Metody pracy doradcy

diagnoza

Patrycja Rudnicka

Najważniejsze metody

I.

Testy i autotesty

II.

Sformalizowane metodologie pracy z klientem
(np. IPD, metoda edukacyjna)

III.

Programy komputerowe

Testy - cele stosowania

Wspomaganie doradcy:



diagnoza



prognoza

Wspomaganie klienta:



wzrost samowiedzy na temat własnej osoby
i możliwości działania



ułatwienie podejmowania decyzji

Metody kwestionariuszowe – podział

I.

Osobowość i potencjał klienta
np. klasyczne testy psychologiczne NEO-FFI lub testy
osobowości i zainteresowań

II.

Kompetencje osobiste i społeczne
np. styl komunikowania się, rozwiązywania konfliktów, styl
uczenia się, uzdolnienia przedsiębiorcze

III.

Zainteresowania zawodowe
testy zainteresowań Hollanda, KPZ, BTUO, APIS, test O-Z

IV.

Autotesty – nacisk na refleksję i samoopis, poznanie własnych
preferencji, czy też dominujących wartości

Osobowość, inteligencja

I.

Profesjonalne metody – testy i kwestionariusze

Skala Inteligencji Wechslera, NEO-FFI, FCZ-KT

zalety: metody wystandaryzowane, trafne i rzetelne, pomiar

jest stabilny w czasie
wady: koszty, konieczność znajomość metodologii testu,
doświadczenie, pracochłonność

II.

Metody uproszczone, metody autodiagnostyczne
(a czasem wręcz psychozabawy)

Kwestionariusz wielorakiej inteligencji, H. Gardnera

Skala Mój Temperament, J. Strelaua

zalety: powszechna dostępność, prostota stosowania
wady: bardzo niska precyzja pomiaru, brak norm

Kompetencje osobiste i społeczne

I.

Narzędzia standaryzowane:

np. Kwestionariusz Kompetencji Społecznych, A. Matczak

II.

Narzędzia opisowe, pogłębiające autorefleksję:

Kwestionariusz Stylu Uczenia się Kolba
Kwestionariusz Stylu Komunikowania się Russo
Kwestionariusz Stylu Rozwiązywania Konfliktów Thomasa-
Kilmanna

Zainteresowania zawodowe

Bogactwo narzędzi o różnym poziomie skomplikowania, a także formach



Wysoki stopień formalizacji i dokładności pomiaru

Kwestionariusz Preferencji Zawodowych Hollanda

Zestaw do Samobadania Hollanda

Bateria Testów APIS-Z

Test Osobowości i Zainteresowań



Mniejszy stopień formalizacji, samoopis, autodiagnoza, metody jakościowe

Kotwice Kariery Scheina

Kwestionariusz Uzdolnień Przedsiębiorczych Noworola

Kwestionariusz Rozwój i Zatrudnienie Hussona

Ankieta Skłonności Zawodowych, Test zainteresowań zawodowych

Test osobowości i zainteresowań



E. Mittnecker, W. Toman. Autor polskiej adaptacji: E.R.Dajek (1993)



wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru cech osobowości i zainteresowań



Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży



Normy: dla uczniów klasy VIII szkoły podstawowej oraz uczniów klasy III i IV
szkoły średniej (młodzież warszawska)



Test O-Z ma postać zeszytu zawierającego 214 stwierdzeń (120 dotyczy
osobowości, a 94 - zainteresowań), które badany ocenia na specjalnym arkuszu
odpowiedzi



Badanie indywidualne lub grupowe; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 45
minut



Dystrybucja Pracownia Testów Psychologicznych PTP

Test osobowości i zainteresowań

Skale osobowości:

samokrytyka-brak samokrytyki,

nastawienie

społeczne-nastawienie aspołeczne

ekstrawersja-introwersja

nieneurotyczny-neurotyczny

niemaniakalny-maniakalny

niedepresyjny-depresyjny

nieschizoidalny-schizoidalny

nieparanoidalny-paranoidalny

wegetatywnie stabilny-wegetatywnie

labilny.

Skale zainteresowań:

zamiłowanie do życia na wsi-

zamiłowanie do życia w mieście

rzemieślnicze, naukowe

rachunkowość i administracja

umiejętność obcowania z ludźmi

w sklepach i lokalach
gastronomicznych

sztuki plastyczne, językowe

i literackie, muzyczne

zawody społeczne

KPZ



Kwestionariusz Preferencji Zawodowych J. L. Hollanda



wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru cech osobowości i zainteresowań



Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży i dorosłych



Test KPZ ma postać zeszytu zawierającego 160 zawodów, osoba badana udziela informacji
nt. swoich preferencji



Badanie indywidualne lub grupowe; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 30 minut



Funkcjonują także narzędzia do samobadania opartych na koncepcji J. L. Hollanda – ZdS,
Autotest Profil Zainteresowań

Literatura:

Nosal, Cz.S., Piskorz, Z., Świątnicki, K. (2000). Kwestionariusz preferencji zawodowych J.L.

Hollanda jako metoda diagnozy osobowości i zainteresowań zawodowych w procesie

doboru kadr. W T. Witkowski (red.). Nowoczesne metody doboru i oceny personelu, (s.

213-236).. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.

Lamb, R., Hurst, P., Kennedy, R. (1996). Interpretacja i wykorzystanie testów zainteresowań i

uzdolnień ogólnych w poradnictwie zawodowym. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy

zawodowego, 6, 73-97.

Podręcznik oceny zawodu. (1998). Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego, 8.

KPZ

Skale osobowości:

realistyczna

badawcza

artystyczna

przedsiębiorczości

społeczna

konwencjonalna

Dodatkowe wymiary psychologiczne:

skala samokontroli

skala męskości – kobiecości

skala statusu

skala nietypowości

skala ugodowości

BTUO



Bateria Testów Uzdolnień Ogólnych



wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru zdolności



Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży i doosłych



Test BTUO to 12 testów, 8 typu papier-ołówek, 4 testy przyrządowe

Skale pomiaru:
O – ogólna zdolność do uczenia

się

W – uzdolnienia werbalne
N – uzdolnienia numeryczne
P – wyobraźnia przestrzenna
Pe – percepcja kształtów
U – uzdolnienia urzędnicze
K – koordynacja ruchowa
Z – zręczność palców
M – zręczność rąk

Zespoły uzdolnień
Poznawczy: O W N
Percepcyjny: P Pe U
Psycho-motoryczny: K Z M

APIS - Z



Anna Ciechanowicz, Aleksandra Jaworowska, Anna Matczak, Teresa Szustrowa



APIS-Z służy do pomiaru inteligencji ogólnej – czterech typów zdolności:
abstrakcyjno-logicznych, werbalnych, wzrokowo-przestrzennych i społecznych.

Składa się z ośmiu testów: Zachowania, Kwadraty, Synonimy, Klasyfikacja,
Przekształcenia Liczb, Nowe Słowa, Klocki, Historyjki.



Przeznaczony do badania młodzieży kończącej szkołę średnią oraz studentów.



Badania grupowe i indywidualne, czas wykonania testu - 60 minut.



Normy: dla uczniów klas III szkół średnich (obecnie II klasa szkół średnich), dla
studentów III roku (próby ogólnopolskie), dla dorosłych z wykształceniem
średnim i wyższym (próby incydentalne).



Dystrybucja Pracownia Testów Psychologicznych PTP

Kwestionariusz Uzdolnień

Przedsiębiorczych KUP_MPP



Autor Cz. Noworol (UJ), KUP_MPP Wersja dla młodzieży poszukującej pracy



Oparty na teorii stylów poznawczych i pracach Druckera, Aldag i Stearns; podejście
kompetencyjne i założenie możliwości kształtowania cech przedsiębiorczych



KUP obejmuje pięć następujących skal:

energii do pracy (typ A)

osiągania sukcesu

opanowania (stabilności emocjonalnej)

praktycznych predyspozycji twórczych

sterowności (umiejscowienia kontroli)



52 pytania, ok. 60 min



Narzędzie licencjonowane, konieczne przeszkolenie, dystrybucja Instytut Rozwoju
Kariery

Moja Kariera



E. Paszkowska-Rogacz na podstawie koncepcji E. Scheina



40 pytań, 8 skal odpowiadających 8 grupom wartości stanowiących Kotwice
Kariery:



profesjonalizm



przywództwo



autonomia i niezależność



bezpieczeństwo i stabilizacja



kreatywność i przedsiębiorczość



usługi i poświęcenie dla innych



wyzwanie



styl życia



dostęp: http://www.umed.lodz.pl/root.php?dir=bip&go=bip&mn=sw2005/bip_owkz_m4kwestionariusz

Kwestionariusz Stylu Uczenia się



Kolb Learning Style Inventory (LSI), por. Kożusznik, B. (red.) (1994). Psychologia w pracy
menedżera. Katowice: Wydawnictwo UŚ.

4 style uczenia się związane z poszczególnymi etapami cyklu uczenia się:



konkretne doświadczanie



refleksyjna obserwacja



tworzenie abstrakcyjnych hipotez



aktywne prowadzenie eksperymentów

cykl uczenia się wg Kolba

Kwestionariusz Stylu Uczenia się

4 style uczenia się

Kwestionariusz Stylu Komunikacji



My Communication Style, E. M. Russo

Rozwiązanie: diagnoza 4 stylów komunikowania się opisanych w układzie asertywność –

ekspresyjność

Kwestionariusz Stylu

Rozwiązywania Konfliktów



The Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument

Rozwiązanie: diagnoza natężenia 5 stylów radzenia sobie w sytuacji konfliktowej opisanych

w układzie asertywność – kooperatywność

Skale Kariery Międzynarodowej

Narzędzia autorstwa prof. A. Bańki:

Skala Otwartości na Karierę Międzynarodową

Skala Poczucia Samoskuteczności w Karierze

Międzynarodowej

Skala Motywacji Osiągnięć w Wymiarze Międzynarodowym

Skala Zachowań Proaktywnych

Indywidualny Plan Działania



pomoc świadczona klientowi w ramach procesu
doradczego, ułatwiającego podejmowanie
konkretnych przedsięwzięć w celu rozwiązania
problemu zawodowego,



zaplanowana aktywność klienta w kierunku
zmiany sytuacji zawodowej umożliwiającej
uzyskanie zatrudnienia

IPD - cele



identyfikacja własnych zasobów: mocnych
i słabych stron, ograniczeń i możliwości,



nabycie umiejętności poszukiwania i
uzyskiwania zatrudnienia,



nabycie nowych kompetencji (szkolenie
zawodowe, doświadczenie zawodowe),



podejmowanie działań przedsiębiorczych
związanych z utworzeniem własnej firmy
(samozatrudnienie)

Schemat działań

5 spotkań - sesji indywidualnych i grupowych:



Analiza potrzeb klienta (spotkanie indywidualne – 1 godz.),



Rynek pracy i warsztat edukacyjny (sesja grupowa od 2 do 4 godz.),



Warsztat samopoznania (sesja grupowa od 2 do 4 godz.),



Indywidualna ocena zawodowa (spotkanie indywidualne – 1 godz.),



Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania (sesja indywidualna

– 1 godz.).

Formy pracy

Indywidualne sesje doradcze



Analiza potrzeb klienta (

treści

merytoryczne

: określenie trudności

zawodowych, rozpoznanie wstępnych celów zawodowych, ocenę postawy
w stosunku do przyszłości, postrzeganie siebie;

zadania formalne

:

określenie wzajemnych ról: doradca – klient, ram współpracy, wspólnego
celu pracy, przebiegu kolejnych spotkań, warunków działania i sposobów

realizacji m.in. tworzenia przez klienta dokumentacji, zawarcie
kontraktu)

rozmowa doradcza, kwestionariusze (oczekiwań, celów)



I

ndywidualna ocena zawodowa (zainteresowania, wartości i cele,

doświadczenie życiowe, zawodowe i umiejętności, wykształcenie i
przebyte szkolenia, wzory pracy i uczenia się oraz uzdolnienia, czynniki
społeczno-ekonomiczne oraz uzdolnienia przedsiębiorcze)

rozmowa

doradcza



Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania (aspekty kariery: cele,
plany, perspektywa czasowa i dynamika oraz zakres doświadczeń
(umiejętności) i zdolności)

rozmowa doradcza, dyskusja

Formy pracy

Grupowe sesje doradcze



Rynek pracy i warsztat edukacyjny (problematyka rynku pracy:
wymagania zawodowe – oczekiwania pracodawców, możliwości
kształcenia, ocena kwalifikacji i ewentualnego doświadczenia
zawodowego klientów w świetle wymagań rynku pracy)

ćwiczenia,

prezentacje



Warsztat samopoznania (samoocena, mocne i słabe strony,
zainteresowania, uzdolnienia, wartości, umiejętności,
doświadczenie życiowe)

ćwiczenia, testy, prezentacje

Osobisty Planer Kariery



Zastosowany w projekcie @lternatywa



Część otwarta – publiczna (dokumenty do prezentacji na zewnątrz:
CV, dokumenty, plan rozwoju kompetencji)



Część zamknięta – prywatna (IPD, testy, kwestionariusze, inforacja
zawodowa, planowanie, notatki itp.)



Komputerowy Planer Kariery (informacja zawodowa, testy
i kwestionariusze, planer)

Inne programy komputerowe



„Doradca 2000”, który umożliwia dostęp do informacji
zawodowych oraz pomaga przy określeniu preferencji
zawodowych



Komputerowa encyklopedia zawodów



Mulimedialany Informator Edukacyjny



Komputerowe programy instruktażowe, np. Wizje kariery,
Wyprawka Maturzysty itp.

Źródła informacji

Metodologia Tworzenia IPD dostępna na stronach PARP

Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego nr 11, 12,

20

Wiele prostych kwestionariuszy dostępnych jest w różnych formach

w Internecie:

http://www.odn.poznan.pl/doradcy/warsztat/pliki/Kariera_zawodowa.doc

http://www.ids.uni.lodz.pl/gimkonst/dokumenty/dla_nauczyciela/pracaizawod.pdf