Diagnostyka, mechanizm uzaleznienia i metody leczenia uzaleznienia od nikotyny

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

323

',$*1267<.$0(&+$1,=08=$/(1,(1,$

I ME

72'</(&=(1,$8=$/(1,(1,$2'1,.27<1<

Jerzy Samochowiec

1

,

'DULXV]5RJR]LVNL

2

, Anna Hajduk

1

$QQD6NU]\SLVND

3

Georg Arentowicz

4

1

Katedra i Klinika Psychiatrii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

2

Samodzielny Publiczny Szpital Psychiatryczny w Szczecin-Zdroje

3

Gabinet Stomatologiczny AS w Szczecinie

4

Arbeitsgruppe Zahnärztliche Implantprotethik, Köln, Niemcy

Podstawowe dane na temat nikotyny

Podstawowym surowcem nikotyny jes

W UROLQD W\WRQLX PDMFD RN  RGPLDQ

XSUDZLDQ\FKZHZV]\VWNLFK]DNWNDFKZLDWD1DOH*\GRERWDQLF]QHMURG]LQ\1LFRWLa-

QD-DNRSLHUZVLW\WRQLXX*\ZDOL,QGLDQLH]$PHU\NL3yáQRFQHM:HGáXJPLWyZLOe-

JHQG UROLQD WD E\áD GDUHP ERJyZ RERN NXNXU\G]\ L ziemniaków (17). Do Europy

SU]\Z GURZDáD ZUD] ] .U]\V]WRIHP

.ROXPEHP SR Z\SUDZDFK GR 1RZHJR ZLDWD

3RF]WNRZR W\WR E\á SDORQ\ Z IDMNDFK *XW\ OXE PLHORQ\ L X*\ZDQ\ Z IRUPLH Wa-

EDF]NL  3DOHQLHW\WRQLXZSRVWDFLSDSLHURVyZZ]URVáRJZDáWRZQLHSR,ZRMQie

ZLDWRZHMDSR,,ZRMQLHZLDWRZHMSDOHQLHSDSLHURVyZSU]H]P *F]\]QE\áRQRUP

:NUDMDFKUR]ZLQL W\FKQS:LHONLHM%U\WDQLL86$SUDZLHP *F]\]QE\áRFo-

G]LHQQ\PLSDODF]DPLSDSLHURVyZ3U]HGZRMQZ3ROVFH]Z\F]DMSDOHQLDW\WRQLXQLH

E\á SRZV]HFKQ\ 3R ZRMQLH VSR*\FLH SDSLHURVyZ JZDáWRZQLH Z]URVáR L 3ROVND RG

SRF]WNXODWVLHGHPG]LHVLW\FKQDOH*\GRNUDMyZRQDMZ\*V]HMNRQVXPSFMLW\WRQLXQD

ZLHFLH  

3DOHQLHW\WRQLXMHVWQDáRJLHPZ\ZRáDQ\PSU]H]GZDSRGVWDZRZHZ]DMHPQLHRd-

G]LDáXMFH QD VLHELH X]DOH*QLHQLD IDUPDNRORJLF]QH X]DOH*QLHQLH RG QLNRW\Q\ RUD]

X]DOH*QLHQLHEHKDZLRUDOQH8]DOH*QLHQLHIDUPDNRORJLF]QHRGQLNRW\Q\MHVW]ZL]DQH

] NRQLHF]QRFL XWU]\PDQLD RGSRZLHGQLFK MHM VW *H Z VXURZLF\ NUZL SRGF]DV JG\

X]DOH*QLHQLH EHKDZLRUDOQH MHVW ]áR*RQH L ]DOH*\ RG F]\QQLNyZ SV\FKRORJLF]Q\FK

URGRZLVNRZ\FKNXOWXURZ\FKLVSRáHF]Q\FK:MHJRSRZVWDQLXSRGQRVLVL UyZQLH*

ZDJ  V\VWHPX ZDUWRFL RVRELVW\FK RUD] URG]LQQ\FK   : UR]SRF] FLX

SDOHQLD EDUG]R LVWRWQ URO  RGJU\ZD SU]\NáDG SDOcych rodziców, nauczycieli oraz

UyZLHQLNyZ 8GRZRGQLRQR *H GR UR]SRF] FLD SDOHQLD Z\GDWQLH SU]\F]\QLD VL  Ue-

NODPDSDSLHURVyZ3DOHQLHMHVWV\PEROHPGRURVáRFLVáX*\GRSRGQLHVLHQLDVZHMZDr-

WRFLMHVWVSRVREHPGODUDG]HQLDVRELH]QLHSRZRG]HQLHPLQDSL ciami (14,16). Prze-

ZD*DMFD ZL NV]Rü   GRURVá\FK SDODF]\ ]DF]\QD UHJXODUQLH SDOLü SU]HG  Uo-

NLHP *\FLD D SR SHZQ\P RNUHVLH XOHJD X]DOH*QLHQLX RG QLNRW\Q\ ']LHFL NWyUH]a-

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

324

F]\QDMSDOLüZ RGVW SDFKFRQDMPQLHMPLHVL F]Q\FKZHZF]HVQ\PG]LHFLVWZLH]a-

]Z\F]DMSDOZGRURVá\P*\FLX8]DOH*QLHQLHSRZRGXMH*HSDODF]HNRQW\QXXMQDáyJ

]HZ]JO GXQDRGF]XZDQHZF]DVLHSDOHQLDSU]\MHPQRüXVSRNRMHQLHOXESREudzenie.

3DOHQLHVWDMHVL VSRVREHPUDG]HQLDVRELH]HVWUHVHPRUD]NRQWUROLPDV\FLDáD3DOHQLX
sprz

\MD DNFHSWDFMD VSRáHF]QD WHJR ]DFKRZDQLD ]DUyZQR Z rodzinie, jak i w miejscu

pracy (8, 17).

*áyZQ\DONDORLGSLU\G\QRZ\W\WRQLX– nikotyna, budzi zainteresowania lekarzy ze

Z]JO GX QD F] VWRü Z\VW SRZDQLD QDáRJX SDOHQLD -HGHQ JUDP W\WRQLX SU]HFL WQLH
znaj

GXMF\VL ZSDSLHURVLH]DZLHUD-QLNRW\Q\ZSRVWDFL]ZL]NyZ]NZDVDPL

RUJDQLF]Q\PL 3DOHQLH SDSLHURVD MHVW URG]DMHP VXFKHM GHVW\ODFML URGND UROLQQHJR

]DZDUWHJRZQLP:F]DVLHSDOHQLDRNQLNRW\Q\MHVWZFLJDQDJáyZQ\PVWUu-
mieniem do jamy ust

QHMLGDOHMGRSáXFSR]RVWDáDF] üXOHJDVSDOHQLX:]ZL]NX]

W\PGRNUZLPR*HSU]HGRVWDüVL -PJQLNRW\Q\]MHGQHJRSDSLHURVDZ]DOH*QRFL

RG VSRVREX SDOHQLD WM Ä]DFLJDQLD VL ´ 2EHFQLH ZLDGRPR *H MHGQRUD]RZH V]\ENLH

ZVWU]\NQL FLHF]áRZLHNRZL 50-PJZLQLDQXQLNRW\Q\Z\ZRáDáRE\QDW\FKPLDVWRZ

PLHUü7DNDGDZNDPR*H]QDMGRZDüVL QDZHWZMHGQ\PSDSLHURVLHQLNWMHGQDNQLH

XPLHUD]SRZRGXZ\SDOHQLDMHGQHJRSDSLHURVDSRQLHZD*ZF]DVLHSDOHQLDZFKáDQLD

VL W\ONR-2 mg nikotyny, a reszta ulega spaleniu. Ponadto nikotyna jest szybko meta-

EROL]RZDQDLXQLHF]\QQLDQDZZWURELHLZ\GDODQD]PRF]HP3RRNJRG]LQDFKRG

FKZLOL Z\SDOHQLD  SDSLHURVyZ  ZFKáRQL WHM QLNRW\Q\ UR]NáDGD VL  OXE Z\GDOD

2VWUH]DWUXFLHQLNRW\QZ\ZRáXMHSRUD*HQLHRURGNDRddechowego i zaburzenia czyn-

QRFL VHUFD – NRF]\ VL  ]JRQHP 1DMF] FLHM MHGQDN VSRW\NDP\ VL  ] SU]HZOHNá\P

]DWUXFLHP QLNRW\Q X SDODF]\ : VNáDG G\PX W\WRQLRZHJR ZFKRG]L NRPSOHNV 

]ZL]NyZFKHPLF]Q\FKNWyUHZQLNDMFZQDMGDOV]H]DNDPDUNLOXG]NLHJRRUganizmu,

G]LDáDMZLHORQDU]GRZR]DEXU]DMIXQNFMHZLHOXSURFHVyZ*\FLRZ\FK 
25).

Dym tytoniowy prowadzi do powstania 14 lokalizacji nowotworowych.

6LOQ\]ZL]HNSU]\F]\QRZR-VNXWNRZ\REVHUZXMHVL GODQRZRWZRUyZ]áROLZ\FK

SáXFDNUWDQLJDUGáDSU]Há\NXMDP\XVWQHMPLHGQLF]HNQHUNRZ\FKS FKHU]DPRF]o-
wego, trzustki (7, 8, 24).

6áDEV]\ ]ZL]HN SU]\F]\QRZR-VNXWNRZ\ REVHUZXMH VL  GOD QRZRWZRUyZ ]áROi-

Z\FK*oáGNDQRVDZDUJLZWURE\PL*V]XQHUNLELDáDF]NL  

Palenie tytoniu zw

L NV]DU\]\NR]DFKRURZDQLDQDFKRURE\XNáDGXNU*HQLDWDNLH

MDNFKRUREDZLHFRZDVHUFD]HVSyáSáXFQR-VHUFRZ\GHJHQHUDFMDPL*V]XVHUFRZHJR

QDGFLQLHQLH PLD*G*\FD W WQLDN DRUW\ FKRURE\ REZRGRZHJR XNáDGX QDF]\QLRZHJR

áF]QLH]FKoURE%XUJHUD FKRUREDQDF]\Py]JRZ\FK

=ZL NV]DVL UyZQLH*U\]\NR]DFKRURZDQLDQDLQQHVFKRU]HQLDWDNLHMDNSU]HZOe-

NáH]DSDOHQLHRVNU]HOL]DSDOHQLHSáXFDVWPDRVNU]HORZDJUX(OLFDSáXFFKRUREDZU]o-

GRZD *RáGND L GZXQDVWQLF\ NDWDUDNWD W\WRQLRZ\ QLHGRVáXFK L niedowidzenie, zwy-

URGQLHQLHSODPNL]ZL]DQH]ZLHNLHPSDUDGRQWR]DRVWHRSRUR]DFKRURED&URKQD 
8, 24).

3DOHQLH W\WRQLX PD UyZQLH* ]ZL]HN ] WDNLPL SUREOHPDPL ]GURZRWQ\PL MDN

PQLHMV]D SáRGQRü QL*V]D ZDJD XURG]HQLRZD QRZRURGNyZ ]HVSyá QDJáHM PLHUFL
noworodka.

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

325

:HGáXJHNVSHUWyZZLDWRZHM2UJDQL]DFML=GURZLDSRQDGPLOLDUGOXG]LQDZLHFLH

SDOLW\WR:3ROVFHSDOLSRáRZDSRSXODFMLGRURVá\FK5RF]QLHZ NUDMDFKUR]ZLQL W\FK

XPLHUDSRQDGPLOLRQ\RVyE]SRZRGXVFKRU]HW\WRQLR]DOH*Q\FKSRáRZDSU]HG

URNLHP *\FLD 3RQDG  ZV]\VWNLFK ]JRQyZ Z Z\*HM Z\PLHQLRQ\FK NUDMDFK MHVW

]ZL]DQ\FK]QLNRW\QL]PHP  

&KDUDNWHU\VW\ND]HVSRáXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

:HGáXJ REHFQLH RERZL]XMFHM Z QDV]\P NUDMX 0L G]\QDURGRZHM .ODV\ILNDFML

=DEXU]H3V\FKLF]Q\FKL=DEXU]H=achowania ICD-ZG]LDOHREHMPXMF\P]DEu-

U]HQLDSV\FKLF]QHL]DEXU]HQLD]DFKRZDQLDVSRZRGRZDQHX*\ZDQLHPVXEVWDQFMLSVy-

FKRDNW\ZQ\FKZ\VW SXMR]QDF]RQHNRGHP)– Zaburzenia psychiczne i zaburze-
nia zachowania spowodowane paleniem tytoniu.

W przypadku

]HVSRáX X]DOH*QLHQLD RG QLNRW\Q\ Z\VW SXM SRGREQH REMDZ\ MDN

ZX]DOH*QLHQLXRGLQQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FK QSKHURLQ\PRUILQ\DONRKROX
(6, 17, 25).

=HVSyá X]DOH*QLHQLD RG QLNRW\Q\ VNáDGD VL  ] REMDZyZ EHKDZLRUDOQ\FK IL]MROo-

gicznych i zmian pr

RFHVyZSR]QDZF]\FKNWyUHSRMDZLDMVL ZWRNXZLHORNURWQHJR

X*\FLDQLNRWyny(tytoniu).

=HVSyáFKDUDNWHU\]XMHVL 

VLOQSRWU]HESU]\MPRZDQLDQLNRW\Q\

WUXGQRFLDPLNRQWURORZDQLDWHJR]DFKRZDQLD

XSRUF]\Z\PX*\ZDQLHPW\WRQLXZEUHZV]NRGOLZ\PQDVW SVWZRP

prz

HGNáDGDQLHPSU]\MPRZDQLDQLNRW\Q\SRQDGLQQH]DM FLDL]RERZLzania

]ZL NV]RQWROHUDQFM

Z\VW SRZDQLHPREMDZyZ]HVSRáXDEVW\QHQF\MQHJR

'JáyGW\WRQLX OXELQQ\FKSURGXNWyZ]DZLHUDMF\FKQLNRW\Q

']áHVDPRSRF]XFLHOXERVáDELHQLH

'O N

'nastrój dysforyczny

'GUD*OLZRüLQLHSRNyM

'EH]VHQQRü

'Z]PR*RQ\DSHW\W

']ZL NV]RQ\NDV]HO

'owrzodzenia jamy ustnej

'WUXGQRFLNRQFHQWUDFML

8]DOH*QLHQLHEHKDZLRUDOQH

3RZVWDQLH L XWUZDOHQLH X]DOH*QLHQLD RG W\WRQLX MHVW ]ZL]DQH ]H ]PLHQQRFL ]a-

FKRZDRVRE\SDOFHMZF]DVLHFR]RVWDáRRNUHORQHPLDQHPÄNDULHU\SDODF]D´  

.ROHMQHHWDS\WHMÄNDULHU\´WRSRF]WNRZHGRZLDGF]HQLD] papierosami, nauka pale-

QLDLZNRFRZ\PHIHNFLHQDZ\NRZHX*\ZDQLHW\WRQLX&]\QQRüSDOHQLDW\WRQLXL

IDUPDNRORJLF]QHHIHNW\G]LDáDQLDQLNRW\Q\VSRZL]DQH]Uy*QRURGQ\PLF]\QQLNDPL

SV\FKRORJLF]Q\PL ZHZQ WU]Q\PL  RUD] URGRZLVNRZ\P L ]HZQ WU]Q\PL  NWyUH

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

326

Z\ZRáXMFK üSDOHQLDFRSRZRGXMH*HSDOHQLHVWDMHVL RGUXFKHPZDUXQNRZ\P 

 &]\QQLNDPL]HZQ WU]Q\PLZ\ZRáXMF\PLFK ü]DSDOHQLDVSDOHQLHSUzez in-

Q\FK ]DNRF]HQLH SRVLáNX SLFLH NDZ\ LOXE DONRKROX RUD] QDSL FLH SV\FKLF]QH
Z

SRZRGX LVWQLHQLD WDN ZLHOX F]\QQLNyZ ZDUXQNXMF\FK SDOHQLH W\WRQLX SRU]XFHQLH

QDáRJXMHVWEDUG]RWUXGQ\PSURFHVHP  3URFHVWHQSU]HELHJDZ kilku etapach cyklu
decyzyj

QHJRSUHNRQWHPSODFMLJá ERNLHJR]DVWDQDZLDQLDVL QDGSRU]XFHQLHPQDáRJX

który doprowadza do ostatecznej decyzji o

SRU]XFHQLXQDáRJXLZNRFXGRDNW\ZQHM

SUyE\RG]Z\F]DMHQLDVL RGSDOHQLD:RNUHVLHSUHNRQWHPSODFMLRVREDSDOFDQLHPy-

OLRSRU]XFHQLXQDáRJX3DOHQLHMHVW]ZL]DQH]SR]\W\ZQ\PLRGF]XFLDPLFRSRZo-

GXMH*HSDODF]MHVW]DGRZRORQ\5y*QRURGQHRGG]LDá\ZDQLDURGRZLVNRZHZ]JOGQD

]GURZLHFK üXQLH]DOH*QLHQLDVL RGQDáRJXSRZRGXM*HSDODF]]DF]\QDVL ]DVWDQa-

ZLDü QDG MHJR SRU]XFHQLHP NRQWHPSODFMD  D QDVW SQLH U]XFD SDOHQLD G]LDáDQLH 

.ROHMQ\ HWDS WR XWU]\PDQLH VWDQX QLHSDOHQLD $UELWUDOQLH XVWDORQR *H SDODF] MHVW Z

RNUHVLH NRQWHPSODFML MHOL MHJR SODQ\ SUyE\ U]XFHQLD QDáRJX SU]HNUDF]DM PLHVLF
a w

RNUHVLH G]LDáDQLD MH*HOL PD XVWDORQ GDW  SRU]XFHQLD QDáRJX OXE SODQXMH U]XFLü

SDOHQLHZRNUHVLHGRPLHVLFD

&] FLSDODF]\XGDMHVL RGUD]XU]XFLüSDOHQLHMHGQDNZL NV]RüSRZUDFDGRQa-

áRJXLSRQRZQLHPXVLSU]HMüSU]H]NROHMQHHWDS\SURFHVXGRSURZDG]DMFHJRZNRFX
do utrzymania st

DQXQLHSDOHQLDOXESRZURWXGRQDáRJX  = WHJRZ]JO GX

OHF]HQLHX]DOH*QLHQLDSRZLQQRE\üNRPSOHNVRZHL]DZLHUDüHOHPHQW\SV\FKRWHUDSLL

QDXNLQRZ\FK]DFKRZDRUD]ZSU]\SDGNDFKQLH]E GQ\FKOHF]HQLHIDUPDNRORJLF]QH

.RQLHF]QH MHVW UyZQLH* XZ]JO dnienie procesu porzucania palenia i stosowania od-

PLHQQ\FKPHWRGZ]DOH*QRFLRGWHJRQDMDNLPHWDSLHWHJRSURFHVX]QDMGXMHVL Sa-
lacz.

1DMZD*QLHMV]\PF]\QQLNLHPZDUXQNXMF\PVXNFHVRVyEU]XFDMF\FKSDOHQLHMHVW

RGSRZLHGQLD PRW\ZDFMD :LDGRPR *H RVRE\ EHz silnej motywacji i postanowienia

U]XFHQLDSDOHQLDQDMF] FLHMZUDFDMGRQDáRJXSDOHQLDQDWRPLDVWRVRE\PDMFHVLOQ

PRW\ZDFM VZVWDQLHU]XFLüSDOHQLHEH]GRGDWNRZHMSRPRF\]HVWURQ\VáX*E\]GUo-

ZLD 6SRUyG ZLHOX PLOLRQyZ E\á\FK SDODF]\ QD FDá\P ZLHFLH D*  SRU]XFDáR

QDáyJ VDPRG]LHOQLH EH] *DGQHM SRPRF\    0RW\ZDFMD GR ]DSU]HVWDQLD SDOHQLD

PR*HE\üUy*QDQDMF] FLHMVWRZ]JO G\]GURZRWQHF]DVDPLZ]JOGQDLQQHRVRE\

QDMF] FLHM G]LHFL F] VWR Z]JO G\ HVWHW\F]QH FK ü XQLH]DOH*QLHQLD VL  RG QDáRJX

Z]JO G\ILQDQVRZH

5y*QHG]LDáDQLDVSRáHF]QHWDNLHMDNDNFMHRZLDWRZHZSá\ZURGNyZPDVRZHM

NRPXQLNDFMLQDURGRZHLPL G]\QDURGRZHGQLEH]SDSLHURVDOHJLVODFMDRJUDQLF]DMFD
palenie w miejscach publicznych, zakaz reklamy wyrobów tytoniowych, konkursy z

QDJURGDPLGODRVyEU]XFDMF\FKSDOHQLHPRJSREXG]DüOXEZ]PDFQLDüPRW\ZDFM GR

U]XFHQLD SDOHQLD 2OEU]\PL URO  Z motywowaniu do zaprzestania palenia ma przy-

NáDGQDXF]\FLHOLOHNDU]\SLHO JQLDUHNF]\PáRG]LH*RZ\FKLGROL  

W

LDGRPR *H V\VWHPDW\F]Q\ Z]URVW FHQ SDSLHURVyZ SRZ\*HM VWRSQLD LQIODFML So-

woduje ograniczenie konsumpcji tytoniu przez zmniejszenie konsumpcji przez osoby

SDOFH RUD] QLHUR]SRF]\QDQLH SDOHQLD SU]H] G]LHFL L PáRG]LH* GOD NWyU\FK F]\QQLN
finansowy jest bar

G]RLVWRWQ\=WHJRSRZRGXQDOH*\UyZQLH*]ZUyFLüEDF]QXZDJ 

QD]DND]ZSURZDG]DQLDDXWRPDWyZVSU]HGD*\SDSLHURVyZ]DND]LFKVSU]HGD*\PDáo-
letnim oraz szcze

JyOQLHZD*Q\]DND]VSU]HGD*\SDSLHURVyZQDV]WXNL  

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

327

8]DOH*QLHQLHIDUPDNRORJLF]QH

W Stanach

=MHGQRF]RQ\FK MX* RG ODW VLHGHPG]LHVLW\FK SDOHQLH W\WRQLX ]RVWDáR

X]QDQH]DX]DOH*QLHQLHWDNVLOQHMDNX]DOH*QLHQLHRGQDUNRW\NyZFR]RVWDáRSRWZLHr-

G]RQHZ5DSRUFLH1DF]HOQHJR/HNDU]D86$ZU6WZLHUG]RQRWDP*H

1. papierosy i inne postaci tytoniu p

RZRGXMX]DOH*nienie,

2.

VXEVWDQFMZ\ZRáXMFX]DOH*QLHQLHMHVWQLNRW\QD

3. procesy farmakologiczne i

EHKDZLRUDOQHNWyUHZDUXQNXMX]DOH*QLHQLHRGQi-

NRW\Q\VUyZQLHVLOQHMDNZ SU]\SDGNXX]DOH*QLHQLDRGNRNDLQ\F]\KHUo-
iny.

5yZQLH* ZLDWRZD 2UJDQL]DFMD =GURZLD X]QDáD W\WR ]D VXEVWDQFM  Z\ZRáXMF

uzale

*QLHQLHMX*Z 1975 r. (13, 16).

']LDáDQLHP QLNRW\Q\ V REM WH ZV]\VWNLH QDU]G\ ZOLF]DMF Z WR UyZQLH* WDNLH

Z\*V]HF]\QQRFLPy]JXMDNP\OHQLHQDVWUyMVSUDZQRüXP\VáRZD1LNRW\QDPD

G]LDáDQLHSV\FKRDNW\ZXMFHZSá\ZDMFQDQDVWUyMLRGF]XFLDRUD]G]LDáDQLHHXIRU\]u-

MFH SRGREQH GR RSLDWyZ L DONRKROX %UDN QLNRW\Q\ MHVW SU]\NUR RGF]XZDQ\ SU]H]

SDODF]D X]DOH*QLHQLHSV\FKRORJLF]QH 3RQDGWRSRGREQLHMDNZSU]\SDGNXG]LDáDQLD

LQQ\FKOHNyZZ\ZRáXMF\FKX]DOH*QLHQLHF]\QQRüXNáDGXQHUZRZHJR]RVWDMH]PLe-

QLRQDSU]\VWRVRZDQDGRG]LDáDQLDQLNRW\Q\L ]DEXU]DVL JG\MHM]DEUDNQLH X]DOH*
nienie farmakologiczne) (9, 11, 13).

8]DOH*QLHQLH RG QLNRW\Q\ MHVW ]ZL]DQH ] SRZVWDQLHP WROHUDQFML RUD] REMDZDPL

odstawieni

D7ROHUDQFMDSROHJDQDSRGDZDQLXFRUD]ZL NV]\FKGDZHNGODRWU]\PDQLD

WDNLHJR VDPHJR HIHNWX -HVW WR VSRZRGRZDQH ]ZL NV]HQLHP DNW\ZQRFL HQ]\PyZ

NWyUHPHWDEROL]XMQLNRW\Q  WROHUDQFMDIDUPDNRNLQHW\F]QD RUD]FRZD*QLHMV]HSU]y-

VWRVRZDQLHP XNáDGX QHUZRZHJR SRSU]H] ]PLDQ  OLF]E\ UHFHSWRUyZ GOD QLNRW\Q\ GR

]DFKRZDQLDSUDZLGáRZHMF]\QQRFLWHJRXNáDGX WROHUDQFMDIDUPDNRG\QDPLF]QD *G\

GRMG]LHMX*GRZ\WZRU]HQLDWROHUDQFMLIDUPDNRG\QDPLF]QHMRGVWDZLHQLHOXE]PQLHj-
szenie poziomu nikotyny doprowadza do objawów odstawienia (1, 21).




Objawy odstawienia nikotyny

=DSU]HVWDQLHSDOHQLDZL*HVL ]SRZVWDQLHPVXELHNW\ZQ\FKL obiektywnych obja-

ZyZRGVWDZLHQLDQLNRW\Q\2EMDZ\VXELHNW\ZQHWRJáyGSDSLHURVDZ]URVWQDSL FLD

QLHSRNyM QDGPLHUQD QHUZRZRü DJUHVMD GHSUHVMD WUXGQRFL ] NRQFHQWUDFM XZDJL

QDGPLHUQD VHQQRü OXE EH]VHQQRü Z]URVW áDNQLHQLD 'R REMDZyZ RELHNW\ZQ\FK

NWyUH PR*QD ]EDGDü QDOH* ]PLDQ\ Z ]DSLVLH (.* VSDGNL FLQLHQLD W WQLF]HJR

]ZROQLHQLH F]\QQRFL VHUFD VSDGHN SR]LRPX NRUW\]ROX NDWHcholamin, wzrost masy

FLDáD ]DEXU]HQLD VQX XZDJL L SDPL FL 2EMDZ\ WH V QDMEDUG]LHM Z\UD*RQH Z FLJX

SLHUZV]HJRPLHVLFDD QDVW SQLHVWRSQLRZRXVW SXMFKRFLD*FK ü]DSDOHQLDSDSLHUo-

VD F] VWR SRMDZLD VL  SR ZLHOX PLHVLFDFK D QDZHW ODWDFK RG ]DSU]HVWania palenia i

PR*HGoSURZDG]LüGRSRZURWXGRQDáRJX  

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

328

']LDáDQLHQLNRW\Q\

&KROLQHUJLF]QHUHFHSWRU\QLNRW\QRZH1Z\VW SXMZ]ZRMDFKXNáDGXDXWRQRPLFz-

QHJRZSá\WFHPRWRU\F]QHMRUD]RXQ5HFHSWRU\PXVNDU\QRZH0L nikotynowe N,
centraln

HJR XNáDGX QHUZRZHJR V QLHUyZQRPLHUQLH UR]PLHV]F]RQH Z Uy*Q\FK F] 

FLDFKPy]JX/LF]EDUHFHSWRUyZ0MHVW-NURWQLHZL NV]DRGOLF]E\UHFHSWRUyZ1

7HRVWDWQLH]QDMGXMVL ZKLSRNDPSLHSRGZ]JyU]XWZRU]HVLDWNRZDW\PRUD]NRU]H
mózgowej (13).

Z recepto

UDPL Z ]ZRMDFK DXWRQRPLF]Q\FK ]ZL]DQ\ MHVW V]\ENL SRWHQFMDá SREu-

dzeniowy pozazwojowy. Presynaptyczne receptory nikotynowe w neuronach adrener-

JLF]Q\FK]ZL]DQHV]XZDOQLDQLHPQRUDGUHQDOLQ\5HFHSWRU\W\SX1QLHVSRZL]a-
ne z cyklicznymi nukleotydami. Pobudzenie tych receptorów prowadzi do reakcji

Z\ELyUF]\FKREDUG]RNUyWNLPF]DVLHXWDMHQLDFRGRZRG]LEUDNXRJQLZÄSRUHGQLFK´

W\SXF$03OXEF*03:L*VL RQHEH]SRUHGQLR]NDQDáHPVRGRZ\PLLFKSREu-

G]HQLHQDVLODÄDNW\ZDFM ´VRGRZ  

0DáHGDZNLQLNRW\Q\MDNLHGRVWDMVL GRNUZLSRZ\SDOHQLXSDSLHURVDSREXG]DM

receptory cholinergiczne N w zwojach autonomicznych i w rdzeniu nadnerczy.

:XNáDG]LHZVSyáF]XOQ\PLQDGQHUF]RZ\PZ\ZRáXMHWRV\PSDW\NRWRQL LNDWHFKROa-
mi

QHPL   

2URGNRZH G]LDáDQLH QLNRW\Q\ PR*H E\ü RGF]XZDQH MDNR PLáH SREXG]HQLH OXE

XVSRNRMHQLHZ]DOH*QRFLRGLQG\ZLGXDOQ\FKVNáRQQRFLLVWDQXHPRFMRQDOQHJRSDOa-

F]D:RNUHVLHDEVW\QHQFMLQLNRW\QRZHMRSUyF]EUDNXRURGNRZHJRG]LDáDQLDQLNRWy-

Q\SDODF]PR*HQLHSU]\MHPQLHRGF]XZDüErak krótkich okresów hiperglikemii indu-
kowanych przez wyrzut adrenaliny z nadnerczy po wypaleniu papierosa (13, 17, 22).

:UDFDMF GR G]LDáDQLD RURGNRZHJR QLNRW\QD QDVLOD Z\G]LHODQLH GRSDPLQ\

w

MGU]H SyáOH*F\P ]ZL NV]D Z\áDGRZDQLD NRPyUHN GRSDPLQHUJLF]nych w F] FL

EU]XV]QHMQDNU\ZNLLSUDZGRSRGREQLHWDN*HZNRU]HSU]HGF]RáRZHM3URFHVWHQZL
zano z mechanizmami pobudzania lub nagrody. W warunkach fizjologicznych dopa-

PLQD Z\G]LHOD VL  Z W\P PLHMVFX Z ID]LH RF]HNLZDQLD ]DUyZQR QD VSR*\FLH SRNDr-
mów, jak i

]DFKRZDQLDVHNVXDOQH3UDZGRSRGREQLHSHáQLURO PRW\ZDF\MQOXESREu-

G]DMFGRWHJRW\SX]DFKRZD.RPyUNLGRSDPLQHUJLF]QHF] FLEU]XV]QHMQDNU\ZNL

RWU]\PXMERG(FHSREXG]DMFH] NRU\SU]HGF]RáRZHM1LHNWyUHZ\QLNLEDGDZVND]u-

M*HZVFKL]RIUHQLLXSROHG]RQDMHVWZáDQLHDNW\ZQRüNRU\SU]HGF]RáRZHMFRáF]\

VL ] REMDZDPLXE\WNRZ\PL=UHGXNRZDQ\QDS GL]RERM WQLHQLHFKRU\FKQDVFKL]o-

IUHQL  PRJ E\ü VNXWNLHP REQL*HQLD DNW\ZQRFL RURGND QDJURG\ :\GDMH VL  *H

SU]\QDMPQLHMF] FLRZRQDGX*\ZDQLHQLNRW\Q\SU]H]FKRU\FKQDVFKL]RIUHQL Zynika

]XZDOQLDQLDSU]H]QLGRSDPLQ\ZMGU]HSyáOH*F\P0R*OLZH*HWHQVDPPHFKa-

QL]PSURZDG]LGRQDGPLHUQHJRSDOHQLDSU]H]FKRU\FKQDGHSUHVM $QDORJLF]QLHG]La-

áDM SU]HZOHNOH SRGDZDQH OHNL SU]HFLZGHSUHV\MQH UyZQLH* ]ZL NV]DM Z\G]LHOanie

GRSDPLQ\ Z RURGNX QDJURG\ Z MGU]H SyáOH*F\P ']LDáDQLH QLNRW\Q\ MHVW MHGQDN

]QDF]QLHV]HUV]HWDN*H]ZL NV]DRQDDNW\ZQRüDGUHQHUJLF]QZPLHMVFXVLQDZ\PL

]PLHQLDREUyWVHURWRQLQ\ZRXQ2EDWHG]LDáDQLDPRJVSU]\MDüSRSUDZLH nastroju.

6W\PXODFMDFKROLQHUJLF]Q\FKUHFHSWRUyZZRXQWáXPDF]\URO MDNSDOHQLHW\WRQLX
odgrywa w chorobie, czy zespole Parkinsona, w chorobie Alzheimera oraz poprawie
funkcji poznawczych (10, 13).

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

329

2EHFQLH PyZL VL  WDN*H R SHZQ\FK SRWHQFMDOQ\FK NRU]ystnych mechanizmach

G]LDáania nikotyny w organizmie.

1DOH*GRQLFK $QW\HVWURJHQRZ\PDMF\ZSá\ZQD]DFKRURZDOQRüPLQQD

ZáyNQLDNRPL QLDNDPDFLF\L HQGRPHWULR] 0HFKDQL]PWHQQLHMHVWGRNRFDSR]Qa-

Q\ %\ü PR*H LVWQLHMH EH]SRUHGQL WRNV\F]Q\ ZSá\Z QD S FKHU]\NL MDMQLNRZH OXE

Z\VW SXM ]DNáyFHQLD QD RVL SU]\VDGND Py]JRZD – XNáDG KRUPRQyZ SáFLRZ\FK

 +DPRZDQLHV\QWH]\SURVWDJODQG\QLRGG]LDá\ZDQLHZWHQVSRVyEQDXNáDGLPPu-

QRORJLF]Q\RGJU\ZDURO PLQZRFKURQQ\PZSá\ZLHQD]DEXU]HQLDFLQLHQLDW WQi-

F]HJRNUZLZFL*\-HGQDNDE\X]\VNDüWHJRW\SXNRU]\VWQHHIHNW\WU]HEDOLF]\üVL ]

RGSRZLHGQLRZ\VRNLPLNRV]WDPLSDOHQLDW\WRQLX7DNZáDQLHPHFKDQL]PDQW\HVWUo-

JHQRZ\]ZL]DQ\]QLNRW\QSRGQRVLU\]\NRSDWRORJLF]Q\FK]áDPDNRFLZVNXWHN
os

WHRSRUR]\DKDPRZDQLHV\QWH]\SURVWDJODQG\QWRPLQZSá\ZSDOHQLDW\WRQLXQD

FKRURE\QDF]\NUZLRQRQ\FK

Metody diagnostyczne

Test motywacji do zaprzestania palenia wg Schneider

3RPLDUPRW\ZDFMLGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLD]DSRPRFWHVWXGU6FKQHLGHU

Diag

QR]DJRWRZRFL PRW\ZDFML SDFMHQWDGR]HUZDQLD]QDáRJLHPSDOHQLDW\WRQLX

VWDQRZL SLHUZV]\ NURN Z SRGM W\P OHF]HQLX RGZ\NRZ\P 'R SRPLDUX PRW\ZDFML

]DSU]HVWDQLDSDOHQLDW\WRQLXVáX*\WHVWRSUDFRZDQ\SU]H]GU1LQ\6FKQHLGHU]8QLZHr-
sytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. Normalizacji testów do warunków polskich

GRNRQDQRZ=DNáDG]LH(SLGHPLRORJLLL3UHZHQFML1RZRWZRUyZ&HQWUXP2QNRORJLL–

,QVW\WXWXZ:DUV]DZLH6NáDGDVL RQ]UyZQRZD*Q\FKS\WDQDNWyUHPR*QDRd-

SRZLHG]LHüWZLHUG]FROXESU]HF]FR:WHFLHEDGDVL GHNODURZDQFK üSDFMHQWDGR

U]XFHQLD SDOHQLD MHJR GRZLDGF]HQLD Z W\P ]DNUHVLH PRW\Z\ WHM GHF\]MLZLHG] R

QDZ\NDFK ]ZL]DQ\FK ] SDOHQLHP PHWRGDFK WHUDSLL RGZ\NRZHM L REMDZDFK ]HVSRáX

DEVW\QHQF\MQHJRPR*OLZRFLZVSDUFLDVSRáHF]QHJRZRNUHsie abstynencji, zadowole-

QLH]SUDF\LWU\EX*\FLD

Test Schneider

Pytanie

Odpowiedzi

1.

&]\FKFHV]U]XFLüSDOHQLHW\WRQLX" Tak

Nie

2.

&]\GHF\GXMHV]VL QDWRGODVLHELHVDPHJR

SRGNUHO7DN F]\GODNRJRLQQHJRQSGODURG]LQ\LWS SRd-

NUHO1LH "

Tak Nie

3.

&]\SRGHMPRZDáH D SUyE\U]XFHQLDSDOHQLD" Tak

Nie

4.

&]\RULHQWXMHV]VL ZMDNLFKV\WXDFMDFKSDOLV]QDMF] FLHM" Tak Nie

5.

&]\ZLHV]GODF]HJRSDOLV]W\WR" Tak

Nie

6. Cz

\PRJáDE\ PyJáE\ OLF]\üQDSRPRFURG]LQ\SU]\MDFLyá

LWSJG\E\FKFLDáD FKFLDá U]XFLüSDOHQLH"

Tak Nie

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

330

7.

&]\F]áRQNRZLHWZRMHMURG]LQ\VRVREDPLQLHSDOF\PL" Tak Nie

8.

&]\ZPLHMVFXZNWyU\PSUDFXMHV]QLHSDOLVL W\WRQLX" Tak

Nie

9. Czy jes

WH]DGRZRORQ\]HVZRMHMSUDF\LWU\EX*\FLD" Tak

Nie

10.

&]\RULHQWXMHV]VL JG]LHLZMDNLVSRVyEV]XNDüSRPRF\

JG\E\PLDá PLDáD SUREOHP\]XWU]\PDQLHPDEVW\QHQFML"

Tak Nie

11.

&]\ZLHV]QDMDNLHSRNXV\LWUXGQRFLE G]LHV]QDUD*RQ\ D 
w okresie abstynencji?

Tak Nie

12.

&]\ZLHV]ZMDNLVSRVyEVDPHPXVRELHSRUDG]LüZV\WXDFMDFK
kryzysowych?

Tak Nie

,QWHUSUHWDFMDZ\QLNyZWHVWXGU6FKQHLGHUL]ZL]DQH]W\P]DOHFHQLD

3RPLDUXPRW\ZDFMLGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLDGRNRQXMHVL SRSU]H]SRGVXPRZDQLH

wszystkich udzielonych przez pacjenta odpowiedzi „Tak” i osobno podsumowania
odpowiedzi „Nie”.

-H*HOL VXPD XG]LHORQ\FK SU]H] SDFMHQWD RGSRZLHG]L Ä7DN´ MHVW Z\*V]D RG VXP\

RGSRZLHG]LÄ1LH´R]QDF]DWR*HXPRW\ZRZDQ\MHVWRQVWRVXQNRZRVLOQLHGR]HUZDQLD

] QDáRJLHP SDOHQLD W\WRQLX 6LáD MHJR PRW\ZDFML ]DOH*\ RG OLF]E\ RGSRZLHG]L W\SX

Ä7DN´ ,P ZL FHM UD]\ QD S\WDQLD WHVWX SDFMHQW RGSRZLDGD WZLHUG]FR W\P ZL NV]D

MHVWMHJRJRWRZRüGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLD1LHR]QDF]DWRMHGQDN*HQLHE G]LHPLDá

*DGQ\FKSUREOHPyZ]ZL]DQ\FK] U]XFHQLHPSDOHQLDQSSRSRMDZLHQLXVL REMDZyZ

]HVSRáXDEVW\QHQF\MQHJR:WHG\QDOH*\PXVL SRPRFZLFKUR]ZL]DQLX

-HOLQDWRPLDVWSDFMHQWF] FLHM]DNUHODáRGSRZLHG(Ä1LH´R]QDF]DWR*HMHJRJo-

WRZRüGR]HUZDQLD]QDáRJLHPQLHMHVW]E\WZ\VRNDLEG(PR*HZRJyOHQLH]GHFy-

GRZDüVL QDSRGM FLHSUyE\]DSU]HVWDQLDSDOHQLDEG(PR*HSRQLHüSRUD*N MX*Z

SLHUZV]\FK GQLDFK DEVW\QHQFML 1DOH*\ JR MHGQDN SU]HNRQDü DE\ QLH UH]\JQRZDá ]

UR]ZD*HQLD GHF\]ML R U]XFHQLX SDOHQLD OXE SRGM FLD WDNLHM SUyE\ Z QDMEOL*V]HM SU]y-

V]áRFL 7U]HED VSUDZG]Lü QD NWyUH S\WDQLD SDFMHQW XG]LHOLá RGSRZLHG]L SU]HF]FHM L

]DSURSRQRZDü PX DE\ VSUyERZDá UR]ZL]Dü VZRMH SUREOHP\ 3RUyG SRZRGyZ Qi-
skiej motywacji pacjenta do zaprzestania palenia jest niewiara pacje

QWDZVNXWHF]QRü

OHF]HQLDRGZ\NRZHJREUDNZLHG]\RPHWRGDFKOHF]HQLDQLHFK üGR]PLDQ\VZRLFK

QDZ\NyZRUD]EUDNSRPRF\LZVSDUFLD]HVWURQ\RVyEQDMEOL*V]\FK

7HVWX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\ZJ)DJHVWU|PD
&KDUDNWHU\VW\ND.ZHVWLRQDULXV]D8]DOH*QLHQLDRG1ikotyny.

7HVW)DJHVWU|PDMHVWNZHVWLRQDULXV]RZPHWRGEDGDQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

6áX*\ RQ SU]HGH ZV]\VWNLP GR SRPLDUX IDUPDNRJHQQHJR VNáDGQLND X]DOH*QLHQLD RG

QLNRW\Q\RGSRZLDGDMFQDS\WDQLHF]\SDFMHQWMHVWX]DOH*QLRQ\DZPQLHMV]\P]a-
kresie,

MDNLMHVWSR]LRPWHJRX]DOH*QLHQLD.ZHVWLRQDULXV]VNáDGDVL ]Z\VNDORZa-

Q\FK ZDUWRFLRGGROXERGGR S\WDZVND(QLNRZ\FK]NWyU\FKQDMZL NV]H
znaczenie posiada pytanie o czas zapalenia pierwszego papierosa po przebudzeniu;

MHOLSDODF]VL JDSRSDSLHURVDZFLJXPLQXWSRSU]HEXG]HQLXR]QDF]DWR*HQLHPo-

*HVRELHEH]]DSDOHQLDSDSLHURVDSRUDG]Lü]REMDZDPLJáRGXQLNRW\QRZHJRSRRNUHVLH

DEVW\QHQFMLQRFQHM7DN*HSDOHQLHZL FHMQL*SDSLHURVyZG]LHQQLHGDMHGX*HSUDw-

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

331

GRSRGRELHVWZR *H SDOF\ SDFMHQW MHVW RVRE X]DOH*QLRQ RG QLNRW\Q\ : kwestio-

QDULXV]X]DNáDGDVL *HX]DOH*QLHQLHRGQLNRW\Q\MHVW]MDZLVNLHP]áR*RQ\PLMHG\QLH

]EDGDQLHFRQDMPQLHMNLONXVLOQLH]QLPVNRUHORZDQ\FKZVND(QLNyZSR]ZROLGRNRQDü

WUDIQHJRSRPLDUXWDNZL FZFHOXRFHQ\X]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\QDOH*\XZ]JO GQLü

RGSRZLHG]LQDZV]\VWNLHS\WDQLDNZHVWLRQDULXV]D:FHOXRFHQ\X]DOH*QLHQLDQDOH*\

GRNRQDüSRGVXPRZDQLDZDUWRFLVNDOLSU]\SLVDQ\FKGDQ\PRGSRZLedziom.

7HVWX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\ZJ)DJHVWU|PD

Pytanie

2GSRZLHG( Punkty

1.

Jak szybko po przebudzeniu zapala pani (pan)
pierwszego papierosa?

Do 5 minut
6-30 minut
po 60 minutach

3
2
1

2.

&]\PDSDQL SDQ WUXGQRFL]SRZVWU]\PDQLHPVL 
od palenia w miejscach, gdzie to jest zakazane?

Tak
Nie

1
0

3. Z

którego papierosa jest pani (panu) najtrudniej

zre

]\JQRZDü"

Z pierwszego rano
=ND*GHJRLQQHJR

4.

,OHSDSLHURVyZZ\SDODSDQL SDQ ZFLJXGQLD"

10 lub mniej
11 – 20
21 – 30
LZL FHM

0
1
2
3

5.

&]\F] FLHMSDOLSDQL SDQ SDSLHURV\ZFLJXSLHUw-

V]\FKJRG]LQSRSU]HEXG]HQLXQL*ZSR]RVWDáHMF] FL
dnia?

Tak
Nie

1
0

6.

Czy pali pani (pan) papierosy nawet wtedy, gdy jest
SDQL SDQ WDNFKRUD \ *HPXVLOH*HüZáy*NX"

Tak
Nie

1
0

In

WHUSUHWDFMD .ZHVWLRQDULXV]D 8]DOH*QLHQLD ZJ )DJHUVWU|PD L Z\QLNDMFH ] QLHM

zalecenia

=HEUDQLHSRQL*HMSXQNWyZR]QDF]D*HSDFMHQWQLHMHVWSUDZGRSRGREQLHIDUPDNo-

ORJLF]QLHX]DOH*QLRQ\RGQLNRW\Q\DSDOHQLHW\WRQLXMHVWGODQLHJREG(Z\XF]onym,

EG(SV\FKRVSRáHF]QLHJHQHURZDQ\P]DFKRZDQLHP:OHF]HQLXRGZ\NRZ\PSRZLn-

QD Z\VWDUF]\ü VW\PXORZDQD DXWRU\WDW\ZQ SRUDG OHNDUVN VLOQD PRW\ZDFMD L ZROD
zostania abstynentem, skrupulatne wykonanie dobrze zaplanowanego programu samo-
kontroli oraz wsparcie ze strony o

WRF]HQLD)DUPDNRORJLF]QHURGNLRGZ\NRZHZW\P

VXEVW\WXW\QLNRW\Q\QLHE GSUDZGRSRGREQLHSRWU]HEQH

=HEUDQLH  L ZL FHM SXQNWyZ R]QDF]D QDWRPLDVW *H SDFMHQW MHVW SUDZGRSRGREQLH

IDUPDNRORJLF]QLHX]DOH*QLRQ\RGQLNRW\Q\LMDNPXVL Z\GDMHQLHPR*H*\übez pa-

SLHURVD :LHOX SDFMHQWyZ X NWyU\FK LQWHQV\ZQH L GáXJRWUZDáH SDOHQLH SDSLHURVyZ

VWDáR SRZRGHP VFKRU]H OXE REMDZyZ FKRURERWZyUF]\FK SU]H*\ZD SRZD*Q\ G\Oe-

PDWSRQLHZD*FKFLDáRE\]HUZDü]QDáRJLHPDOH]SRZRGXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

QLH PR*H WHJRXF]\QLü1DOH*\UR]ZD*\üF]\ZWDNLPSU]\SDGNXSR]D]DVWRVRZa-

QLHPSRZ\*V]\FKPHWRGOHF]HQLDSDFMHQWRZLQLHQDOH*\SU]HSLVDüURGNyZIDUPDNo-

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

332

ORJLF]Q\FK ]DZLHUDMF\FK QLNRW\Q  QS QLNRW\QRZHM JXP\ GR *XFLD OXE QDVNyUQ\FK

SODVWUyZQLNRW\QRZ\FKDWDN*HLQQ\FKOHNyZ]PQLHMV]DMF\FKREMDZ\]HVSRáXRGVWa-
wienia nikotyny.

/(&=(1,(8=$/()1,(1,$2'1,.27<1<

:OHF]HQLXX]DOH*QLHQLDRGW\WRQLXPR*QDZ\Uy*QLüNLONDPHWRG

– Metody

behawioralne

– Samokontrola

pacjenta

Hipnoza i akupunktura

– Terapia

grupowa

– Leczenie

farmakologiczne

,VWRWQHMHVW*HVWRVRZDQHPHWRG\PDMFKDUDNWHUQLHW\ONRREMDZRZ\OHF]WDN*H

SU]\F]\QRZ\FRáDWZRGRVWU]HFZRGQLHVLHQLXGRWDNJUR(QHMW\WRQLR]DOH*QHMFKRURE\
jak rak krtani, w którym po zastosowaniu radykalnego leczenia onkologicznego i po
z

DSU]HVWDQLXSDOHQLDSDSLHURVyZPR*QDX]yVNDüWUZDáHZ\OHF]HQLH

Metody behawioralne

:L NV]RüW\FKPHWRGRSDUWDMHVWQDWHRULLXZDUXQNRZDQLDOXEWHRULLXF]HQLDVL 

NWyU\FK JáyZQ ]DVDG MHVW RNUHOHQLH ]DFKRZDQLD SU]H] NRQVHNZHQFMH ] QLHJR Zy-

Sá\ZDMFHMHOLZZ\QLNXGDQHJR]DFKRZDQLDQDVW SXMHQLHPLá\VNXWHNWR]DFKRZa-
nie takie jest stopniowo eliminowane. W odniesieniu do palaczy mamy tu do czynie-

QLD ] SRZWDU]DMF\P VL  Z\VW SRZDQLHP GZyFK ]MDZLVN SDOHQLD L MDNLHJR ERG(FD
nieprzyjemnego (awersyjnego).

7DNLH SRáF]HQLH ]MDZLVN SURZDG]L GR ZDUXQNRZHM

UHDNFMLDZHUV\MQHM0HWRGKLVWRU\F]QMHVWVWRVRZDQLHERG(FDHOHNWU\F]QHJR3RGF]DV

OHF]HQLD W PHWRG SDFMHQW SDOL QRUPDOQLH D WHUDSHXWD VWRVXMH ZREHF QLHJR ERG(FH

HOHNWU\F]QH Sá\QFH SU]H] SU]\PRFRZDQH GR VNyU\ HOHNWURG\ 6WRVRZDQH ERG(FH V

QLHSU]\MHPQHSRZLQQ\ZL FZ\ZRá\ZDüXSDFMHQWDUH]\JQDFM ]SDOHQLD,QQPHWo-

GWHJRVDPHJRW\SXMHVWVWRVRZDQLHG\PXW\WRQLRZHJRMDNRERG(FDDZHUV\MQHJRF]\
metoda szybkiego palenia tytoniu. Chodzi tu o uzyskanie b

RG(FD DZHUV\MQHJR SU]\

QDGPLHUQHMLQKDODFMLW\WRQLX0HWRG\WHSR]ZDODMX]\VNDüGRüGREUHZ\QLNLNUyWNo-

WHUPLQRZHQDWRPLDVWUH]XOWDW\RGOHJáHVZWSOLZH0HWRG\WHREHFQLHQLHV]DOecane

]HZ]JO GXQDQDUD*HQLHSDFMHQWDQDQDGPLHUQHLORFLG\PXW\WRQLRwego i zwizane z

W\PZFKáDQLDQLHGX*HMLORFLVXEVWDQFMLWRNV\F]Q\FK  

0HWRG\ SR]\W\ZQHJR Z]PRFQLHQLD SROHJDM QD Uy*QRURGQ\FK VSRVREDFK QDJUa-

dzania pozytywnego zachowania, w tym przypadku niepalenia.

Samokontrola pacjenta

W metodzie tej w

\NRU]\VWXMHVL Uy*QH]GDU]HQLD]ZL]DQH]SDOHQLHP1DSU]y-

NáDG MHOL SDFMHQW ]Z\Ná SDOLü SDSLHURVD SRGF]DV SLFLD NDZ\ F]\ KHUEDW\ SRZLQLHQ

]PLHQLü QDSyM OXE SRU  MHJR NRQVXPSFML =DVWRVXMH Z WHQ VSRVyE SU]HUZDQH MHGQR

RJQLZRQDáRJX,QQZHUVMWHMPHWody jest zakodowanie w ZLDGRPRFLLSRGZLa-

GRPRFLSDODF]D*HSDOLüZROQRW\ONRQDRNUHORQ\V\JQDáSRGDZDQ\SU]H]VSU] *RQH

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

333

]]HJDUHPXU]G]HQLH=DND*G\PUD]HPSDOHQLHáF]\VL ]V\JQDáHPDOLF]EDV\JQa-

áyZ MHVW VWRSQLRZR ]PQLHMV]DQD &HFK FKDUDNWHU\VW\F]Q W\FK PHWRG MHVW ]QDF]Q\

DNW\ZQ\XG]LDáSDODF]DNWyU\ZSURZDG]DGROHF]HQLDVZyMZáDVQ\SURJUDP0HWRGD
samokontroli jest zwykle w trakcie kuracji odwy

NRZHMáF]RQD]LQQ\PL  

7HFKQLNL]PQLHMV]HQLDLORFLZ\SDODQ\FKG]LHQQLHSDSLHURVyZOXEX*\ZDQLHLFKDOH

JDWXQNyZ R ]PQLHMV]RQHM LORFL QLNRW\Q\ RND]Dá\ VL  QLHVNXWHF]QH : przypadku

RJUDQLF]HQLDLORFLOLF]E\SDSLHURVyZND*G\]QLFK]ZL NV]DFK üSDOHQLDDRJUDQi-

F]HQLH ]DZDUWRFL QLNRW\Q\ Z SDSLHURVLH SRZRGXMH ]PLDQ  WHFKQLNL ]DFLJDQLD VL 

G\PHPL]ZL NV]RQELRGRVW pQRüQLNRW\Q\  

Hipnoza i akupunktura

:DUWRü KLSQR]\ Z RG]Z\F]DMDQLX OXG]L RG SDOHQLD MHVW WUXGQR XVWDOLü ] co naj-

mniej kilku powodów:

EDGDQLDQDXNRZHV]áHMMDNRFLERSR]EDZLRQHJUXSNRQWUROQ\FK

– nie ma jednoznaczne

M GHILQLFML KLSQR]\ SRG SRM FLHP KLSQR]\ VWRVXMH VL

PLQUHODNVSRáF]RQ\]VXJHVWLVWDQJá ERNLHJRWUDQVX 

HIHNW\KLSQR]\X]DOH*QLRQHVRGGRZLDGF]HQLDWHUDSHXW\VWDUDQQHMVHOHNFML

SDFMHQWyZLLFKSRGDWQRFLVWRSQLDPRW\ZDFMLSDFMHQWyZLLFKVtopnia podat-

QRFLQDVXJHVWL   

6WGWH*KLSQR]DQLHMHVWSROHFDQPHWRGOHF]HQLDSRGREQLHMDNDNXSXQNWXUDNWó-

UD SUDZGRSRGREQLH G]LDáD SU]H] RJyOQ\ HIHNW ÄSODFHER´ -HOL MHGQDN SDODF] W\WRQLX

GRPDJDVL WHJRURG]DMXOHF]HQLDWRQLHQDOH*\PXJR]DEUDQLDü:DUWRQDGPLHQLü*H

DNXSXQNWXUD EDUG]R RVWDWQLR SRSXODUQD WDN*H L Z 3ROVFH MHVW PHWRG VWRVRZDQ Z

&KLQDFKRGVHWHNODW2VWDWQLRSUyEXMHVL Z\NRU]\VWDüDNXSXQNWXU LLQQHSRFKRGQH
techniki do odzwyczajania palaczy od tytoniu, co – jak

ZVSRPQLDQRZ\*HM–G]LDáD

JáyZQLHZRSDUFLXRHIHNWÄSODFHER´

1LH]PLHQLDWRMHGQDNIDNWX*HURG]DM]DELHJyZRND]XMHVL E\üSRPRFQ\GODZLe-

OXSDFMHQWyZZSU]H]Z\FL *DQLXX]DOH*QLHQLHRGQLNRW\Q\  : odzwycza-janiu

RGQDáRJXSDOHQLDVWRVXMHVL QDNáXZDQLHZGZyFKSXQNWDFKQDNáXFLHQRVDRUD]XFKD

1DNáXFLHQRVDPDSRZRGRZDü]PQLHMV]HQLHSU]HNUZLHQLDXNáDGXRGGHFKRZHJRLZy-

ZRá\ZDüRGUD] GRQLNRW\Q\6W\PXODFMDXFKDPR*HE\üSU]HGáX*RQDSU]H]LPSODQWa-

FM VWDSOHUDFKLUXrgicznego.

Terapia grupowa

N

DMZD*QLHMV]\PLFHFKDPLWHUDSLLJUXSRZHMMHVW]DSHZQLHQLHZ]DMHPQHJRSRSDUFLD

RUD]HOHPHQW\HGXNDFML]GURZRWQHM*UXS\WHUDSHXW\F]QHVWDUDMVL SU]\FLJQüSDOa-

F]\ X]DOH*QLRQ\FK NWyU]\ SRZLQQL PLHü VLOQ PRW\ZDFM  GR ]HUZDQLD ] QDáRJLHP
palenia tytoniu, l

XEPXV]GRNRQDüSHZQHJRZ\VLáNXDE\XF]HVWQLF]\üZNXUVLHRd-

Z\NRZ\P'X*HGRZLDGF]HQLHLWUDG\FMHZZDOFH] QLNRW\QL]PHPPD.RFLyá$d-

ZHQW\VWyZ'QLD6LyGPHJR/HNDU]H]ZL]DQL] W\P.RFLRáHPRSUDFRZDOLW]Z3Uo-

JUDPSL FLXGQLVWRVRZDQ\]GREU\PHIHNWHPWDN*HZ3ROVFH1LHSRGZD*DOQ\PSOu-

VHPWHMPHWRG\MHVWNUyWNRWUZDáRüLSURVWRWD  

3V\FKRWHUDSLD JUXSRZD SRPDJD SDODF]RP SRU]XFLü QDáyJ SRSU]H] QDXN  ]PLDQ\

]DFKRZD =D]Z\F]DM SRGF]DV WHUDSLL JUXSRZHM VWRVXMH VL  WHFKQLNL VNLHURZDQH QD

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

334

wzmocnienie mo

W\ZDFMLRUD]PRQLWRURZDQLDQDáRJX:F]DVLH]DM üJUXSRZ\FKSDOa-

F]HPDMZ\]QDF]RQGDW SRU]XFHQLDQDáRJXLSU]HVWDMSDOLüVWRVXMFWHFKQLN VWRp-

QLRZHJR RJUDQLF]DQLD OLF]E\ Z\SDODQ\FKSDSLHURVyZ$OWHUQDW\ZZ\GDMHVL GX*R

EDUG]LHMVNXWHF]QMHVWQDJáHFDáNRZLWH]DSU]HVWDQLHSDOHQLD]GQLDQDG]LH%DUG]R

LVWRWQ\P HOHPHQWHP WHUDSLL MHVW QDXF]HQLH SDODF]D MDN SRUDG]Lü VRELH ] REMDZDPL

DEVW\QHQFMLRUD]QDXF]HQLHQRZ\FK]DFKRZDZUy*Q\FKV\WXDFMDFK*\FLRZ\FKEH]

NRQLHF]QRFL ]DSDODQLD SDSLHURVD 6]F]HJyOQ\ QDFLVN NáDG]LH VL  QD XZLDGRPLHQLH

RVRELH SDOFHM F]\QQLNyZ L V\WXDFML Z\ZRáXMF\FK RGUXFK SDOHQLD RUD] XWU]\PDQLH
niepalenia przez opanowanie technik odmawiania zapalenia papierosa. W czasie tera-

SLLJUXSRZHMVWRVXMHVL UyZQLH*WHFKQLNLUHODNVDF\MQH:L NV]RüSURJUDPyZJUXSo-
wych stosuje wiele metod behawioralnych z zastosowaniem elementów awersyjnych
(20). Zastosowanie wielu metod behawioralnych w programie odzwyczajania od pale-

QLD]ZL NV]DMHJRHIHNW\ZQRü

Leczenie farmakologiczne

Farmakologicz

QHOHF]HQLH]DOH*QRFLW\WRQLRZHMSRG*DZNLONXNLHUXQNDFK:No-

OHMQRFLKLVWRU\F]QHMVWR

stosowanie pochodnych lobeliny,

stosowanie tzw. produktów naturalnych,

VWRVRZDQLHOHNyZWUDQNZLOL]XMF\FK

substytucyjna terapia nikotynowa,

– stosowanie

buprionu,

:L NV]RüPHWRGIDUPDNRORJLF]Q\FKPDFKDUDNWHUREMDZRZ\DQLHSU]\F]\QRZ\

LVáX*\JáyZQLH]áDJRG]HQLXREMDZyZ]ZL]DQ\FK]U]XFHQLHPQDáRJXSDOHQLDW\WRQLX
(7, 8, 24).

/REHOLQDE GFDDONDORLGHPZ\L]RORZDQ\P]HVWURLF]NLUR]G WHM Lobelia infalta)

jest an

DORJLHP QLNRW\Q\ Z\ND]XMH ZLHOH G]LDáD DQDORJLF]Q\FK ] QLNRW\Q 0LPR

GX*HM LORFL SXEOLNDFML QD WHQ WHPDW QLH XGDáR VL  GRWG GRZLHü MHM VNXWHF]QRFL Z

WHUDSLLDQW\QLNRW\QRZHMDMHMHIHNWMHVWSRUyZQ\ZDQ\]SODFHER2EHFQLHWUZDMSUyE\
stosowania inn

\FKDQDORJyZQLNRW\Q\FRE\üPR*HGRSURZDG]LGRZSURZDG]HQLDGR

WHUDSLL QRZ\FK VXEVWDQFML G]LDáDMF\FK QD UHFHSWRU\ 1-cholinergiczne, czyli nikoty-

QRZHV]F]HJyOQLHZPy]JXSRZLQQRWR]PQLHMV]\üREMDZ\DEVW\QHQFMLQLNRW\QRZHM
bez stosowania nikotyny.

W te

UDSLLDQW\QLNRW\QRZHMVWRVXMHVL UyZQLH*W]ZSURGXNW\QDWXUDOQHSUHSDUDW\

]LRáRZH L LQQH PDMFH SRPDJDü SDOF\P SU]HáDPDü SRWU]HE  ]DSDOHQLD SDSLHURVD

]PQLHMV]\üQDSL FLHQHUZRZHRGZLH*\üMDP XVWQ]ZL NV]\üVW *HQLHJOXNR]\Z
organizmie i zmniejsz

\üDSHW\W-HGQ\P]WDNLFKSUHSDUDWyZGRVW SQ\FKZ3ROVFHMHVW

7$%$&2))]DZLHUDMF\Z\FLJL]JXDUDQ\L SL FLRUQLNDROHMNLDQ\*RZ\LPL WRZ\

RUD] JOXNR]  3UHSDUDW WHQ XáDWZLD RG]Z\F]DMHQLH VL  RG SDOHQLD W\WRQLX QD GURG]H

]DEXU]DQLDRGF]Xü]P\VáRZ\FK]ZL]DQ\FK]SDOHQLHPLRGG]LDá\ZDQLDQDRURGNRZ\

XNáDGQHUZRZ\*DUEQLNL]DZDUWHZZ\FLJX]NáF]DSL FLRUQLNDG]LDáDMFQDEáRQ 

OX]RZMDP\XVWQHM]PLHQLDMVSRVyERGF]XZDQLDVPDNXDROHMHNPL WRZ\]PLHQLD

VPDN G\PX W\WRQLRZHJR SVXMF SU]\MHPQH GR]QDQLD Z\VW SXMFH Z F]DVLH SDOHQLD

*DUEQLNL ]DZDUWH Z Z\FLJX ] JXDUDQ\ L ] SL FLRUQLND G]LDáDMF QD EáRQ  OX]RZ

*RáGNDLMHOLW]PQLHMV]DMáDNQLHQLH Z]URVWáDNQLHQLDMHVWMHGQ\P]REMDZyZ]DSU]e-

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

335

VWDQLDSDOHQLD DNRIHLQD]DZDUWDZZ\FLJX]JXDUDQ\SREXG]DF]\QQRüRURGNo-

ZHJR XNáDGX QHUZRZHJR ]PQLHMV]D VHQQRü SREXG]D RURGHN RGGHFKRZ\ RVáDELD

RGF]XZDQLH ]P F]HQLD SRSUDZLD UHIOHNV SRZRGXMF EDUG]LHM HIHNW\ZQH L V]\ENLH
kojarzenie.

:WHUDSLLDQW\QLNRW\QRZHMVWRVXMHVL UyZQLH*OHNLDQNVMROLW\F]QH Wrankwilizuj

FH G]LDáDMFHREMDZRZRLáDJRG]FHREMDZ\DEVW\QHQFML QDSL FLHL]GHQHUZRZDQLH 

1DOH*\MHGQDNSDPL WDü*HMHVWWRW\ONROHF]HQLHREMDZRZHE GFHHOHPHQWHPOHF]e-
nia kompleksowego.

1LNRW\QRZDWHUDSLD]DVW SF]D 17=

-HGQ\P]ZD*QLHMV]\FKRVLJQL üZOHF]HQLXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\E\áRZSUo-

ZDG]HQLHSRGNRQLHFODWVLHGHPG]LHVLW\FKQLNRW\QRZHMWHUDSLL]aVW SF]HM

=DáR*HQLHPWHUDSLL]DVW SF]HMMHVWGRVWDUF]HQLHGRRUJDQL]PXX]DOH*QLRQHJRSDOa-

F]DQLNRW\Q\ZGDZFHNRQWURORZDQHMDE\]PQLHMV]\üREMDZ\DEVW\QHQFMLLSR]ZROLü

PXVNRQFHQWURZDüVL QD]PLDQLH]DFKRZDL QDXF]HQLXVL *\FLDEH]X*\ZDQLDSDSLe-
rosów.

3RZVWDQLHX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\MHVWFLOH]ZL]DQH]SR]LRPHPQLNRW\Q\RUD]

MHM JáyZQHJR PHWDEROLWX Z VXURZLF\ NUZL – NRW\QLQ\ UHGQLH VW *HQLH NRW\QLQ\ Z

VXURZLF\SDODF]DX]DOH*QLRQHJR–SDOFHJRRNV]WSDSLHURVyZG]LHQQLHZ\QRVL

QJPO QDWRPLDVW RVyE QLHX]DOH*QLRQ\FK SDOF\FK GR  SDSLHURVyZ G]LHQQLH  –

VW *HQLHWRZ\QRVLRN-QJPO7 ZDUWRüNRW\QLQ\X]QDQR]DJUDQLF Z\]QDF]a-

MFSUyJIL]\F]QHJRX]DOH*QLHQLD  

3U]HG]DSLVDQLHPOHF]HQLD]DVW SF]HJR]DSRPRFQLNRW\Q\QDOH*\RNUHOLüZLHl-

NRüX]DOH*QLHQLD0R*QDWR]URELüQLHLQZD]\MQLH–]DSRPRFNZHVWLRQDULXV]D)DJe-

UVWU|PD .ZHVWLRQDULXV] QD SRGVWDZLH  S\WD VWRSQLXMH ZLHONRü X]DOH*QLHQLD 6Wo-

SLHX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\RNUHODQ\]DSRPRFNZHVWLRQDULXV]DZ\ND]XMHFLVá

NRUHODFM ]ZLHONRFLX]DOH*QLHQLDZ\ND]DQ]DSRPRFSRPLDUXVW *HQLDQLNRW\Q\

OXEMHMPHWDEROLWyZZVXURZLF\NUZL=DND*GRGSRZLHG(PR*QDRWU]\PDü-2 punk-

WyZ -H*HOL RJyOQD VXPD SXQNWyZ Z\QLHVLH  L ZL FHM QDOH*\ ]DVWRVRZDü OHF]HQLH

]DVW SF]H  

Kwestionariusz tolerancji nikotyny wg Fagerströma

Pytania

Odpowiedzi

Punkty

1.

Po jakim czasie po przebudzeniu zapalasz papierosa? Do 30 min.

Po 30 min.

1
0

2.

&]\WUXGQRMHVW&LSRZVWU]\PDüVL RGSDOHQLD
w miejscach publicznych, gdzie jest to zabronione?

Tak
Nie

1
0

3. Z

którego papierosa jest Ci najtrudniej zrezygno

ZDü" Z

pierwszego

=ND*GHJRLQQHJR

1
0

4. Ile

papierosów wypalasz dziennie?

0QLHMQL*
16 – 25
ponad 26

0
1
2

5.

&]\Z\SDODV]ZL FHMSDSLHURVyZUDQRQL*ZSR]RVWa-

áHMF] FLGQLD"

Tak
Nie

1
0

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

336

6.

Czy palisz podczas choroby?

Tak
Nie

1
0

7.

&]\VPDNXM&LSDSLerosy „lekkie” czy „mocne”?

„lekkie”
„mocne”

0
1

8.

&]\]DFLJDV]VL G\PHP"

Nigdy
Czasem
Zawsze

0
1
2

6723,(8=$/()1,(1,$2'1,.27<1<

RAZEM

niski
UHdni
wysoki

0 do 4

5 do 8

9 do 11

Przy braku kwestionariusza Fa

JHUVWU|PDZ\VWDUF]\]DGDüWU]\S\WDQLDNWyUHPDM

WDNVDPVZRLVWRüMDNFDá\NZHVWLRQDULXV]

&]\]DSDODV]SLHUZV]HJRSDSLHURVDZFLJXPLQXWSRREXG]HQLX"

&]\Z\SDODV]ZL FHMSDSLHURVyZZFLJXSLHUZV]HMF] FLGQLD"
3. Czy wypalasz ponad 25 papierosów dziennie?

3R]\W\ZQDRGSRZLHG(QDS\WDQLDZLDGF]\RIL]\F]Q\PX]DOH*QLHQLXRGQLNRWy-

Q\LZVND]XMH]DVDGQRüOHF]HQLD]DVW SF]HJR

3DODF]HSDOF\QLHZLHOHSDSLHURVyZ SDSLHURVQDJRG]LQ SRPLQXWDFKPDM

JZDáWRZQ\Z]URVWSR]LRPXQLNRW\Q\ZHNUZLNWyUDSRSU]H]G]LDáDQLHQD&81wy-

ZLHUDSR]\W\ZQHSU]\MHPQHGODSDODF]DG]LDáDQLH– uspokojenie, pobudzenie, przyjem-

QRüOHSV]DNRQFHQWUDFM :FLJXGQLDSR]LRPQLNRW\Q\ZHNUZLVWRSQLRZRZ]UDVWD

DOHND*G\Z\SDORQ\SDSLHURVSRZRGXMHQDJá\Z]URVW poziomu nikotyny we krwi. Pa-

ODF]H Z\SDODMF\ RNRáR  SDSLHURVyZ QD JRG]LQ  QLH RGF]XZDM QDJá\FK Z]URVWyZ

SR]LRPX QLNRW\Q\ DOH MHM VWRSQLRZ\ Z]URVW SRWU]HEQ\ GR SUDZLGáRZHJR G]LDáDQLD

RUJDQL]PX0LPR*HWDNLSDODF]QLHRGF]XZDV]F]HJyOQHMSU]\MHPQRFL]wypalenia

SDSLHURVDWRQDJáH]DSU]HVWDQLHGRVWDUF]DQLDQLNRW\Q\GRRUJDQL]PXRGF]XZDQHMHVW

MDNRSU]\NUHREMDZ\RGVWDZLHQLD'ODXQLNQL FLDW\FKREMDZyZNWyUHF] VWRSRZRGu-

MQDZUyWGRQDáRJXZSLHUZV]\PRNUHVLHSR]DSU]HVWDQLXSDOHQLDVWRVXMHVL substy-

WXFM QLNRW\Q\SRGDMFSUHSDUDW\QLNRW\Q\ZSRVWDFLJXP\GR*XFLDSODVWUyZGRVWDUF]a-

MF\FKQLNRW\Q SU]H]VNyUQLHDRVWDWQLRUyZQLH*]DSRPRFUR]S\ODF]DGRQRVDLLQKa-

ODWRUD : 3ROVFH GRVW SQH V JXP\ ]DZLHUDMFH QLNRW\Q  RUD] SODVWU\ XZDOQLDMFH
nikot

\Q  Z FLJX -JRG]LQ DOER SU]H] FDá GRE  =DOHFDMF SDODF]RP WH OHNL QDOH*\

SRGNUHOLü*HQLHMHVWWRFXGRZQ\OHNNWyU\E G]LHG]LDáDáEH]Z\VLáNX]LFKVWURQ\  

3RQLHZD* SU]\ VWRVRZDQLX QLNRW\QRZHM WHUDSLL ]DVW SF]HM – substytucja nikotyny

za pomoc

JXP\F]\SODVWUDSRZRGXMHRVLJQL FLHQL*V]\FKSR]LRPyZQLNRW\Q\ZH

krwi – palacz nie odczuwa takiego zadowolenia, jak przy paleniu papierosów. Obie te

IRUP\ WHUDSLL ]DSRELHJDM MHG\QLH RGF]XZDQLX JáRGX QLNRW\QRZHJR L Z\VW SRZDQLX
przykrych objawów odstawienia.

Ustalono za sukces terapii odwykowej zaprzestanie palenia przez przynajmniej je-

GHQURN3U]HSURZDG]RQRZLHOHEDGDQDGVNXWHF]QRFLWHUDSLL]DVW SF]HM]DSRPRF

JXP\RUD]]DSRPRFSODVWUyZ]DZLHUDMF\FKQLNRW\Q  JUXSDNRQWUROQDRWU]\P\ZDáD

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

337

place

ER 1DSRGVWDZLHEDGDVWZLHUG]RQR*HWDIRUPDWHUDSLLZSRUyZQDQLX]SODFe-

ER]ZL NV]DGZXNURWQLHOLF]E SDODF]\NWyU\PXGDáRVL ]DSU]HVWDüSDOHQLD3U]HSUo-

ZDG]RQREDGDQLDSRUyZQDZF]HNWyUHZ\ND]XM*HWHUDSLD]DVW SF]DZ\ND]XMHZL k-

V]VNXWHF]QRüXRVyENWyUHVDPH]JáDV]DMVL GROHNDU]DZSRUyZQDQLX] osobami
kierowanymi na leczenie.

: SRáF]HQLX ] GRNáDGQLH RSUDFRZDQ\P SURJUDPHP RGZ\NRZ\P REHMPXMF\P

wsparcie psychologiczne i odpowiednie metody terapii behawioralnej, NTZ wydaje

VL VNXWHF]QPHWRGWHUDSLL:\ND]DQR*H17=]ZL NV]DSUDZGRSRGRELHVWZR]a-
przestania palenia, niekiedy wielokrotnie w porównaniu z innymi farmaceutykami lub

PHWRGDPLG]LDáDMF\PLMDNSODFHER:\QLNLEDGDZLDGF]WH**HUyZQRF]HVQHVWo-

VRZDQLHJXP\GR*XFLDLSODVWUyZSR]ZDODQD]ZL NV]HQLHRGVHWNDRVyEZ\OHF]RQ\FK

]QDáRJX:SURZDG]HQLHGRX*\WNXQRZ\FKSUHSDUDWyZQLNRW\QRZ\VSUD\GRQRVD

WDEOHWNL LQKDODWRU\ PR*H E\ü QDG]LHM QD VNXWHF]Q IRUP  OHF]HQLD X RVyE Já ERNR

X]DOH*QLRQ\FK

Wprowadzono w ostatnich latach

GR OHF]HQLD X]DOH*QLHQLD RG W\WRQLX – preparat

EXSULRQ %XSULRQ MHVW DPLQRNHWRQHP G]LDáDMF\P IDUPDNRORJLF]QLH SRSU]H] XNáDG

DGUHQHUJLF]Q\ L GRSDPLQHUJLF]Q\ SUDNW\F]QLH SR]EDZLRQ\ ZáDFLZRFL QDVHQQ\FK

G]LDáDQLHSR*GDQ\FK]HVWURQ\XNáDGXNU*HQLDL zaEXU]DMF\FKF]\QQRFLVHNVXDOQH
W 1997 roku preparat chlorowodorku buprionu o

SU]HGáX*RQ\PG]LDáDQLX]RVWDáSU]H]

DPHU\NDVNL=DU]G3URGXNWyZ6SR*\ZF]\FKL/HNyZ )RRGDQG'UXJ$GPLQLVWUa-
tion) zalecany jako lek w

]ZDOF]DQLXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\SRGQD]Z=YBAN.

2ND]DáRVL UyZQLH**HQLHPDNRQLHF]QRFLSU]HGáX*DQLDWHUDSLLSRQDG tygodni,

FRZL*HVL ]GX*\PLRV]F] GQRFLDPL-H*HOLSR]DOHF]HQLHP]DVW SF]\PQLNRW\Q

VWRVXMHVL LQQHIRUP\OHF]HQLDRGZ\NRZHJRSRZRG]HQLHWHUDSLLZ]UDVWDZQDMOHp-

V]\FKRURGNDFKVWRVXMF\FKNRPSOHNVRZWHUDSL ] wielokrotnymi wizytami kontrol-

Q\PL RVLJD VL  RNRáR  RVyE SRU]XFDMF\FK SDOHQLH 6WRVRZDQLH LQWHQV\ZQHM
terapii jest jednak praco

FKáRQQHLNRV]WRZQH

Teoria minimalnej interwencji

:]ZL]NX]HVWRVXQNRwo niewielkim powodzeniem bardzo intensywnych i kosz-

WRZQ\FK WHUDSLL RGZ\NRZ\FK ]ZUyFRQR VL  Z NLHUXQNX SURILODNW\NL PR*OLZHM GR

SU]HSURZDG]HQLDSU]H]ND*GHJROHNDU]DSLHUZV]HJRNRQWDNWXSRGF]DVZL]\W\SDOFHJR
pacjenta.

Pod koniec lat 70. w Wielkiej Brytan

LLSU]HSURZDG]RQREDGDQLDQDGVNXWHF]QRFL

porady lekarza „domowego”. Bardzo krótka porada lekarska i

ZU F]HQLH SDODF]RZL

EURV]XUNLMDNSU]HVWDüSDOLüVSRZRGRZDáD*HRNRáRVSRUyGEDGDQ\FKWUZa-

OHU]XFLáRSDOHQLH2EOLF]RQRMDNLE\áE\HIHNWWDNLHMSRUDG\JG\E\ND*G\OHNDU]UDG]Lá

ND*GHPXSDODF]RZLNWyU\VL GRQLHJR]JáDV]DQDNRQVXOWDFM 2ND]DáRVL *HRNRáR

W\VL F\SDODF]\PRJáRE\]HUZDü]QDáRJLHP2EOLF]RQRUyZQLH**HND*G\OHNDU]

G\VSRQXMF\URF]QLHJRG]LQDPLSU]H]QDF]RQ\PLQDSoradnictwo antynikotynowe,

SRZL FDMF PLQXWMHGQHPXSDFMHQWRZLRVLJDVXNFHVXSDODF]\NWyU]\SU]HVWDM

SDOLü -H*HOL SRZL FD SDFMHQWRZL MHGQ JRG]LQ  WR OLF]ED RVyE U]XFDMF\FK SDOHQLH

VSDGDGRDSU]\SRZLHFHQLXJRG]LQMHGQHPXSDFMHQWowi sXNFHVRVLJDVL MHG\QLH

XSDODF]\:\QLNLEDGDZVND]XM*HNUyWNDSRUDGDMHVWEDUG]LHMVNXWHF]QDRUD]*H

LVWRWQURO ZRJUDQLF]HQLXQDáRJXXVZRLFKSDFMHQWyZPR*HEH]ZL NV]HJRZ\VLáNX

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

338

RGHJUDü OHNDU] SLHUZV]HJR NRQWDNWX – „domowy”. Zasada 4 „P” (P\WDM 3RUDG( 3o-

Py* 3RZWDU]DM  SRZLQQD E\ü VWRVRZDQD QLH W\ONR SU]H] OHNDU]\ DOH L SU]H] SLHO 
gniarki.

Organizacja systemu lecznictwa odwykowego w Polsce

:QDV]\PNUDMXOHF]HQLHPX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\]DMPXMVL SRUDGQLHDQW\Qi-

NRW\QRZH SRGSRU]GNRZDQH GDZQLHM WM SU]HG UHIRUP DGPLQLVWUDF\MQ L UHIRUP

VáX*E\]GURZLD ZRMHZyG]NLPSRUDGQLRPJUX(OLF\LFKRUyESáXFD obecnie w powsta-

á\FKQDW\PPLHMVFXSODFyZNDFKVáX*E\]GURZLD3URZDG]RQHSRUDGQLFWZRLQG\Zi-
dualne oraz w wybranych województwach terap

L JUXSRZ-HGQDN]SRZRGXWUXGQo-

FLILQDQVRZ\FKRUD]NDGURZ\FKZ ZL NV]RFLZRMHZyG]WZQLHPDSRUDGQLDQW\QLNo-

W\QRZ\FK]SURIHVMRQDOQ\PSURJUDPHPOHF]HQLDQDWRPLDVWFKRU]\PRJX]\VNDüWDP

SRUDG SQHXPRQRORJD2EHFQLHF]\QLRQHVVWDUDQLDZFHOXVWZRU]enia poradni anty-

QLNRW\QRZ\FK]ZL]DQ\FK]V\VWHPHPRSLHNLQDGPDWNLG]LHFNLHP

PODSUMOWANIE

=DSU]HVWDQLH SDOHQLD W\WRQLX MHVW ZLHORHWDSRZ\P ]áR*RQ\P SURFHVHP QD NWyU\

PDM ZSá\Z F]\QQLNL ELRORJLF]QH SV\FKRVSRáHF]QH HNRQRPLF]QH URGRZLVNRZH L
zdrowo

WQH : FHOX ]ZL NV]HQLD VNXWHF]QRFL OHF]HQLD SDFMHQWyZ ] X]DOH*QLHQLD RG

QLNRW\Q\QDOH*\XZ]JO GQLüVSHF\ILF]QHSRWU]HE\SDFMHQWDZRNUHORQ\PPRPHQFLH

SURFHVX RGFKRG]HQLD RG QDáRJX :\GDMH VL  *H Z FHOX RVLJQL FLD MDN QDMOHSV]\FK
rezultatów w terapii o

GZ\NRZHM QDMZL NV] XZDJ  QDOH*\ SRZL FLü ZáDFLZHPX

XPRW\ZRZDQLXSDFMHQWDGRSRGM FLDSUyE\]DSU]HVWDQLDSDOHQLDRUD]MDNQDMGáX*V]HJR
utrzymania go w

DEVW\QHQFMLWDN*HSU]\]DVWRVRZDQLXIDUPDNRWHUDSLLLOHF]HQLDVXb-

stytucyjnego, w pierwszym okresie ni

HSDOHQLDáDJRG]FREMawy odstawienne.

7HVW)DJHUVWU|PDVWDQRZLVSUDZG]RQSURVWNZHVWLRQDULXV]RZPHWRG SRPLDUX

X]DOH*QLHQLD RG QLNRW\Q\ L PR*H E\ü Z\NRU]\VW\ZDQ\ Z populacyjnych badaniach
diagnostycznych i interwencyjnych, m. in. w trakcie realizacji programu minimalnej

LQWHUZHQFML OHNDUVNLHM 7HVW WHQ EDGD SU]HGH ZV]\VWNLP IDUPDNRJHQQ\ VNáDGQLN X]a-

OH*QLHQLDLVWDQRZLSRGVWDZ GR]DVWRVRZDQLDWHUDSLLRGZ\NRZHMRSDUWHMQDVXEVW\Wu-

FMLQLNRW\Q\ZIRUPLHIDUPDFHXW\NyZ2VWDWHF]QDRFHQD]DVWRVRZDQLDZáDFLwej tera-

SLLRGZ\NRZHMSRZLQQDE\üRSDUWDQDGRNáDGQ\PEDGDQLXOHNDUVNLPSU]\XZ]JO d-

QLHQLXLQQ\FKF]\QQLNyZPRJF\FKPLHüZSá\ZQDVNXWHF]QRüOHF]HQLDPLQPo-

W\ZDFMLSDFMHQWDGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLDPR*OLZRFLSRPRF\]HVWURQ\QDMEOL*V]HJR
otoczenia.

']L NLVWRVRZDQLXSRUDGQLFWZDDQW\QLNRW\QRZHJRPR*QDE\áRE\]DSRELHJDüZLHOX

Z\ZRáDQ\PSU]H]SDOHQLHW\WRQLXFKRURERPZSU]\SDGNXLFKZ\VWSLHQLD]PQLHMV]\ü

LFK XMHPQH QDVW SVWZD ]QDF]QLH RJUDQLF]DMF REFL*HQLD ILQDQVRZH QD OHF]QLFWZR

= WHJR Z]JO GX SU]\ REHFQ\P VWDQLH ZLHG]\ QD WHPDW QDVW SVWZ SDOHQLD W\WRQLX

QLHXG]LHOHQLH SU]H] OHNDU]D SRUDG\ SDOFHPX SDFMHQWRZL PR*H ]RVWDü SRWUDNWRZDQH

MDNREáGZV]WXFH
6áRZDNOXF]RZHX]DOH*QLHQLHRGQLNRW\Q\PHFKDQL]PGLDJQRVW\NDOHF]HQLH

background image

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

339

3,0,(11,&7:2

1. Benowitz N.L., Henningfield J.E.: Establishing a nicotine threshold for addiction. N.

Eng. J. Med. 1994, 331, 123-125

2. Bierer M.F., Rigotti N.A.: Public policy for the control of tobacco-related disease.

Med. Clin. N. Am 1992, 76, 515-539.

3. Cohen C., Pickworth W.B., Henningfield J.E.: Cigarette smoking and addition. Clinic

in Chest Med. 1991,12,701-710.

4. Fiore M.C., Novotny T.E., Pierce J.P., Giovino G.A., Hatziandreu E.J., Newcomb

P.A., Surawicz T.S., Davis R.M.:. Methods used to quit smoking in the US. JAMA
1990, 263, 2760-2765.

5. Fisher E.B., Haire-Joshu D., Morgan G.D., Rethberg H., Rost K.: Smoking and smok-

ing cessation. Am Rev. Respir. Dis. 1990, 142, 700-720.

6. Fisher E.B., Lichtenstein E., Haire-Joshu D.: Multiple determinants of tobacco use

and cessation. W : Orleans C.T. Slade J. [red]. Nicotine addition: principles and man-
agemant. New York Oxford University Press 1993, 59-88.

7. Górecka D., Pepke-Zaba J.:

0HWRG\ RG]Z\F]DMDQLD RG QDáRJX SDOHQLD SDSLHURVyZ.

Pneum. Pol. 1986, 54, 205-211.

8. Górecka D.:

-DN SRPyF SDFMHQWRZL U]XFLü SDOHQLH – poradnik dla lekarzy. Instytut

*UX(OLF\L&KRUyE3áXFWarszawa 1991.

9. Haire-Joshu D., Morgan G., Fisher E.B.: Determinants of cigarette smoking. Clinic in

Chest Med. 1991, 12, 711-725.

10. Hajek P.: GP intervention- what is the most effective action? Pulse Reference, Sup-

plement 1988, 48, 43.

11. Hughes J.R, Goldstein M.G., Hurt R.D., Shiffman S.: Recent advances in the psycho-

therapy of smoking. JAMA 1999, 281: 72 – 76.

12. Hurt R.: Biological treatment of nicotine dependence World J Biol Psychiatry 2001,

2 Supplement 115S.

13.

-DF]DN*.LHMQD$.:1DáyJQLNRW\QRZ\DSUREOHPDW\ND]GURZRWQD]HV]F]HJyOQ\P

XZ]JO GQLHQLHP]GURZLDSV\FKLF]QHJR. Psychiatria Polska 1998, 1, 87-102.

14. Jorenby D.E., Smith S.S., Fiore M.C.: Varying nicotine patch dose and type of smok-

ing cessation counseling. JAMA 1995, 274, 1347-1352.

15. Lynch B.S., Bonnie R.J., eds.: Growing up tobacco free: preventing nicotine addic-

tion in children and youth. Waschington DC, National Academy Press. 1994.

16. Mc Nabb M.E., Ebert R.V., Mc Cuskrer K.T.: Plasma nicotine levels produced by

chewing nicotine gum. JAMA 1982, 248, 865-969.

17. Rosenhan D.L., Seligman M.E.P.: Psychopatologia t II, Polskie Towarzystwo Psy-

chologiczne, Warszawa 1994.

18. Schwartz

J.I.:

Methods of smoking cessation. Clin. in Chest Med.1991, 12, 451-476.

19. Schwartz J.I.: Review and evaluation of smoking cessation methods the USA and

Canada 1978-1985 (NIII publication N

o

87-2940) Bethesda. US National Cancer In-

stitute, 1997.

background image

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

340

20. Schwartz

J.I.:

Methods of smoking cessation. Med. Clin. N. Am 1992, 76, 451-476.

21. Red. Suczyk M.: Kl

LQLF]QHZ\W\F]QHOHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\. Raport Ame-

U\NDVNLHM3XEOLF]QHM2FKURQ\=GURZLD-$0$-Pl 2000, rocz. 2 nr 11, 779.

22. Tang J.L., Law M., Wald N.: How effective is nicotine replacement therapy in helping

people to stop smoking? Br. Med. J. 1994, 308, 21-26.

23. US Departament of Health and Human Services: Reducing the health cosequenceas of

smoking: 25 years of progress. A Report of the General Surgeon USA. Atlanta Cen-
ters For Disease Control, Center For Health Promotion and Education, Office on
Smoking and Health. 1989.

24.

=DWRVNL : /HF]HQLH X]DOH*QLHQLD RG W\WRQLX 5ROD OHNDU]D. Centrum Onkologii –

,QVW\WXWLP06NáRGRZVNLHM-Curie, Warszawa 1993.

25. Zimbardo P.G., Rucha F.L.:

3V\FKRORJLDL)\FLH3DVWZRZH:\GDZQLFWZR1DXNo-

we. Warszawa 1988.

26.

0DWHULDá\ G\GDNW\F]QH =DNáDGX (pidemiologii i Prewencji Nowotworów. Centrum
Onkologii –

,QVW\WXWLP06NáRGRZVNLHM-&XULHZ:DUV]DZLHZ\JáRV]RQHZWUDNFLH

Ä2JyOQRSROVNLHJRV]NROHQLDGODSUDFRZQLNyZZRMHZyG]NLFKSRUDGQLJUX(OLF\LFKo-

UyESáXF–-DNSRPyFSDFMHQWRZLU]XFLüSDOHQLH"´:DUVzawa 11-XII 1999 r.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Samochowiec Jerzy Diagnostyka, mechanizm uzaleznienia i metody leczenia uzaleznienia od nikotyny
leczenie uzaleznien od nikotyny
Charakterystyka leczenia uzależnienia od nikotyny, andragogika
leczenie uzaleznien od nikotyny
Skrypt Studium Terapii Uzależnień, 27. Terapia uzaleĹĽnienia od nikotyny, Psychoterapia uzależnienia
Fazy uzaleznienia od nikotyny
Interpretacja wyników Kwestionariusza Uzależnienia od Nikotyny Fagerstrőma, socjologia, promocja zdr
Uzależnienie od nikotyny
Program profilaktyki uzależnień od nikotyny, Prace z socjologii, pedagogiki, psychologii, filozofii
Test uzależnienia od nikotynywg Fagerströma 2
Uzależnienie od nikotyny
Uzależnienie od nikotyny
Analiza uzależnienia od nikotyny, motywacji do zaprzestania palenia i narażenia na palenie bierne wś
001c Leczenie uzależnienia od narkotyków
30 NF Zatonski Rozpoznanie i leczenie zespołu uzależnienia od tytoniu
Wybór leczenia uzależnienia od narkotyków

więcej podobnych podstron