  delikatnym  ruchem  dotykowym  osuszać
skórę. Unikać tarcia skóry.
3. Podawać duże ilości obojętnych płynów do picia

Konieczność
przestrzegania
diety.

- Zapobiegać
możliwościom
pogorszenia się
stanu
chorobowego
- eliminacja
alergenów.

1.Eliminować  z diety produkty zaostrzające objawy.
2.Unikać pokarmów gorących i ostro przyprawionych.
3.Posiłki powinny być urozmaicone.
4.Nie  podawać  dziecku  produktów  zawierających
konserwanty.
5.Podawać pokarmy gotowane, lekkostrawne.
6.Dziecko  i  rodzice  powinni  wiedzieć  jakie  produkty  są
dozwolone, a jakie zabronione.

5.Występowa
nie sączących
się zmian na
skórze.

Zmniejszenie
wydzieliny
łagodzenie
objawów.

1.Stosować leki np. Pioktaninę na zmiany skórne.
2 Higiena ciała zgodnie z zaleceniami.
3.Często zmieniać bieliznę osobistą.
4.Obserwać zmiany pod kątem ilości i koloru wydzieliny
5.Zaopatrzyć zmiany opatrunkami.

Rozdrażnienie
niepokój
dziecka
wzmagający
świąd.

Zapewnienie
bezpieczeństwa.
Złagodzenie
dolegliwości.

1.Przy  pielęgnacji    zmian  uspokajać,  tłumaczyć  dziecku
co będzie wykonywane i w jakim celu.
2.Zapewnić obecność rodziców przy dziecku.
3.Unikać  atmosfery  pośpiechu  i  zdenerwowania  przy
wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych.
4.Umożliwić  kontakt  z  innymi  dziećmi,  organizować
zabawy.

Obecność w
domu
zwierząt
futerkowych.

Eliminacja
alergenów ze
środowiska

1.Poinformować o konieczności wyeliminowania psa
i kota z domu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kąpiele lecznicze

Kąpiele lecznicze stanowią formę stosowania leków w postaci płynnej na skórę całego

ciała.  Ze  względu  na  rozległość  powierzchni  stężenie  leku  nie  może  być  duże.  Spośród
faktycznie stosowanych kąpieli u dzieci wyróżnić można:

Kąpiel osłaniająca.
Kąpiel  ta  pokrywa  skórę  cienka  powłoką  środka  obojętnego,  łagodzi  świąd  i  zmniejsza  stan
zapalny.  Wskazania  to:  uogólniony  świąd,  ostre  i  podostre  zapalenia  skóry,  nadmierna
wrażliwość  na  zwykłą  kąpiel.  Najczęściej  stosowana  jest  kąpiel  krochmalowa  -  sporządza  się
z  300-600g  skrobi  ziemniaczanej  (mączki  kartoflanej)  zalanej  3  litrami  wody  i  stopniowo
ogrzewanej,  następnie  po  otrzymaniu  galaretowatej  papki  wlewa  się  ją  .do  wanny
wypełnionej  ciepłą  wodą  Czas  trwania  kąpieli  25-35  min.  Można  również  zastosować
rumianek do kąpieli osłaniającej pod warunkiem ,że dziecko nie jest uczulone na to zioło.
Kąpiel odkażająca
Ma  działanie  przeciwbakteryjne  i  przeciwpasożytnicze.  Najczęściej wykonywana  z  dodatkiem
nadmanganianu  potasowego  w  ilości    0,2-0,5g  dla  dzieci.  Kryształki  nadmanganianu
potasowego  należy  rozpuścić  w  1l.  ciepłej  wody  a  następnie  dolewać  do  kąpieli.  Należy
pamiętać,  że  zetknięcie  skóry  z  nierozpuszczonym    kryształkiem  może  spowodować  jaj
oparzenie.  Kąpiel  taka  powoduje  nieznaczne  osuszenie  zmian  sączących.  U  niemowlęcia
może  być  stosowana  w  sytuacji  nasilonych  potówek,  wtedy  zabarwienie  roztworu  ma  mieć
kolor jasnego, bladego różu.
Kąpiel w atopowym zapaleniu skóry.
Głównym  celem  jest  tu  zlikwidowanie  uporczywego  świądu  i  gronkowca  złocistego,  który
namnaża  się  na  skutek  drapania  zmian  przez  dziecko.  W  gotowych  środkach  stosowane  są
2  podstawowe  składniki:  emolienty  czyli  np.:  ciekła  parafina,  która  nawilża,  natłuszcza
i zmniejsza  świąd  oraz  antyseptyki,  które  redukują  liczbę  bakterii  na  skórze.  Przykładem
takich  gotowych  środków  do  kąpieli  są  preparaty  z  grupy  Oiltum  do  kąpieli  w  wannie  i  pod
prysznic.  Zasady  obowiązujące  to:  dziecko  powinno  być  kapane  co  najmniej  raz  dziennie
a przy cięższych stanach nawet dwa razy dziennie, wskazana bardziej jest kąpiel w wannie niż
pod  prysznicem,  kąpiel  powinna  trwać  minimum  10  minut,  w  niezbyt  gorącej  wodzie,
niewskazane  są  gwałtowne  zmiany  temperatury,  nie  należy  też  używać  dodatkowo  mydła
zwykłego,  które  drażni  skórę,  po  kąpieli  wycierać  delikatnie  przez  dotyk,  miękkim
ręcznikiem. Po kąpieli zastosować maści, kremy lecznicze.

Żywienie dziecka z alergią

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja odpornościowa organizmu na składniki

zawarte w pożywieniu, uwarunkowana przez mechanizmy immunologiczne.
Ryzykiem  wystąpienia  alergii  pokarmowej  najbardziej  zagrożone  są  niemowlęta,  których
rodzice, oboje lub jedno, byli w przeszłości lub  są obecnie  alergikami,  a także dzieci, u których
rodzeństwa wystąpiła choroba alergiczna.
Wyłączne  karmienie  piersią  przez  4-6  miesięcy,  bez  jakichkolwiek  posiłków  uzupełniających,
stanowi  najlepszą  ochronę  przed  alergią  lub  przynajmniej  może  opóźnić  bądź  złagodzić
objawy  choroby.  Jednak  nawet  u  niemowlęcia  karmionego  wyłącznie  piersią  także  mogą
wystąpić  objawy  alergii  (zmiany  skórne,  kolka  jelitowa,  biegunka,  nieżyt  nosa,  nawracające
zapalenia  dróg  oddechowych)  spowodowane  minimalną  ilością  antygenów  pokarmowych
przechodzących do pokarmu z diety matki. Zalecana jest wówczas dieta eliminacyjna u matki,
po ustąpieniu objawów jest rozszerzana.
Aby  zapobiec  występowaniu  i  nasilaniu  się  objawów  alergii  u  dziecka,  należy  zastosować
preparaty  mlekozastępcze.  Również  w  sytuacjach,  gdy  matka  nie  może  karmić  piersią,
u niemowlęcia, u którego stwierdzono już alergię, w żywieniu zalecane są lecznicze preparaty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mleko  zastępcze  o  znacznym  stopniu  hydrolizy  białka,  np.:  Nutramigen.  W  większości
przypadków  niemowlę  żywione  preparatem  mleko  zastępczym  nie  powinno  mieć  żadnych
objawów  alergii.  Mogą  one  wystąpić  po  wprowadzeniu  do  jadłospisu  nowych  produktów,
których dziecko jeszcze nigdy nie jadło, a może być na nie uczulone.
W  okresie  rozszerzania  diety  -  powyżej  6  miesiąca  życia  -  konieczne  jest  stosowanie  diety
eliminacyjnej  u  niemowlęcia.  Oznacza  to  wykluczenie  z  jadłospisu  w  pierwszym  roku  życia
wszystkich pokarmów, na które dziecko jest uczulone.

Tabela. 7. Produkty spożywcze o silnych i słabych właściwościach alergizujących.

Silne

Słabe lub obojętne

mięso

cielęce

mięso

kurczak

wołowe

indyk

ryby

królik

owoce

cytrusy

owoce

jabłka

banany

maliny

poziomki

porzeczki

truskawki

żurawiny

owoce południowe

agrest

warzywa

Pomidor, por, seler

warzywa

ziemniak,

marchew

jaja kurze, a głównie białko

wiśnie

zboża glutenowe, soja

śliwki

mleko obcogatunkowe (krowie, kozie)

morele

miód, orzechy ziemne i laskowe,

kakao, czekolada,

brzoskwinie

jagody

Uczulenie na inne alergeny pokarmowe występuje rzadziej i można je stwierdzić dopiero

na podstawie objawów występujących u dziecka po ich spożyciu, potwierdzonych w tzw. teście
prowokacji. Aby złagodzić ewentualną niekorzystną reakcję organizmu, nowe produkty
powinny być wprowadzane: każdy osobno, co kilka dni, na początku w bardzo małych
ilościach.

Pierwszym produktem uzupełniającym wartość odżywczą diety jest kleik ryżowy,

np.: BoboVita,  który  można  dodawać  do  preparatu  mleko  zastępczego.  Aby  urozmaicić
jadłospis  i  stopniowo  przyzwyczajać  niemowlę  do  nowych  smaków,  wprowadzany  jest  sok  -
z  marchewki  lub  jabłka  -  zaczynając  od  jednej  łyżeczki  i  jeśli  niemowlę  dobrze  go  toleruje  -
ilość można stopniowo zwiększać.

W 7 miesiącu życia niemowlę powinno już spróbować 1-2 łyżeczki wywaru z marchewki,

później  -  marchewkę  z  ugotowanym  ziemniakiem,  dodatkiem  kleiku  ryżowego,  oleju
słonecznikowego  lub  oliwy  z  oliwek  (nie  wolno  używać  masła ani oleju sojowego). Co kilka
dni  zestaw  składników  zupy  należy  rozszerzać  o  nowe  jarzyny,  np.:  buraczek,  kalarepę,
kalafior (bez selera i pietruszki), dochodząc do typowej zupy jarzynowej dla niemowlęcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W  7-8  miesiącu  życia  do  zupy  jarzynowej  należy dodać  ugotowane osobno mięso - z indyka,
królika lub chudą wieprzowinę, np.: schab lub szynkę.
Pod koniec pierwszego roku życia (10-12 miesiąc życia) można niemowlęciu podać żółtko jaja
(najdokładniej  można  je  oddzielić  po  ugotowaniu  jaja  na  twardo)  i  uważnie  obserwować
ewentualne objawy u dziecka.
Wywary  z  mięsa  można  wprowadzić  dopiero  powyżej  1  roku  życia.  Ryby,  orzechy,  soja,
czekolada  -  to  produkty,  których  dziecko  z  alergią  może  spróbować  nie  wcześniej  niż  pod
koniec 2 roku życia.
Niemowlę  z  uczuleniem  na  białka  mleka  krowiego nie może  otrzymywać w swoich posiłkach
mleka  krowiego  i  koziego,  masła,  przetworów  mlecznych  (sery,  jogurty),  cielęciny
i  wołowiny.  Ograniczenie  spożywania  wielu  pokarmów  może  być  przyczyną  niedostatecznej
wartości  odżywczej  diety  i  niedoborów  pokarmowych,  co  prowadzi  do  zaburzeń  rozwoju
dziecka,  dlatego  należy  wyeliminować  tylko  produkty  uznawane  za  silnie  alergizujące  lub  te,
które wcześniej wywołały u dziecka objawy uczulenia.
Odpowiednie  postępowanie  dietetyczne  w  wieku  niemowlęcym  może  zapobiec  powstawaniu
astmy i innych schorzeń o podłożu alergicznym w wieku późniejszym [czasopisma, 1].

Zabawa w życiu dziecka chorego

Znaczenie zabawy i zabawek dla rozwoju dziecka nie zmniejsza się ani w czasie choroby

ani  w  okresie  powrotu  do  zdrowia.  Dlatego  dziecko  takie nie  może  być pozbawione zabawy
i zabawek.  Pomocą  służyć  powinna  opiekunka.  Przebieg  oraz  rodzaj  powinien  być
uzależniony  od  wieku,  zainteresowań,  aktualnego  stanu  zdrowia,  zaleceń  lekarza
i pielęgniarki.  Rola  opiekunki  zależy  od sytuacji może być  ona organizatorem zabawy jedynie
pomocnikiem bądź współuczestnikiem - zależnie od stanu dziecka
Należy  pamiętać,  że  w  łóżku  nie  mogą  znajdować  się  wszystkie  możliwe  zabawki  od  razu,
a po skończonej zabawie należy je uporządkować.

Rodzaje zabaw i zabawek począwszy od najprostszych dla najmłodszych.

Dla niemowląt ogromną rolę spełnia zabawka, która powinna być dostosowana do

rozwoju,  czysta,  bezpieczna.  Do  zabawek  dla  niemowląt należą: do potrząsania  -  grzechotki;
do  gryzienia-  kółeczka  plastikowe,  zabawki  gumowe;  manipulacyjne-klocki,  piramidki;  do
wkładania  i  wyjmowania-  kubeczki;  do  rzucania  piłeczki;  do  poznawania  przedmiotów  i  ich
własności:  lalki, misie, zwierzątka gumowe, książeczki, obrazki itd. Należy dawać dziecku po
dwie,  trzy  zabawki  i  co  kilka  dni  wymieniać.  Dziecko  doskonale  bawi  się  też  przedmiotami
codziennego  użytku:  pudełka,  łyżeczki.  Należy  pamiętać  że  przerywamy  zabawę  gdy  nie
sprawia  przyjemności  dziecku.  Do  chorego  niemowlęcia  trzeba  mówić  patrząc  mu  w  oczy
,śpiewać  piosenki,  uśmiechać  się  -  co  ma  ogromny  wpływ  dla  zdrowia  dziecka.  Natomiast
wszystkie zabiegi wykonywać tak jakby to był dalszy ciąg zabawy.
Kolejne  propozycje  to  zabawy  paluszkowe,  np.:  o  raku  nieboraku  czy  o  sroczce  co  kaszkę
ważyła.  Dotykamy  dziecka  paluszków i wypowiadamy tekst  wierszyka,  za każdym razem tak
samo.

„Sroczka kaszkę warzyła, Dzieci swoje karmiła.

We wgłębieniu lewej dłoni dziecka udawać mieszanie kaszki w garnuszku;

Temu dała na łyżeczce

Dotykać małego paluszka dziecka;

Temu dała - na miseczce

Dotykać serdecznego paluszka;

Temu dała-na spodeczku.

Dotykać środkowego paluszka;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Temu dała-w garnuszeczku.

Dotykać wskazującego paluszka;

A dla tego? Nic nie miała! Frrr! - po więcej poleciała.

Podnieść lekko duży paluszek i rączkę dziecka;

Cały czas podczas prowadzenia zabawy powinien panować radosny nastrój” [24]

Innym pomysłem dla starszych dzieci są wierszyki rysowane. Dziecko przysłuchuje się

jednocześnie  mówionym  i  rysowanym  przez  opiekunkę  wierszykom.  Zależnie  od  wieku
i  stanu  zdrowia  należy  podczas  zabawy  z  chorym  dzieckiem  włączać  je  do  pomocy
w rysowaniu i mówieniu wierszyków. Sprawia to dziecku szczególnie wtedy ogromną radość,
gdy  np.  dorysowuje  samodzielnie  kolejną  kulkę  bałwanka.  Bogaty  zbiór  opracowała
W. Szymanówna. Poniżej zamieszczony jest przykład wierszyka pt. Bałwanek.

„Nasz bałwanek, Śmieszny panek:
Zrobię kulę-zrobię dwie,
Skleję i trzymają się!
Trzecia kulka-oto głowa –
I figurka już gotowa!
Oczy - czarne plamki dwie,
Prosty nos, buzia w skos,
I fajeczka żarzy się,
Rózga, czapka nieco krzywo,
I skończone nasze dziwo!!

Najpierw rysuje się jedną kulkę, do niej odłącza następną itd. aż powstanie bałwanek”[24].

Rys 6. Bałwanek [24, s. 47]

Ogromną rolę w opiece nad chorym dzieckiem pełnią również książeczki. Do

wykorzystania  dla  młodszych  jak  i  dla  starszych  dzieci  w  każdej  sytuacji  chorobowej.
A  w  nich  wierszyki,  opowiadania,  zagadki,  żarciki,  zabawy  słowne  –  dla  poprawienia
nastroju,  rozśmieszenia..  Oczywiście  poziom  utworu  musi  być  dostosowany  do  wieku
dziecka.  Bardzo  ważne  są  zabawy  twórcze,  które  dziecko  samo  inicjuje  pod  wpływem
naśladownictwa  dorosłych,  własnych  przeżyć  bądź  zabawki  np.  karmi  lale,  usypia  ją,  gotuje.
Takie  zabawy  rozwijają  myślenie,  wyobraźnię.  Inną  propozycja  są  zabawy  stolikowe
z  użyciem  kostek  zazwyczaj  do  gry  potrzebne  są  dwie  osoby  kostka  i  plansza.  Kolejne  to
zabawy ruchowe bardzo istotne dla dzieci bo zaspakajają potrzebę ruchu rozwijają chód, bieg,
wspinanie.  Zostaje  to  zahamowane  w  sytuacji  choroby.  Opiekunka  powinna  w  porozumieniu
z  lekarzem  organizować  dziecku  choćby  najprostsze  takie  zabawy.  Tu  wykorzystać  można
przedmioty takie jak: piłeczki  ringo, pudełka, patyczki. Należy szczególnie zwrócić uwagę na
samopoczucie dziecka, przerwać gdy dziecko czuje się zmęczone.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dzieci unieruchomione w łóżku
Jest  trudno  takiemu  dziecku  zorganizować  zabawę.  Jednak  można  to  całkiem  atrakcyjnie
wykonać.  Przykładowo  można  przygotować  tacę  lub  deskę  do  położenia  na  łóżko,  którą
można  wykorzystać  do  rysowania,  malowania,  majsterkowania,  do  zabaw  zabawkami,  do
zabaw  stolikowych,  nawet  do  zabaw  ruchowych.  Bardzo  ważne  jest  tu  uczuciowe
zaangażowanie  opiekunki.  Zawsze  trzeba  wziąć  pod  uwagę  stan  zdrowia,  zalecenia  lecznicze
i samopoczucie dziecka.

Organizowanie dnia dziecku nieuleczalnie choremu podobnie jak w innych sytuacjach

chorobowych  zawsze  zależy  od  stanu  małego pacjenta (okresy zaostrzeń czy remisji) oraz od
wieku.  Do  dyspozycji  są  wszystkie  wymienione  już  wyżej  zabawy,  jednak  dużo  zależy  od
chęci  dziecka  oraz  motywowania  i  pomysłowości    ze  strony  opiekunki.  Wiedzę  z  zakresu
zabaw dla dzieci chorych należy poszerzyć na podstawie literatury podanej w rozdziale 6.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak zdefiniować pojęcie: dziecko chore?
2.  Jak zdefiniować pojęcie: dziecko z chorobą ostrą?
3.  Jak zdefiniować pojęcie: dziecko z choroba przewlekła?
4.  Na jakie doświadczenia narażone jest dziecko chore?
5.  Jakie są rodzaje kąpieli leczniczych?
6.  Jakie są główne zasady diety dziecka z alergia pokarmową?
7.  Na  czym  polegają  główne  problemy  pielęgnacyjne  dziecka  z  atopowym  zapaleniem

skóry?

8. Jaki jest główne problemy pielęgnacyjne dziecka z zapaleniem płuc?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż jadłospis dla rocznego dziecka z alergią pokarmową na białko mleka krowiego.

Napisz jadłospis na cały dzień dla dziecka rocznego z alergią na białko z rozbiciem na kolejne
posiłki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami na temat alergii oraz planowania diety,
2)  zapoznać się z zapotrzebowaniem energetycznym dla rocznego dziecka,
3)  zapoznać  się  z  podziałem  całodziennego  zapotrzebowania  energetycznego  na  każdy

posiłek,

4) zwrócić uwagę na różnorodność,
5) przedstawić jadłospis.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka, długopis,

−

tabele zapotrzebowania energetycznego dziecka,

−

foliogramy z przedstawionymi najbardziej alergizującymi produktami,

−

folie, mazaki, dyskietki,

−

ekran, rzutnik multimedialny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przygotuj kąpiel dla niemowlęcia półrocznego z atopowym zapaleniem skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z pojęciem atopii oraz sposobem przygotowania kąpieli dziecku z AZS,
2)  zapoznać się z zasadami wykonywania kąpieli niemowlęcia,
3)  zastosuj zlecony lek do kąpieli przez lekarza,
4)  zwrócić  szczególną  uwagę  na  bezpieczeństwo dziecka podczas kąpieli (stosowane środki

są tłuste).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom niemowlęcia,

−

wanna,

−

zestaw do wykonania kąpieli niemowlęcia ( patrz: Pielęgnowanie dziecka zdrowego),

−

zlecony środek do kąpieli.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj trzy różne zabawy rocznemu dziecku przewlekle choremu pozostającemu

w łóżku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z informacjami na temat zabawy w sytuacji dziecka chorego,
2)  zapoznaj się z możliwościami psychomotorycznymi rocznego dziecka,
3)  weź pod uwagę, że dziecko pozostaje w łóżku, szybko się męczy,
4)  podejmij decyzję jakie sprzęty dodatkowe chcesz zastosować,
5)  przedstaw projekt zaprojektowanych zabaw nauczycielowi,
6)  dokonaj oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka , długopis,

−

folie, mazaki.

Ćwiczenie 4

Na podstawie opisu przypadku zaplanuj opiekę nad dzieckiem z atopowym zapaleniem

skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zostać członkiem 4 – 5 osobowej grupy,
2)  zapoznać się z Materiałem nauczania pkt.4.2.1,
3)  zapoznać się z jednostką chorobową – atopowe zapalenie skóry,
4)  zapoznać się z opisem przypadku,
5)  zaplanować  swój  sposób  działania  w  stosunku  do  konkretnego  przypadku,  wzorując  się

na podanym w materiale nauczania przykładzie,

6)  wymienić problemy pielęgnacyjne,
7)  adekwatnie do problemów zaproponować działania celem zmniejszenia dolegliwości,
8)  zaprezentować plan pielęgnacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka, długopis,

−

kartki z wydrukowanym przypadkiem lub foliogram, lub projekcja na rzutniku
multimedialnym,

−

folie,

−

komputer, dyskietki,

−

opis przypadku.

Kasia ma obecnie 2,5 roku, jest jedynaczką. Jest na diecie hipoalergicznej, bezmlecznej,

bezglutenowej,  ponieważ  od  1  roku  życia  ma  rozpoznaną  skazę  białkową.  Dziewczynka  ma
psa  i  kota  w  domu.  Dziewczynka  trafiła  do  szpitala  z  rozległymi  zmianami  na  całym  ciele.
Skóra  jest  wysuszona.  Na  całym  ciele  zmiany  są  bardzo  nasilone,  skóra  jest  zaczerwieniona,
złuszczająca  się.  Zmiany  nasilone  są  na  głowie  w zgięciach  i  fałdach. Występuję  świąd,  który
nasila  się  podczas  snu,  po  spoceniu  się  co  powoduje,  że  dziecko  jest  niespokojne,  budzi  się.
Dziewczynka  ma  katar,  spierzchnięte  usta.  Występują  alergiczne  objawy  ze  strony  spojówek
(obrzęknięte, podkrążone, ropiejące, popękane naczynia krwionośne). Dziewczynka ma dobry
apetyt jednak po spożyciu pokarmów mlecznych typu masło, czekolada, owoców na przykład
banan  występują  zaostrzenia  choroby,  szczególnie  swędzenie  skóry.  Często  występują
zaparcia.  Dziecko  jest  nerwowe  ze  względu na  występujący  świąd. Drapie  się,  jest płaczliwa,
rozkapryszona,  na  zabiegi  reaguje  płaczem.  Najlepiej  czuje  się  przy  matce.  Nie  chce  być
w szpitalu.

Ćwiczenie 5

Na podstawie opisu przypadku zaplanuj opiekę nad dzieckiem z zapaleniem płuc.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zostać członkiem 4 – 5 osobowej grupy,
2)  zapoznać się z Materiałem nauczania pkt.4.2.1,
3)  zapoznać się z jednostką chorobową – zapalenie płuc,
4)  zapoznać się z opisem przypadku,
5)  zaplanować  swój  sposób  działania  w  stosunku  do  konkretnego  przypadku,  wzorując  się

na podanym w materiale nauczania przykładzie,

6)  wymienić problemy pielęgnacyjne,
7)  adekwatnie do problemów zaproponować działania celem zmniejszenia dolegliwości,
8)  zaprezentować plan pielęgnacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka , długopis,

−

kartki z wydrukowanym przypadkiem lub foliogram, lub projekcja na rzutniku
multimedialnym,

−

folie, dyskietki,

−

opis przypadku.

Piotruś jest półrocznym dzieckiem został przyjęty na oddział z wysoką gorączką powyżej

39°C,  potami  oraz  wilgotnym  kaszlem.  Z  wypiekami  i  zaczerwienionymi  obrzękniętymi
spojówkami.  Dziecko  rozdrażnione,  apatyczne,  płaczliwe.  Matka  relacjonuje,  że  kilkakrotnie
w  ciągu  dnia  wymiotowało.  Ma  obniżone  łaknienie  oraz  trudności  w pobieraniu  pokarmu
przez  smoczek  z  butelki  z  uwagi  na  obecną  w  drogach  oddechowych  wydzielinę.  Zaplanuj
jakie podejmiesz działania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przygotować kąpiel leczniczą dziecku z azs?

2) przygotować kąpiel leczniczą odkażającą?

3) przygotować kąpiel leczniczą osłaniająca?

4) zaplanować dziecku choremu zabawę?

5) ułożyć dziecku z alergia pokarmowa jadłospis?

6) zaopiekować się dzieckiem przewlekle chorym z azs?

7) zaopiekować się dzieckiem z chorobą ostrą z zapaleniem płuc?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  problemów  omawianych  podczas  realizacji  całego

modułu.

Zadania: 3, 4, są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa;

Zadania 1, 2, 5-20, są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi,

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 14 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia !

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zdefiniuj pojęcie: inhalacja.

2. Określ cele ćwiczeń oddechowych.

3. Rodzaje dolegliwości występujące w schorzeniach układu pokarmowego to:

a)  biegunka, kaszel, zmniejszenie łaknienia,
b)  wymioty, biegunka, ból, zmniejszenie łaknienia,
c)  ból, parcie na mocz,
d)  aleganie wydzieliny, biegunka, ból, zmniejszenie łaknienia.

4. Kontrola obrzęków w schorzeniach układu moczowego polega na regularnym

wykonywaniu:
a)  pomiarów masy ciała, pomiarów obwodu brzucha, prowadzeniu bilansu płynów,
b)  mierzenie wzrostu, prowadzeniu bilansu płynów,
c)  prowadzeniu bilansu płynów, prowadzenie dokumentacji,
d)  pytaniu dziecka o wielkość obrzęków, prowadzeniu bilansu płynów.

5.  Wymień najczęściej występujące choroby zakaźne wieku dziecięcego.

6.  Opisz szczepionki inaktywowane.

7.  Wymień czynniki teratogenne fizyczne.

8.  Określ zadania diagnostyki prenatalnej.

9.  Wymień wirusy niebezpieczne dla kobiety ciężarnej.

10.  Zdefiniuj pojęcie: zarażenie.

11.  Wymień elementy za pośrednictwem, których może dojść do zakażenia.

12.  Określ najczęściej występujące objawy u chorego dziecka.

13.  Wymień  podstawowe  potrzeby  dziecka,  których  zaspokojenie  jest  utrudnione  w  trakcie

hospitalizacji.

14. Wymień, jakimi elementami należy się kierować w doborze rodzaju i przebiegu zabawy

z chorym dzieckiem.

15. Zaplanuj działania wobec trzyletniego dziecka z wilgotnym kaszlem oraz

z odksztuszaniem wydzieliny.

16. Określ czynności pielęgnacyjne, jakie zaplanujesz u rocznego dziecka z nieżytem nosa.

(Jest pora zimowa. Rodzina mieszka w bloku z ogrzewaniem centralnym).

17. Przedstaw sposób przygotowania trzyletniego dziecka do zabiegu inhalacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Pielęgnowanie dziecka chorego

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub pełne odpowiedzi.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

10.

11.

12.

13.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bartoszewicz A.: Komunikowanie się z dzieckiem [w:] Komunikowanie interpersonalne

w pielęgniarstwie, red. Kwiatkowska A., Krajewska – Kułak E., Czabała C., Panek
W. Wyd. Czelej. Lublin, 2003

2. Brett D.: Bajki, które leczą. GWP. Gdańsk 2002
3. Ciechaniewicz Pielęgniarka i pielęgnowanie w opiece nad zdrowiem dziecka. [w:]

Choroby wieku rozwojowego. Szajner- Milart I., Papierkowski A. Wydawnictwo
Lekarskie PZWL. Warszawa 1997

4.  Cunningham C.: Dzieci z zespołem Downa. WsiP. Warszawa 1992
5.  FanellaE. S., Adamson J. H, Hull D.: Pielęgnowanie chorych dzieci. PZWL. Warszawa 1990
6.  Goebel W., Glockler M.: W trosce o dziecko. Wydawnictwo Genesis. Gdynia 1996
7.  Gołucki  Z.,  Jan  Łańcucki:  Farmakoterapia  chorób  skóry.  Leki  zewnętrzne.  PZWL.

Warszawa 1993

8. Góralczyk E.: Choroba dziecka w twoim życiu. Centrum Metodyczne Pomocy

Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej. Warszawa 1996

9. Hertl M., Hrtl R.: Chore dziecko. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1995
10. Jankowiak B., Bartoszewicz A.: Komunikowanie się w obrębie zespołu terapeutycznego

[w:] Komunikowanie interpersonalne w pielęgniarstwie. Kwiatkowska A., Krajewska –
Kułak E., Czabała C., Panek W. (red.). Wyd. Czelej. Lublin, 2003

11. Kubicka K., Kawalec W.(red.): Pediatria. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 1999
12. Kwiatkowska A., Krajewska –Kułak, Panek W.(red): Komunikowanie interpersonalne

w pielęgniarstwie. Wydawnictwo Czelej. Lublin 2003.

13. LewerH., Robertson L.: Opieka nad dzieckiem. PZWL. Warszawa 1990
14. Miklaszewska M., Wąsik F. (red.): Dermatologia pediatryczna. Wydawnictwo Volumed.

Wrocław 1999

15. Owczarek S. : Atlas ćwiczeń korekcyjnych. WsiP. Warszawa 1998
16. Pilecka W. Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Wydawnictwo

Uniwersytetu Jagielońskiego. Kraków 2002

17. Rakowska – Róziewicz D. (red.): Wybrane standardy i procedury w pielęgniarstwie

pediatrycznym. Wydawnictwo Czelej. Lublin 2001

18. Rosłowski A.: Lecznicze ćwiczenia oddechowe w chorobach płuc. Medycyna

praktyczna, Kraków 1994

19. Sierakowska M.: Zasady podawania leków przez układ oddechowy [w:] Udział

pielęgniarki w leczeniu farmakologicznym. Krajewska-Kułak E.(red.):. Wydawnictwo
„Libra-Print”. Łomża 2006

20. Socha J., Rojek U.: Żywienie dzieci zdrowych i chorych. PZWL. Warszawa 1995
21. Szajner- Milart I., Papierkowski A.: Choroby wieku rozwojowego. Wydawnictwo

lekarskie PZWL.Warszawa 1997

22. Walczak M. : Zarys pediatrii. PZWL. Warszawa 1991
23. Widomska-Czekajska T, Górajek –Józwik J.: Przewodnik encyklopedyczny dla

pielęgniarek. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1996

24. Zgrychowa I.: Chore dziecko chce się bawić. WSiP . Warszawa 1987