Gornik eksploatacji otworowej_811[01].Z4.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Przemysław Poprawa

Obsługiwanie odwiertów samoczynnych ropy naftowej
i gazu ziemnego 811[01].Z4.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Jadwiga Ida

dr inż. Piotr Kasza

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Przemysław Poprawa

Konsultacja:

mgr inż. Teresa Sagan

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 811[01].Z4.01
„Obsługiwanie odwiertów samoczynnych ropy naftowej i gazu ziemnego”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji otworowej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Charakterystyka urządzeń napowierzchniowych odwiertów

samoczynnych

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Urządzenia napowierzchniowe ośrodka zbioru gazu

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Oddzielacze, podgrzewacze, zbiorniki

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Strefy zagrożenia wybuchem

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Zagrożenia oraz organizacja pracy na kopalni ropy i gazu

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów
7. Literatura

19
19
21
35

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który pomoże w prowadzeniu zajęć

dydaktycznych w jednostce modułowej „Obsługa odwiertów samoczynnych ropy naftowej
i gazu ziemnego” w szkole zawodowej kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji otworowej
811[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinien dysponować uczeń
przed przystąpieniem do realizacji programu jednostki modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności jakie uczeń powinien opanować w wyniku
realizacji programu jednostki modułowej,

−

przykładowe scenariusze zajęć – propozycje prowadzenia zajęć dydaktycznych różnymi
metodami,

−

propozycje ćwiczeń – mają one na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć uczniów – przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego
zawierające dwa zestawy zadań – test wyboru i zadanie (ćwiczenie) praktyczne,

−

wykaz literatury, z jakiej mogą korzystać uczniowie podczas nauki.
Według założeń kształcenia modułowego, nauczyciel przede wszystkim ma kierować

procesem dydaktycznym, stwarzając uczniowi warunki do samodzielnego przyswajania
wiedzy oraz kształtowania umiejętności w sposób kontrolowany.

Zalecane jest, aby kształcenie było realizowane metodami aktywizującymi. Umieszczone

w  poradniku  ćwiczenia  należy  traktować  jako  przykładowe.  Nauczyciel  powinien  tworzyć
nowe  ćwiczenia,  dostosowane  do  możliwości  i  warunków  związanych  z  wyposażeniem
pracowni,  które  powinny  prowadzić  do  osiągnięcia  wszystkich  celów  określonych
w programie jednostki modułowej.

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu

swoich postępów, rozwiązując test „Sprawdzian postępów”. Uczeń powinien samodzielnie
przeczytać pytania i udzielić na nie odpowiedzi. W tym celu wstawia X w kolumnie:

−

TAK – jeżeli jego odpowiedź na pytanie jest twierdząca,

−

NIE – jeżeli jego odpowiedź na pytanie jest przecząca.
Podobne czynności może wykonać nauczyciel, obserwując zachowania ucznia i efekty

jego pracy. Po dokonaniu przeglądu odpowiedzi, ustala się pytania, na które uczeń nie potrafił
odpowiedzieć  lub  odpowiedział  przecząco.  Brak  odpowiedzi  lub  zaznaczenie  NIE  wskazują
luki  w  wiedzy  lub  umiejętnościach.  Zmusza  to  ucznia  do  ponownego  zapoznania  się
z potrzebnymi  treściami,  powtórzenia  ćwiczenia  lub  jego  części.  Podczas  oceny  należy
przyjąć zasadę, że zadanie (ćwiczenie) będzie zaliczone tylko wtedy, kiedy będzie wykonane
zgodnie  z  przyjętymi  standardami  i  kryteriami.  Można  stosować  przyjęty  w  danej  szkole
wewnętrzny  system  oceniania,  można  też  potwierdzać  umiejętności  ucznia  w  skali
dwustopniowej: ćwiczenie (zadanie) zaliczone, ćwiczenie (zadanie) niezaliczone.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej nauczyciel przeprowadza

sprawdzian sumatywny, którego wynik określa poziom nabytej wiedzy i ukształtowanych
umiejętności.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu górnictwa naftowego,

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczyć jednostki,

−

wykonywać pomiary podstawowych wielkości fizycznych, jak: masa, czas, temperatura,
objętość, itp.,

−

posługiwać się instrukcjami do wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych,

−

organizować stanowisko pracy do wykonywania ćwiczeń,

−

odczytywać proste schematy technologiczne,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska,

−

oceniać własne możliwości w działaniach indywidualnych i zespołowych,

−

uczestniczyć w dyskusji i prezentacji,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić rodzaje stanowisk pracy występujące w kopalni ropy i gazu,

−

określić typowe zagrożenia występujące w kopalni ropy i gazu,

−

scharakteryzować urządzenia napowierzchniowe odwiertu samoczynnego ropy naftowej,

−

manipulować zasuwami w celu zamknięcia odwiertu i ponownego uruchomienia,

−

dokonać wymiany zwężki dławiącej,

−

zrealizować procedury optymalnej wielkości wydobycia ropy naftowej,

−

scharakteryzować budowę i zasadę działania oddzielaczy ropy i gazu,

−

scharakteryzować obsługę oddzielaczy ropy i gazu,

−

określić strefy zagrożenia związanych z eksploatacją samoczynną,

−

scharakteryzować urządzenia napowierzchniowe odwiertu gazowego,

−

przeprowadzić zabieg syfonowania odwiertu,

−

odczytać wskazania przyrządów kontrolno-pomiarowych na odwiercie gazowym,

−

określić ilość wydobywanego gazu i przeliczyć ją na warunki normalne,

−

określić strefy zagrożenia wybuchowego na kopani gazu ziemnego,

−

wyjaśnić konieczność stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
środowiska i ochrony przeciwpożarowej przy obsłudze odwiertów eksploatacyjnych
gazowych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpożarowej, dotyczące prac górniczych na kopalni ropy i gazu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji otworowej 811[01]

Moduł:

Obsługa odwiertów eksploatacyjnych 811[01].Z4

Jednostka modułowa:

Obsługiwanie odwiertów samoczynnych ropy naftowej
i gazu ziemnego 811[01].Z4.01

Temat: Charakterystyka urządzeń napowierzchniowych odwiertów samoczynnych.

Cel ogólny: Poznanie elementów wyposażenia napowierzchniowego odwiertu samoczynnego

ropy naftowej i gazu ziemnego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie odwiertu samoczynnego ropy naftowej i gazu zimnego,

−

wymienić elementy uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu samoczynnego,

−

wymienić rodzaje urządzeń wchodzących w skład wyposażenia napowierzchniowego
odwiertu samoczynnego ropy naftowej i gazu ziemnego,

−

rozpoznać na schemacie odwiertu samoczynnego poszczególne urządzenia,

−

określić w sposób ogólny przeznaczenie poszczególnych elementów i urządzeń.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

zajęcia prowadzone z podziałem na dwie grupy.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

prezentacja multimedialna,

−

foliogramy,

−

przybory do pisania, rysowania, kolorowania,

−

kartka papier lub zeszyt.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie do zajęć. Określenie celu ogólnego i celów operacyjnych.
2. Sprawdzenie przez nauczyciela wiedzy uczniów na temat podziału metod wydobywania

ropy naftowej i gazu ziemnego.

3. Przypomnienie warunków eksploatacji samoczynnej ropy naftowej i gazu z odwiertów.
4. Przedstawienie przez nauczyciela ogólnego schematu odwiertu samoczynnego ropy

naftowej i schematu odwiertu gazu ziemnego, np. w postaci jak na poniższym rysunku.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Schemat odwiertu samoczynnego ropy naftowej:

1 – kolumna rur wydobywczych, 2 – kolumna rur okładzinowych, 3 – głowica odwiertu,

4 – zwężka dławiąca, 5 – wymiennik, ciepła, 6 – separator [6, s.259]

5. Nauczyciel na tablicy, a uczniowie w zeszycie wykonują tabelkę, w której zapiszą

poszczególne  elementy  (pierwsza  grupa  dla  odwiertu  samoczynnego  ropy  naftowej,
a druga  dla  odwiertu  gazu  ziemnego),  które  wchodzą  w  skład  uzbrojenia  wgłębnego
i wyposażenia  napowierzchniowego  odwiertu  samoczynnego  ropy  naftowej  (pierwsza
grupa), gazu ziemnego (druga grupa).

Uzbrojenie i wyposażenie odwiertu samoczynnego ropy

naftowej lub gazu ziemnego

wgłębne

napowierzchniowe

6. Nauczyciel, korzystając z rzutnika multimedialnego lub rzutnika pisma przedstawia

podział urządzeń i elementów uzbrojenia odwiertów.

W skład uzbrojenia wgłębnego wchodzą m.in.:

−

kolumny rur okładzinowych, w tym kolumna eksploatacyjna,

−

więźba rurowa,

−

kolumna rur wydobywczych,

−

inne elementy.
Wyposażenie napowierzchniowe odwiertu eksploatacyjnego stanowią m.in.:

−

głowica eksploatacyjna,

−

zwężka dławiąca stała lub nastawialna,

−

wymiennik ciepła,

−

separatory (oddzielacze),

−

zbiornik metanolu, odcinek redukcyjno-pomiarowy, zbiorniki magazynowe ropy i wody
złożowej, inne urządzenia.

7. Następnie nauczyciel określa ogólne przeznaczenie poszczególnych elementów.

8. Nauczyciel podaje przykładowe nazwy firm, które produkują określone rodzaje i typy

urządzeń oraz prezentuje zdjęcia poszczególnych urządzeń (prezentacja multimedialna,
foliogramy).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….…………………

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji otworowej 811[01]

Moduł:

Obsługa odwiertów eksploatacyjnych 811[01].Z4

Jednostka modułowa:

Obsługiwanie odwiertów samoczynnych ropy naftowej
i gazu ziemnego 811[01].Z4.01

Temat: Wyznaczenie strefy zagrożenia wybuchem.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności związanych z określaniem stref zagrożenia wybuchowego

na kopalni ropy naftowej i gazu ziemnego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wykonać schemat zagrożonego obiektu z zaznaczeniem zasięgu stref zagrożenia
wybuchem,

−

zastosować zasady wyznaczania stref zagrożenia wybuchem,

−

wyznaczyć strefy zagrożenia wybuchowego,

−

uzasadnić konieczność stosowania stref zagrożenia wybuchem,

−

zinterpretować zasięg wyznaczonych stref zagrożenia wybuchem,

−

dostosować do danych warunków strefy zagrożenia wybuchowego (lokalizacja, warunki
atmosferyczne, wielkość źródła emisji,

−

dostosować wyznaczanie stref zagrożenia wybuchowego w sytuacjach awaryjnych
(rozszerzenie stref).

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów.

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespołach dwuosobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

foliogramy,

−

przybory do pisania, rysowania, kolorowania,

−

kartka papieru lub zeszyt.

Przebieg zajęć:
1.  Sprawdzenie obecności uczniów – wprowadzenie do zajęć.
2.  Określenie celów lekcji.
3.  Przypomnienie pojęć i treści poznanych na wcześniejszych zajęciach:

−

przypomnienie definicji,

−

podział stref zagrożenia,

−

sposoby wyznaczania stref zagrożenia,

−

wymagań dotyczących – odległości od urządzeń (elementów składowych instalacji),

lokalizacji, warunków atmosferycznych, stopnia emisji,

−

potencjalne źródła zapłonu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

własności chemicznych płynów,

−

granic wybuchowości.

4. Nauczyciel podaje treść zadania do wykonania przez uczniów, którzy będą pracować

w zespołach dwuosobowych.

5. Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują analizy zadania:

−

określają wielkość poszczególnych stref,

−

dokonują oceny zagrożeń dla różnych sytuacji,

−

ustalają jednakowe sposoby oznaczania poszczególnych stref zagrożenia wybuchem.

6. W olejnym etapie uczniowie przystępują do samodzielnej pracy:

−

wykonują schemat urządzenia dla którego będzie wyznaczona strefa zagrożenia

wybuchem,

−

określają źródła potencjalnych zagrożeń,

−

określają własności chemiczne, granice wybuchowości, stężenia przy stosowanych

urządzeniach.

7. Uczniowie wrysowują wielkość stref zagrożenia oznaczając je w ustalony sposób, podają

wymiary poszczególnych stref w jednostkach SI.

8. Dyskusja – analiza wyników pracy uczniów:

−

uczniowie prezentują wyniki swojej pracy,

−

interpretują różnice uzyskane w poszczególnych zespołach,

−

uczniowie przy pomocy nauczyciela formułują uwagi i wnioski.

Zakończenie zajęć
Nauczyciel dokonuje podsumowania zajęć, zwracając uwagę na ewentualne trudności
w realizacji ćwiczenia. Dokonuje oceny pracy uczniów (zespołów).

Praca domowa
Nauczyciel zadaje zadanie dla każdego zespołu:
Wyznaczyć dla wybranego urządzenia strefy zagrożenia wybuchem.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Charakterystyka urządzeń napowierzchniowych odwiertów

samoczynnych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj, a następnie omów poszczególne elementy głowicy eksploatacyjnej i zaznacz

kierunki otwierania oraz zamykania poszczególnych zasuw.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie w czasie zajęć pracują samodzielnie, natomiast nauczyciel pełni rolę

pomocniczą. Przed rozpoczęciem pracy przez uczniów nauczyciel powinien omówić zakres
i sposób wykonania ćwiczenia. Należy zwrócić uwagę na sposób prezentowania wyników
pracy.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na poprawność wykonania schematu

i sposób prezentacji wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować treść zadania,
2)  przygotować przybory rysunkowe i arkusz papieru,
3)  naszkicować na kartce papieru, schemat głowicy eksploatacyjnej,
4)  sporządzić dla rysunku opis głowicy i zaznaczyć kierunki otwierania i zamykania zasuw,
5)  dokonać prezentacji wyników pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe, ołówek, kredki, gumka,

−

kartki papieru kserograficznego lub papieru milimetrowego,

−

literatura z zakresu budowy głowicy eksploatacyjnej.

Ćwiczenie 2

Naszkicuj schemat uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu gazowego.

Wskazówki do realizacji
Na zajęciach uczniowie powinni pracować samodzielnie korzystając z pomocy

nauczyciela.  Przed  rozpoczęciem  pracy  przez  uczniów  nauczyciel  powinien  omówić  zakres
i sposób  wykonania  ćwiczenia.  Wykonanie  ćwiczenia  wymaga  sporządzenia  przez  uczniów
dwóch schematów w uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu samoczynnego ropy naftowej
(grupa pierwsza) oraz odwiertu gazu ziemnego (grupa druga), na którym zostaną wrysowane
zależności  od  wykonywanego  schematu  następujące  elementy:  głowica  eksploatacyjna,
dawkownik metanolu, zwężka regulacyjna, separator itp.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na poprawne oznaczenie warunków

panujących w odwiercie oraz sposób prezentacji wyników.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować treść zadania,
2)  przygotować przybory rysunkowe i arkusze papieru,
3)  wykonać  na  kartce  papieru  uproszczony  schemat  uzbrojenia  napowierzchniowego

odwiertu gazowego,

4) sporządzić opis rysunku (legendę),
5) dokonać prezentacji wyników pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe, ołówek, gumka,

−

kartka papieru kserograficznego,

−

literatura z zakresu uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Urządzenia napowierzchniowe ośrodka zbioru gazu

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj wybraną obudowę kryzy wraz z właściwie wmontowaną kryzą pomiarową

zaznaczając kierunek przepływu.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych, pod opieką nauczyciela. Przed

wykonaniem  ćwiczenia  wskazane  jest,  aby  nauczyciel  przypomniał  zasady  stosowania
zwężek pomiarowych. Przy wykonywaniu ćwiczenia uczniowie  mogą korzystać z poradnika
lub  notatek  z  zeszytu.  Nauczyciel  powinien  udzielić  wskazówek,  jak  wykonać  właściwie
rysunek  z  uwzględnieniem  wszystkich  zależności  dotyczących  zasad  montażu  kryz
pomiarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować treść zadania,
2)  przygotować przybory rysunkowe i arkusz papieru,
3)  wykonać na kartce papieru uproszczony przekrój obudowy kryzy,
4)  zaznaczyć kierunek przepływu, oraz obudowę „+” i „–”,
5)  zwrócić uwagę na sposób montażu kryzy,
6)  dokonać prezentacji wyników pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe, ołówek, gumka,

−

kartki papieru kserograficznego,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Korzystając z poniższego schematu, zidentyfikuj zasadnicze elementy układu oraz podaj

sposób postępowania podczas wykonywania syfonowania odwiertu gazowego do atmosfery.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie lub w zespołach dwuosobowych pod opieką

nauczyciela. Przed wykonaniem ćwiczenia wskazane  jest, aby uczniowie przypomnieli  sobie
rodzaje  systemów  syfonowania.  Wykonanie  ćwiczenia wymaga  sporządzenia  przez uczniów
dwóch  schematów, oznaczenia  na  nich  numerami  poszczególnych  zasuw  oraz  manometrów.

Następnie uczniowie określają kolejność wykonywanych czynności w procesie

syfonowania odwiertu gazowego do atmosfery.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować treść zadania wraz z dołączonym schematem,
2)  dokonać identyfikacji urządzeń przedstawionego układu,
3)  podać sposób wykonania syfonowania odwiertu do atmosfery,
4)  dokonać prezentacji wyników pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

kserokopia załączonego schematu,

−

literatura z zakresu eksploatacji odwiertów gazowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Oddzielacze, podgrzewacze, zbiorniki

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj schemat blokowy przedstawiający klasyfikację separatorów z uwzględnieniem

poznanych kryteriów podziału. Schemat wykonaj odręcznie na kartce papieru.

Wskazówki do realizacji
Wykonując powyższe ćwiczenie uczniowie pracują samodzielnie, korzystając z pomocy

nauczyciela. Przed rozpoczęciem ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić cel ćwiczenia.
Sposób wykonania schematu blokowego może być dowolny, pod warunkiem,
że uwzględniono wszystkie kryteria podziału i rodzaje separatorów (oddzielaczy), które mogą
być stosowane na odwiertach samoczynnych ropy naftowej, gazu ziemnego. Czas wykonania
ćwiczenia w przypadku sporządzania schematu ok. 60 minut.
Ocenie powinien podlegać przede wszystkim logiczny układ schematu blokowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wypisać poznane kryteria podziału separatorów,
2)  wypisać znane typy separatorów,
3)  przyporządkować poszczególne typy separatorów do ustalonych kryteriów podziału,
4)  wykonać odręcznie schemat blokowy,
5)  zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory rysunkowe,

−

kartki papieru,

−

komputer,

−

zeszyt.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Strefy zagrożenia wybuchem

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Naszkicuj strefy zagrożenia wybuchem dla zbiornika dozującego metanol przedstawionego

na poniższym rysunku.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych, pod opieką nauczyciela, natomiast

nauczyciel  pełni  rolę  pomocniczą.  Przed  rozpoczęciem  pracy  przez  uczniów  nauczyciel
powinien  omówić  zakres  i  sposób  wykonania  ćwiczenia.  Wykonanie  ćwiczenia  wymaga
sporządzenia  przez  uczniów  kilku  wybranych  schematów  dla  różnych  warunków  pracy
urządzenia.  Ustalić  jednakowe  sposoby  oznaczania  poszczególnych  stref  zagrożenia
wybuchem  (kreskowanie,  kolorowanie  według  legendy)  oraz  warunki  pracy  urządzenia
(podczas  np.  zalewania  dawkownika  metanolem,  odpuszczania  ciśnienia  ze  zbiornika
metanolu, pracy normalnej zbiornika metanolu).

Należy zwrócić uwagę na sposób prezentowania wyników pracy.
Ocenie powinny podlegać: poprawność wykonywania schematu poszczególnych stref

zagrożenia wybuchem, skala trudności, estetyka ich wykonania.

Grawitacyjne urządzenie do dawkowania metanolu:1 – zbiornik ciśnieniowy; 2 – przewód wyrównawczy; 3 –

przewód metanolu; 4 – zawór regulacyjny;

5 – wziernik; 6 – gazociąg; 7 – króciec; 8, 9, 10 – zawory [19]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować przybory rysunkowe i arkusze papieru,
2) przyjąć jednakowy sposób oznaczania (kreskowanie) poszczególnych stref zagrożenia

wybuchowego (legenda),

3)  naszkicować schemat urządzenia przedstawionego na rysunku,
4)  zaznaczyć zawory i połączenia kołnierzowe,
5)  sporządzić dla szkicu opis (legendę) oznaczeń zastosowanych na przekrojach,
6)  wyznaczyć  strefy  zagrożenia  wybuchem  dla  tego  urządzenia  podczas:  normalnej

(rutynowej) pracy zbiornika, napełniania zbiornika metanolem, wyrównywania ciśnienia
(odpuszczania ciśnienia w zbiorniku),

7) dokonać prezentacji wyników pracy,
8) uzasadnić zastosowane rozwiązania i sposoby wyznaczania stref zagrożenia wybuchem.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do rysowania,

−

kartki papieru A4, ksero lub kratkowane,

−

poradnik dla danej jednostki modułowej,

−

kalkulator,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 2

Naszkicuj strefy zagrożenia wybuchem dla odwiertu z bodnią w niezamkniętym

wystarczająco wentylowanym obszarze.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie, pod opieką nauczyciela. Przed rozpoczęciem ćwiczenia

nauczyciel powinien omówić z uczniami treść zadania i przedyskutować sposób jego
wykonania. Wykonanie ćwiczenia wymaga sporządzenia co najmniej trzech kopii schematu.

Po wykonaniu przez uczniów pierwszego schematu kopie mogą być wykonane

na kserokopiarce.

W trakcie ćwiczenia nauczyciel udziela wskazówek, tak aby wszyscy uczniowie mogli

właściwie  wykonywać  ćwiczenie.  Schemat  może  być  wykonywany  w  kolorze,  co  pozwoli
lepiej zaprezentować  uczniom  wyników swojej pracy. Po wykonaniu  kserokopii,  na kopiach
wyznaczyć  kolorami  strefy  zagrożenia  podczas  rozszczelnienia  np.  na  połączeniach
kołnierzowych, dławikach zasuw itp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować przybory rysunkowe i arkusze papieru,
2) przyjąć sposób oznaczania (kreskowanie, kolorowanie) poszczególnych stref zagrożenia

wybuchowego,

3)  wykonać na kartce papieru schematycznie odwiert produkujący samoczynnie z bodnią,
4)  zaznaczyć zawory i połączenia kołnierzowe,
5)  sporządzić dla rysunku opis (legendę) oznaczeń zastosowanych na przekrojach,
6)  wyznaczyć strefy,
7)  dokonać prezentacji wyników pracy,
8)  uzasadnić zastosowane rozwiązania i sposoby wyznaczania stref zagrożenia wybuchem.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do rysowania,

−

kartki papieru A4, (ksero lub kratkowane),

−

poradnik dla danej jednostki modułowej,

−

kalkulator,

−

zeszyt.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Zagrożenia oraz organizacja pracy na kopalni ropy i gazu

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie materiału nauczania oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  prowadzenia  ruchu  oraz specjalistycznego  zabezpieczenia
przeciwpożarowego  w  zakładach  górniczych  wydobywających  kopaliny  otworami
wiertniczymi,  wypisz  obowiązki  Kierownika  Ruchu  Zakładu  Górniczego  związane
z zapewnieniem bezpieczeństwa zakładzie górniczym.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych, pod opieką nauczyciela. Przed

rozpoczęciem  ćwiczenia  należy  przeanalizować  z  uczniami  treść  zadania  i  sposób  jego
wykonania.  Przy  wykonywaniu  ćwiczenia  uczniowie  mogą  korzystać  z  Rozporządzenia
Ministra  Gospodarki  Dz.  U.  Nr  109  z  dnia  28  czerwca  2002  r.  w  sprawie  bezpieczeństwa
i higieny

pracy,

prowadzenia

ruchu

oraz

specjalistycznego

zabezpieczenia

przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami
wiertniczymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować treść zadania,
2)  zapoznać się z podaną w treści zadania literaturą,
3)  wypisać obowiązki KRZG,
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy,
prowadzenia

ruchu

oraz

specjalistycznego

zabezpieczenia

przeciwpożarowego

w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U.
Nr 109 poz. 961 z 2002 r. z późn. zm.),

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 2

Wykonaj blokowy schemat organizacyjny kopalni ropy i gazu z przypisaniem

poszczególnych stanowisk do schematu organizacyjnego.

Wskazówki do realizacji
Schemat organizacyjny uczniowie wykonują samodzielnie, natomiast przypisywanie

poszczególnych  stanowisk  mogą  wykonywać  w  zespołach  dwuosobowych.  Przed
przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  przebieg  i  sposób
wykonania.  Uczniowie  mogą  korzystać  z  materiału  nauczania  jednostki  modułowej,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lub notatek z zeszytu, gdyż wykonanie ćwiczenia wymaga przypisania odpowiednich
stanowisk do schematu organizacyjnego odpowiednimi specjalnościami górniczymi.

Ocenie pracy uczniów podlega wykonanie schematu, właściwe przypisanie stanowisk

pracy, a także sposób zaprezentowania wyników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować treść zadania,
2)  wykonać blokowy schemat organizacyjny kopalni ropy i gazu,
3)  przypisać  poszczególne  stanowiska  występujące  na  kopalni  ropy  naftowej  i  gazu

do schematu organizacyjnego z podziałem na osoby dozoru ruchu,

4) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania,

−

kartka papieru.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Obsługiwanie odwiertów

samoczynnych ropy naftowej i gazu ziemnego”

Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22 są z poziomu
podstawowego,

−

zadania 7, 8, 9, 18, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 20 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. d, 4. a, 5. b, 6. a, 7. c, 8. a, 9. d, 10. a, 11. b,
12. d, 13. c, 14. c, 15. d, 16. a, 17. b, 18. d, 19. a, 20. a, 21. c, 22. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Okreslić zadania separatora

Określić warunek powstania hydratu

Wskazać nazwę elementu oznaczonego
na rysunku symbolem OK

Określić cel syfonowania odwiertu

Określić granice wybuchowości metanu

Wybrać prawidłowe oznaczenia strefy zagrożenia
wybuchem, w której mieszanina wybuchowa
może występować ciągle
lub w długich okresach

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić dokument na podstawie którego woda
złożowa wydobyta z gazem lub ropą może być
zatłaczana do złoża

Wskazać dokument na podstawie którego plan
ruchu podlega zmianie

Określić czynniki pomiędzy którymi zaburzenie
równowagi spowoduje możliwość wystąpienia
zagrożenia erupcyjnego

Określić położenie zasuwy roboczej
na głowicy eksploatacyjnej odwiertu
samoczynnego

Wskazać prawidłowy sposób zamykania zasuwy
znajdującej się na głowicy odwiertu

12 Wskazać przeznaczenie dawkownika metanolu

Rozróżnić element za pomocą którego
przeprowadza się regulację samoczynnego
wydobycia ropy naftowej

Wskazać właściwy sposób zamknięcia zasuwy
suwakowej

Wskazać właściwy sposób postępowania
w przypadku wymiany kryzy

16 Zdefiniować przeznaczenie manometru

17 Wskazać przeznaczenie oddzielacza trójfazowego

Określić wymaganą pojemność obwałowania
jednego zbiornika ropy naftowej

Wskazać w jakim prawidłowym położeniu
powinny pracować zasuwy suwakowe

Wskazać ile wynosi ciśnienie 1 bara
po przeliczeniu kPA

21 Określić warunki normalne dla gazu

Wskazać elementy zasuwy suwakowej, które
ulegają zużyciu w wyniku użycia zbyt dużej siły
na kole sterowym

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzania sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajami zadań ujętych w zestawie zadań testowych

oraz z zasadami punktowania udzielonych odpowiedzi.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na zadanie testowe takich typów,

jakie ujęte są w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi podczas sprawdzianu (karta

odpowiedzi).

6. Zapewnij uczniom możliwość pracy samodzielnej.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczony

na udzielenie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.  Zbierz karty z udzielonymi odpowiedziami oraz zestawy zadań testowych.
11.  Sprawdź udzielone odpowiedzi, a wyniki wpisz do arkusza zbiorowego.
12.  Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  dokonaj  wyboru  zadań,

które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny słabo ukształtowanych przez uczniów umiejętności.
14. Opracuj wnioski dalszego postępowania mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych.

15. Czas przeznaczony na przeprowadzenie sprawdzianu 45 minut.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję zanim rozpoczniesz rozwiązywać zadania.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5.  Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których tylko jedna jest poprawna.
6.  Wybraną odpowiedź zaznacz na karcie odpowiedzi znakiem X.
7.  Jeśli  uznasz,  że  pomyliłeś  się  i  wybrałeś  nieprawidłową  odpowiedź,  to  otocz  wybór

kółkiem, a następnie prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy

i umiejętności.

9. Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać

poprzednie.

10. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
11. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Separator ma za zadanie

a)  osuszyć gaz.
b)  rozdzielić media złożowe.
c)  podgrzać gaz.
d)  usunąć hydraty.

2. Warunkiem powstania hydratu jest

a)  wysoka temperatura i wysokie ciśnienie.
b)  niska temperatura i wysokie ciśnienie.
c)  niska temperatura i niskie ciśnienie.
d)  wysoka temperatura i obecność H

3. Na rysunku obok znakiem ok oznaczono

a)  blokadę rurociągu.
b)  zawór zwrotny.
c)  zawór bezpieczeństwa.
d)  kryzę.

4. Syfonowanie odwiertu ma na celu

a)  usunięcie wody złożowej.
b)  usunięcie siarkowodoru.
c)  usunięcie parafiny.
d)  zmniejszenie ciśnienia.

5. Metan to gaz o granicy wybuchowości pomiędzy

a)  4,5–30% objętości.
b)  5–15% objętości.
c)  10–45% objętości.
d)  15–35% objętości.

6. Strefa, w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgieł może występować ciągle

lub w długich okresach to strefa
a)  0.
b)  1.
c)  2.
d)  10.

7. Woda złożowa wydobyta z gazem lub ropą może być zatłaczana do złoża na podstawie

a)  planu ruchu.
b)  programu stałej eksploatacji.
c)  projektu technicznego.
d)  programu syfonowania.

8. Plan ruchu podlega zmianie poprzez

a)  dodatek.
b)  projekt.
c)  załącznik.
d)  wymianę dokumentu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Zagrożenie erupcyjne oznacza możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego erupcją

spowodowaną naruszeniem równowagi pomiędzy
a)  ciśnieniem złożowym a ciśnieniem atmosferycznym.
b)  ciśnieniem dennym a ciśnieniem atmosferycznym.
c)  ciśnieniem dennym a ciśnieniem głowicowym.
d)  ciśnieniem złożowym a ciśnieniem dennym.

10. Zasuwa robocza na głowicy eksploatacyjnej odwiertu samoczynnego znajduje się

a)  ponad zasuwą awaryjną.
b)  pod zasuwą awaryjną.
c)  pomiędzy zasuwami awaryjnymi.
d)  przed i za zasuwą awaryjną.

11. Zamykanie zasuwy znajdującej się na głowicy odwiertu odbywa się poprzez

a)  obrót kołem sterowym w lewo.
b)  obrót kołem sterowym w prawo.
c)  przesunięcie suwaka w lewo.
d)  przesunięcie suwaka w prawo.

12. Dawkownik metanolu służy do

a)  podgrzewania gazu.
b)  magazynowania wody.
c)  oddzielania gazu.
d)  dozowania metanolu.

13. Regulację samoczynnego wydobycia ropy naftowej przeprowadza się przy użyciu

a)  zasuwy.
b)  zaworu.
c)  zwężki regulacyjnej.
d)  gazociągu.

14. Aby zamknąć zasuwę suwakową należy

a)  dokręcić do oporu zasuwę w lewo.
b)  zostawić zasuwę w pozycji otwartej.
c)  zamknąć zasuwę następnie cofnąć o ¼ obrotu.
d)  zamknąć zasuwę następnie cofnąć o ¾ obrotu.

15. Aby wymienić kryzę w odcinku pomiarowym należy

a)  wymienić ją po zauważeniu takiej potrzeby.
b)  skonsultować się z osobą znajdującą się najbliżej.
c)  wezwać Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego.
d)  zrobić to dopiero po otrzymaniu polecenia osoby dozoru.

16. Manometr służy do

a)  pomiaru ciśnienia.
b)  pomiaru prędkości przepływu gazu.
c)  pomiaru temperatury.
d)  otwierania i zamykania zasuw.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Oddzielacz trójfazowy służy do oddzielania

a)  gazu, wody i metanolu.
b)  gazu, wody i ropy.
c)  ropy i gazu.
d)  wody i gazu.

18. Pojemność obwałowania jednego zbiornika ropy naftowej powinna wynosić

a)  75 % jego pojemności.
b)  50 % jego pojemności.
c)  od 75 do 90 % jego pojemności.
d)  100 % jego pojemności.

19. Zasuwy suwakowe powinny pracować

a)  tylko w pozycji pełnego otwarcia lub zamknięcia.
b)  w pozycji półotwartej w celu dławienia płynów.
c)  w pozycji umożliwiającej rozdzielanie płynów.
d)  w pozycji półzamkniętej.

20. 1 bar to

a)  100 kPa.
b)  10 kPa.
c)  0,1002 at.
d)  0,01 MPa.

21. Warunki normalne dla gazów to

a) ciśnienie 1013,25 hPa i temperatura 20

b) ciśnienie 1 MPa i temperatura 0

c) ciśnienie 1013,25 hPa i temperatura 0

d) ciśnienie 133,25 hPa i temperatura 0

22. Użycie zbyt dużej siły na kole sterowym zasuwy suwakowej powoduje zużycie

a)  sznura i dławika.
b)  trzpienia i łożysk.
c)  śrub przy kołnierzach zasuw.
d)  śrub oczkowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Obsługiwanie odwiertów samoczynnych ropy naftowej i gazu ziemnego

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Obsługiwanie odwiertów

samoczynnych ropy naftowej i gazu ziemnego”

Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 są z poziomu
podstawowego,

−

zadania 4, 12, 22 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 20 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. d, 5. c, 6. a, 7. a, 8. a, 9. d, 10. b, 11. c,
12. a, 13. b, 14. c, 15. c, 16. b, 17. b, 18. a, 19. b, 20. b, 21. c, 22. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić w jaki sposób powinna być
zabezpieczona zasuwa zabiegowa
gdy nie jest ona używana

Określić co umożliwia obudowa kryzy
jednokomorowej

Rozróżnić jaki zakres pomiarowy powinien
wskazywać manometr przy stałym ciśnieniu

Określić dokument na podstawie którego
wykonuje się syfonowanie odwiertu

Wskazać główny składnik gazu ziemnego

Określić co powoduje zbyt duży ścisk sznura
będącego wypełnieniem dławika zasuwy
klinowej

Określić standardowe ciśnienie głowic
eksploatacyjnych

Wskazać przeznaczenie manometru

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić czynnik dzięki któremu następuje
zamykanie zasuw suwakowych

Wskazać ile wynosi ciśnienie 1MPa
po przeliczeniu na bary

11 Wskazać przeznaczenie metanolociągu

Określić sposób postępowania w celu wyniesienia
wody złożowej z odwiertu

Wskazać prawidłowy sposób działania
przy uszczelnianiu przyłącza manometru
z gwintem cylindrycznym

Określić w jaki sposób następuje doszczelnienie
dławika zasuwy klinowej

Określić jakie substancje są inhibitorami
przeciwhydratowymi

Wskazać podział separatorów ze względu
na zasadę działania

Określić jaki zakres pomiarowy powinien
wskazywać manometr przy ciśnieniu zmiennym

Określić z jakich elementów składa się obudowa
kryzy

Określić od czego zależna jest siła dokręcenia
manometru

Określić urządzenia wchodzące w skład
uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu
samoczynnego

21 Określić jak montuje się zasuwy suwakowe

Określić co wchodzi w skład wykładnika
gazowego WG

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzania sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jedno tygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajami zadań ujętych w zestawie zadań testowych

oraz z zasadami punktowania udzielonych odpowiedzi.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na zadanie testowe takich typów,

jakie ujęte są w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi podczas sprawdzianu (karta

odpowiedzi).

6. Zapewnij uczniom możliwość pracy samodzielnej.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczony

na udzielenie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

które sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny słabo ukształtowanych przez uczniów umiejętności.
14. Opracuj wnioski dalszego postępowania mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych.

15. Czas przeznaczony na przeprowadzenie sprawdzianu 45 minut.

Instrukcja dla ucznia

kółkiem, a następnie prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy

i umiejętności.

9. Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać

poprzednie.

10. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
11. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zasuwa zabiegowa w czasie gdy nie jest używana powinna być

a)  zablokowana od góry kryzą zaślepiającą.
b)  odblokowana całkowicie.
c)  zablokowana od dołu kryzą zaślepiającą.
d)  zablokowana całkowicie na kole sterowym.

2. Obudowa kryzy jednokomorowej umożliwia

a) wymianę uszczelek pod ciśnieniem.
b) wymianę kryzy bez konieczności demontażu odcinka pomiarowego przy

spuszczonym ciśnieniu.

c) wymianę kryzy pod pełnym ciśnieniem.
d) wymianę kryzy po zdemontowaniu odcinka pomiarowego.

3. Przy ciśnieniu stałym zakres pomiarowy manometru powinien wskazywać

1/4 zakresu.

b) 2/3 zakresu.
c)

4/3 zakresu.

d) 3/4 zakresu.

4. Syfonowanie odwiertu wykonuje się na podstawie

programu wypuszczania gazu zatwierdzonego przez kierownika kopalni.

b) programu syfonowania otwartego.
c)

programu syfonowania zamkniętego.

d) programu syfonowania zatwierdzonego przez Kierownika Ruchu Zakładu

Górniczego.

5. Głównym składnikiem gazu ziemnego jest

a) C

b) C

c) CH

d) CH

6. Zbyt duży ścisk sznura, którym jest wypełniony dławik zasuwy klinowej powoduje

a)  przyrost oporów przy obracaniu trzpienia.
b)  zmniejszenie oporów przy otwieraniu i zamykaniu zasuwy.
c)  brak oporów.
d)  właściwe działanie zasuwy.

7. Standardowe ciśnienia głowic eksploatacyjnych wynoszą

a)  21 MPa, 35 MPa.
b)  21 MPa, 25 MPa.
c)  25 MPa, 35 MPa.
d)  20 MPa, 25 MPa.

8. Manometr służy do

a)  pomiaru ciśnienia cieczy i gazów.
b)  pomiaru ciśnienia ciał stałych.
c)  pomiaru wartości ciśnienia na spodzie odwiertu.
d)  pomiaru siły dokręcenia śrub w połączeniach kołnierzowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Zamykanie zasuw suwakowych następuje w wyniku wykorzystania

a)  siły mięśni kilku osób.
b)  sprężarki podłączonej do zasuwy.
c)  przedłużki zakładanej na koło sterowe.
d)  ciśnienia różnicowego działającego na suwak.

10. Ciśnienie 1 MPa w przeliczeniu to

a)  0,1 bar.
b)  10 bar.
c)  10 kPa.
d)  100 at.

11. Metanolociąg służy do

a)  zbiornik w strefie przyodwiertowej.
b)  do napełniania przez wąż zbiornika metanolu metanolem.
c)  rurociąg którym doprowadzany jest metanol do zbiornika metanolu.
d)  rurociąg którym odprowadzany jest metanol ze zbiornika metanolu.

12. Podczas syfonowania w celu uzyskania wynoszenia wody złożowej z odwiertu dokonuje

się
a)  obniżenia głowicowego ciśnienia ruchowego.
b)  obniżenia ciśnienia dennego statycznego.
c)  podwyższenia głowicowego ciśnienia ruchowego.
d)  podwyższenia ciśnienia dennego statycznego.

13. Aby uszczelnić przyłącze manometru z gwintem cylindrycznym należy

a)  uszczelnić za pomocą pakuł.
b)  zastosować uszczelki płaskie, profilowane lub soczewkowe.
c)  za pomocą taśm uszczelniających.
d)  dokręcać aż do uszczelnienia.

14. Doszczelnienie dławika zasuwy klinowej następuje poprzez

a)  wciskanie smaru do środka zasuwy.
b)  wciskanie klina w korpus zasuwy.
c)  wciskanie tulei dociskowej za pomocą kołnierza dociskowego i śrub.
d)  wciskanie kołem sterowym kołnierza w korpus.

15. Inhibitorami przeciwhydratowymi są

a)  woda oczyszczona.
b)  gaz z ropą.
c)  metanol, glikol i chlorek wapnia.
d)  gaz, woda i ropa naftowa.

16. Separatory ze względu na zasadę działania dzielimy na

a)  kuliste, stojące, leżące.
b)  grawitacyjne i odśrodkowe.
c)  dwufazowe, trójfazowe.
d)  ciśnieniowe i bezciśnieniowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Przy ciśnieniu zmiennym zakres pomiarowy manometru powinien wskazywać

a)  3/5 zakresu.
b)  2/3 zakresu.
c)  3/4 zakresu.
d)  2/4 zakresu.

18. Obudowa kryzy składa się z

a)  obudowy plusowej po stronie dopływowej i tzw. minusowej po stronie odpływowej.
b)  obudowy minusowej po stronie dopływowej i tzw. plusowej po stronie odpływowej.
c)  obudowy plusowej po stronie dopływowej i tzw. dodatniej po stronie odpływowej.
d)  obudowy ujemnej po stronie dopływowej i tzw. dodatniej po stronie odpływowej.

19. Siła dokręcenia manometru zależna jest od

a)  mierzonego płynu.
b)  zastosowanego sposobu uszczelnienia.
c)  czynników atmosferycznych.
d)  wielkości i długości klucza.

20. W skład uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu samoczynnego ropy wchodzą

a)  rury wydobywcze i paker eksploatacyjny.
b)  głowica eksploatacyjna i separator.
c)  rury wydobywcze i separator.
d)  rury wydobywcze.

21. Zasuwy suwakowe montuje się

a)  zgodnie z zaznaczeniem na kole sterowym.
b)  zgodnie ze wskazówkami zegara.
c)  zgodnie z kierunkiem zaznaczonym na korpusie zasuwy.
d)  na cztery śruby.

22. Wykładnik gazowy WG określa stosunek

a)  ilości gazu do ilości ropy.
b)  ilości gazu do ilości wody złożowej.
c)  ilości ropy do ilości gazu.
d)  ilości gazu do objętości złoża.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Obsługiwanie odwiertów samoczynnych ropy naftowej i gazu ziemnego

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bąkowski K.: Gazyfikacja. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1996
2. Chrząszcz W., Szostak L., Wiśniowski R.: Metody wydobywania ropy naftowej

z odwiertów. Wydawnictwo AGH , Kraków 2000

3. Jewulski J.: Napowierzchniowe zagospodarowanie złóż kopalin ciekłych. Uczelniane

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne AGH, Kraków 2003

4. Jewulski J.: Zbiór zadań z eksploatacji złóż ropy naftowej. Uczelniane Wydawnictwo

Naukowo-Techniczne AGH, Kraków 1998

5.  Kośmider J. Instrukcja obsługi zasuw wysokociśnieniowych. Zielona Góra 1995
6.  Liszka K.: Eksploatacja złóż ropy naftowej. Wyd. PWN, Warszawa-Kraków 1972
7.  Molenda J. „Gaz ziemny” Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1993
8.  Prawo  Geologiczne  i  Górnicze  (Dz.  U.  Nr  228  poz.  1947  z  2005r.  z  późniejszymi

zmianami)

9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i i higieny pracy,

prowadzenia

ruchu

oraz

specjalistycznego

zabezpieczenia

przeciwpożarowego

w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz.U. Nr
109 poz. 961 z 2002 r. z późniejszymi zmianami)

10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie planów ruchu

zakładów górniczych (Dz.U. Nr 94 poz. 840 z 2002 r.)

11. Szostak L., Chrząszcz W., Wiśniowski R.: Wyposażenie odwiertów wydobywczych ropy

naftowej i gazu ziemnego. Wydawnictwo AGH, Kraków 1998

12. Wilk Z.: Eksploatacja złóż płynnych surowców mineralnych. Wyd. Śląsk, Katowice 1969

Polskie Normy
13. Norma zakładowa ZN-G-4006. Zwężkowe gazomierze kryzowe: Wymagania, badania

i instalowanie

14. Norma zakładowa ZN-G-4009. Zwężkowe gazomierze kryzowe: Budowa zestawów

montażowych

15. Polska Norma. PN-G/01350:1990. Eksploatacja złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.

Terminologia

16. PN-EN ISO 5167-1Pomiary strumienia płynu za pomocą zwężek pomiarowych
17. Polska Norma. PN-EN ISO 5167-2. Pomiary strumienia płynu za pomocą zwężek

pomiarowych wbudowanych w całkowicie wypełnione rurociągi o przekroju kołowym.
Część 3: Dysze i dysze Venturiego

18. Polska Norma. PN-EN ISO 5167-3. Pomiary strumienia płynu za pomocą zwężek

pomiarowych wbudowanych w całkowicie wypełnione rurociągi o przekroju kołowym.
Część 2: Kryzy

19.  Instrukcje zakładowe (Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego)
20.  Dokumentacja techniczna obsługi maszyn i urządzeń górniczych
21.  Zarządzenia (Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego)

Strony internetowe
22.  www.pl.wikipedia.org
23.  www.pgi.gov.pl
24.  www.nafta-gaz.sanok.pl
25.  www.wika.pl
26.  www.naftomet.pl