plik

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

323

',$*1267<.$0(&+$1,=08=$/(1,(1,$

I ME

72'</(&=(1,$8=$/(1,(1,$2'1,.27<1<

Jerzy Samochowiec

'DULXV]5RJR]LVNL

, Anna Hajduk

$QQD6NU]\SLVND

Georg Arentowicz

Katedra i Klinika Psychiatrii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Samodzielny Publiczny Szpital Psychiatryczny w Szczecin-Zdroje

Gabinet Stomatologiczny AS w Szczecinie

Arbeitsgruppe Zahnärztliche Implantprotethik, Köln, Niemcy

Podstawowe dane na temat nikotyny

Podstawowym surowcem nikotyny jes

W UROLQD W\WRQLX PDMFD RN RGPLDQ

XSUDZLDQ\FKZHZV]\VWNLFK]DNWNDFKZLDWD1DOH*\GRERWDQLF]QHMURG]LQ\1LFRWLa-

QD-DNRSLHUZVLW\WRQLXX*\ZDOL,QGLDQLH]$PHU\NL3yáQRFQHM:HGáXJPLWyZLOe-

JHQG UROLQD WD E\áD GDUHP ERJyZ RERN NXNXU\G]\ L ziemniaków (17). Do Europy

SU]\Z GURZDáD ZUD] ] .U]\V]WRIHP

.ROXPEHP SR Z\SUDZDFK GR 1RZHJR ZLDWD

3RF]WNRZR W\WR E\á SDORQ\ Z IDMNDFK *XW\ OXE PLHORQ\ L X*\ZDQ\ Z IRUPLH Wa-

EDF]NL3DOHQLHW\WRQLXZSRVWDFLSDSLHURVyZZ]URVáRJZDáWRZQLHSR,ZRMQie

ZLDWRZHMDSR,,ZRMQLHZLDWRZHMSDOHQLHSDSLHURVyZSU]H]P *F]\]QE\áRQRUP

:NUDMDFKUR]ZLQL W\FKQS:LHONLHM%U\WDQLL86$SUDZLHP *F]\]QE\áRFo-

G]LHQQ\PLSDODF]DPLSDSLHURVyZ3U]HGZRMQZ3ROVFH]Z\F]DMSDOHQLDW\WRQLXQLH

E\á SRZV]HFKQ\ 3R ZRMQLH VSR*\FLH SDSLHURVyZ JZDáWRZQLH Z]URVáR L 3ROVND RG

SRF]WNXODWVLHGHPG]LHVLW\FKQDOH*\GRNUDMyZRQDMZ\*V]HMNRQVXPSFMLW\WRQLXQD

ZLHFLH

3DOHQLHW\WRQLXMHVWQDáRJLHPZ\ZRáDQ\PSU]H]GZDSRGVWDZRZHZ]DMHPQLHRd-

G]LDáXMFH QD VLHELH X]DOH*QLHQLD IDUPDNRORJLF]QH X]DOH*QLHQLH RG QLNRW\Q\ RUD]

X]DOH*QLHQLHEHKDZLRUDOQH8]DOH*QLHQLHIDUPDNRORJLF]QHRGQLNRW\Q\MHVW]ZL]DQH

] NRQLHF]QRFL XWU]\PDQLD RGSRZLHGQLFK MHM VW *H Z VXURZLF\ NUZL SRGF]DV JG\

X]DOH*QLHQLH EHKDZLRUDOQH MHVW ]áR*RQH L ]DOH*\ RG F]\QQLNyZ SV\FKRORJLF]Q\FK

URGRZLVNRZ\FKNXOWXURZ\FKLVSRáHF]Q\FK:MHJRSRZVWDQLXSRGQRVLVL UyZQLH*

ZDJ V\VWHPX ZDUWRFL RVRELVW\FK RUD] URG]LQQ\FK : UR]SRF] FLX

SDOHQLD EDUG]R LVWRWQ URO RGJU\ZD SU]\NáDG SDOcych rodziców, nauczycieli oraz

UyZLHQLNyZ 8GRZRGQLRQR *H GR UR]SRF] FLD SDOHQLD Z\GDWQLH SU]\F]\QLD VL Ue-

NODPDSDSLHURVyZ3DOHQLHMHVWV\PEROHPGRURVáRFLVáX*\GRSRGQLHVLHQLDVZHMZDr-

WRFLMHVWVSRVREHPGODUDG]HQLDVRELH]QLHSRZRG]HQLHPLQDSL ciami (14,16). Prze-

ZD*DMFD ZL NV]Rü GRURVá\FK SDODF]\ ]DF]\QD UHJXODUQLH SDOLü SU]HG Uo-

NLHP *\FLD D SR SHZQ\P RNUHVLH XOHJD X]DOH*QLHQLX RG QLNRW\Q\ ']LHFL NWyUH]a-

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

324

F]\QDMSDOLüZ RGVW SDFKFRQDMPQLHMPLHVL F]Q\FKZHZF]HVQ\PG]LHFLVWZLH]a-

]Z\F]DMSDOZGRURVá\P*\FLX8]DOH*QLHQLHSRZRGXMH*HSDODF]HNRQW\QXXMQDáyJ

]HZ]JO GXQDRGF]XZDQHZF]DVLHSDOHQLDSU]\MHPQRüXVSRNRMHQLHOXESREudzenie.

3DOHQLHVWDMHVL VSRVREHPUDG]HQLDVRELH]HVWUHVHPRUD]NRQWUROLPDV\FLDáD3DOHQLX
sprz

\MD DNFHSWDFMD VSRáHF]QD WHJR ]DFKRZDQLD ]DUyZQR Z rodzinie, jak i w miejscu

pracy (8, 17).

*áyZQ\DONDORLGSLU\G\QRZ\W\WRQLX– nikotyna, budzi zainteresowania lekarzy ze

Z]JO GX QD F] VWRü Z\VW SRZDQLD QDáRJX SDOHQLD -HGHQ JUDP W\WRQLX SU]HFL WQLH
znaj

GXMF\VL ZSDSLHURVLH]DZLHUD-QLNRW\Q\ZSRVWDFL]ZL]NyZ]NZDVDPL

RUJDQLF]Q\PL 3DOHQLH SDSLHURVD MHVW URG]DMHP VXFKHM GHVW\ODFML URGND UROLQQHJR

]DZDUWHJRZQLP:F]DVLHSDOHQLDRNQLNRW\Q\MHVWZFLJDQDJáyZQ\PVWUu-
mieniem do jamy ust

QHMLGDOHMGRSáXFSR]RVWDáDF] üXOHJDVSDOHQLX:]ZL]NX]

W\PGRNUZLPR*HSU]HGRVWDüVL -PJQLNRW\Q\]MHGQHJRSDSLHURVDZ]DOH*QRFL

RG VSRVREX SDOHQLD WM Ä]DFLJDQLD VL ´ 2EHFQLH ZLDGRPR *H MHGQRUD]RZH V]\ENLH

ZVWU]\NQL FLHF]áRZLHNRZL 50-PJZLQLDQXQLNRW\Q\Z\ZRáDáRE\QDW\FKPLDVWRZ

PLHUü7DNDGDZNDPR*H]QDMGRZDüVL QDZHWZMHGQ\PSDSLHURVLHQLNWMHGQDNQLH

XPLHUD]SRZRGXZ\SDOHQLDMHGQHJRSDSLHURVDSRQLHZD*ZF]DVLHSDOHQLDZFKáDQLD

VL W\ONR-2 mg nikotyny, a reszta ulega spaleniu. Ponadto nikotyna jest szybko meta-

EROL]RZDQDLXQLHF]\QQLDQDZZWURELHLZ\GDODQD]PRF]HP3RRNJRG]LQDFKRG

FKZLOL Z\SDOHQLD SDSLHURVyZ ZFKáRQL WHM QLNRW\Q\ UR]NáDGD VL OXE Z\GDOD

2VWUH]DWUXFLHQLNRW\QZ\ZRáXMHSRUD*HQLHRURGNDRddechowego i zaburzenia czyn-

QRFL VHUFD – NRF]\ VL ]JRQHP 1DMF] FLHM MHGQDN VSRW\NDP\ VL ] SU]HZOHNá\P

]DWUXFLHP QLNRW\Q X SDODF]\ : VNáDG G\PX W\WRQLRZHJR ZFKRG]L NRPSOHNV

]ZL]NyZFKHPLF]Q\FKNWyUHZQLNDMFZQDMGDOV]H]DNDPDUNLOXG]NLHJRRUganizmu,

G]LDáDMZLHORQDU]GRZR]DEXU]DMIXQNFMHZLHOXSURFHVyZ*\FLRZ\FK
25).

Dym tytoniowy prowadzi do powstania 14 lokalizacji nowotworowych.

6LOQ\]ZL]HNSU]\F]\QRZR-VNXWNRZ\REVHUZXMHVL GODQRZRWZRUyZ]áROLZ\FK

SáXFDNUWDQLJDUGáDSU]Há\NXMDP\XVWQHMPLHGQLF]HNQHUNRZ\FKS FKHU]DPRF]o-
wego, trzustki (7, 8, 24).

6áDEV]\ ]ZL]HN SU]\F]\QRZR-VNXWNRZ\ REVHUZXMH VL GOD QRZRWZRUyZ ]áROi-

Z\FK*oáGNDQRVDZDUJLZWURE\PL*V]XQHUNLELDáDF]NL

Palenie tytoniu zw

L NV]DU\]\NR]DFKRURZDQLDQDFKRURE\XNáDGXNU*HQLDWDNLH

MDNFKRUREDZLHFRZDVHUFD]HVSyáSáXFQR-VHUFRZ\GHJHQHUDFMDPL*V]XVHUFRZHJR

QDGFLQLHQLH PLD*G*\FD W WQLDN DRUW\ FKRURE\ REZRGRZHJR XNáDGX QDF]\QLRZHJR

áF]QLH]FKoURE%XUJHUDFKRUREDQDF]\Py]JRZ\FK

=ZL NV]DVL UyZQLH*U\]\NR]DFKRURZDQLDQDLQQHVFKRU]HQLDWDNLHMDNSU]HZOe-

NáH]DSDOHQLHRVNU]HOL]DSDOHQLHSáXFDVWPDRVNU]HORZDJUX(OLFDSáXFFKRUREDZU]o-

GRZD *RáGND L GZXQDVWQLF\ NDWDUDNWD W\WRQLRZ\ QLHGRVáXFK L niedowidzenie, zwy-

URGQLHQLHSODPNL]ZL]DQH]ZLHNLHPSDUDGRQWR]DRVWHRSRUR]DFKRURED&URKQD
8, 24).

3DOHQLH W\WRQLX PD UyZQLH* ]ZL]HN ] WDNLPL SUREOHPDPL ]GURZRWQ\PL MDN

PQLHMV]D SáRGQRü QL*V]D ZDJD XURG]HQLRZD QRZRURGNyZ ]HVSyá QDJáHM PLHUFL
noworodka.

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

325

:HGáXJHNVSHUWyZZLDWRZHM2UJDQL]DFML=GURZLDSRQDGPLOLDUGOXG]LQDZLHFLH

SDOLW\WR:3ROVFHSDOLSRáRZDSRSXODFMLGRURVá\FK5RF]QLHZ NUDMDFKUR]ZLQL W\FK

XPLHUDSRQDGPLOLRQ\RVyE]SRZRGXVFKRU]HW\WRQLR]DOH*Q\FKSRáRZDSU]HG

URNLHP *\FLD 3RQDG ZV]\VWNLFK ]JRQyZ Z Z\*HM Z\PLHQLRQ\FK NUDMDFK MHVW

]ZL]DQ\FK]QLNRW\QL]PHP

&KDUDNWHU\VW\ND]HVSRáXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

:HGáXJ REHFQLH RERZL]XMFHM Z QDV]\P NUDMX 0L G]\QDURGRZHM .ODV\ILNDFML

=DEXU]H3V\FKLF]Q\FKL=DEXU]H=achowania ICD-ZG]LDOHREHMPXMF\P]DEu-

U]HQLDSV\FKLF]QHL]DEXU]HQLD]DFKRZDQLDVSRZRGRZDQHX*\ZDQLHPVXEVWDQFMLSVy-

FKRDNW\ZQ\FKZ\VW SXMR]QDF]RQHNRGHP)– Zaburzenia psychiczne i zaburze-
nia zachowania spowodowane paleniem tytoniu.

W przypadku

]HVSRáX X]DOH*QLHQLD RG QLNRW\Q\ Z\VW SXM SRGREQH REMDZ\ MDN

ZX]DOH*QLHQLXRGLQQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKQSKHURLQ\PRUILQ\DONRKROX
(6, 17, 25).

=HVSyá X]DOH*QLHQLD RG QLNRW\Q\ VNáDGD VL ] REMDZyZ EHKDZLRUDOQ\FK IL]MROo-

gicznych i zmian pr

RFHVyZSR]QDZF]\FKNWyUHSRMDZLDMVL ZWRNXZLHORNURWQHJR

X*\FLDQLNRWyny(tytoniu).

=HVSyáFKDUDNWHU\]XMHVL

•

VLOQSRWU]HESU]\MPRZDQLDQLNRW\Q\

•

WUXGQRFLDPLNRQWURORZDQLDWHJR]DFKRZDQLD

•

XSRUF]\Z\PX*\ZDQLHPW\WRQLXZEUHZV]NRGOLZ\PQDVW SVWZRP

•

prz

HGNáDGDQLHPSU]\MPRZDQLDQLNRW\Q\SRQDGLQQH]DM FLDL]RERZLzania

•

]ZL NV]RQWROHUDQFM

•

Z\VW SRZDQLHPREMDZyZ]HVSRáXDEVW\QHQF\MQHJR

'JáyGW\WRQLXOXELQQ\FKSURGXNWyZ]DZLHUDMF\FKQLNRW\Q

']áHVDPRSRF]XFLHOXERVáDELHQLH

'O N

'nastrój dysforyczny

'GUD*OLZRüLQLHSRNyM

'EH]VHQQRü

'Z]PR*RQ\DSHW\W

']ZL NV]RQ\NDV]HO

'owrzodzenia jamy ustnej

'WUXGQRFLNRQFHQWUDFML

8]DOH*QLHQLHEHKDZLRUDOQH

3RZVWDQLH L XWUZDOHQLH X]DOH*QLHQLD RG W\WRQLX MHVW ]ZL]DQH ]H ]PLHQQRFL ]a-

FKRZDRVRE\SDOFHMZF]DVLHFR]RVWDáRRNUHORQHPLDQHPÄNDULHU\SDODF]D´

.ROHMQHHWDS\WHMÄNDULHU\´WRSRF]WNRZHGRZLDGF]HQLD] papierosami, nauka pale-

QLDLZNRFRZ\PHIHNFLHQDZ\NRZHX*\ZDQLHW\WRQLX&]\QQRüSDOHQLDW\WRQLXL

IDUPDNRORJLF]QHHIHNW\G]LDáDQLDQLNRW\Q\VSRZL]DQH]Uy*QRURGQ\PLF]\QQLNDPL

SV\FKRORJLF]Q\PL ZHZQ WU]Q\PL RUD] URGRZLVNRZ\P L ]HZQ WU]Q\PL NWyUH

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

326

Z\ZRáXMFK üSDOHQLDFRSRZRGXMH*HSDOHQLHVWDMHVL RGUXFKHPZDUXQNRZ\P

&]\QQLNDPL]HZQ WU]Q\PLZ\ZRáXMF\PLFK ü]DSDOHQLDVSDOHQLHSUzez in-

Q\FK ]DNRF]HQLH SRVLáNX SLFLH NDZ\ LOXE DONRKROX RUD] QDSL FLH SV\FKLF]QH
Z

SRZRGX LVWQLHQLD WDN ZLHOX F]\QQLNyZ ZDUXQNXMF\FK SDOHQLH W\WRQLX SRU]XFHQLH

QDáRJXMHVWEDUG]RWUXGQ\PSURFHVHP3URFHVWHQSU]HELHJDZ kilku etapach cyklu
decyzyj

QHJRSUHNRQWHPSODFMLJá ERNLHJR]DVWDQDZLDQLDVL QDGSRU]XFHQLHPQDáRJX

który doprowadza do ostatecznej decyzji o

SRU]XFHQLXQDáRJXLZNRFXGRDNW\ZQHM

SUyE\RG]Z\F]DMHQLDVL RGSDOHQLD:RNUHVLHSUHNRQWHPSODFMLRVREDSDOFDQLHPy-

OLRSRU]XFHQLXQDáRJX3DOHQLHMHVW]ZL]DQH]SR]\W\ZQ\PLRGF]XFLDPLFRSRZo-

GXMH*HSDODF]MHVW]DGRZRORQ\5y*QRURGQHRGG]LDá\ZDQLDURGRZLVNRZHZ]JOGQD

]GURZLHFK üXQLH]DOH*QLHQLDVL RGQDáRJXSRZRGXM*HSDODF]]DF]\QDVL ]DVWDQa-

ZLDü QDG MHJR SRU]XFHQLHP NRQWHPSODFMD D QDVW SQLH U]XFD SDOHQLD G]LDáDQLH

.ROHMQ\ HWDS WR XWU]\PDQLH VWDQX QLHSDOHQLD $UELWUDOQLH XVWDORQR *H SDODF] MHVW Z

RNUHVLH NRQWHPSODFML MHOL MHJR SODQ\ SUyE\ U]XFHQLD QDáRJX SU]HNUDF]DM PLHVLF
a w

RNUHVLH G]LDáDQLD MH*HOL PD XVWDORQ GDW SRU]XFHQLD QDáRJX OXE SODQXMH U]XFLü

SDOHQLHZRNUHVLHGRPLHVLFD

&] FLSDODF]\XGDMHVL RGUD]XU]XFLüSDOHQLHMHGQDNZL NV]RüSRZUDFDGRQa-

áRJXLSRQRZQLHPXVLSU]HMüSU]H]NROHMQHHWDS\SURFHVXGRSURZDG]DMFHJRZNRFX
do utrzymania st

DQXQLHSDOHQLDOXESRZURWXGRQDáRJX= WHJRZ]JO GX

OHF]HQLHX]DOH*QLHQLDSRZLQQRE\üNRPSOHNVRZHL]DZLHUDüHOHPHQW\SV\FKRWHUDSLL

QDXNLQRZ\FK]DFKRZDRUD]ZSU]\SDGNDFKQLH]E GQ\FKOHF]HQLHIDUPDNRORJLF]QH

.RQLHF]QH MHVW UyZQLH* XZ]JO dnienie procesu porzucania palenia i stosowania od-

PLHQQ\FKPHWRGZ]DOH*QRFLRGWHJRQDMDNLPHWDSLHWHJRSURFHVX]QDMGXMHVL Sa-
lacz.

1DMZD*QLHMV]\PF]\QQLNLHPZDUXQNXMF\PVXNFHVRVyEU]XFDMF\FKSDOHQLHMHVW

RGSRZLHGQLD PRW\ZDFMD :LDGRPR *H RVRE\ EHz silnej motywacji i postanowienia

U]XFHQLDSDOHQLDQDMF] FLHMZUDFDMGRQDáRJXSDOHQLDQDWRPLDVWRVRE\PDMFHVLOQ

PRW\ZDFM VZVWDQLHU]XFLüSDOHQLHEH]GRGDWNRZHMSRPRF\]HVWURQ\VáX*E\]GUo-

ZLD 6SRUyG ZLHOX PLOLRQyZ E\á\FK SDODF]\ QD FDá\P ZLHFLH D* SRU]XFDáR

QDáyJ VDPRG]LHOQLH EH] *DGQHM SRPRF\ 0RW\ZDFMD GR ]DSU]HVWDQLD SDOHQLD

PR*HE\üUy*QDQDMF] FLHMVWRZ]JO G\]GURZRWQHF]DVDPLZ]JOGQDLQQHRVRE\

QDMF] FLHM G]LHFL F] VWR Z]JO G\ HVWHW\F]QH FK ü XQLH]DOH*QLHQLD VL RG QDáRJX

Z]JO G\ILQDQVRZH

5y*QHG]LDáDQLDVSRáHF]QHWDNLHMDNDNFMHRZLDWRZHZSá\ZURGNyZPDVRZHM

NRPXQLNDFMLQDURGRZHLPL G]\QDURGRZHGQLEH]SDSLHURVDOHJLVODFMDRJUDQLF]DMFD
palenie w miejscach publicznych, zakaz reklamy wyrobów tytoniowych, konkursy z

QDJURGDPLGODRVyEU]XFDMF\FKSDOHQLHPRJSREXG]DüOXEZ]PDFQLDüPRW\ZDFM GR

U]XFHQLD SDOHQLD 2OEU]\PL URO Z motywowaniu do zaprzestania palenia ma przy-

NáDGQDXF]\FLHOLOHNDU]\SLHO JQLDUHNF]\PáRG]LH*RZ\FKLGROL

LDGRPR *H V\VWHPDW\F]Q\ Z]URVW FHQ SDSLHURVyZ SRZ\*HM VWRSQLD LQIODFML So-

woduje ograniczenie konsumpcji tytoniu przez zmniejszenie konsumpcji przez osoby

SDOFH RUD] QLHUR]SRF]\QDQLH SDOHQLD SU]H] G]LHFL L PáRG]LH* GOD NWyU\FK F]\QQLN
finansowy jest bar

G]RLVWRWQ\=WHJRSRZRGXQDOH*\UyZQLH*]ZUyFLüEDF]QXZDJ

QD]DND]ZSURZDG]DQLDDXWRPDWyZVSU]HGD*\SDSLHURVyZ]DND]LFKVSU]HGD*\PDáo-
letnim oraz szcze

JyOQLHZD*Q\]DND]VSU]HGD*\SDSLHURVyZQDV]WXNL

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

327

8]DOH*QLHQLHIDUPDNRORJLF]QH

W Stanach

=MHGQRF]RQ\FK MX* RG ODW VLHGHPG]LHVLW\FK SDOHQLH W\WRQLX ]RVWDáR

X]QDQH]DX]DOH*QLHQLHWDNVLOQHMDNX]DOH*QLHQLHRGQDUNRW\NyZFR]RVWDáRSRWZLHr-

G]RQHZ5DSRUFLH1DF]HOQHJR/HNDU]D86$ZU6WZLHUG]RQRWDP*H

1. papierosy i inne postaci tytoniu p

RZRGXMX]DOH*nienie,

VXEVWDQFMZ\ZRáXMFX]DOH*QLHQLHMHVWQLNRW\QD

3. procesy farmakologiczne i

EHKDZLRUDOQHNWyUHZDUXQNXMX]DOH*QLHQLHRGQi-

NRW\Q\VUyZQLHVLOQHMDNZ SU]\SDGNXX]DOH*QLHQLDRGNRNDLQ\F]\KHUo-
iny.

5yZQLH* ZLDWRZD 2UJDQL]DFMD =GURZLD X]QDáD W\WR ]D VXEVWDQFM Z\ZRáXMF

uzale

*QLHQLHMX*Z 1975 r. (13, 16).

']LDáDQLHP QLNRW\Q\ V REM WH ZV]\VWNLH QDU]G\ ZOLF]DMF Z WR UyZQLH* WDNLH

Z\*V]HF]\QQRFLPy]JXMDNP\OHQLHQDVWUyMVSUDZQRüXP\VáRZD1LNRW\QDPD

G]LDáDQLHSV\FKRDNW\ZXMFHZSá\ZDMFQDQDVWUyMLRGF]XFLDRUD]G]LDáDQLHHXIRU\]u-

MFH SRGREQH GR RSLDWyZ L DONRKROX %UDN QLNRW\Q\ MHVW SU]\NUR RGF]XZDQ\ SU]H]

SDODF]DX]DOH*QLHQLHSV\FKRORJLF]QH3RQDGWRSRGREQLHMDNZSU]\SDGNXG]LDáDQLD

LQQ\FKOHNyZZ\ZRáXMF\FKX]DOH*QLHQLHF]\QQRüXNáDGXQHUZRZHJR]RVWDMH]PLe-

QLRQDSU]\VWRVRZDQDGRG]LDáDQLDQLNRW\Q\L ]DEXU]DVL JG\MHM]DEUDNQLHX]DOH*
nienie farmakologiczne) (9, 11, 13).

8]DOH*QLHQLH RG QLNRW\Q\ MHVW ]ZL]DQH ] SRZVWDQLHP WROHUDQFML RUD] REMDZDPL

odstawieni

D7ROHUDQFMDSROHJDQDSRGDZDQLXFRUD]ZL NV]\FKGDZHNGODRWU]\PDQLD

WDNLHJR VDPHJR HIHNWX -HVW WR VSRZRGRZDQH ]ZL NV]HQLHP DNW\ZQRFL HQ]\PyZ

NWyUHPHWDEROL]XMQLNRW\Q WROHUDQFMDIDUPDNRNLQHW\F]QDRUD]FRZD*QLHMV]HSU]y-

VWRVRZDQLHP XNáDGX QHUZRZHJR SRSU]H] ]PLDQ OLF]E\ UHFHSWRUyZ GOD QLNRW\Q\ GR

]DFKRZDQLDSUDZLGáRZHMF]\QQRFLWHJRXNáDGXWROHUDQFMDIDUPDNRG\QDPLF]QD*G\

GRMG]LHMX*GRZ\WZRU]HQLDWROHUDQFMLIDUPDNRG\QDPLF]QHMRGVWDZLHQLHOXE]PQLHj-
szenie poziomu nikotyny doprowadza do objawów odstawienia (1, 21).

Objawy odstawienia nikotyny

=DSU]HVWDQLHSDOHQLDZL*HVL ]SRZVWDQLHPVXELHNW\ZQ\FKL obiektywnych obja-

ZyZRGVWDZLHQLDQLNRW\Q\2EMDZ\VXELHNW\ZQHWRJáyGSDSLHURVDZ]URVWQDSL FLD

QLHSRNyM QDGPLHUQD QHUZRZRü DJUHVMD GHSUHVMD WUXGQRFL ] NRQFHQWUDFM XZDJL

QDGPLHUQD VHQQRü OXE EH]VHQQRü Z]URVW áDNQLHQLD 'R REMDZyZ RELHNW\ZQ\FK

NWyUH PR*QD ]EDGDü QDOH* ]PLDQ\ Z ]DSLVLH (.* VSDGNL FLQLHQLD W WQLF]HJR

]ZROQLHQLH F]\QQRFL VHUFD VSDGHN SR]LRPX NRUW\]ROX NDWHcholamin, wzrost masy

FLDáD ]DEXU]HQLD VQX XZDJL L SDPL FL 2EMDZ\ WH V QDMEDUG]LHM Z\UD*RQH Z FLJX

SLHUZV]HJRPLHVLFDD QDVW SQLHVWRSQLRZRXVW SXMFKRFLD*FK ü]DSDOHQLDSDSLHUo-

VD F] VWR SRMDZLD VL SR ZLHOX PLHVLFDFK D QDZHW ODWDFK RG ]DSU]HVWania palenia i

PR*HGoSURZDG]LüGRSRZURWXGRQDáRJX

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

328

']LDáDQLHQLNRW\Q\

&KROLQHUJLF]QHUHFHSWRU\QLNRW\QRZH1Z\VW SXMZ]ZRMDFKXNáDGXDXWRQRPLFz-

QHJRZSá\WFHPRWRU\F]QHMRUD]RXQ5HFHSWRU\PXVNDU\QRZH0L nikotynowe N,
centraln

HJR XNáDGX QHUZRZHJR V QLHUyZQRPLHUQLH UR]PLHV]F]RQH Z Uy*Q\FK F]

FLDFKPy]JX/LF]EDUHFHSWRUyZ0MHVW-NURWQLHZL NV]DRGOLF]E\UHFHSWRUyZ1

7HRVWDWQLH]QDMGXMVL ZKLSRNDPSLHSRGZ]JyU]XWZRU]HVLDWNRZDW\PRUD]NRU]H
mózgowej (13).

Z recepto

UDPL Z ]ZRMDFK DXWRQRPLF]Q\FK ]ZL]DQ\ MHVW V]\ENL SRWHQFMDá SREu-

dzeniowy pozazwojowy. Presynaptyczne receptory nikotynowe w neuronach adrener-

JLF]Q\FK]ZL]DQHV]XZDOQLDQLHPQRUDGUHQDOLQ\5HFHSWRU\W\SX1QLHVSRZL]a-
ne z cyklicznymi nukleotydami. Pobudzenie tych receptorów prowadzi do reakcji

Z\ELyUF]\FKREDUG]RNUyWNLPF]DVLHXWDMHQLDFRGRZRG]LEUDNXRJQLZÄSRUHGQLFK´

W\SXF$03OXEF*03:L*VL RQHEH]SRUHGQLR]NDQDáHPVRGRZ\PLLFKSREu-

G]HQLHQDVLODÄDNW\ZDFM ´VRGRZ

0DáHGDZNLQLNRW\Q\MDNLHGRVWDMVL GRNUZLSRZ\SDOHQLXSDSLHURVDSREXG]DM

receptory cholinergiczne N w zwojach autonomicznych i w rdzeniu nadnerczy.

:XNáDG]LHZVSyáF]XOQ\PLQDGQHUF]RZ\PZ\ZRáXMHWRV\PSDW\NRWRQL LNDWHFKROa-
mi

QHPL

2URGNRZH G]LDáDQLH QLNRW\Q\ PR*H E\ü RGF]XZDQH MDNR PLáH SREXG]HQLH OXE

XVSRNRMHQLHZ]DOH*QRFLRGLQG\ZLGXDOQ\FKVNáRQQRFLLVWDQXHPRFMRQDOQHJRSDOa-

F]D:RNUHVLHDEVW\QHQFMLQLNRW\QRZHMRSUyF]EUDNXRURGNRZHJRG]LDáDQLDQLNRWy-

Q\SDODF]PR*HQLHSU]\MHPQLHRGF]XZDüErak krótkich okresów hiperglikemii indu-
kowanych przez wyrzut adrenaliny z nadnerczy po wypaleniu papierosa (13, 17, 22).

:UDFDMF GR G]LDáDQLD RURGNRZHJR QLNRW\QD QDVLOD Z\G]LHODQLH GRSDPLQ\

MGU]H SyáOH*F\P ]ZL NV]D Z\áDGRZDQLD NRPyUHN GRSDPLQHUJLF]nych w F] FL

EU]XV]QHMQDNU\ZNLLSUDZGRSRGREQLHWDN*HZNRU]HSU]HGF]RáRZHM3URFHVWHQZL
zano z mechanizmami pobudzania lub nagrody. W warunkach fizjologicznych dopa-

PLQD Z\G]LHOD VL Z W\P PLHMVFX Z ID]LH RF]HNLZDQLD ]DUyZQR QD VSR*\FLH SRNDr-
mów, jak i

]DFKRZDQLDVHNVXDOQH3UDZGRSRGREQLHSHáQLURO PRW\ZDF\MQOXESREu-

G]DMFGRWHJRW\SX]DFKRZD.RPyUNLGRSDPLQHUJLF]QHF] FLEU]XV]QHMQDNU\ZNL

RWU]\PXMERG(FHSREXG]DMFH] NRU\SU]HGF]RáRZHM1LHNWyUHZ\QLNLEDGDZVND]u-

M*HZVFKL]RIUHQLLXSROHG]RQDMHVWZáDQLHDNW\ZQRüNRU\SU]HGF]RáRZHMFRáF]\

VL ] REMDZDPLXE\WNRZ\PL=UHGXNRZDQ\QDS GL]RERM WQLHQLHFKRU\FKQDVFKL]o-

IUHQL PRJ E\ü VNXWNLHP REQL*HQLD DNW\ZQRFL RURGND QDJURG\ :\GDMH VL *H

SU]\QDMPQLHMF] FLRZRQDGX*\ZDQLHQLNRW\Q\SU]H]FKRU\FKQDVFKL]RIUHQL Zynika

]XZDOQLDQLDSU]H]QLGRSDPLQ\ZMGU]HSyáOH*F\P0R*OLZH*HWHQVDPPHFKa-

QL]PSURZDG]LGRQDGPLHUQHJRSDOHQLDSU]H]FKRU\FKQDGHSUHVM $QDORJLF]QLHG]La-

áDM SU]HZOHNOH SRGDZDQH OHNL SU]HFLZGHSUHV\MQH UyZQLH* ]ZL NV]DM Z\G]LHOanie

GRSDPLQ\ Z RURGNX QDJURG\ Z MGU]H SyáOH*F\P ']LDáDQLH QLNRW\Q\ MHVW MHGQDN

]QDF]QLHV]HUV]HWDN*H]ZL NV]DRQDDNW\ZQRüDGUHQHUJLF]QZPLHMVFXVLQDZ\PL

]PLHQLDREUyWVHURWRQLQ\ZRXQ2EDWHG]LDáDQLDPRJVSU]\MDüSRSUDZLH nastroju.

6W\PXODFMDFKROLQHUJLF]Q\FKUHFHSWRUyZZRXQWáXPDF]\URO MDNSDOHQLHW\WRQLX
odgrywa w chorobie, czy zespole Parkinsona, w chorobie Alzheimera oraz poprawie
funkcji poznawczych (10, 13).

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

329

2EHFQLH PyZL VL WDN*H R SHZQ\FK SRWHQFMDOQ\FK NRU]ystnych mechanizmach

G]LDáania nikotyny w organizmie.

1DOH*GRQLFK$QW\HVWURJHQRZ\PDMF\ZSá\ZQD]DFKRURZDOQRüPLQQD

ZáyNQLDNRPL QLDNDPDFLF\L HQGRPHWULR] 0HFKDQL]PWHQQLHMHVWGRNRFDSR]Qa-

Q\ %\ü PR*H LVWQLHMH EH]SRUHGQL WRNV\F]Q\ ZSá\Z QD S FKHU]\NL MDMQLNRZH OXE

Z\VW SXM ]DNáyFHQLD QD RVL SU]\VDGND Py]JRZD – XNáDG KRUPRQyZ SáFLRZ\FK

+DPRZDQLHV\QWH]\SURVWDJODQG\QLRGG]LDá\ZDQLHZWHQVSRVyEQDXNáDGLPPu-

QRORJLF]Q\RGJU\ZDURO PLQZRFKURQQ\PZSá\ZLHQD]DEXU]HQLDFLQLHQLDW WQi-

F]HJRNUZLZFL*\-HGQDNDE\X]\VNDüWHJRW\SXNRU]\VWQHHIHNW\WU]HEDOLF]\üVL ]

RGSRZLHGQLRZ\VRNLPLNRV]WDPLSDOHQLDW\WRQLX7DNZáDQLHPHFKDQL]PDQW\HVWUo-

JHQRZ\]ZL]DQ\]QLNRW\QSRGQRVLU\]\NRSDWRORJLF]Q\FK]áDPDNRFLZVNXWHN
os

WHRSRUR]\DKDPRZDQLHV\QWH]\SURVWDJODQG\QWRPLQZSá\ZSDOHQLDW\WRQLXQD

FKRURE\QDF]\NUZLRQRQ\FK

Metody diagnostyczne

Test motywacji do zaprzestania palenia wg Schneider

3RPLDUPRW\ZDFMLGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLD]DSRPRFWHVWXGU6FKQHLGHU

Diag

QR]DJRWRZRFLPRW\ZDFMLSDFMHQWDGR]HUZDQLD]QDáRJLHPSDOHQLDW\WRQLX

VWDQRZL SLHUZV]\ NURN Z SRGM W\P OHF]HQLX RGZ\NRZ\P 'R SRPLDUX PRW\ZDFML

]DSU]HVWDQLDSDOHQLDW\WRQLXVáX*\WHVWRSUDFRZDQ\SU]H]GU1LQ\6FKQHLGHU]8QLZHr-
sytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. Normalizacji testów do warunków polskich

GRNRQDQRZ=DNáDG]LH(SLGHPLRORJLLL3UHZHQFML1RZRWZRUyZ&HQWUXP2QNRORJLL–

,QVW\WXWXZ:DUV]DZLH6NáDGDVL RQ]UyZQRZD*Q\FKS\WDQDNWyUHPR*QDRd-

SRZLHG]LHüWZLHUG]FROXESU]HF]FR:WHFLHEDGDVL GHNODURZDQFK üSDFMHQWDGR

U]XFHQLD SDOHQLD MHJR GRZLDGF]HQLD Z W\P ]DNUHVLH PRW\Z\ WHM GHF\]MLZLHG] R

QDZ\NDFK ]ZL]DQ\FK ] SDOHQLHP PHWRGDFK WHUDSLL RGZ\NRZHM L REMDZDFK ]HVSRáX

DEVW\QHQF\MQHJRPR*OLZRFLZVSDUFLDVSRáHF]QHJRZRNUHsie abstynencji, zadowole-

QLH]SUDF\LWU\EX*\FLD

Test Schneider

Pytanie

Odpowiedzi

&]\FKFHV]U]XFLüSDOHQLHW\WRQLX" Tak

Nie

&]\GHF\GXMHV]VL QDWRGODVLHELHVDPHJR

SRGNUHO7DNF]\GODNRJRLQQHJRQSGODURG]LQ\LWSSRd-

NUHO1LH"

Tak Nie

&]\SRGHMPRZDáHDSUyE\U]XFHQLDSDOHQLD" Tak

Nie

&]\RULHQWXMHV]VL ZMDNLFKV\WXDFMDFKSDOLV]QDMF] FLHM" Tak Nie

&]\ZLHV]GODF]HJRSDOLV]W\WR" Tak

Nie

6. Cz

\PRJáDE\PyJáE\OLF]\üQDSRPRFURG]LQ\SU]\MDFLyá

LWSJG\E\FKFLDáDFKFLDáU]XFLüSDOHQLH"

Tak Nie

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

330

&]\F]áRQNRZLHWZRMHMURG]LQ\VRVREDPLQLHSDOF\PL" Tak Nie

&]\ZPLHMVFXZNWyU\PSUDFXMHV]QLHSDOLVL W\WRQLX" Tak

Nie

9. Czy jes

WH]DGRZRORQ\]HVZRMHMSUDF\LWU\EX*\FLD" Tak

Nie

10.

&]\RULHQWXMHV]VL JG]LHLZMDNLVSRVyEV]XNDüSRPRF\

JG\E\PLDáPLDáDSUREOHP\]XWU]\PDQLHPDEVW\QHQFML"

Tak Nie

11.

&]\ZLHV]QDMDNLHSRNXV\LWUXGQRFLE G]LHV]QDUD*RQ\D
w okresie abstynencji?

Tak Nie

12.

&]\ZLHV]ZMDNLVSRVyEVDPHPXVRELHSRUDG]LüZV\WXDFMDFK
kryzysowych?

Tak Nie

,QWHUSUHWDFMDZ\QLNyZWHVWXGU6FKQHLGHUL]ZL]DQH]W\P]DOHFHQLD

3RPLDUXPRW\ZDFMLGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLDGRNRQXMHVL SRSU]H]SRGVXPRZDQLH

wszystkich udzielonych przez pacjenta odpowiedzi „Tak” i osobno podsumowania
odpowiedzi „Nie”.

-H*HOL VXPD XG]LHORQ\FK SU]H] SDFMHQWD RGSRZLHG]L Ä7DN´ MHVW Z\*V]D RG VXP\

RGSRZLHG]LÄ1LH´R]QDF]DWR*HXPRW\ZRZDQ\MHVWRQVWRVXQNRZRVLOQLHGR]HUZDQLD

] QDáRJLHP SDOHQLD W\WRQLX 6LáD MHJR PRW\ZDFML ]DOH*\ RG OLF]E\ RGSRZLHG]L W\SX

Ä7DN´ ,P ZL FHM UD]\ QD S\WDQLD WHVWX SDFMHQW RGSRZLDGD WZLHUG]FR W\P ZL NV]D

MHVWMHJRJRWRZRüGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLD1LHR]QDF]DWRMHGQDN*HQLHE G]LHPLDá

*DGQ\FKSUREOHPyZ]ZL]DQ\FK] U]XFHQLHPSDOHQLDQSSRSRMDZLHQLXVL REMDZyZ

]HVSRáXDEVW\QHQF\MQHJR:WHG\QDOH*\PXVL SRPRFZLFKUR]ZL]DQLX

-HOLQDWRPLDVWSDFMHQWF] FLHM]DNUHODáRGSRZLHG(Ä1LH´R]QDF]DWR*HMHJRJo-

WRZRüGR]HUZDQLD]QDáRJLHPQLHMHVW]E\WZ\VRNDLEG(PR*HZRJyOHQLH]GHFy-

GRZDüVL QDSRGM FLHSUyE\]DSU]HVWDQLDSDOHQLDEG(PR*HSRQLHüSRUD*N MX*Z

SLHUZV]\FK GQLDFK DEVW\QHQFML 1DOH*\ JR MHGQDN SU]HNRQDü DE\ QLH UH]\JQRZDá ]

UR]ZD*HQLD GHF\]ML R U]XFHQLX SDOHQLD OXE SRGM FLD WDNLHM SUyE\ Z QDMEOL*V]HM SU]y-

V]áRFL 7U]HED VSUDZG]Lü QD NWyUH S\WDQLD SDFMHQW XG]LHOLá RGSRZLHG]L SU]HF]FHM L

]DSURSRQRZDü PX DE\ VSUyERZDá UR]ZL]Dü VZRMH SUREOHP\ 3RUyG SRZRGyZ Qi-
skiej motywacji pacjenta do zaprzestania palenia jest niewiara pacje

QWDZVNXWHF]QRü

OHF]HQLDRGZ\NRZHJREUDNZLHG]\RPHWRGDFKOHF]HQLDQLHFK üGR]PLDQ\VZRLFK

QDZ\NyZRUD]EUDNSRPRF\LZVSDUFLD]HVWURQ\RVyEQDMEOL*V]\FK

7HVWX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\ZJ)DJHVWU|PD
&KDUDNWHU\VW\ND.ZHVWLRQDULXV]D8]DOH*QLHQLDRG1ikotyny.

7HVW)DJHVWU|PDMHVWNZHVWLRQDULXV]RZPHWRGEDGDQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

6áX*\ RQ SU]HGH ZV]\VWNLP GR SRPLDUX IDUPDNRJHQQHJR VNáDGQLND X]DOH*QLHQLD RG

QLNRW\Q\RGSRZLDGDMFQDS\WDQLHF]\SDFMHQWMHVWX]DOH*QLRQ\DZPQLHMV]\P]a-
kresie,

MDNLMHVWSR]LRPWHJRX]DOH*QLHQLD.ZHVWLRQDULXV]VNáDGDVL ]Z\VNDORZa-

Q\FKZDUWRFLRGGROXERGGRS\WDZVND(QLNRZ\FK]NWyU\FKQDMZL NV]H
znaczenie posiada pytanie o czas zapalenia pierwszego papierosa po przebudzeniu;

MHOLSDODF]VL JDSRSDSLHURVDZFLJXPLQXWSRSU]HEXG]HQLXR]QDF]DWR*HQLHPo-

*HVRELHEH]]DSDOHQLDSDSLHURVDSRUDG]Lü]REMDZDPLJáRGXQLNRW\QRZHJRSRRNUHVLH

DEVW\QHQFMLQRFQHM7DN*HSDOHQLHZL FHMQL*SDSLHURVyZG]LHQQLHGDMHGX*HSUDw-

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

331

GRSRGRELHVWZR *H SDOF\ SDFMHQW MHVW RVRE X]DOH*QLRQ RG QLNRW\Q\ : kwestio-

QDULXV]X]DNáDGDVL *HX]DOH*QLHQLHRGQLNRW\Q\MHVW]MDZLVNLHP]áR*RQ\PLMHG\QLH

]EDGDQLHFRQDMPQLHMNLONXVLOQLH]QLPVNRUHORZDQ\FKZVND(QLNyZSR]ZROLGRNRQDü

WUDIQHJRSRPLDUXWDNZL FZFHOXRFHQ\X]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\QDOH*\XZ]JO GQLü

RGSRZLHG]LQDZV]\VWNLHS\WDQLDNZHVWLRQDULXV]D:FHOXRFHQ\X]DOH*QLHQLDQDOH*\

GRNRQDüSRGVXPRZDQLDZDUWRFLVNDOLSU]\SLVDQ\FKGDQ\PRGSRZLedziom.

7HVWX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\ZJ)DJHVWU|PD

Pytanie

2GSRZLHG( Punkty

Jak szybko po przebudzeniu zapala pani (pan)
pierwszego papierosa?

Do 5 minut
6-30 minut
po 60 minutach

3
2
1

&]\PDSDQLSDQWUXGQRFL]SRZVWU]\PDQLHPVL
od palenia w miejscach, gdzie to jest zakazane?

Tak
Nie

1
0

3. Z

którego papierosa jest pani (panu) najtrudniej

zre

]\JQRZDü"

Z pierwszego rano
=ND*GHJRLQQHJR

,OHSDSLHURVyZZ\SDODSDQLSDQZFLJXGQLD"

10 lub mniej
11 – 20
21 – 30
LZL FHM

0
1
2
3

&]\F] FLHMSDOLSDQLSDQSDSLHURV\ZFLJXSLHUw-

V]\FKJRG]LQSRSU]HEXG]HQLXQL*ZSR]RVWDáHMF] FL
dnia?

Tak
Nie

1
0

Czy pali pani (pan) papierosy nawet wtedy, gdy jest
SDQLSDQWDNFKRUD\*HPXVLOH*HüZáy*NX"

Tak
Nie

1
0

WHUSUHWDFMD .ZHVWLRQDULXV]D 8]DOH*QLHQLD ZJ )DJHUVWU|PD L Z\QLNDMFH ] QLHM

zalecenia

=HEUDQLHSRQL*HMSXQNWyZR]QDF]D*HSDFMHQWQLHMHVWSUDZGRSRGREQLHIDUPDNo-

ORJLF]QLHX]DOH*QLRQ\RGQLNRW\Q\DSDOHQLHW\WRQLXMHVWGODQLHJREG(Z\XF]onym,

EG(SV\FKRVSRáHF]QLHJHQHURZDQ\P]DFKRZDQLHP:OHF]HQLXRGZ\NRZ\PSRZLn-

QD Z\VWDUF]\ü VW\PXORZDQD DXWRU\WDW\ZQ SRUDG OHNDUVN VLOQD PRW\ZDFMD L ZROD
zostania abstynentem, skrupulatne wykonanie dobrze zaplanowanego programu samo-
kontroli oraz wsparcie ze strony o

WRF]HQLD)DUPDNRORJLF]QHURGNLRGZ\NRZHZW\P

VXEVW\WXW\QLNRW\Q\QLHE GSUDZGRSRGREQLHSRWU]HEQH

=HEUDQLH L ZL FHM SXQNWyZ R]QDF]D QDWRPLDVW *H SDFMHQW MHVW SUDZGRSRGREQLH

IDUPDNRORJLF]QLHX]DOH*QLRQ\RGQLNRW\Q\LMDNPXVL Z\GDMHQLHPR*H*\übez pa-

SLHURVD :LHOX SDFMHQWyZ X NWyU\FK LQWHQV\ZQH L GáXJRWUZDáH SDOHQLH SDSLHURVyZ

VWDáR SRZRGHP VFKRU]H OXE REMDZyZ FKRURERWZyUF]\FK SU]H*\ZD SRZD*Q\ G\Oe-

PDWSRQLHZD*FKFLDáRE\]HUZDü]QDáRJLHPDOH]SRZRGXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

QLH PR*H WHJRXF]\QLü1DOH*\UR]ZD*\üF]\ZWDNLPSU]\SDGNXSR]D]DVWRVRZa-

QLHPSRZ\*V]\FKPHWRGOHF]HQLDSDFMHQWRZLQLHQDOH*\SU]HSLVDüURGNyZIDUPDNo-

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

332

ORJLF]Q\FK ]DZLHUDMF\FK QLNRW\Q QS QLNRW\QRZHM JXP\ GR *XFLD OXE QDVNyUQ\FK

SODVWUyZQLNRW\QRZ\FKDWDN*HLQQ\FKOHNyZ]PQLHMV]DMF\FKREMDZ\]HVSRáXRGVWa-
wienia nikotyny.

/(&=(1,(8=$/()1,(1,$2'1,.27<1<

:OHF]HQLXX]DOH*QLHQLDRGW\WRQLXPR*QDZ\Uy*QLüNLONDPHWRG

– Metody

behawioralne

– Samokontrola

pacjenta

–

Hipnoza i akupunktura

– Terapia

grupowa

– Leczenie

farmakologiczne

,VWRWQHMHVW*HVWRVRZDQHPHWRG\PDMFKDUDNWHUQLHW\ONRREMDZRZ\OHF]WDN*H

SU]\F]\QRZ\FRáDWZRGRVWU]HFZRGQLHVLHQLXGRWDNJUR(QHMW\WRQLR]DOH*QHMFKRURE\
jak rak krtani, w którym po zastosowaniu radykalnego leczenia onkologicznego i po
z

DSU]HVWDQLXSDOHQLDSDSLHURVyZPR*QDX]yVNDüWUZDáHZ\OHF]HQLH

Metody behawioralne

:L NV]RüW\FKPHWRGRSDUWDMHVWQDWHRULLXZDUXQNRZDQLDOXEWHRULLXF]HQLDVL

NWyU\FK JáyZQ ]DVDG MHVW RNUHOHQLH ]DFKRZDQLD SU]H] NRQVHNZHQFMH ] QLHJR Zy-

Sá\ZDMFHMHOLZZ\QLNXGDQHJR]DFKRZDQLDQDVW SXMHQLHPLá\VNXWHNWR]DFKRZa-
nie takie jest stopniowo eliminowane. W odniesieniu do palaczy mamy tu do czynie-

QLD ] SRZWDU]DMF\P VL Z\VW SRZDQLHP GZyFK ]MDZLVN SDOHQLD L MDNLHJR ERG(FD
nieprzyjemnego (awersyjnego).

7DNLH SRáF]HQLH ]MDZLVN SURZDG]L GR ZDUXQNRZHM

UHDNFMLDZHUV\MQHM0HWRGKLVWRU\F]QMHVWVWRVRZDQLHERG(FDHOHNWU\F]QHJR3RGF]DV

OHF]HQLD W PHWRG SDFMHQW SDOL QRUPDOQLH D WHUDSHXWD VWRVXMH ZREHF QLHJR ERG(FH

HOHNWU\F]QH Sá\QFH SU]H] SU]\PRFRZDQH GR VNyU\ HOHNWURG\ 6WRVRZDQH ERG(FH V

QLHSU]\MHPQHSRZLQQ\ZL FZ\ZRá\ZDüXSDFMHQWDUH]\JQDFM ]SDOHQLD,QQPHWo-

GWHJRVDPHJRW\SXMHVWVWRVRZDQLHG\PXW\WRQLRZHJRMDNRERG(FDDZHUV\MQHJRF]\
metoda szybkiego palenia tytoniu. Chodzi tu o uzyskanie b

RG(FD DZHUV\MQHJR SU]\

QDGPLHUQHMLQKDODFMLW\WRQLX0HWRG\WHSR]ZDODMX]\VNDüGRüGREUHZ\QLNLNUyWNo-

WHUPLQRZHQDWRPLDVWUH]XOWDW\RGOHJáHVZWSOLZH0HWRG\WHREHFQLHQLHV]DOecane

]HZ]JO GXQDQDUD*HQLHSDFMHQWDQDQDGPLHUQHLORFLG\PXW\WRQLRwego i zwizane z

W\PZFKáDQLDQLHGX*HMLORFLVXEVWDQFMLWRNV\F]Q\FK

0HWRG\ SR]\W\ZQHJR Z]PRFQLHQLD SROHJDM QD Uy*QRURGQ\FK VSRVREDFK QDJUa-

dzania pozytywnego zachowania, w tym przypadku niepalenia.

Samokontrola pacjenta

W metodzie tej w

\NRU]\VWXMHVL Uy*QH]GDU]HQLD]ZL]DQH]SDOHQLHP1DSU]y-

NáDG MHOL SDFMHQW ]Z\Ná SDOLü SDSLHURVD SRGF]DV SLFLD NDZ\ F]\ KHUEDW\ SRZLQLHQ

]PLHQLü QDSyM OXE SRU MHJR NRQVXPSFML =DVWRVXMH Z WHQ VSRVyE SU]HUZDQH MHGQR

RJQLZRQDáRJX,QQZHUVMWHMPHWody jest zakodowanie w ZLDGRPRFLLSRGZLa-

GRPRFLSDODF]D*HSDOLüZROQRW\ONRQDRNUHORQ\V\JQDáSRGDZDQ\SU]H]VSU] *RQH

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

333

]]HJDUHPXU]G]HQLH=DND*G\PUD]HPSDOHQLHáF]\VL ]V\JQDáHPDOLF]EDV\JQa-

áyZ MHVW VWRSQLRZR ]PQLHMV]DQD &HFK FKDUDNWHU\VW\F]Q W\FK PHWRG MHVW ]QDF]Q\

DNW\ZQ\XG]LDáSDODF]DNWyU\ZSURZDG]DGROHF]HQLDVZyMZáDVQ\SURJUDP0HWRGD
samokontroli jest zwykle w trakcie kuracji odwy

NRZHMáF]RQD]LQQ\PL

7HFKQLNL]PQLHMV]HQLDLORFLZ\SDODQ\FKG]LHQQLHSDSLHURVyZOXEX*\ZDQLHLFKDOH

JDWXQNyZ R ]PQLHMV]RQHM LORFL QLNRW\Q\ RND]Dá\ VL QLHVNXWHF]QH : przypadku

RJUDQLF]HQLDLORFLOLF]E\SDSLHURVyZND*G\]QLFK]ZL NV]DFK üSDOHQLDDRJUDQi-

F]HQLH ]DZDUWRFL QLNRW\Q\ Z SDSLHURVLH SRZRGXMH ]PLDQ WHFKQLNL ]DFLJDQLD VL

G\PHPL]ZL NV]RQELRGRVW pQRüQLNRW\Q\

Hipnoza i akupunktura

:DUWRü KLSQR]\ Z RG]Z\F]DMDQLX OXG]L RG SDOHQLD MHVW WUXGQR XVWDOLü ] co naj-

mniej kilku powodów:

–

EDGDQLDQDXNRZHV]áHMMDNRFLERSR]EDZLRQHJUXSNRQWUROQ\FK

– nie ma jednoznaczne

M GHILQLFML KLSQR]\ SRG SRM FLHP KLSQR]\ VWRVXMH VL

PLQUHODNVSRáF]RQ\]VXJHVWLVWDQJá ERNLHJRWUDQVX

–

HIHNW\KLSQR]\X]DOH*QLRQHVRGGRZLDGF]HQLDWHUDSHXW\VWDUDQQHMVHOHNFML

SDFMHQWyZLLFKSRGDWQRFLVWRSQLDPRW\ZDFMLSDFMHQWyZLLFKVtopnia podat-

QRFLQDVXJHVWL

6WGWH*KLSQR]DQLHMHVWSROHFDQPHWRGOHF]HQLDSRGREQLHMDNDNXSXQNWXUDNWó-

UD SUDZGRSRGREQLH G]LDáD SU]H] RJyOQ\ HIHNW ÄSODFHER´ -HOL MHGQDN SDODF] W\WRQLX

GRPDJDVL WHJRURG]DMXOHF]HQLDWRQLHQDOH*\PXJR]DEUDQLDü:DUWRQDGPLHQLü*H

DNXSXQNWXUD EDUG]R RVWDWQLR SRSXODUQD WDN*H L Z 3ROVFH MHVW PHWRG VWRVRZDQ Z

&KLQDFKRGVHWHNODW2VWDWQLRSUyEXMHVL Z\NRU]\VWDüDNXSXQNWXU LLQQHSRFKRGQH
techniki do odzwyczajania palaczy od tytoniu, co – jak

ZVSRPQLDQRZ\*HM–G]LDáD

JáyZQLHZRSDUFLXRHIHNWÄSODFHER´

1LH]PLHQLDWRMHGQDNIDNWX*HURG]DM]DELHJyZRND]XMHVL E\üSRPRFQ\GODZLe-

OXSDFMHQWyZZSU]H]Z\FL *DQLXX]DOH*QLHQLHRGQLNRW\Q\: odzwycza-janiu

RGQDáRJXSDOHQLDVWRVXMHVL QDNáXZDQLHZGZyFKSXQNWDFKQDNáXFLHQRVDRUD]XFKD

1DNáXFLHQRVDPDSRZRGRZDü]PQLHMV]HQLHSU]HNUZLHQLDXNáDGXRGGHFKRZHJRLZy-

ZRá\ZDüRGUD] GRQLNRW\Q\6W\PXODFMDXFKDPR*HE\üSU]HGáX*RQDSU]H]LPSODQWa-

FM VWDSOHUDFKLUXrgicznego.

Terapia grupowa

DMZD*QLHMV]\PLFHFKDPLWHUDSLLJUXSRZHMMHVW]DSHZQLHQLHZ]DMHPQHJRSRSDUFLD

RUD]HOHPHQW\HGXNDFML]GURZRWQHM*UXS\WHUDSHXW\F]QHVWDUDMVL SU]\FLJQüSDOa-

F]\ X]DOH*QLRQ\FK NWyU]\ SRZLQQL PLHü VLOQ PRW\ZDFM GR ]HUZDQLD ] QDáRJLHP
palenia tytoniu, l

XEPXV]GRNRQDüSHZQHJRZ\VLáNXDE\XF]HVWQLF]\üZNXUVLHRd-

Z\NRZ\P'X*HGRZLDGF]HQLHLWUDG\FMHZZDOFH] QLNRW\QL]PHPPD.RFLyá$d-

ZHQW\VWyZ'QLD6LyGPHJR/HNDU]H]ZL]DQL] W\P.RFLRáHPRSUDFRZDOLW]Z3Uo-

JUDPSL FLXGQLVWRVRZDQ\]GREU\PHIHNWHPWDN*HZ3ROVFH1LHSRGZD*DOQ\PSOu-

VHPWHMPHWRG\MHVWNUyWNRWUZDáRüLSURVWRWD

3V\FKRWHUDSLD JUXSRZD SRPDJD SDODF]RP SRU]XFLü QDáyJ SRSU]H] QDXN ]PLDQ\

]DFKRZD =D]Z\F]DM SRGF]DV WHUDSLL JUXSRZHM VWRVXMH VL WHFKQLNL VNLHURZDQH QD

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

334

wzmocnienie mo

W\ZDFMLRUD]PRQLWRURZDQLDQDáRJX:F]DVLH]DM üJUXSRZ\FKSDOa-

F]HPDMZ\]QDF]RQGDW SRU]XFHQLDQDáRJXLSU]HVWDMSDOLüVWRVXMFWHFKQLN VWRp-

QLRZHJR RJUDQLF]DQLD OLF]E\ Z\SDODQ\FKSDSLHURVyZ$OWHUQDW\ZZ\GDMHVL GX*R

EDUG]LHMVNXWHF]QMHVWQDJáHFDáNRZLWH]DSU]HVWDQLHSDOHQLD]GQLDQDG]LH%DUG]R

LVWRWQ\P HOHPHQWHP WHUDSLL MHVW QDXF]HQLH SDODF]D MDN SRUDG]Lü VRELH ] REMDZDPL

DEVW\QHQFMLRUD]QDXF]HQLHQRZ\FK]DFKRZDZUy*Q\FKV\WXDFMDFK*\FLRZ\FKEH]

NRQLHF]QRFL ]DSDODQLD SDSLHURVD 6]F]HJyOQ\ QDFLVN NáDG]LH VL QD XZLDGRPLHQLH

RVRELH SDOFHM F]\QQLNyZ L V\WXDFML Z\ZRáXMF\FK RGUXFK SDOHQLD RUD] XWU]\PDQLH
niepalenia przez opanowanie technik odmawiania zapalenia papierosa. W czasie tera-

SLLJUXSRZHMVWRVXMHVL UyZQLH*WHFKQLNLUHODNVDF\MQH:L NV]RüSURJUDPyZJUXSo-
wych stosuje wiele metod behawioralnych z zastosowaniem elementów awersyjnych
(20). Zastosowanie wielu metod behawioralnych w programie odzwyczajania od pale-

QLD]ZL NV]DMHJRHIHNW\ZQRü

Leczenie farmakologiczne

Farmakologicz

QHOHF]HQLH]DOH*QRFLW\WRQLRZHMSRG*DZNLONXNLHUXQNDFK:No-

OHMQRFLKLVWRU\F]QHMVWR

–

stosowanie pochodnych lobeliny,

–

stosowanie tzw. produktów naturalnych,

–

VWRVRZDQLHOHNyZWUDQNZLOL]XMF\FK

–

substytucyjna terapia nikotynowa,

– stosowanie

buprionu,

:L NV]RüPHWRGIDUPDNRORJLF]Q\FKPDFKDUDNWHUREMDZRZ\DQLHSU]\F]\QRZ\

LVáX*\JáyZQLH]áDJRG]HQLXREMDZyZ]ZL]DQ\FK]U]XFHQLHPQDáRJXSDOHQLDW\WRQLX
(7, 8, 24).

/REHOLQDE GFDDONDORLGHPZ\L]RORZDQ\P]HVWURLF]NLUR]G WHMLobelia infalta)

jest an

DORJLHP QLNRW\Q\ Z\ND]XMH ZLHOH G]LDáD DQDORJLF]Q\FK ] QLNRW\Q 0LPR

GX*HM LORFL SXEOLNDFML QD WHQ WHPDW QLH XGDáR VL GRWG GRZLHü MHM VNXWHF]QRFL Z

WHUDSLLDQW\QLNRW\QRZHMDMHMHIHNWMHVWSRUyZQ\ZDQ\]SODFHER2EHFQLHWUZDMSUyE\
stosowania inn

\FKDQDORJyZQLNRW\Q\FRE\üPR*HGRSURZDG]LGRZSURZDG]HQLDGR

WHUDSLL QRZ\FK VXEVWDQFML G]LDáDMF\FK QD UHFHSWRU\ 1-cholinergiczne, czyli nikoty-

QRZHV]F]HJyOQLHZPy]JXSRZLQQRWR]PQLHMV]\üREMDZ\DEVW\QHQFMLQLNRW\QRZHM
bez stosowania nikotyny.

W te

UDSLLDQW\QLNRW\QRZHMVWRVXMHVL UyZQLH*W]ZSURGXNW\QDWXUDOQHSUHSDUDW\

]LRáRZH L LQQH PDMFH SRPDJDü SDOF\P SU]HáDPDü SRWU]HE ]DSDOHQLD SDSLHURVD

]PQLHMV]\üQDSL FLHQHUZRZHRGZLH*\üMDP XVWQ]ZL NV]\üVW *HQLHJOXNR]\Z
organizmie i zmniejsz

\üDSHW\W-HGQ\P]WDNLFKSUHSDUDWyZGRVW SQ\FKZ3ROVFHMHVW

7$%$&2))]DZLHUDMF\Z\FLJL]JXDUDQ\L SL FLRUQLNDROHMNLDQ\*RZ\LPL WRZ\

RUD] JOXNR] 3UHSDUDW WHQ XáDWZLD RG]Z\F]DMHQLH VL RG SDOHQLD W\WRQLX QD GURG]H

]DEXU]DQLDRGF]Xü]P\VáRZ\FK]ZL]DQ\FK]SDOHQLHPLRGG]LDá\ZDQLDQDRURGNRZ\

XNáDGQHUZRZ\*DUEQLNL]DZDUWHZZ\FLJX]NáF]DSL FLRUQLNDG]LDáDMFQDEáRQ

OX]RZMDP\XVWQHM]PLHQLDMVSRVyERGF]XZDQLDVPDNXDROHMHNPL WRZ\]PLHQLD

VPDN G\PX W\WRQLRZHJR SVXMF SU]\MHPQH GR]QDQLD Z\VW SXMFH Z F]DVLH SDOHQLD

*DUEQLNL ]DZDUWH Z Z\FLJX ] JXDUDQ\ L ] SL FLRUQLND G]LDáDMF QD EáRQ OX]RZ

*RáGNDLMHOLW]PQLHMV]DMáDNQLHQLHZ]URVWáDNQLHQLDMHVWMHGQ\P]REMDZyZ]DSU]e-

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

335

VWDQLDSDOHQLDDNRIHLQD]DZDUWDZZ\FLJX]JXDUDQ\SREXG]DF]\QQRüRURGNo-

ZHJR XNáDGX QHUZRZHJR ]PQLHMV]D VHQQRü SREXG]D RURGHN RGGHFKRZ\ RVáDELD

RGF]XZDQLH ]P F]HQLD SRSUDZLD UHIOHNV SRZRGXMF EDUG]LHM HIHNW\ZQH L V]\ENLH
kojarzenie.

:WHUDSLLDQW\QLNRW\QRZHMVWRVXMHVL UyZQLH*OHNLDQNVMROLW\F]QHWrankwilizuj

FHG]LDáDMFHREMDZRZRLáDJRG]FHREMDZ\DEVW\QHQFMLQDSL FLHL]GHQHUZRZDQLH

1DOH*\MHGQDNSDPL WDü*HMHVWWRW\ONROHF]HQLHREMDZRZHE GFHHOHPHQWHPOHF]e-
nia kompleksowego.

1LNRW\QRZDWHUDSLD]DVW SF]D17=

-HGQ\P]ZD*QLHMV]\FKRVLJQL üZOHF]HQLXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\E\áRZSUo-

ZDG]HQLHSRGNRQLHFODWVLHGHPG]LHVLW\FKQLNRW\QRZHMWHUDSLL]aVW SF]HM

=DáR*HQLHPWHUDSLL]DVW SF]HMMHVWGRVWDUF]HQLHGRRUJDQL]PXX]DOH*QLRQHJRSDOa-

F]DQLNRW\Q\ZGDZFHNRQWURORZDQHMDE\]PQLHMV]\üREMDZ\DEVW\QHQFMLLSR]ZROLü

PXVNRQFHQWURZDüVL QD]PLDQLH]DFKRZDL QDXF]HQLXVL *\FLDEH]X*\ZDQLDSDSLe-
rosów.

3RZVWDQLHX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\MHVWFLOH]ZL]DQH]SR]LRPHPQLNRW\Q\RUD]

MHM JáyZQHJR PHWDEROLWX Z VXURZLF\ NUZL – NRW\QLQ\ UHGQLH VW *HQLH NRW\QLQ\ Z

VXURZLF\SDODF]DX]DOH*QLRQHJR–SDOFHJRRNV]WSDSLHURVyZG]LHQQLHZ\QRVL

QJPO QDWRPLDVW RVyE QLHX]DOH*QLRQ\FK SDOF\FK GR SDSLHURVyZ G]LHQQLH –

VW *HQLHWRZ\QRVLRN-QJPO7 ZDUWRüNRW\QLQ\X]QDQR]DJUDQLF Z\]QDF]a-

MFSUyJIL]\F]QHJRX]DOH*QLHQLD

3U]HG]DSLVDQLHPOHF]HQLD]DVW SF]HJR]DSRPRFQLNRW\Q\QDOH*\RNUHOLüZLHl-

NRüX]DOH*QLHQLD0R*QDWR]URELüQLHLQZD]\MQLH–]DSRPRFNZHVWLRQDULXV]D)DJe-

UVWU|PD .ZHVWLRQDULXV] QD SRGVWDZLH S\WD VWRSQLXMH ZLHONRü X]DOH*QLHQLD 6Wo-

SLHX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\RNUHODQ\]DSRPRFNZHVWLRQDULXV]DZ\ND]XMHFLVá

NRUHODFM ]ZLHONRFLX]DOH*QLHQLDZ\ND]DQ]DSRPRFSRPLDUXVW *HQLDQLNRW\Q\

OXEMHMPHWDEROLWyZZVXURZLF\NUZL=DND*GRGSRZLHG(PR*QDRWU]\PDü-2 punk-

WyZ -H*HOL RJyOQD VXPD SXQNWyZ Z\QLHVLH L ZL FHM QDOH*\ ]DVWRVRZDü OHF]HQLH

]DVW SF]H

Kwestionariusz tolerancji nikotyny wg Fagerströma

Pytania

Odpowiedzi

Punkty

Po jakim czasie po przebudzeniu zapalasz papierosa? Do 30 min.

Po 30 min.

1
0

&]\WUXGQRMHVW&LSRZVWU]\PDüVL RGSDOHQLD
w miejscach publicznych, gdzie jest to zabronione?

Tak
Nie

1
0

3. Z

którego papierosa jest Ci najtrudniej zrezygno

ZDü" Z

pierwszego

=ND*GHJRLQQHJR

1
0

4. Ile

papierosów wypalasz dziennie?

0QLHMQL*
16 – 25
ponad 26

0
1
2

&]\Z\SDODV]ZL FHMSDSLHURVyZUDQRQL*ZSR]RVWa-

áHMF] FLGQLD"

Tak
Nie

1
0

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

336

Czy palisz podczas choroby?

Tak
Nie

1
0

&]\VPDNXM&LSDSLerosy „lekkie” czy „mocne”?

„lekkie”
„mocne”

0
1

&]\]DFLJDV]VL G\PHP"

Nigdy
Czasem
Zawsze

0
1
2

6723,(8=$/()1,(1,$2'1,.27<1<

RAZEM

niski
UHdni
wysoki

0 do 4

5 do 8

9 do 11

Przy braku kwestionariusza Fa

JHUVWU|PDZ\VWDUF]\]DGDüWU]\S\WDQLDNWyUHPDM

WDNVDPVZRLVWRüMDNFDá\NZHVWLRQDULXV]

&]\]DSDODV]SLHUZV]HJRSDSLHURVDZFLJXPLQXWSRREXG]HQLX"

&]\Z\SDODV]ZL FHMSDSLHURVyZZFLJXSLHUZV]HMF] FLGQLD"
3. Czy wypalasz ponad 25 papierosów dziennie?

3R]\W\ZQDRGSRZLHG(QDS\WDQLDZLDGF]\RIL]\F]Q\PX]DOH*QLHQLXRGQLNRWy-

Q\LZVND]XMH]DVDGQRüOHF]HQLD]DVW SF]HJR

3DODF]HSDOF\QLHZLHOHSDSLHURVyZSDSLHURVQDJRG]LQ SRPLQXWDFKPDM

JZDáWRZQ\Z]URVWSR]LRPXQLNRW\Q\ZHNUZLNWyUDSRSU]H]G]LDáDQLHQD&81wy-

ZLHUDSR]\W\ZQHSU]\MHPQHGODSDODF]DG]LDáDQLH– uspokojenie, pobudzenie, przyjem-

QRüOHSV]DNRQFHQWUDFM :FLJXGQLDSR]LRPQLNRW\Q\ZHNUZLVWRSQLRZRZ]UDVWD

DOHND*G\Z\SDORQ\SDSLHURVSRZRGXMHQDJá\Z]URVW poziomu nikotyny we krwi. Pa-

ODF]H Z\SDODMF\ RNRáR SDSLHURVyZ QD JRG]LQ QLH RGF]XZDM QDJá\FK Z]URVWyZ

SR]LRPX QLNRW\Q\ DOH MHM VWRSQLRZ\ Z]URVW SRWU]HEQ\ GR SUDZLGáRZHJR G]LDáDQLD

RUJDQL]PX0LPR*HWDNLSDODF]QLHRGF]XZDV]F]HJyOQHMSU]\MHPQRFL]wypalenia

SDSLHURVDWRQDJáH]DSU]HVWDQLHGRVWDUF]DQLDQLNRW\Q\GRRUJDQL]PXRGF]XZDQHMHVW

MDNRSU]\NUHREMDZ\RGVWDZLHQLD'ODXQLNQL FLDW\FKREMDZyZNWyUHF] VWRSRZRGu-

MQDZUyWGRQDáRJXZSLHUZV]\PRNUHVLHSR]DSU]HVWDQLXSDOHQLDVWRVXMHVL substy-

WXFM QLNRW\Q\SRGDMFSUHSDUDW\QLNRW\Q\ZSRVWDFLJXP\GR*XFLDSODVWUyZGRVWDUF]a-

MF\FKQLNRW\Q SU]H]VNyUQLHDRVWDWQLRUyZQLH*]DSRPRFUR]S\ODF]DGRQRVDLLQKa-

ODWRUD : 3ROVFH GRVW SQH V JXP\ ]DZLHUDMFH QLNRW\Q RUD] SODVWU\ XZDOQLDMFH
nikot

\Q Z FLJX -JRG]LQ DOER SU]H] FDá GRE =DOHFDMF SDODF]RP WH OHNL QDOH*\

SRGNUHOLü*HQLHMHVWWRFXGRZQ\OHNNWyU\E G]LHG]LDáDáEH]Z\VLáNX]LFKVWURQ\

3RQLHZD* SU]\ VWRVRZDQLX QLNRW\QRZHM WHUDSLL ]DVW SF]HM – substytucja nikotyny

za pomoc

JXP\F]\SODVWUDSRZRGXMHRVLJQL FLHQL*V]\FKSR]LRPyZQLNRW\Q\ZH

krwi – palacz nie odczuwa takiego zadowolenia, jak przy paleniu papierosów. Obie te

IRUP\ WHUDSLL ]DSRELHJDM MHG\QLH RGF]XZDQLX JáRGX QLNRW\QRZHJR L Z\VW SRZDQLX
przykrych objawów odstawienia.

Ustalono za sukces terapii odwykowej zaprzestanie palenia przez przynajmniej je-

GHQURN3U]HSURZDG]RQRZLHOHEDGDQDGVNXWHF]QRFLWHUDSLL]DVW SF]HM]DSRPRF

JXP\RUD]]DSRPRFSODVWUyZ]DZLHUDMF\FKQLNRW\Q JUXSDNRQWUROQDRWU]\P\ZDáD

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

337

place

ER1DSRGVWDZLHEDGDVWZLHUG]RQR*HWDIRUPDWHUDSLLZSRUyZQDQLX]SODFe-

ER]ZL NV]DGZXNURWQLHOLF]E SDODF]\NWyU\PXGDáRVL ]DSU]HVWDüSDOHQLD3U]HSUo-

ZDG]RQREDGDQLDSRUyZQDZF]HNWyUHZ\ND]XM*HWHUDSLD]DVW SF]DZ\ND]XMHZL k-

V]VNXWHF]QRüXRVyENWyUHVDPH]JáDV]DMVL GROHNDU]DZSRUyZQDQLX] osobami
kierowanymi na leczenie.

: SRáF]HQLX ] GRNáDGQLH RSUDFRZDQ\P SURJUDPHP RGZ\NRZ\P REHMPXMF\P

wsparcie psychologiczne i odpowiednie metody terapii behawioralnej, NTZ wydaje

VL VNXWHF]QPHWRGWHUDSLL:\ND]DQR*H17=]ZL NV]DSUDZGRSRGRELHVWZR]a-
przestania palenia, niekiedy wielokrotnie w porównaniu z innymi farmaceutykami lub

PHWRGDPLG]LDáDMF\PLMDNSODFHER:\QLNLEDGDZLDGF]WH**HUyZQRF]HVQHVWo-

VRZDQLHJXP\GR*XFLDLSODVWUyZSR]ZDODQD]ZL NV]HQLHRGVHWNDRVyEZ\OHF]RQ\FK

]QDáRJX:SURZDG]HQLHGRX*\WNXQRZ\FKSUHSDUDWyZQLNRW\QRZ\VSUD\GRQRVD

WDEOHWNL LQKDODWRU\ PR*H E\ü QDG]LHM QD VNXWHF]Q IRUP OHF]HQLD X RVyE Já ERNR

X]DOH*QLRQ\FK

Wprowadzono w ostatnich latach

GR OHF]HQLD X]DOH*QLHQLD RG W\WRQLX – preparat

EXSULRQ %XSULRQ MHVW DPLQRNHWRQHP G]LDáDMF\P IDUPDNRORJLF]QLH SRSU]H] XNáDG

DGUHQHUJLF]Q\ L GRSDPLQHUJLF]Q\ SUDNW\F]QLH SR]EDZLRQ\ ZáDFLZRFL QDVHQQ\FK

G]LDáDQLHSR*GDQ\FK]HVWURQ\XNáDGXNU*HQLDL zaEXU]DMF\FKF]\QQRFLVHNVXDOQH
W 1997 roku preparat chlorowodorku buprionu o

SU]HGáX*RQ\PG]LDáDQLX]RVWDáSU]H]

DPHU\NDVNL=DU]G3URGXNWyZ6SR*\ZF]\FKL/HNyZ)RRGDQG'UXJ$GPLQLVWUa-
tion) zalecany jako lek w

]ZDOF]DQLXX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\SRGQD]Z=YBAN.

2ND]DáRVL UyZQLH**HQLHPDNRQLHF]QRFLSU]HGáX*DQLDWHUDSLLSRQDG tygodni,

FRZL*HVL ]GX*\PLRV]F] GQRFLDPL-H*HOLSR]DOHF]HQLHP]DVW SF]\PQLNRW\Q

VWRVXMHVL LQQHIRUP\OHF]HQLDRGZ\NRZHJRSRZRG]HQLHWHUDSLLZ]UDVWDZQDMOHp-

V]\FKRURGNDFKVWRVXMF\FKNRPSOHNVRZWHUDSL ] wielokrotnymi wizytami kontrol-

Q\PL RVLJD VL RNRáR RVyE SRU]XFDMF\FK SDOHQLH 6WRVRZDQLH LQWHQV\ZQHM
terapii jest jednak praco

FKáRQQHLNRV]WRZQH

Teoria minimalnej interwencji

:]ZL]NX]HVWRVXQNRwo niewielkim powodzeniem bardzo intensywnych i kosz-

WRZQ\FK WHUDSLL RGZ\NRZ\FK ]ZUyFRQR VL Z NLHUXQNX SURILODNW\NL PR*OLZHM GR

SU]HSURZDG]HQLDSU]H]ND*GHJROHNDU]DSLHUZV]HJRNRQWDNWXSRGF]DVZL]\W\SDOFHJR
pacjenta.

Pod koniec lat 70. w Wielkiej Brytan

LLSU]HSURZDG]RQREDGDQLDQDGVNXWHF]QRFL

porady lekarza „domowego”. Bardzo krótka porada lekarska i

ZU F]HQLH SDODF]RZL

EURV]XUNLMDNSU]HVWDüSDOLüVSRZRGRZDáD*HRNRáRVSRUyGEDGDQ\FKWUZa-

OHU]XFLáRSDOHQLH2EOLF]RQRMDNLE\áE\HIHNWWDNLHMSRUDG\JG\E\ND*G\OHNDU]UDG]Lá

ND*GHPXSDODF]RZLNWyU\VL GRQLHJR]JáDV]DQDNRQVXOWDFM 2ND]DáRVL *HRNRáR

W\VL F\SDODF]\PRJáRE\]HUZDü]QDáRJLHP2EOLF]RQRUyZQLH**HND*G\OHNDU]

G\VSRQXMF\URF]QLHJRG]LQDPLSU]H]QDF]RQ\PLQDSoradnictwo antynikotynowe,

SRZL FDMF PLQXWMHGQHPXSDFMHQWRZLRVLJDVXNFHVXSDODF]\NWyU]\SU]HVWDM

SDOLü -H*HOL SRZL FD SDFMHQWRZL MHGQ JRG]LQ WR OLF]ED RVyE U]XFDMF\FK SDOHQLH

VSDGDGRDSU]\SRZLHFHQLXJRG]LQMHGQHPXSDFMHQWowi sXNFHVRVLJDVL MHG\QLH

XSDODF]\:\QLNLEDGDZVND]XM*HNUyWNDSRUDGDMHVWEDUG]LHMVNXWHF]QDRUD]*H

LVWRWQURO ZRJUDQLF]HQLXQDáRJXXVZRLFKSDFMHQWyZPR*HEH]ZL NV]HJRZ\VLáNX

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

338

RGHJUDü OHNDU] SLHUZV]HJR NRQWDNWX – „domowy”. Zasada 4 „P” (P\WDM 3RUDG( 3o-

Py* 3RZWDU]DM SRZLQQD E\ü VWRVRZDQD QLH W\ONR SU]H] OHNDU]\ DOH L SU]H] SLHO
gniarki.

Organizacja systemu lecznictwa odwykowego w Polsce

:QDV]\PNUDMXOHF]HQLHPX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\]DMPXMVL SRUDGQLHDQW\Qi-

NRW\QRZH SRGSRU]GNRZDQH GDZQLHM WM SU]HG UHIRUP DGPLQLVWUDF\MQ L UHIRUP

VáX*E\]GURZLDZRMHZyG]NLPSRUDGQLRPJUX(OLF\LFKRUyESáXFD obecnie w powsta-

á\FKQDW\PPLHMVFXSODFyZNDFKVáX*E\]GURZLD3URZDG]RQHSRUDGQLFWZRLQG\Zi-
dualne oraz w wybranych województwach terap

L JUXSRZ-HGQDN]SRZRGXWUXGQo-

FLILQDQVRZ\FKRUD]NDGURZ\FKZ ZL NV]RFLZRMHZyG]WZQLHPDSRUDGQLDQW\QLNo-

W\QRZ\FK]SURIHVMRQDOQ\PSURJUDPHPOHF]HQLDQDWRPLDVWFKRU]\PRJX]\VNDüWDP

SRUDG SQHXPRQRORJD2EHFQLHF]\QLRQHVVWDUDQLDZFHOXVWZRU]enia poradni anty-

QLNRW\QRZ\FK]ZL]DQ\FK]V\VWHPHPRSLHNLQDGPDWNLG]LHFNLHP

PODSUMOWANIE

=DSU]HVWDQLH SDOHQLD W\WRQLX MHVW ZLHORHWDSRZ\P ]áR*RQ\P SURFHVHP QD NWyU\

PDM ZSá\Z F]\QQLNL ELRORJLF]QH SV\FKRVSRáHF]QH HNRQRPLF]QH URGRZLVNRZH L
zdrowo

WQH : FHOX ]ZL NV]HQLD VNXWHF]QRFL OHF]HQLD SDFMHQWyZ ] X]DOH*QLHQLD RG

QLNRW\Q\QDOH*\XZ]JO GQLüVSHF\ILF]QHSRWU]HE\SDFMHQWDZRNUHORQ\PPRPHQFLH

SURFHVX RGFKRG]HQLD RG QDáRJX :\GDMH VL *H Z FHOX RVLJQL FLD MDN QDMOHSV]\FK
rezultatów w terapii o

GZ\NRZHM QDMZL NV] XZDJ QDOH*\ SRZL FLü ZáDFLZHPX

XPRW\ZRZDQLXSDFMHQWDGRSRGM FLDSUyE\]DSU]HVWDQLDSDOHQLDRUD]MDNQDMGáX*V]HJR
utrzymania go w

DEVW\QHQFMLWDN*HSU]\]DVWRVRZDQLXIDUPDNRWHUDSLLLOHF]HQLDVXb-

stytucyjnego, w pierwszym okresie ni

HSDOHQLDáDJRG]FREMawy odstawienne.

7HVW)DJHUVWU|PDVWDQRZLVSUDZG]RQSURVWNZHVWLRQDULXV]RZPHWRG SRPLDUX

X]DOH*QLHQLD RG QLNRW\Q\ L PR*H E\ü Z\NRU]\VW\ZDQ\ Z populacyjnych badaniach
diagnostycznych i interwencyjnych, m. in. w trakcie realizacji programu minimalnej

LQWHUZHQFML OHNDUVNLHM 7HVW WHQ EDGD SU]HGH ZV]\VWNLP IDUPDNRJHQQ\ VNáDGQLN X]a-

OH*QLHQLDLVWDQRZLSRGVWDZ GR]DVWRVRZDQLDWHUDSLLRGZ\NRZHMRSDUWHMQDVXEVW\Wu-

FMLQLNRW\Q\ZIRUPLHIDUPDFHXW\NyZ2VWDWHF]QDRFHQD]DVWRVRZDQLDZáDFLwej tera-

SLLRGZ\NRZHMSRZLQQDE\üRSDUWDQDGRNáDGQ\PEDGDQLXOHNDUVNLPSU]\XZ]JO d-

QLHQLXLQQ\FKF]\QQLNyZPRJF\FKPLHüZSá\ZQDVNXWHF]QRüOHF]HQLDPLQPo-

W\ZDFMLSDFMHQWDGR]DSU]HVWDQLDSDOHQLDPR*OLZRFLSRPRF\]HVWURQ\QDMEOL*V]HJR
otoczenia.

']L NLVWRVRZDQLXSRUDGQLFWZDDQW\QLNRW\QRZHJRPR*QDE\áRE\]DSRELHJDüZLHOX

Z\ZRáDQ\PSU]H]SDOHQLHW\WRQLXFKRURERPZSU]\SDGNXLFKZ\VWSLHQLD]PQLHMV]\ü

LFK XMHPQH QDVW SVWZD ]QDF]QLH RJUDQLF]DMF REFL*HQLD ILQDQVRZH QD OHF]QLFWZR

= WHJR Z]JO GX SU]\ REHFQ\P VWDQLH ZLHG]\ QD WHPDW QDVW SVWZ SDOHQLD W\WRQLX

QLHXG]LHOHQLH SU]H] OHNDU]D SRUDG\ SDOFHPX SDFMHQWRZL PR*H ]RVWDü SRWUDNWRZDQH

MDNREáGZV]WXFH
6áRZDNOXF]RZHX]DOH*QLHQLHRGQLNRW\Q\PHFKDQL]PGLDJQRVW\NDOHF]HQLH

'LDJQRVW\NDPHFKDQL]PX]DOH*QLHQLDLPHWRG\OHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\

339

3,0,(11,&7:2

1. Benowitz N.L., Henningfield J.E.: Establishing a nicotine threshold for addiction. N.

Eng. J. Med. 1994, 331, 123-125

2. Bierer M.F., Rigotti N.A.: Public policy for the control of tobacco-related disease.

Med. Clin. N. Am 1992, 76, 515-539.

3. Cohen C., Pickworth W.B., Henningfield J.E.: Cigarette smoking and addition. Clinic

in Chest Med. 1991,12,701-710.

4. Fiore M.C., Novotny T.E., Pierce J.P., Giovino G.A., Hatziandreu E.J., Newcomb

P.A., Surawicz T.S., Davis R.M.:. Methods used to quit smoking in the US. JAMA
1990, 263, 2760-2765.

5. Fisher E.B., Haire-Joshu D., Morgan G.D., Rethberg H., Rost K.: Smoking and smok-

ing cessation. Am Rev. Respir. Dis. 1990, 142, 700-720.

6. Fisher E.B., Lichtenstein E., Haire-Joshu D.: Multiple determinants of tobacco use

and cessation. W : Orleans C.T. Slade J. [red]. Nicotine addition: principles and man-
agemant. New York Oxford University Press 1993, 59-88.

7. Górecka D., Pepke-Zaba J.:

0HWRG\ RG]Z\F]DMDQLD RG QDáRJX SDOHQLD SDSLHURVyZ.

Pneum. Pol. 1986, 54, 205-211.

8. Górecka D.:

-DN SRPyF SDFMHQWRZL U]XFLü SDOHQLH – poradnik dla lekarzy. Instytut

*UX(OLF\L&KRUyE3áXFWarszawa 1991.

9. Haire-Joshu D., Morgan G., Fisher E.B.: Determinants of cigarette smoking. Clinic in

Chest Med. 1991, 12, 711-725.

10. Hajek P.: GP intervention- what is the most effective action? Pulse Reference, Sup-

plement 1988, 48, 43.

11. Hughes J.R, Goldstein M.G., Hurt R.D., Shiffman S.: Recent advances in the psycho-

therapy of smoking. JAMA 1999, 281: 72 – 76.

12. Hurt R.: Biological treatment of nicotine dependence World J Biol Psychiatry 2001,

2 Supplement 115S.

13.

-DF]DN*.LHMQD$.:1DáyJQLNRW\QRZ\DSUREOHPDW\ND]GURZRWQD]HV]F]HJyOQ\P

XZ]JO GQLHQLHP]GURZLDSV\FKLF]QHJR. Psychiatria Polska 1998, 1, 87-102.

14. Jorenby D.E., Smith S.S., Fiore M.C.: Varying nicotine patch dose and type of smok-

ing cessation counseling. JAMA 1995, 274, 1347-1352.

15. Lynch B.S., Bonnie R.J., eds.: Growing up tobacco free: preventing nicotine addic-

tion in children and youth. Waschington DC, National Academy Press. 1994.

16. Mc Nabb M.E., Ebert R.V., Mc Cuskrer K.T.: Plasma nicotine levels produced by

chewing nicotine gum. JAMA 1982, 248, 865-969.

17. Rosenhan D.L., Seligman M.E.P.: Psychopatologia t II, Polskie Towarzystwo Psy-

chologiczne, Warszawa 1994.

18. Schwartz

J.I.:

Methods of smoking cessation. Clin. in Chest Med.1991, 12, 451-476.

19. Schwartz J.I.: Review and evaluation of smoking cessation methods the USA and

Canada 1978-1985 (NIII publication N

87-2940) Bethesda. US National Cancer In-

stitute, 1997.

-HU]\6DPRFKRZLHF'DULXV]5RJR]LVNL$QQD+DMGXN$QQD6NU]\SLVND*HRUJ$UHQWRZLF]

340

20. Schwartz

J.I.:

Methods of smoking cessation. Med. Clin. N. Am 1992, 76, 451-476.

21. Red. Suczyk M.: Kl

LQLF]QHZ\W\F]QHOHF]HQLDX]DOH*QLHQLDRGQLNRW\Q\. Raport Ame-

U\NDVNLHM3XEOLF]QHM2FKURQ\=GURZLD-$0$-Pl 2000, rocz. 2 nr 11, 779.

22. Tang J.L., Law M., Wald N.: How effective is nicotine replacement therapy in helping

people to stop smoking? Br. Med. J. 1994, 308, 21-26.

23. US Departament of Health and Human Services: Reducing the health cosequenceas of

smoking: 25 years of progress. A Report of the General Surgeon USA. Atlanta Cen-
ters For Disease Control, Center For Health Promotion and Education, Office on
Smoking and Health. 1989.

24.

=DWRVNL : /HF]HQLH X]DOH*QLHQLD RG W\WRQLX 5ROD OHNDU]D. Centrum Onkologii –

,QVW\WXWLP06NáRGRZVNLHM-Curie, Warszawa 1993.

25. Zimbardo P.G., Rucha F.L.:

3V\FKRORJLDL)\FLH3DVWZRZH:\GDZQLFWZR1DXNo-

we. Warszawa 1988.

26.

0DWHULDá\ G\GDNW\F]QH =DNáDGX (pidemiologii i Prewencji Nowotworów. Centrum
Onkologii –

,QVW\WXWLP06NáRGRZVNLHM-&XULHZ:DUV]DZLHZ\JáRV]RQHZWUDNFLH

Ä2JyOQRSROVNLHJRV]NROHQLDGODSUDFRZQLNyZZRMHZyG]NLFKSRUDGQLJUX(OLF\LFKo-

UyESáXF–-DNSRPyFSDFMHQWRZLU]XFLüSDOHQLH"´:DUVzawa 11-XII 1999 r.