plik

JAK POWSTAJĄ LUDZKIE POSTAWY ?

Istnieje wiele definicji postawy: według G.W. Allporta termin postawa został po

raz  pierwszy  użyty  przez  filozofów  Spencera  i  Baina,  którzy  przez  postawę  rozumieli
psychiczny  stan  gotowości  do  słuchania,  uczenia  się  czegoś,  stan  który  jest  warunkiem
przyswojenia  sobie  prawdziwej  wiedzy.  F.  Znaniecki  i  W.J.  Thomas  poprzez  termin
postawa  rozumieli  stan  umysłu  jednostki  wobec  pewnych  wartości  o  społecznym
charakterze.  W.M.  Fuson  przez  postawę  rozumie  prawdopodobieństwo  wystąpienia  w
danej  sytuacji  określonego  zachowania.  Według  D.  Droba  postawa  to  psychologiczna
dyspozycja jednostki do działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów. L.L.
Thurstone  przez  postawę  rozumie  stopień  natężenia  pozytywnego  lub  negatywnego
uczucia związanego z jakimś przedmiotem. H.A. Murray i C.D. Morgan ujmują postawę
jako  trwałą  dyspozycję  charakteryzującą  się  konsekwentnym  występowaniem  tego
samego  uczucia  wobec  pewnej  całości.  S.A.  Asch  uważa,  że  postawa  jest  organizacją
doświadczeń  i  danych  dotyczących  jakiegoś  przedmiotu.  M.J.  Rosenberg  przez  postawę
rozumie  strukturę  złożoną  z  elementów  poznawczych  (ze  zbioru  przekonań  dotyczących
możliwości  realizowania  pewnych  wartości  przez  przedmiot  postawy).  D.  Krech  i  R.S.
Crutchfield  wskazuje,  że  postawa  jest  „trwałą  organizacją  procesów  motywacyjnych,
emocjonalnych  i  spostrzeżeniowych,  a  także  innych  procesów  poznawczych,  odnoszącą
się  do  jakiegoś  aspektu  świata  otaczającego  jednostkę”.  M.B.  Smith  przez  postawę
rozumie  strukturę  złożoną  z  elementów  poznawczych,  które  składają  się  na  zasób
informacji  o  przedmiocie  postawy,  z  elementów  afektywnych,  mających  określony
kierunek  i  siłę  oraz  z indywidualnego  działania nosiciela  postawy  wobec  jej  przedmiotu.
S.  Nowak,  M.  Marody  i  T.  Mądrzycki  stoją  na  stanowisku,  że  postawa  odnosi  się  do
określonego  przedmiotu  i  składa  się  z  elementów  poznawczych,  emocjonalno-
oceniających  i  z  elementów  behawiorystycznych  (dyspozycji  do  zachowania  się)  wobec
przedmiotu  czy  klasy  przedmiotów.  Według  S.  Mika  postawa  to  względnie  trwała
struktura  (lub  dyspozycja  do  pojawiania  się  takiej  struktury)  procesów  poznawczych,
emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyraża  się określony stosunek wobec
danego przedmiotu.

Elementy postawy to:

1)  zachowanie – tendencja do zachowania
2)  uczucia, emocje
3)  procesy poznawcze

Z postawą mamy do czynienia:

- raz gdy jest pewien aktualny stan wywołany przez obecność przedmiotu postawy
- drugi raz, gdy jest to dyspozycja do systematycznego pojawiania się tych samych

stanów.

Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw. Większość z nich nawiązuje do

określonych teorii psychologicznych.

Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii poznawczych, kształtowanie i

zmiana postawy polega na przekazywaniu informacji dotyczących przedmiotu postawy,
na oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian w zachowaniu. Każda taka
zmiana wywołuje odpowiednie zmiany w innych elementach postawy.

Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak

0
znak

- +

silne

średnio silne słabe słabe średnio silne silne

siła

Znak postawy jest jednym z podstawowych wymiarów klasyfikowania postawy.

Wyróżniamy trzy znaki postaw: dodatni, ujemny i zerowy. Znak + (plus) wskazuje na
postawę przychylną do przedmiotu postawy, znak – (minus) na nieprzychylną postawę do
przedmiotu, a znak „0” (zero) ma brak zdecydowania w tym zakresie.

W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze, (przekonania) to dodatni

znak postawy ujawnia się, gdy przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio.

Znak ujemy postawy będzie wyrażał się w negatywnych ocenach wartościowania

przedmiotu postawy.

Postawa o znaku zero nie wyraża żadnych uczuć ani sądów.

W przypadku emocji znak „+” postawy przejawia się pojawieniem uczuć

pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak „-” postawy przejawia się w negatywnych
uczuciach w stosunku do jej przedmiotu

Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech składnikach postawy. W

przypadku postaw silnych znajdzie to odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu
pozytywnej oceny przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu
postawy.

Przy kształtowaniu lub zmianie postawy możemy mieć do czynienia z trzema

sytuacjami:

1) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec danego przedmiotu i

próbuje się ukształtować jakąś postawę. Tego rodzaju sytuacje występują
najczęściej we wczesnym okresie socjalizacji człowieka, kiedy tworzą się postawy
wobec bardzo wielu przedmiotów.

2) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej siły bez zmiany znaku.

Sytuacji takiej odpowiadają cztery możliwości:

może zmienić się silna postawa negatywna na słabą postawę negatywną

może zmienić się słaba postawa negatywna na silną postawę negatywną

może zmienić się słaba postawa pozytywna na silną postawę pozytywną

może zmienić się silna postawa pozytywna na słabą postawę pozytywną

3) Sytuacja, w której zmiana postawy może polegać na zmianie jej znaku. Sytuacji

takiej odpowiadają następujące możliwości:

zmiana znaku dodatniego na znak 0

zmiana znaku ujemnego na znak 0

zmiana znaku ujemnego na znak dodatni

zmiana znaku dodatniego na znak ujemny

zmiana znaku 0 na znak dodatni

zmiana znaku 0 na znak ujemny

Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod wpływem całego

szeregu czynników społecznych. Wpływ czynników społecznych na zmiany postaw można
badać na różnym poziomie ogólności:

w badaniach opinii publicznej bada się niejednokrotnie, w jaki sposób
zmieniają się ludzkie postawy w zależności od zaistnienia pewnych
wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze społecznym

w badaniach porównawczych (międzykulturowych) ujawnia się zwykle
różnice w postawach ludzi żyjących w różnych kulturach

w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób kontrolowany przez
badacza) staramy się stwierdzić jak dany czynnik (czynniki) wpływają na
proces kształtowania się czy zmian postaw

Schemat kształtowania się postaw.

NADAWCA PRZEKAZ TREŚCI KANAŁ ODBIORCA EFEKT
POSTAWA

Schemat kształtowania się postaw składa się z czterech elementów, których różne

cechy mają wpływ na procesy kształtowania się postaw i na proces ich zmian. Jest to
schemat uproszczony i niepełny.

Nadawca to rodzice, grupy rówieśnicze, nauczyciele, środki masowego przekazu.

Każdy  z  tych  nadawców  w  jakimś  stopniu  może  wpływać  na  postawy  odbiorców.
Zasadniczą  rolę  w  kształtowaniu  postaw  odgrywają  rodzice  (szczególnie  w  okresie
dzieciństwa). Postawy rodziców i stosowane przez nich środki wychowawcze wpływają na
ukształtowanie się określonych postaw u dzieci co powoduje, że niejednokrotnie postawy
dzieci  są  podobne  do  postaw  rodziców.  Duża  zależność  dziecka  od  rodziców  stanowi
łatwość  kształtowania  tych  postaw  i  ich  trwałość.  Cechy  nadawcy  w  znacznym  stopniu
wpływają na skuteczność jego oddziaływania na odbiorcę.

Przekaz (treść) – produkuje go nadawca, za jego pomocą chce wpłynąć na

ukształtowanie  u  odbiorcy  danej  postawy  już  istniejącej  u  niego.  Cechy  przekazu
wpływają  na  przebieg  procesu  zmian  i  kształtowania  postaw.  Przekaz  w  zależności  od
zawartych  w  nim  treści  może  mieć  charakter  racjonalny  lub  emocjonalny,  może  być
jednostronny lub dwustronny, może propagować postawy mniej lub bardziej rozbieżne z
postawami odbiorcy.

Kanał – narzędzie, za pomocą którego przesyłany jest przekaz. Takim narzędziem

może być np.: słowo drukowane, słowo mówione, obraz w telewizji.

Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy jest ukształtowanie się określonych

postaw u odbiorcy. Na to ukształtowanie wpływają cechy wszystkich czterech elementów
tego schematu. To czy ukształtują się postawy pożądane będzie zależało od postawy
nadawcy, od cech nadawcy, cech przekazu, kanału jak i cech odbiorcy.

Postawy mogą się kształtować pod wpływem bezpośrednich kontaktów z

przedmiotem postawy, bądź pod wpływem wielu różnych nadawców (rodziców, grup
rówieśniczych, nauczycieli, środków masowego przekazu).

Rodzice jako nadawcy mają znaczny wpływ na kształtowanie się postaw własnych

dzieci. Postawy ukształtowane przez rodziców w dzieciństwie są postawami trwałymi,
które bardzo trudno się zmieniają.

Istotny wpływ na kształtowanie się postaw mają grupy rówieśnicze. Grupa

rówieśnicza jest bowiem ważnym nadawcą wpływającym na kształtowanie się postaw jej
członków.  Jednym  z  powodów  wpływu  grupy  rówieśniczej  na  postawę  jest  pragnienie
identyfikowania  się  z  tą  grupą.  Jednak  w  dzisiejszych  czasach  największy  wpływ  na
kształtowanie  postaw  mają  środki  masowego  przekazu,  a  przede  wszystkim  reklama.
Reklama  stanowi  obecnie  pejzaż  codziennego  życia  miliardów  ludzi.  Jednostka  nie  ma
wpływu na jej treść, jest jedynie biernym odbiorcą, podmiotem oddziaływania.

Bardzo znaczący wpływ na powstawanie ludzkich postaw ma także kształcenie,

jako proces nabywania przez człowieka wiadomości, przekonań i postaw na podstawie
codziennego doświadczenia poprzez wpływ różnych czynników wychowawczych lub
środków masowego oddziaływania.

Literatura:
1) Mika S. Psychologia społeczna