Copyright by Złote Myśli & Jolanta Gajda, rok 2008
Autor: Jolanta Gajda
Tytuł: ABC Mądrego Rodzica: Skuteczna nauka ortografii - Wersja elektroniczna
(PDF)
Nr zamówienia: 1115625-20110708
Nr Klienta: 655956
Data realizacji: 08.07.2011
Zapłacono: 0,00 zł
Wydanie: 2
Data: 09.05.2008
ISBN:
Złote Myśli Sp. z o.o.
ul. Toszecka 102
44-117 Gliwice
Autor oraz Wydawnictwo Złote Myśli dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce
informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za
ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub
autorskich.
Autor
oraz
Wydawnictwo
Złote
Myśli
nie
ponoszą
również
żadnej
odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych
w książce.
Niniejsza publikacja, ani żadna jej część, nie może być kopiowana, ani w jakikolwiek inny
sposób reprodukowana, powielana, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez
pisemnej zgody wydawcy. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także
kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw
autorskich niniejszej publikacji.
Wszelkie prawa zastrzeżone.
All rights reserved.
SPIS TREŚCI
...................................................7
................................................9
.........................................................................................9
.........................................................................................................14
..........................................................................................16
Samodzielne dochodzenie do zasad
.................................................................18
.............................................................................20
................................................................................................20
.................................................................................20
...................................................................21
Wykorzystywanie różnych zmysłów
........................................................22
..........................................................................25
................................................................................31
Kojarzenie znaku graficznego ze znaczeniem
..........................................34
............................................................................42
................................................................43
Metoda wykorzystywania zakładek
.........................................................48
Graficzne prezentacje ortogramów
.....................................................49
.................................................................53
...................................................................57
.....................................................................................................63
..........................................67
Powtórki nie muszą być uciążliwe
....................................................................67
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
.........................................................70
.............................................................................70
.................................................................................71
.................................................................................................71
...........................................................................72
..............................................................................73
..................................................................................................73
..........................................................................74
.................................................................................74
.............................................................................................75
...........................76
........................................................................................77
Połącz linią odpowiednie sylaby w słowa
..............................................78
..............................................................................78
....................................................................................79
......................................................................80
...................................................................81
Ortograficzny „Czarny Piotruś”
..............................................................81
.....................................................................................82
.............................................................................82
....................................................................................82
..........................................................................83
........................................................................................83
......................................................................................85
..............................................................................87
...................................................................................................87
........................................................................88
..................................................................................89
....................................................................89
Randka w... – oj, przepraszam ;-) –
.....................91
...................................................92
ORTOGRAFICZNA ŚCIĄGA DLA RODZICÓW
.................................96
...............................................................................98
..................................................................................99
..............................................................................100
...........................................................................101
(końcówka „-un”, „-uch”, „-utki”, „-uś”, „-uszek”, „-ulec”)
.......................102
(rysuję– rysujesz – rysuje – rysujemy –
....................103
..........................................................................................................104
..............................................................................106
...................................................................................................107
........................................................................................................107
........................................................................................................107
........................................................................................................107
....................................................................................................108
....................................................................................................109
...............................................................................110
.....................................................................................................111
..........................................................................................................111
.........................................................................................................111
...........................................................................................111
..........................................................................................................111
.........................................................................................................112
.........................................................................................................112
....................................................................................................113
..............................................................................................................113
..............................................................................................................113
..............................................................................................................113
.............................................................................................................113
....................................................................................................114
.............................................................................116
..................................................................................117
...........................................................................118
....................................................................................................119
.....................................................................................................119
......................................................................................................119
................................................................................120
.............................................................................................................120
.............................................................................................................120
.............................................................................................................120
.............................................................................................................120
.............................................................................................................120
..............................................................................................................121
.............................................................................................................121
............................................................................................................121
.............................................................................................................121
....................................................................................................122
..............................................................................123
....................................................................................................124
....................................................................................................124
....................................................................................................124
....................................................................................................125
............................................................................127
....................................................................................................128
.....................................................................................................128
....................................................................................................129
........................................................................................................129
..............................................................................130
...........................................................................................................131
..............................................133
.......................................................................................135
.....................................................................................136
.......................................................................................137
.....................................................................................138
............................................................................................139
.........................................................................140
.........................................................................141
Pierwsze będą... znów pierwszymi!
............................................................142
.......................................................................143
Nie pasuje do reszty? A może jednak...
.....................................................145
................................................................................................146
.........................................................................................147
...........................................................................148
...........................................................................................................149
.............................................................................................150
.......................................................................................151
............................................................................152
....................................................................................153
..........................................................................................154
...........................................................................................155
........................................................................156
.........................................................................................157
.......................................................................158
........................................................................................159
...........................................................................160
.......................................................................................161
.............................................................................................162
.............................................................................163
........................................................................................164
.............................................................................165
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Masz mądre, zdolne dziecko
●
str. 7
Masz mądre, zdolne dziecko
Masz mądre, zdolne dziecko
Jeśli przebiegłeś niedbale wzrokiem powyższy nagłówek, to
wróć, proszę, i przeczytaj go jeszcze raz – w skupieniu, z pełną świa-
domością znaczenia tych słów. Gdyby czasem Twój wewnętrzny głos
odezwał się w tym momencie, próbując podważyć prawdziwość tego
stwierdzenia: „Tak, ale...”, „Niezupełnie, bo...” – przystopuj go i po-
wiedz stanowczym głosem: „Nie ma żadnego „ale”. Mam mądre,
zdolne, wspaniałe dziecko”. Jest to chyba najważniejsza prawda, ja-
ką trzeba sobie uświadomić, przystępując do edukacji swojej pocie-
chy.
Każde dziecko rodzi się mądre i inteligentne. Jeśli masz co do
tego wątpliwości, odsyłam Cię do innej swojej publikacji –
, gdzie dość szczegółowo wyjaśniam, skąd ta
pewność, że każdy nowo narodzony dzieciaczek jest posiadaczem
umysłu o niesłychanych możliwościach. To, jak te możliwości zosta-
ną wykorzystane, zależy od rodziców i opiekunów malucha. Od tego,
jakie mu zapewnią warunki rozwoju fizycznego, intelektualnego, du-
chowego i emocjonalnego. Od tego, czy znajdą czas i chęci, by poznać
swoją pociechę, by zdobyć wiedzę na temat jej rozwoju, by dostar-
czać jej różnorodnych wartościowych bodźców, które spełnią tę samą
rolę w rozwoju umysłu, co katalizator w przebiegu reakcji chemicz-
nej (tym, którzy nie przepadali za chemią, podpowiem, że katalizator
przyspiesza i ułatwia procesy chemiczne :-)).
Skoro sięgnąłeś po tego ebooka, gratuluję Twojemu dziecku
– ma wspaniałego rodzica. Takiego, który szuka sposobów, by mu
pomóc i który wykazuje autentyczne zainteresowanie jego osiągnię-
ciami. Jest to bardzo cenne, szczególnie w świecie, gdzie każdy ro-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Masz mądre, zdolne dziecko
●
str. 8
dzic jest zabiegany, często przemęczony i z trudem znajduje czas i si-
ły, by BYĆ z dzieckiem, UCZESTNICZYĆ w jego życiu i WSPIERAĆ
w różnych szkolnych i życiowych potyczkach.
Cieszę się, że będę mogła Ci pomóc choćby w jednej z takich
potyczek – w zmaganiach z meandrami polskiej pisowni. Mam na-
dzieję, że z moją pomocą sprawisz, że Twoje dziecko polubi ortogra-
fię i nawet jeśli nie ma zacięcia do nauk humanistycznych, to poradzi
sobie z prawidłową pisownią i z dumą będzie Ci pokazywać wysokie
oceny z dyktand i innych prac pisemnych z języka polskiego.
Czytając tego ebooka, nie omijaj żadnego rozdziału. Wbrew po-
zorom rozdziały o nastawieniu i motywacji są równie ważne jak roz-
działy pokazujące konkretne techniki nauczania zasad ortograficz-
nych. Po przeczytaniu całości nie zwlekaj i przejdź od razu do zabaw
ortograficznych z dzieckiem, wykorzystując poznane techniki
w praktyce. I niech zawsze towarzyszy Ci ta myśl:
Masz naprawdę mądre i zdolne dziecko.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jeśli nauka ma być skuteczna
●
str. 9
Jeśli nauka ma być skuteczna
Jeśli nauka ma być skuteczna
Sprzyjająca atmosfera
Chcąc, by dziecko uczyło się szybko i skutecznie – czy to orto-
grafii, czy czegokolwiek innego – trzeba mu zapewnić w domu wła-
ściwą atmosferę. Dziecko musi czuć się kochane – BEZ
WZGLĘDU NA OSIĄGANE WYNIKI. Kochamy dziecko po pro-
stu za to, że jest – i otwarcie mu o tym mówimy. Okazujemy mu sta-
le, że jest dla nas ważne i że może liczyć na naszą miłość, nawet jeśli
nie będzie przynosić do domu piątek, wyróżnień i dyplomów.
Jeśli bowiem chłopiec czy dziewczynka wyczuje, że miłość ro-
dziców uzależniona jest od tego, jak on czy ona radzi sobie w nauce
i w życiu, to wkrótce zacznie mieć poważne problemy natury emocjo-
nalnej, które sprawią, że motywacja do nauki będzie niska, proces
zapamiętywania zaburzony i w efekcie dziecko zacznie mieć proble-
my nie tylko w nauce, ale również może zacząć sprawiać problemy
wychowawcze.
Zatem pierwsza i naczelna zasada to bezwarunkowa miłość.
Kolejna ważna sprawa – dzieci nie mogą się uczyć pod silną presją.
Jeśli stawiamy im wysokie wymagania i surowo sprawdzamy stopień
ich realizacji, a na dodatek stosujemy kary, jeśli dziecko nie spełnia
naszych wymagań (uwaga: posępna mina czy nadmierne okazywanie
rozczarowania to też jest kara!), jeśli to jest właśnie nasz sposób na
edukację dziecka, to zapomnijmy o dobrych efektach. Owszem, jeśli
dzieciak jest wybitnie uzdolniony, to być może poradzi sobie z wygó-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Sprzyjająca atmosfera
●
str. 10
rowanymi wymaganiami rodziców, ale działania takie zrujnują jego
psychikę i – mimo świetnych ocen w szkole – będzie miał w przy-
szłości problemy z osiągnięciem prawdziwych sukcesów w życiu,
problemy z samym sobą czy z komunikacją z innymi ludźmi.
Dlatego – podkreślam to zawsze – nie stawiaj dziecku wyma-
gań, które rodzą frustracje, strach przed karą, lęk przed sprawieniem
rodzicom zawodu, poczucie winy w przypadku niepowodzenia. W za-
mian za to wyrażaj całym sobą swoje pozytywne oczekiwania wobec
dziecka, czyli głęboką wiarę i przekonanie, że jest zdolne, wspaniałe,
że ma w sobie dużo cennych zalet – i ucz je jednocześnie, jak te zale-
ty wykorzystać, by się przełożyły na przyszły sukces (poprzez zachę-
canie do wytrwałości, systematyczności, stałego poszerzania wiedzy,
stawiania sobie celów itp.). Jeśli coś nie wyjdzie i wynik będzie
znacznie niższy od oczekiwanego, okaż dziecku swoje zainteresowa-
nie i chęć pomocy, zastanówcie się wspólnie, co można zrobić, by ten
wynik poprawić.
Uwierz mi – a wiem to z własnego matczynego
doświadczenia :-) – dziecko, które:
–
wie, że rodzice w nie wierzą i są przekonani, iż jest zdolne do osią-
gania wspaniałych rzeczy,
–
ma pewność, że w przypadku niepowodzenia nie zostanie ukarane
odrzuceniem, brakiem miłości czy czułości,
będzie starało się samo za wszelką cenę sprostać tym oczekiwaniom.
W ten sposób powstanie jego własna WEWNĘTRZNA motywacja,
która jest o wiele bardziej skuteczna niż motywacja ZEWNĘTRZNA
(np. strach przed karą).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Sprzyjająca atmosfera
●
str. 11
Przystępując więc do nauki ortografii, przyrzeknij sobie, że bez
względu na to, czy Twoje dziecko szybko osiągnie upragnione przez
Ciebie efekty, czy też będzie potrzebowało więcej czasu, będziesz
miał zawsze dla niego w zanadrzu ciepły, życzliwy uśmiech. Obiecaj
sobie, że wykażesz maksimum cierpliwości, by swoje dziecko lepiej
poznać i ustalić, które metody są dla niego najskuteczniejsze.
I wreszcie – że nie zwątpisz w to, że MASZ MĄDRE DZIECKO. Daj
odczuć synkowi czy córeczce, że ma w Tobie pełne oparcie i że bę-
dziesz je mocno kochać nawet wtedy, gdy po raz dziesiąty napisze
„góra” przez „u” zwykłe. Nawiasem mówiąc – jeśli zastosujesz
metody, o których będę pisała, wątpię, żeby taka sytuacja
zaistniała :-).
Kolejna ważna sprawa – trzeba zbudować w dziecku odpowied-
nie nastawienie do nauki. Błagam, nie zaczynaj uczenia ortografii od
takiego wstępu:
– Wiesz, Mateuszku, język polski jest bardzo trudny i ma w so-
bie wiele pułapek... Jest tyle reguł, o których trzeba pamiętać, a jesz-
cze więcej wyjątków. Nie wiem, jak Ty sobie z tym wszystkim pora-
dzisz... Spróbuję Cię nauczyć paru zasad, choć nie jestem pewna, czy
coś z tego zapamiętasz. Przygotuj się na to, że nie będzie łatwo.
Co dziecko wyniesie i zapamięta z takiej „przemowy”? Że orto-
grafia jest bardzo trudna i skomplikowana i że najprawdopodobniej
nie da sobie z tym rady. I jaki będzie efekt? Że faktycznie sobie z nią
nie poradzi! A czyja to będzie wina? Hm... Dajmy sobie spokój z ob-
winianiem :-). Poświęćmy lepiej czas na szukanie lepszych rozwią-
zań.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Sprzyjająca atmosfera
●
str. 12
Warto przysłuchać się temu, co się mówi do dziecka, bo treść
naszych przekazów (zarówno ta wypowiedziana, jak i ta ukryta w na-
szej mowie ciała) ma na dziecko kolosalny wpływ.
Jak więc inaczej można zacząć przygodę z ortografią, jeśli
chcesz zrobić to lepiej? Chociażby tak:
– Wiesz co, Mateuszku? Mam dla Ciebie propozycję. Pobawi-
my się teraz w naukę ortografii. Ortografia to zasady pisowni wyra-
zów. Nasz język pod tym względem jest naprawdę fascynujący. Sam
zobacz. Jeśli napiszemy „jeżyk” przez „zet” z kropką, to otrzymamy
małe kolczaste zwierzątko, które dobrze znasz. A wiesz, co się stanie,
jeśli „zet” z kropką zamienimy na „er-zet”? Z kolczastego zwierzątka
zrobi się ptak. Wiesz, jak wygląda jerzyk? Poszukamy za chwilę
w Google. Jak myślisz, jak można zapamiętać, że ten z kolcami to
przez „ż”, a ten ze skrzydłami to przez „rz”? Może utworzymy jakieś
skojarzenie?
I tak dalej – metodę skojarzeń poznasz w dalszej części ebooka.
Jak sądzisz, czy po takim wstępie dziecku w ogóle przejdzie przez
głowę myśl, że nauka ortografii jest uciążliwa i nudna? Z pewnością
nie.
Mówiąc więc do dziecka, używaj sformułowań:
●
„jakie to ciekawe”, a nie: „jakie to trudne”;
●
„jakie to fascynujące”, a nie: „jakie to skomplikowane”;
●
„pobawimy się w naukę ...”, a nie: „musisz się nauczyć...”;
●
„szybko sobie z tym poradzisz”, a nie: „nie wiem, czy dasz sobie
z tym radę...”;
●
„powiem Ci pewną ciekawostkę”, a nie: „poznasz teraz pierwszą
zasadę” itd.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Sprzyjająca atmosfera
●
str. 13
Myślę, że wiesz już, o co w tym chodzi. Dziecko musi mieć PO-
ZYTYWNE nastawienie, wiarę w swoje możliwości, przekonanie, że
to, czego się uczy, jest ciekawe i na tyle proste, że bez problemu sobie
z tym poradzi. Takie nastawienie to już połowa sukcesu.
Zresztą – pojęcia „łatwe” i „trudne” to pojęcia względne. Dam
Ci prosty przykład. Wyobraź sobie, że jakiś Iksiński nie uczył się jesz-
cze angielskiego i pyta mnie, czy to łatwy język. A ja mu na to:
– No... Wiesz, ma aż szesnaście czasów gramatycznych. Cztery
teraźniejsze, dwa przeszłe, dwa zaprzeszłe, cztery przyszłe i cztery
przyszłe w przeszłości... Sam rozumiesz...
A oto inna wersja odpowiedzi:
– Angielski? Podam Ci przykład. Wiesz, jak jest po angielsku
„duże piłki”? Big balls. A „dużych piłek”? Big balls. A „dużym pił-
kom”? Big balls. A „dużymi piłkami”? Big balls. Sam widzisz – zero
końcówek.
Pewnie domyślasz się, jakie zdanie o angielskim będzie miał
delikwent po pierwszej odpowiedzi, a jakiego przekonania nabierze
po drugiej wersji. Oczywiście każda z tych odpowiedzi to tylko część
prawdy, ale w zależności od tego, którą część ten ktoś usłyszy, to albo
nauczy się tego języka stosunkowo szybko i bez większych trudności,
albo też będzie się męczył, chcąc nauczyć się choćby podstaw.
I na koniec jeszcze jedna – może najważniejsza – zasada:
Jeśli coś dziecku nie wychodzi i ciągle ma trudności z pisownią
wyrazów, NIE SZUKAJ WINY W DZIECKU, TYLKO W ME-
TODZIE. Dobrze sobie zapamiętaj tę zasadę, jeśli chcesz, by Twoje
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Sprzyjająca atmosfera
●
str. 14
dziecko uczyło się efektywnie. Nigdy nie zakładaj, że dziecko jest ma-
ło zdolne i dlatego ma trudności w nauce. Raczej bądź pewien, że
metoda nauki jest zła i po prostu wypróbuj inną. W tym ebooku po-
znasz wiele metod i będziesz mógł je wszystkie z dzieckiem przete-
stować.
Motywacja
To nie jest żadna nowość, że uczymy się lepiej i efektywniej, je-
śli mamy w sobie wystarczająco dużo motywacji. Ale mimo że ta
prawda jest powszechnie znana, to jest w praktyce niedoceniana.
Nauka to nie jest sztuka dla sztuki. Uczymy się W JAKIMŚ CE-
LU. Chcemy ODNIEŚĆ z tego JAKĄŚ KORZYŚĆ. Tylko wtedy przy-
swajanie wiedzy ma sens, sprawia nam przyjemność, jest dla nas
procesem stosunkowo łatwym i przynoszącym dobre efekty.
Co może stanowić motywację dla dziecka? Tu być może Cię za-
skoczę, ale nie ma dla niego większej motywacji niż duma i radość
okazywana spontanicznie przez mamę czy tatę. Dzieci są w stanie
wiele zrobić, by zadowolić swoich rodziców, by zobaczyć ich uśmiech
czy wyraz podziwu na twarzy. Nie poprzestawaj więc na zdawkowym
„dobrze”, nie przechodź obojętnie obok postępów dziecka. Jeśli
dziecko będzie widzieć, ile radości sprawia Ci swoimi osiągnięciami,
jeśli doświadczy tego, że zauważasz i doceniasz jego wysiłki, będzie
wszelkimi siłami dążyć do tego, byś był jeszcze bardziej dumny.
Wielu rodziców marnuje ten potencjał, jaki kryje się w okazy-
waniu autentycznej, nieskrywanej dumy i w entuzjastycznym wyra-
żaniu pochwał, chwaląc dziecko bardzo rzadko – by go „nie zepsuć”.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Motywacja
●
str. 15
Smutek mnie ogarnia, gdy widzę takich rodziców, bo nigdy nie będą
mieli okazji przekonać się, jakie możliwości tkwią w ich dzieciach...
Możemy też motywować dziecko na inne sposoby. Jeśli na
przykład nauczyciel zadał dzieciom porcję słówek z „u” i „ó”, każąc
przygotować się do dyktanda, poproś dziecko o małą wizualizację
(nie musisz mu mówić, że to będzie wizualizacja :-)):
„Aniu, wyobraź sobie, jak pani oddaje kartki ze sprawdzonym
dyktandem i na twojej nie ma ani jednego błędu. Dyktando czyściu-
teńkie, bez czerwonych uwag, a pod nim piątka... Byłoby super,
prawda? Pani na pewno by cię pochwaliła przed całą klasą... I kole-
żanki pewnie by ci trochę zazdrościły... Jak byś się wtedy czuła?”.
Dajcie sobie chwilę i porozmawiajcie o tej wyobrażonej sytu-
acji. Niech dziecko dokładnie sobie zwizualizuje tę scenę, poczuje
wyraźnie smak szkolnego sukcesu, zobaczy w wyobraźni pełen
podziwu wzrok swojej pani od języka polskiego. Taka wizualizacja
przynosi bardzo dobre efekty – nie tylko motywuje, ale też daje po-
czucie, że to, co się chce osiągnąć, jest realne. Programujemy wtedy
umysł na dążenie do pozytywnego wyniku.
Możemy też zachęcić dziecko do wyobrażenia sobie, jak pisze
list np. do cioci Heli i ta, otrzymawszy go, jest mile zaskoczona i zdu-
miona, jak siostrzenica potrafi bezbłędnie pisać.
A może znalazłbyś jakiś przykład z własnego doświadczenia ży-
ciowego (czy też z opowiadań innych albo z literatury czy filmów),
jak to bezbłędne napisanie jakiejś pracy przydało się np. w zdobyciu
nagrody w konkursie, w zdobyciu świetnej pracy, w wydaniu książki,
w dostaniu się do wymarzonej szkoły itp.? Opowiedz o tym krótko
dziecku, bez zbędnego „kadzenia” i moralizowania :-).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Motywacja
●
str. 16
Możesz też obiecać, że jeśli z dyktanda będzie ocena co naj-
mniej dobra, to pójdziecie razem na lody lub film do kina. A jeśli
dziecku się nie powiedzie? Wtedy i tak idź z nim na lody w nagrodę
za włożony wysiłek i starania (jeśli faktycznie widziałeś, że syn czy
córka włożyli w przygotowania dużo czasu i pracy). Warto
wynagradzać nie tylko wyniki, ale również trud i starania.
Nie nagradzaj dziecka pieniędzmi. Niech nagrodą będzie raczej
wspólnie spędzony czas (w kawiarni, w kinie, na meczu, koncercie
czy na wycieczce), przygotowanie dziecku jego ulubionej potrawy,
pozwolenie mu jednorazowo na dodatkową godzinę przy komputerze
(to ostatnie oczywiście nie zda egzaminu w przypadku dzieci, które
mogą siedzieć przed komputerem, ile chcą – mam nadzieję, że u Cie-
bie tak nie jest).
Najważniejsze jest to, co pisałam na początku – dla dziecka
(a mówimy tu o dzieciach w wieku wczesnoszkolnym) największą
motywacją jest radość i duma otwarcie i spontanicznie okazywana
przez rodzica. Wykorzystaj to – tym bardziej że to Cię nic nie będzie
kosztować.
Zanurzenie w języku
Zabawy ortograficzne będą dla dziecka dużo przyjemniejsze,
jeśli wcześniej przyzwyczaisz je do innych zabaw słownych, do czę-
stego używania języka, do bawienia się nim. Warto od najmłodszych
lat rozwijać w swoim dziecku inteligencję językową – więcej o tym
możesz przeczytać w publikacji
Dziecko, z którym często się rozmawia, u którego rodzic świadomie
rozbudowuje zasób słownictwa poprzez różne zabawy i ćwiczenia ję-
zykowe, będzie miało większą świadomość struktury języka, a to czę-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Zanurzenie w języku
●
str. 17
sto pomaga we wywnioskowaniu prawidłowej pisowni. Przykładowo:
jeśli dziecko potrafi tworzyć rodziny wyrazów i rozpoznawać przyna-
leżność do określonej rodziny, to będzie wiedziało, że jeśli „żart” pi-
szemy przez „ż”, to tak samo napiszemy „żartobliwy”, „żartowniś”,
„żartować”, „żarcik” itd.
Ważne jest również, by dziecko dużo czytało. Najpierw Ty czy-
taj mu bajki na dobranoc, baśnie, wierszyki, książeczki o zwierzę-
tach. Najlepiej, gdy są to książeczki pisane dużym, wyraźnym dru-
kiem, przystosowanym do niedojrzałej drogi wzrokowej małego
dziecka. Niech siedzi Ci na kolanach lub obok Ciebie, a Ty pokazuj
patyczkiem (wykałaczką, ołówkiem, słomką), gdzie czytasz. Potem
zachęcaj je do samodzielnej lektury, podsuwając mu różne ciekawe
książeczki, prosząc, by Ci opowiedziało, co ciekawego przeczytało.
Nawet już wtedy, gdy czytasz dziecku bajkę, a dziecko zna liter-
ki, możesz mu zwrócić uwagę na pisownię niektórych wyrazów:
– Zobacz, co tu jest napisane? KRÓL. A jakie „u” jest w tym
słowie? „Ó” zamknięte. Wiesz co, mam pewien pomysł. Napiszę Ci na
dużej kartce słowo KRÓL, a Ty zrób z tego „Ó” głowę króla – oczywi-
ście z koroną. Jak myślisz, łatwo da się przerobić „Ó” na królewską
głowę?
W ten sposób zwracasz uwagę dziecka na pisownię wyrazu,
a jednocześnie tworzysz w jego głowie trwałe skojarzenie. O skoja-
rzeniach będzie więcej nieco później.
Gdy od małego przyzwyczaisz dziecko do czytania, nauczysz je
czerpania z tego przyjemności, to i później będzie chętnie sięgało po
książkę. Częste obcowanie ze słowem drukowanym sprawi, że dziec-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Zanurzenie w języku
●
str. 18
ko będzie robiło mniej błędów w pisowni wyrazów, zwłaszcza jeśli
jest typem wzrokowca.
Samodzielne dochodzenie do zasad
Nie podawajmy dziecku wszystkich zasad jak na talerzyku. Do
wielu z nich może dojść samodzielnie (lub przy odrobinie pomocy
z Twojej strony). Takie zasady, które dziecko wypracuje samo,
zapamięta lepiej i na dłużej. Na przykład:
– Paulinko, spróbujmy wymyślić jak najwięcej wyrazów, które
kończą się na „ch” – (wymawiasz głoskę „ch”, ale nie mówisz, że jest
to „ce-ha”).
Zapisujesz wszystkie słowa, jakie Wam przychodzą do głowy
(buch, zuch, much, brzuch, duch, dwóch, krach, mech, dach, ech,
Lech, Włoch, puch – to tylko przykładowe, Wam mogą skojarzyć się
zupełnie inne).
– A teraz przypatrz się, kochanie, tym słowom i ich pisowni.
Ciekawa jestem, czy dostrzeżesz tu pewną zasadę.
Jeśli dziecko ma kłopot, naprowadź je jeszcze trochę:
– Zobacz, jak się kończą te wszystkie wyrazy. Dobrze, na „ce-
ha”. A wymyślmy jeszcze parę innych przykładów. Trach, grzech,
szach, piach. Jak się kończą?
Myślę, że dziecko samo już wydedukuje, że jeśli słowo się koń-
czy na „ch”, to jest to zawsze „ce-ha”. W tym miejscu możesz mu po-
dać jako ciekawostkę, że słowo „druh” jest wyjątkiem. Możesz też po-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Samodzielne dochodzenie do zasad
●
str. 19
prosić, żeby w każdym ze słów, które razem wypisaliście, dziecko
zaznaczyło „ch” na kolorowo. Potem wystarczy tylko – za jakiś czas
– zrobić z nim parę ćwiczeń utrwalających tę regułę (przykłady ćwi-
czeń utrwalających znajdziesz w dalszej części ebooka) i problem wy-
razów kończących się na „ch” nie będzie już problemem.
Taką zasadę, do której dziecko doszło samo metodą dedukcji
i logicznego myślenia, zapamięta o wiele lepiej, niż gdybyś ją podał
w gotowej postaci i poprosił o zapamiętanie.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody nauki
●
str. 20
Metody nauki
Metody nauki
Emocje i zmysły
1. Angażowanie emocji
Nauka ortografii to przede wszystkim proces zapamiętywania.
Skoro tak, to warto wiedzieć, jak ten proces usprawnić.
Ponieważ ta część mózgu, która jest naszym ośrodkiem pamię-
ci (hipokamp), jest również odpowiedzialna za nasze emocje, to rola
emocji w procesie zapamiętywania jest niezwykle ważna. To właśnie
dlatego nie możemy nic zapamiętać wtedy, gdy się boimy, jesteśmy
spięci, ogarnięci smutkiem, złością czy innymi negatywnymi emocja-
mi. Mówi się, że strach ściska gardło, ale także blokuje dostęp do na-
szych zasobów pamięciowych.
Emocje pozytywne natomiast sprawiają, że zapamiętujemy
szybko i na dłużej. Gdy jesteśmy pogodni, zrelaksowani i nie mamy
w danej chwili żadnych trosk, odczuwamy pewną świeżość umysłu,
a nauka przychodzi nam łatwo i sprawia przyjemność. Jest to jeden
z powodów, dla których tak skuteczna jest nauka przez zabawę.
Jak to wykorzystać w nauce ortografii? Zadbaj o to, żeby była
wesoła. Jeśli nie masz nastroju, wkurzył Cię w pracy szef, jesteś
przemęczony, rozdrażniony – daj sobie w takim dniu spokój z ucze-
niem dziecka. Będzie to bowiem czas zupełnie bezproduktywny
i stracony. Dziecko wyczuwając Twoje negatywne nastroje, przejmie
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Emocje i zmysły
●
str. 21
je po części i niewiele zapamięta. Co gorsze, może się w ogóle zrazić
do nauki z Tobą (czy to ortografii, czy czegokolwiek innego).
Dlatego przystępujcie do nauki, gdy oboje jesteście rozluźnieni,
wymyślajcie zabawne przykłady, wplątujcie w naukę żarty i śmiejcie
się jak najczęściej. Zabawy w skojarzenia, które opisuję dalej, dają ku
temu mnóstwo możliwości.
2. Wykorzystywanie obu półkul
Proces uczenia się i zapamiętywania przebiega o wiele spraw-
niej, gdy angażujemy weń obie półkule mózgowe. Zostało to już na-
ukowo udowodnione i nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Na
czym to polega?
Otóż lewa półkula jest odpowiedzialna za logikę, porządkowa-
nie, dzielenie na kategorie, wykorzystywanie słów i liczb, budowanie
hierarchii, za linearność, analizę, myślenie abstrakcyjne. Domeną
prawej półkuli natomiast jest wyobraźnia, marzenia, obrazy, rytm,
świadomość przestrzeni, synteza (obraz całości), postrzeganie barw,
intuicja. Okazuje się, że jednoczesne wykorzystywanie obu półkul,
ich synchronizacja i współdziałanie, znakomicie poprawia wydajność
naszego mózgu.
Mając świadomość tego faktu, lepiej zrozumiesz zasadę działa-
nia map myśli, skojarzeń czy innych metod przedstawionych w dal-
szej części ebooka.
Obecny system edukacji szkolnej opiera się głównie na pisaniu,
słuchaniu, czytaniu i liczeniu, a więc po pierwsze – faworyzuje tych
uczniów, u których lewa półkula jest bardziej rozwinięta, a po drugie
– marnuje potencjał kryjący się w wykorzystywaniu obu półkul jed-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Emocje i zmysły
●
str. 22
nocześnie. Dlatego rodzice, którzy chcą pomóc swoim dzieciom
w nauce, powinni zachęcać dziecko do wykorzystywania w procesie
nauki także prawej półkuli, a więc obrazów, wyobraźni, barw, muzy-
ki, rytmu, poczucia przestrzeni i tego wszystkiego, co jest domeną tej
części mózgu. Metody nauki ortografii, które przedstawiam w niniej-
szym ebooku, angażują do pracy obie półkule.
3. Wykorzystywanie różnych zmysłów
Jest to o tyle ważne, że u każdego człowieka kanały sensorycz-
ne są rozwinięte w różnym stopniu. W wyniku tego mamy wzrokow-
ców, u których zmysł wzroku jest najlepiej rozwinięty i którzy uczą
się głównie poprzez obserwację, patrzenie, postrzeganie. Słuchowcy
z kolei ignorują postrzegane obrazy. Można by powiedzieć, że patrzą,
ale nie widzą. Za to świetnie pamiętają to, co się do nich powie, po-
trafią się skupić na informacjach przekazywanych głosowo. Są też ki-
nestetycy, u których wiodącą rolę odgrywa ruch i dotyk. Kinestetyk,
żeby się wyuczyć zadanego materiału, będzie na przykład chodzić
wokół stołu, powtarzając przyswajane informacje.
Teraz wyobraź sobie, że Twój syn jest słuchowcem, a Ty każesz
mu czytać w podręczniku (bezgłośnie) reguły pisowni i pisać
w zeszycie wielokrotne powtórzenia trudniejszych wyrazów. I dziwisz
się, że wciąż popełnia błędy. To tak, jakbyś osobie praworęcznej ka-
zał pisać lewą ręką i wymagał starannego, kształtnego pisma. Słucho-
wiec będzie się uczył skuteczniej, jeśli posłucha, jak opowiadasz mu
o zasadach, posłucha wierszyków i rymowanek ilustrujących określo-
ne reguły; posłucha, jak literujesz mu słowa i sam będzie je literował
na głos. U mojego syna dominujący jest właśnie kanał słuchowy. Pi-
sanie wyrazów nie przynosiło oczekiwanych efektów, natomiast lite-
rowanie ich na głos (+ gra skojarzeń) sprawiło, że uczył się zadanej
w szkole porcji słów szybko i bez trudu.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Emocje i zmysły
●
str. 23
Uczniom kinestetykom można dodatkowo polecić pisanie słów
palcem w powietrzu lub na ciele. Może lepić słowa z plasteliny lub
wycinać litery z papieru i z nich układać wyrazy. Możemy mu pisać
słowa palcem na plecach i prosić o ich „odszyfrowanie”. Dziecko ki-
nestetyk, by się skupić, potrzebuje ruchu, ciągle zmienia pozycję cia-
ła, czyli – jak to mówią dorośli – wierci się. Oceniane jest wtedy jako
dziecko „nadruchliwe”, „nadpobudliwe”, tymczasem ograniczanie
mu możliwości ruchu („uspokój się”, „przestań się wiercić”) pozba-
wia go możliwości koncentracji. Dlatego należy raczej wykorzystać
ruch jako element ćwiczenia.
Nie jest oczywiście prawdą, że istnieją wzrokowcy, słuchowcy
czy kinestetycy w czystej postaci, czyli tacy, którzy uczą się tylko za
pomocą wzroku lub tylko przy wykorzystaniu drogi słuchowej, lub
tylko poprzez czucie i ruch. Każdy z nas stosuje różne metody, ale
jedna z nich jest zazwyczaj dominująca. Każdy z nas preferuje jeden
z kanałów percepcji i ma to wpływ na sposób uczenia się,
zapamiętywania, „zapisywania” przeżyć. Żaden z systemów repre-
zentacji nie jest lepszy czy gorszy od drugiego. Różnica polega na
tym, że danej osobie w jakimś konkretnym systemie reprezentacji ła-
twiej jest odbierać, przetwarzać i kodować docierające do niej infor-
macje.
Ponieważ nie zawsze można stwierdzić z całą pewnością, jaki
typ kanału sensorycznego jest najlepiej rozwinięty i najintensywniej
wykorzystywany u Twojego dziecka, najlepiej wykorzystywać wszyst-
kie zmysły. W wyniku tego nie tylko nie zaniedbamy jakiejś ważnej
metody, która akurat dla Twojego dziecka może okazać się skutecz-
na, ale także sprawimy, że nauka będzie wykorzystywała zróżnicowa-
ne techniki, a więc nie będzie monotonna i nudna.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Emocje i zmysły
●
str. 24
Ponadto wykorzystanie kilku kanałów zmysłowych sprzyja sku-
pieniu uwagi i ułatwia przyswajanie materiału. Francine Boucher
w
„Podręczniku skutecznego uczenia się”
śnie skuteczności różnych kanałów. Otóż zachowujemy w pamięci:
–
10% tego, co zostało przeczytane;
–
20% tego, co zostało przeczytane i wysłuchane;
–
30% tego, co było widziane;
–
50% tego, co było wysłuchane i widziane;
–
70% tego, co było powiedziane na głos (przez uczącego się);
–
90% tego, co było zrobione.
Zwróć uwagę na trzy ostatnie punkty, które wiążą się z naj-
większą skutecznością – jest to wykorzystywanie jednocześnie kana-
łu słuchowego i wzrokowego, sposobność przedstawienia nabytej
wiedzy na głos, własnymi słowami (np. gdy chcemy nauczyć tego sa-
mego kogoś innego), a najwyżej w hierarchii skuteczności stoi wyko-
rzystanie zdobytej wiedzy w praktyce, z pełnym zrozumieniem jej
znaczenia i sensu.
Te dwie ostatnie formy wykorzystują ci, którzy chętnie opowia-
dają innym o zdobytej wiedzy czy umiejętnościach, lubią uczyć in-
nych i wyjaśniać im nowo poznawane zagadnienia. Jest z tego po-
dwójna korzyść – robią dobry uczynek, pomagając innym, ale też sa-
mi na tym zyskują, gdyż w ten sposób porządkują wiedzę we wła-
snym umyśle, utrwalają ją sobie i wreszcie – skutecznie zapamiętują.
Warto tę właściwość wykorzystać, prosząc córkę, by opowiedziała Ci,
czego nauczyła się w szkole (zadając przy tym odpowiednie pytania:
dlaczego? jak? w jaki sposób?) lub prosząc syna, by wytłumaczył
młodszej siostrze jakiś nowy dla niej temat. U przedszkolaków świet-
nie zdaje egzamin zabawa w nauczyciela/przedszkolankę, gdy dziec-
ko uczy swoje lalki i misie.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Emocje i zmysły
●
str. 25
Chcąc docenić rolę kanałów zmysłowych, wystarczy przypa-
trzeć się reklamom w telewizji. Nie tylko oddziałują na nasz wzrok
(żywe barwy) i słuch (kuszące dźwięki) oraz eksponują ruch (pokazu-
jąc np. proces powstawania batonika jako „skaczące” orzeszki i lejącą
się czekoladę), ale nawet potrafią uaktywnić nasz zmysł węchu (wi-
zualizacja aromatu poprzez pokazanie oparów np. nad kubkiem ka-
wy). A wszystko po to, by utrwalić w naszej pamięci konkretny pro-
dukt i związane z nim pozytywne wrażenia.
Fachowcy od reklamy znają doskonale te wszystkie triki. My
również możemy je stosować w procesie nauki – czy to ortografii, czy
czegokolwiek innego – by wspomóc nasz umysł w procesie zapamię-
tywania.
Poznawanie zasad i wyjątków
W trakcie nauki ortografii dziecko będzie sukcesywnie
poznawało cały szereg zasad i prawidłowości rządzących pisownią
wyrazów i tyleż samo... wyjątków i odstępstw od tych zasad. Jeśli
przyszło Ci na myśl dać dziecku słownik ortograficzny z wyszczegól-
nionymi zasadami i powiedzieć małemu nieszczęśnikowi: „Wyucz się
tych punktów na jutro”, to przejdź się na spacer, żeby ten pomysł wy-
wietrzał Ci z głowy ;-). Dlaczego? Bo będzie to dla dziecka strata cza-
su. Wkuwanie na pamięć zasad jest nudne, męczące i – przede
wszystkim – nieskuteczne.
Jak więc inaczej można podejść do tego tematu?
Przede wszystkim zacznij od tego, o czym już pisałam – pozwól
dziecku na to, by samo wydedukowało, że taka zasada istnieje. Jeśli
mu podasz wystarczająco dużo analogicznych przykładów, dziecko
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Poznawanie zasad i wyjątków
●
str. 26
na pewno bez trudu wywnioskuje, jaka między nimi jest zależność.
A jeśli się dziecku nie uda? Czy to znaczy, że jest mało zdolne? Nie.
To znaczy, że... podałeś złe przykłady :-).
„Ortograficzna ściąga dla rodzi
znajdziesz arkusze ze słowami, które ilustrują poszczególne za-
sady. Możesz je wydrukować i wykorzystać między innymi do tego,
by pozwolić dziecku na samodzielne odkrycie konkretnej zasady. Za-
chęć je do tego, by przyjrzało się słowom na kartce i „odgadło”, o jaką
regułę tu chodzi.
Gdy mały detektyw odkryje już „sekretną” zasadę, warto, by ją
jakoś utrwalił, nadał temu jakąś bardziej konkretną formę. Do tego
celu nada się doskonale mapa myśli. Jest to koncepcja opracowana
przez Tony'ego Buzana, autora takich bestsellerów jak
. Znajdziemy tam wiele przykładów na to,
jak mapa myśli może pomóc studentom czy osobom dorosłym. Mo-
im zdaniem jednak nadaje się też świetnie do tego, by zaadaptować
ją do potrzeb Twojego dziecka.
Genialność map myśli opiera się na tym, że oddają one nieline-
arny charakter procesów myślowych naszego mózgu. Dzięki temu
znacznie poprawiają i przyspieszają czynność zapamiętywania. Nie
będę się wgłębiać w szczegóły tego, jak Buzan doszedł do takich
wniosków i jak bardzo potwierdziły się one na przykładach konkret-
nych osób, które tę metodę stosowały. Po te fakty odsyłam Cię do
wymienionych wyżej książek. Ja skupię się na tym, jak wykorzystać
tę technikę w nauce ortografii.
Przygotuj duże czyste kartki papieru – formatu A4 lub jeszcze
lepiej A3. Na każdej kartce narysuj na samym środku kółko o średni-
cy mniej więcej 5 cm. Na pierwszej kartce napisz w kółku drukowa-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Poznawanie zasad i wyjątków
●
str. 27
nymi literami duże „U”, na drugiej kartce „Ó”, na trzeciej „Ż”, na
czwartej „RZ”, na kolejnej „H” i na ostatniej „CH”.
Najlepiej będzie, jeśli do napisania ortogramów (u, ó, h, ch, ż,
rz) na każdej kartce użyjesz innego koloru lub jeśli będą one zakre-
ślone markerami o różnych kolorach. Wybrane kolory będą stale to-
warzyszyć nauce ortografii, dlatego byłoby dobrze, żeby się jakoś ko-
jarzyły z danymi ortogramami. Np. „ż” żółte/pomarańczowe (żółty,
żonkil), „rz” niebieskie (rzeka, morze), „ó” czerwone (róża, znak gra-
ficzny przypomina czerwoną wiśnię), „u” w kolorze czarnym (neu-
tralne, często występuje w wyrazach), „h” brązowym (znak graficzny
przypomina krzesło) i „ch” zielonym (choinka). Podałam przykłado-
we kolory. Wasze skojarzenia mogą być zupełnie inne, ale niech to
będą barwy w miarę kontrastowe.
Trzymajcie te kartki w jednym miejscu, żeby były zawsze pod
ręką. W miarę uczenia się różnych zasad pisowni i przykładów ich
zastosowania, w miarę poznawania wyjątków i innych ortograficz-
nych ciekawostek (Pamiętasz, co pisałam wcześniej? Ortografia nie
jest trudna, tylko ciekawa :-)), kartki te będą zapełniały się mapami
myśli, obrazującymi te wszystkie reguły, które dziecko będzie przy-
swajać.
Jeśli nie miałeś do tej pory do czynienia z mapą myśli, najlepiej
zrozumiesz jej tworzenie na konkretnym przykładzie (wybrałam do
tego ortogram „RZ”). Mapa będzie konstruowana stopniowo
– w miarę jak dziecko będzie dowiadywało się nowych rzeczy i po-
znawało nowe zasady:
1. Do położonego centralnie „RZ” (w wybranym przez Was kolorze,
np. niebieskim) – w miarę poznawania zasad – dorysowujecie li-
nie (niczym promienie lub odnóża pająka ;-)), z których każda bę-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Poznawanie zasad i wyjątków
●
str. 28
dzie prezentowała jakąś zasadę. Tuż nad linią piszemy druko-
wanymi literami – krótko i schematycznie – o jaką zasadę chodzi
(np. „KOŃCÓWKA -ARZ”).
2. Na wolnym końcu linia rozgałęzia się, by pokazać przykłady
zastosowania konkretnej zasady. Tym samym kolorem, który wy-
braliśmy dla „RZ”, zaznaczamy zastosowanie tej zasady w
przytoczonych słowach. Przykładowo odnoga „KOŃCÓWKA
-ARZ” będzie prowadziła do przykładów: bibliotekarz, murarz,
piekarz, malarz itd. Końcówkę „-arz” zaznaczamy na niebiesko.
3. W poprzek prostej symbolizującej zasadę rysujemy trójkąt, który
będzie zawierał wyjątki. Wewnątrz trójkąta zamieszczamy wyrazy
pochodzenia obcego, typu „miraż”, „bagaż”, „bandaż”, czyli takie
słowa, w końcówce których mamy „zet” z kropką.
4. Za pomocą strzałek, wykrzykników, gwiazdek, znaków zapytania i
innych symboli i znaków graficznych pokazujemy dodatkowo za-
leżności, stopień trudności, wątpliwości, wagę poszczególnych
elementów i wszystko to, co chcielibyśmy na tej mapie pokazać.
Na przykład od wyrazów z końcówką „-arz” może odbiegać strzał-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
K O Ń C Ó W K A
- A R Z
m u r
a r z
p i e k
a r z
m a l
a r z
n a r c i
a r z
R Z
m i r
a ż
b a g
b a n d
a ż
a ż
b i b l i o t e k
a r z
m o r z e
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Poznawanie zasad i wyjątków
●
str. 29
ka w kierunku linii z zasadą „WYMIANA NA R”, żeby pokazać, że
w tych przykładach działają obie zasady (malarz – malarski). Na-
tomiast przy trójkącie z wyjątkami można dorysować czerwony
wykrzyknik lub gwiazdkę w jaskrawym kolorze.
W miarę poznawania różnych zasad kartki będą się wypełniały
liniami, napisami, przykładami, rysunkami. Takie mapy myśli mają
cały szereg zalet:
1. W jednym miejscu, w bardzo przejrzysty sposób, przedstawiają
informacje do zapamiętania. Jest to o wiele lepsza forma niż jed-
nolity, pisany jednym ciągiem, zwarty tekst w podręczniku.
2. Ich forma sprawia, że zawarte tam informacje są łatwo dostępne.
Gdy dziecko w jakimś momencie zapomni, kiedy powinno pisać
„rz”, jeden rzut oka na mapę wystarczy, by odświeżyć przyswajaną
wcześniej wiedzę.
3. Mapa cały czas jest tworem żywym. Można tam ciągle dodawać
nowe elementy, nowe skojarzenia, nowo poznane informacje. Je-
śli w standardowej notatce, pisanej w zeszycie jednym ciągiem,
chcemy dodać jeszcze jeden punkt, trzeba go wciskać malutkimi
literkami między wierszami, a efekt nie wygląda imponująco.
Z mapą nie ma takiego problemu. Dorysowujemy „pająkowi”
dziewiąte czy dziesiąte odnóże i już po kłopocie :-).
4. Samo tworzenie mapy jest doskonałą formą utrwalania
wiadomości. Jej rysowanie angażuje obie półkule mózgowe (po-
rządkowanie, dzielenie na kategorie, budowanie hierarchii to za-
kres działania półkuli lewej, a obrazy, skojarzenia, barwy, rysunki,
symbole – to atrybuty wykorzystywane przez półkulę prawą.) Po-
nadto graficzna forma przedstawiania wiedzy w oparciu o skoja-
rzenia pozwala na szybsze poszufladkowanie informacji w mózgu,
tym bardziej że mapa myśli odzwierciedla procesy, które zachodzą
w naszej głowie. Tworząc mapę, dziecko musi AKTYWNIE praco-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Poznawanie zasad i wyjątków
●
str. 30
wać z danym problemem, co sprzyja koncentracji i zapamiętywa-
niu.
Żeby wszystkie wymienione tu zalety doszły do głosu, muszą
być spełnione dwa istotne warunki:
–
Nie dawaj dziecku GOTOWEJ, ułożonej przez Ciebie mapy myśli.
Mapa myśli ma wartość jedynie wtedy, jeśli jest konstruowana
przez samo dziecko, a do jej budowy wykorzystuje ono własne do-
świadczenia, posiadaną wiedzę, własne skojarzenia.
–
Pozwalaj dziecku na swobodne skojarzenia i kreatywność. Jeśli
przyjdzie mu do głowy, by na przykład obok rozgałęzienia ze sło-
wami zakończonymi na „-arz” przykleić parę wyciętych z dziecię-
cych czasopism obrazków przedstawiających np. kucharza, leka-
rza, malarza – to wspaniale. Jeśli wyjątki od reguł będzie chciało
wyróżnić nie trójkątem, jak zaproponowałam, ale błyskawicą
przeszywającą poszczególne słowa – świetnie. To ma być jego
własna mapa, ilustrująca jego własne skojarzenia. Tylko wtedy
będzie skuteczna. Ty mu pomóż na samym początku, by zro-
zumiało istotę tworzenia takich map. Potem już nie narzucaj wła-
snych rozwiązań.
Dzięki tworzeniu map myśli poznawanie zasad nie będzie już
ani nudne, ani trudne. Czy udało mi się już Cię przekonać? Jeśli jesz-
cze masz wątpliwości, to po prostu sprawdź tę koncepcję w praktyce.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 31
Metody mnemotechniczne
Czasami dziecko, choć zna teorię i zasady, uparcie pisze jakiś
wyraz niepoprawnie. Albo zdarza się – i to nierzadko – że pisownia
wyrazu nie jest w żaden sposób logicznie uzasadniona i nie daje się
przyporządkować żadnej regule. W takich przypadkach znakomicie
sprawdzają się metody mnemotechniczne.
Mnemotechnika to nie jest wynalazek obecnego stulecia. Sto-
sowali ją już starożytni Grecy, a ci, którzy znali jej tajniki, zadziwiali
innych swą niezwykłą – nadludzką wydawałoby się – pamięcią. Sa-
mo słowo zresztą wywodzi się z mitologii greckiej – Mnemozyna bo-
wiem to w starożytnej Grecji bogini pamięci.
Metody mnemotechniczne opierają się głównie na
wykorzystywaniu wyobraźni, wizualizacji i skojarzeń. Nasz
mózg myśli obrazami, a każdy obraz może stać się swoistym „ha-
kiem”, który przywołuje na myśl inny obraz, mniej lub bardziej lo-
gicznie z nim powiązany. Pokażę to na prostym przykładzie.
Jesteś na basenie i widzisz dziewczynkę w ślicznym stroju ką-
pielowym. To Ci przypomina, że Twoja córka ma w przyszłym tygo-
dniu urodziny, można by jej sprawić jakiś ładny strój. Zastanawiasz
się, czy urządzić dla niej przyjęcie. Na pewno nie zaprosicie tej kole-
żanki, która tak ostatnio dokuczała Twojej córce. A w ogóle przydało-
by się pójść do szkoły i porozmawiać o tych nieprzyjemnych incyden-
tach z wychowawczynią. Ciekawe, czy ta wychowawczyni sama ma
dzieci? Nie jest atrakcyjna wizualnie, więc może nawet jest
samotna... Ciekawe, czy ilość zawieranych małżeństw ma jakiś zwią-
zek z ilością ładnych kobiet „na rynku matrymonialnym”? I tak sobie
w myślach przeskakujesz z tematu na temat, pływając ciągle w tym
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 32
samym basenie, w którym zobaczyłaś dziewczynkę w ślicznym
stroju :-).
Żeby sobie uzmysłowić przewagę obrazów nad słowami, które
ze swej natury – podobnie jak cyfry – mają abstrakcyjną formę, wy-
starczy przeprowadzić następujące ćwiczenie. Wypisz dziecku listę
np. dwunastu słów do zapamiętania. Daj mu tę listę na pół minuty
i poproś, by starało się zapamiętać jak najwięcej elementów. Potem
niech je wymieni z pamięci. Ile zapamiętało? Innym razem połóż na
stole dwanaście przedmiotów lub dwanaście obrazków przedstawia-
jących jakieś przedmioty, prosząc o ich zapamiętanie. Pozwól dziec-
ku przyjrzeć się im przez pół minuty, a następnie zasłoń je. W któ-
rym przypadku zapamiętało więcej? Jestem pewna, że obrazy zapa-
miętało szybciej i lepiej.
Istotą pamięci jest głównie kojarzenie i łączenie ze sobą róż-
nych elementów. To, ile zdołamy zapamiętać, zależy w znacznym
stopniu od słów-kluczy i właściwie użytej wyobraźni. Dlatego tak
skuteczne są wszystkie metody wykorzystujące grę skojarzeń.
Zanim przejdę do przedstawienia różnych metod mnemotech-
nicznych, chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na to, co jest istotne
przy tworzeniu pomocnych obrazów czy skojarzeń. Jakie skojarzenia
są skuteczne i sprzyjają efektywnej nauce? Oto kilka podstawowych
zasad:
–
powinny to być skojarzenia wywołujące pozytywne emocje,
negatywne bowiem blokują nasz dostęp do zasobów pamięcio-
wych (pamięć wypiera to, co dla niej nieprzyjemne);
–
należy zadbać o to, by tworzone w wyobraźni obrazy były
maksymalnie żywe, barwne, wyraźne i szczegółowe;
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 33
–
niech to nie będą obrazy statyczne, lecz dynamiczne, pełne
ruchu;
–
szukajmy skojarzeń zabawnych, absurdalnych czy non-
sensownych, takich, które przywołują nam na twarz uśmiech
rozbawienia – umysł nie przywiązuje wagi do rzeczy szarych,
przeciętnych, mieszczących się w tzw. normie, zapamiętuje to, co
dziwne, niespotykane, śmieszne, wyolbrzymione, pełne
przesady i humoru;
–
niech będą to obrazy bogate w doznania zmysłowe, uak-
tywniające różne kanały sensoryczne (nie tylko wzrok, ale
i słuch, węch, dotyk).
Pamiętaj o tych zasadach, stosując techniki opisane w dalszej
części ebooka.
Metody mnemotechniczne mogą na początku wydawać się
dziwne lub trudne do zastosowania. Wystarczy jednak po prostu wy-
próbować ich skuteczność, a potem ćwiczyć regularnie ich wykorzy-
stywanie, aby stały się dla nas narzędziem w pełni automatycznym,
działającym przy niewielkim udziale świadomości i praktycznie bez
wysiłku z naszej strony. Mają one bardzo wiele zalet – angażują i roz-
wijają wyobraźnię, ćwiczą skupienie uwagi, pobudzają twórcze my-
ślenie i uczą znajdywania nieszablonowych rozwiązań.
Nie musisz stosować metod skojarzeniowych do wszystkich
słów, których dziecko się uczy. Są przecież wyrazy, których pisownia
wchodzi dziecku do głowy „mimowolnie” i żadne pomocnicze pod-
pórki nie są potrzebne. Mnemotechnika okazuje się przydatna szcze-
gólnie wtedy, gdy Twój syn czy córka mają trudności z zapamięta-
niem pisowni określonych wyrazów i uporczywie piszą je z błędem.
Zastosowanie skojarzeń w tych właśnie przypadkach da szybko do-
bre i długotrwałe efekty.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 34
I jeszcze jedno. Poznasz za chwilę cały szereg metod mnemo-
technicznych, ale to nie znaczy, że masz je bezwzględnie WSZYST-
KIE stosować. Sam zauważysz, że do niektórych słów nadaje się le-
piej pierwsza technika, a z kolei do innych bardziej skuteczna okaże
się druga czy trzecia. Poza tym wypróbowując je w praktyce, zauwa-
żysz, że jedne metody dziecko będzie lubiło bardziej, inne mniej.
Znając jednak je wszystkie, będziecie z dzieckiem wyposażeni w swo-
istą „walizeczkę z narzędziami” :-) i sami zdecydujecie w określonym
momencie, które narzędzie będzie w danym przypadku najlepsze.
1. Kojarzenie znaku graficznego ze znaczeniem
Jest to najprostszy sposób skojarzenia znaczenia słowa z jego
pisownią. Na początek zdefiniujemy, z czym kojarzy się nam wygląd
poszczególnych ortogramów. Skojarzenia mogą być oczywiście róż-
ne. Ja podam Ci swoje propozycje, których będę się później trzymać
przy podawaniu przykładów.
Oto przykładowe skojarzenia:
u – otwarty, wklęsły, pusty, dziura, wgłębienie, rów, gniazdo, szklan-
ka, garnek, otwarty worek;
ó – zamknięty, przykryty, zasłonięty, zawiązany na kokardę, jajo,
orzech, przykryta dziura, zamknięty worek;
rz – dużo, wiele, jedno za drugim, jedno przy drugim, para, dwa;
ż – kropka, ziarno, piasek, muszka, pieg, plamka;
h – krzesło, ławka z oparciem, fotel;
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 35
ch – słupek na morzu, wazon na pofałdowanym obrusie, świeczka
przyozdobiona u podstawy kłębkami waty (c i „brzuszek” od h tworzą
coś w rodzaju fal, pofałdowanie).
Przykład wykorzystania tych skojarzeń możesz zobaczyć
w wierszykach „Morze”, „Kura”, „Żaba”, „Zboże, żyto, ryż”, „Burza”.
Wierszyki te znajdziesz w moim serwisie
. Poproś dziecko o skojarzenie słowa z da-
nym obrazem, pamiętając o wszystkich tych wskazówkach, które po-
dawałam Ci wcześniej (obraz żywy, barwny, wyraźny, dynamiczny,
wykorzystujący różne zmysły itd.).
Przykładowo: po przeczytaniu wierszyka „Żabka” dziecko wy-
obraża sobie, jak „ż” w tym słowie przeobraża się w zieloną żabkę,
siedzącą w pozycji przypominającej literę „z”, a nad nią kropka prze-
kształca się w małą muszkę, która uparcie krąży nad głową żabki,
bzycząc „wniebogłosy” :-). Jeszcze lepiej utrwali się to skojarzenie,
jeśli dziecko narysuje barwny obrazek (żaba, a nad nią mała muszka)
i podpisze go dużymi literami, pisząc literę „ż” odmiennym kolorem
(tym, który wybraliście do ortogramu na mapie myśli). Gwarantuję
Ci, że dziecko zapamięta na długo (a przy odpowiednich powtórkach
– na stałe) pisownię wyrazu „żaba”.
Wyobraź sobie teraz, że dziecko ma za zadanie przyswoić sobie
pisownię trudniejszych słów związanych z wakacjami nad morzem.
Oto przykładowy zestaw z tej właśnie kategorii tematycznej:
pla
ż
a, le
ż
eć na pla
ż
y, mo
rz
e, str
ó
j kąpielowy,
u
pał, ł
ó
dka, słońce
pra
ż
y, l
ó
d (do schładzania napojów),
rz
ucać piłką pla
ż
ową, m
u
szel-
ka, mał
ż
e, pl
u
skać się,
h
ałas (na plaży), pia
ch
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 36
Jak już pisałam wcześniej, na pewno nie będzie tak, że dziecko
będzie miało problem ze wszystkimi zadanymi słowami. Zastosuj
więc metodę skojarzeń tylko do tych, które mu sprawiają trudność.
Ja jednak pokażę Ci przykładowe skojarzenia do każdego elementu
tej listy, by Ci lepiej zilustrować tę metodę i byś mógł zastosować ją
do dowolnych słów. Wszystkie przykłady przedstawione poniżej wy-
korzystują skojarzenia z wyglądem znaku graficznego, które zdefi-
niowałam wcześniej. Jeśli wybraliście z dzieckiem inne skojarzenia,
trzeba będzie oczywiście skojarzenia do „nadmorskich” przykładów
nieco zmodyfikować.
Temat: Wakacje nad morzem.
Pla
ż
a (ż – ziarenko): dziecko wyobraża sobie plażę, mnóstwo
piasku, wiatr unosi drobinki piasku w powietrzu, dziecko obserwuje
wirujące ziarenka piasku, jedno z nich zawisło nad „z” w ujrzanym
w wyobraźni słowie „plaża”.
Le
ż
eć na pla
ż
y (ż – ziarenko): skojarzenie jak wyżej + dziec-
ko wyobraża sobie, jak leży na piasku, jest cudownie, słońce świeci,
na ciele osiadają drobinki piasku. Jeśli to „leżenie” zostanie wyobra-
żone bardzo sugestywnie – tzn. dzieciak wyobraża sobie siebie leżą-
cego na piasku i odczuwa wszystkie związane z tym pozytywne wra-
żenia – ciepło, rozleniwienie, szum morza itd., to obraz ten stanie się
„kotwicą” dla słowa „leżeć”, dzięki czemu dziecko zapamięta pisow-
nię tego wyrazu, nawet jeśli nie będzie to w kontekście plaży (samo
słowo „leżeć” wywoła u niego wizję plaży).
Mo
rz
e (rz – jedno za drugim): tu odsyłam do wierszyka
. Dziecko wyobraża sobie morze, najlepiej na granicy z lądem,
gdzie widać wyraźnie dopływające do brzegu fale. Jedna za drugą.
Słyszy szum każdej nadchodzącej i uderzającej o brzeg fali. Dodatko-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 37
wo, dla większej skuteczności, można dodać pewien absurdalny
element. Dziecko przygląda się tym falom, a tu na grzbiecie jednej
płynie „r”, na grzbiecie kolejnej „z”. I tak na przemian płyną z falą
literki „r” i „z”.
Str
ó
j kąpielowy (ó – zawiązany): dziecko obserwuje nad mo-
rzem różne dzieci w strojach kąpielowych. Nagle każdemu
bawiącemu się w morzu dziecku pod wpływem uderzającej o ciało fa-
li... spadają gatki :-). Dziecko uśmiecha się na ten widok, patrzy na
swój strój kąpielowy i przezornie bardzo dokładnie zawiązuje sznure-
czek przy swoich slipkach/stroju. Trzeba w stroju zawiązać porząd-
nie gatki, bo mogą spaść! :-)
U
pał (u – otwarte naczynie): dziecko wyobraża sobie, jak sie-
dzi w upale na ławce. Jest strasznie gorąco, pot ścieka mu z czoła.
Najpierw malutkimi drobinkami, potem coraz większymi kroplami.
Uff, jak gorąco. Cieknący pot łaskocze go po całym ciele. Dziecko wi-
zualizuje sobie słowo „upał” i dochodzi do wniosku, że pierwsze „u”
z tego słowa to będzie świetny garnuszek na zgarnianie cieknącego
potu. Z ulgą przystawia garnuszek pod czoło i pot przestaje ściekać
mu po twarzy, ramionach, brzuchu. Ścieka prosto do garnuszka!
Kap, kap, kap...
Ł
ó
dka (ó – przykryty, zawiązany): dziecko widzi siebie w łód-
ce pełnej złowionych ryb. Łódź kołysze się, a dookoła roznosi się in-
tensywny zapach surowych śledzi i innych morskich stworzeń. Ryb
jest tak dużo, że wypadają z łódki. Dziecko bierze płachtę i dokładnie
przykrywa łódź, obwiązując ją dodatkowo, by żadna ryba już nie wy-
padła.
Słońce pra
ż
y (ż – kropka, pieg): dziecko zamyka oczy i czuje
na sobie ciepło palących promieni słonecznych. Nagle ma wrażenie,
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 38
że pod wpływem promyków prażącego słońca na twarzy zaczynają
mu się pojawiać śliczne, pomarańczowe piegi – jeden za drugim.
Każdy promyk „maluje” na twarzy jeden pieg, łaskocząc dziecko
w policzek.
L
ó
d (ó – jajo, orzech): dziecko wyobraża sobie wysoką szklan-
kę z czerwonym sokiem, a w niej pływają kryształowe, kuliste bryłki
lodu, każda z nich gładka i okrąglutka. Dziecko wyjmuje łyżeczką
jedną bryłkę lodu i przygląda się jej kulistemu kształtowi.
Pla
ż
owa piłka (ż – ziarenko): dziecko wyobraża sobie dużą
piłkę plażową, a na niej mnóstwo pojedynczych drobinek piasku.
Obejmując piłkę dłońmi, czuje wyraźnie na swojej skórze poszczegól-
ne ziarenka piasku.
Rz
ucać piłką plażową (rz – para, więcej niż jeden): dziecko
wyobraża sobie, jak bawi się piłką z kolegą. Do rzucania piłką muszą
być przecież dwie osoby. Rzucając piłkę, woła „er”, łapiący kolega od-
powiada „zet”. Potem on rzuca, wołając „er”, drugie dziecko łapie,
mówiąc „zet”. I tak rzucają energicznie i rytmicznie, wykrzykując co-
raz głośniej parę liter „er” i „zet”.
M
u
szelka (u – otwarty, otwór): dziecko wizualizuje sobie sło-
wo „muszelka” i nagle literka „u” zaczyna obrastać po bokach mu-
szelkową spiralą. Dziecko bierze muszelkę do ręki (w wyobraźni
oczywiście :-)) i zagląda z zaciekawieniem do otworu w muszelce.
Otwór zieje pustką.
Mał
ż
(ż – kropka, plamka) – Dziecko wizualizuje sobie słowo
„małż”. Wyobraża sobie, jak „żet” zamienia się w mięciutkie ciało po-
dłużnego morskiego stworzonka. Zwierzątko odpełza powoli i na
swej drodze znajduje pustą muszelkę. Wślizguje się do niej tyłem.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 39
Dziecko zagląda do muszelki – widzi tylko kropeczkę, błyszczącą
plamkę. Czy to została kropka z „ż”? Nie, to morskie stworzonko ły-
pie swoim dużym okiem – tylko ono jest widoczne po skryciu się
małża w muszelce.
Pl
u
skać się (u – otwarty, naczynie): dziecko wizualizuje sobie
słowo „pluskać”. Zauważa, że „u” to jest właściwie taka duża balia
wypełniona częściowo wodą. Wskakuje do niej i zaczyna z radością
pluskać się w wodzie, która rozpryskuje się dookoła.
H
ałas (h – fotel bujany): dziecko wizualizuje sobie słowo „ha-
łas”. Patrzy, a „h” na początku słowa zaczyna się bujać. Bo to nie jest
„h”, tylko fotel bujany, a na nim dwa małe rozbrykane bobasy. Roz-
bawione bujają się coraz bardziej i powrzaskują z radości wniebogło-
sy. Twoje dziecko prosi (wszystko w wyobraźni), żeby hałaśliwe „pę-
draki” się uciszyły, bo mama śpi w drugim pokoju, ale te śmieją się
i krzyczą coraz głośniej. Dziecko patrzy na bujające się w fotelu dzieci
i zastanawia się, jak można tak wrzeszczeć i robić tyle hałasu.
Pia
ch
(ch – pofałdowany): dziecko wyobraża sobie, jak siada
na plaży i przygląda się z bliska kupkom piasku. Dostrzega tam
mrówkę, która z mozołem wędruje po nierównej powierzchni piasku.
Przygląda się jej ze współczuciem – mrówka ma przed sobą prawdzi-
we góry, bo piach jest mocno pofałdowany. Wędruje najpierw w gó-
rę, potem w dół, w górę i w dół. Dziecko śledzi w skupieniu drogę
mrówki.
Widzisz już mniej więcej, na czym to polega. Ważne, by dziecko
wyobraziło sobie całą scenę jak najdokładniej, żeby powstający w je-
go wyobraźni obraz był wyraźny, żywy, barwny. By słyszało odgłosy,
czuło zapachy, czuło właściwości dotykanych przedmiotów. By obra-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 40
zy były dynamiczne, absurdalne, przerysowane, śmieszne. To wszyst-
ko sprawi, że skojarzenie będzie trwałe.
Jeśli dziecko lubi rysować, warto je też zachęcić, by narysowało
wyobrażoną scenę, uwypuklając konkretne skojarzenie. Przykładowo
niech napisze dużymi literami słowo „pluskać” (pisząc „u” w kolorze
wybranym wcześniej w mapie myśli), a potem z „u” zrobi wielką ba-
lię, rysując w środku siebie pluskającego się w wodzie. Lub niech na-
rysuje małą mrówkę na mocno pofałdowanym piachu, rysując dodat-
kowo strzałkami jej drogę – w górę i w dół. Tego typu rysunki jeszcze
bardziej utrwalą skojarzenia.
Oczywiście jeśli dziecko od samego początku nie będzie miało
problemów z pisownią wyrazów „morze”, „strój”, „łódka” i „lód”, bo
zauważy, że może wymienić je na „morski”, „stroje”, „łodzie” i „lody”,
to nie musimy do tych słów wymyślać żadnych skojarzeń. Niektóre
dzieci również pamiętają, że słowa związane z hałasem (hałas, huk,
harmider) zwykle piszemy przez „h” (jeśli Twoje dziecko o tym nie
wiedziało, to zwróć mu uwagę na tę ciekawostkę).
Żeby sprawdzić, z którymi słowami dziecko tak naprawdę ma
kłopoty, możemy je poprosić, by narysowało obrazek, na którym bę-
dzie plaża z muszelkami i bawiącymi się dziećmi, morze z łódką przy
brzegu itd. i żeby podpisało wszystkie elementy, tak jakby chciało
stworzyć słowniczek obrazkowy dla dzieci uczących się polskiego (na
pewno miało styczność ze słowniczkami obrazkowymi dla dzieci, do
nauki angielskiego czy niemieckiego). Wtedy sprawdzisz, gdzie
dziecko popełni błąd – i tymi słowami możesz się zająć, zachęcając je
do obrazowych skojarzeń, których przykłady podałam Ci wyżej. I –
tak jak już pisałam wcześniej – najlepiej, żeby dziecko samo wymy-
ślało sobie skojarzenia. Kreatywności w tym względzie na pewno mu
nie zabraknie :-).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 41
Graficzny wygląd ortogramu można wykorzystać jeszcze ina-
czej. Spójrz na te przykłady:
Gdyby „g
ó
ra” miała dziurę, to by była „w
u
lkanem”.
Gdyby „r
ó
zga” była w środku pusta, to by była „r
u
rką”.
Gdyby „m
ó
zg” otworzył się i opustoszał, należałby do „gł
u
pka”.
A oto jak można wykorzystać graficzny wygląd ortogramów do
odróżnienia pisowni homonimów (słów, które tak samo brzmią, ale
znaczą co innego), różniących się nie tylko znaczeniem, ale pisownią:
mo
rz
e – mo
ż
e
mo
rz
e – fala za falą, jedna za drugą
mo
ż
e – ponieważ „może” oznacza pewną wątpliwość, można sobie
wyobrazić duży znak zapytania nad tym słowem, przy czym kropka
należąca do znaku zapytania byłaby również kropką nad „z”
je
ż
yk – je
rz
yk
je
ż
yk – kropka jako jabłuszko na kolczastym grzbiecie jeża
je
rz
yk – para, dwa – ptaszek ma dwa skrzydełka
h
art –
ch
art
h
art – brzuszek przy „h” jako wypięta pierś kogoś umięśnionego,
zdrowego, odważnego (zahartowanego)
ch
art – można sobie wyobrazić, że „h” to głowa zająca (drugie długie
ucho trzeba dorysować :-)), a „c” to paszcza psa, który na niego polu-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 42
je; a może „c” i brzuszek od „h” to uszy psa, a laseczka od „h” to wę-
szący nos?
Jak widzisz – możliwości jest bardzo wiele. Jeśli boisz się, że
nie znajdziesz skojarzenia dla któregoś z trudnych słów – nie martw
się. Dziecko na pewno znajdzie :-). A nawet jeśli się nie uda, to do
wyboru pozostaje jeszcze cały szereg innych metod mnemotechnicz-
nych , o których przeczytasz już za chwilę.
Aha, jeszcze jedno. Powiedz dziecku, że są to metody
pomocnicze do zapamiętania pisowni, ale one nie tłumaczą, dlaczego
dany wyraz pisze się tak, a nie inaczej. Innymi słowy: uprzedź dziec-
ko, że jeśli pani w szkole zapyta, dlaczego „strój” pisze się przez „ó”
zamknięte, to niech czasem nie przekonuje jej, że dlatego, iż trzeba
zawiązać gatki, bo spadną :-).
2. Wierszyki i rymowanki
Jest to kolejna świetna metoda ułatwiająca zapamiętanie pi-
sowni wyrazów. Dzieci bardzo chętnie uczą się prostych wierszyków
i rymowanek, tym chętniej, jeśli są zabawne i mają jakąś nieoczeki-
waną puentę. Lubią je powtarzać i bawić się pojawiającymi się
w wierszyku rymami.
Do nauki ortografii przydatne będą trzy rodzaje wierszyków:
1. Wierszyki przedstawiające i utrwalające konkretne zasady orto-
graficzne (zobacz wierszyki „Rz po spółgłoskach”, „Pszenica,
pszczoła”, „Końcówka -arz”, na stronie
).
Dziecko uczy się reguł w przyjemnej formie i dzięki rymom szyb-
ciej je zapamiętuje.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 43
2. Wierszyki prezentujące pomocne skojarzenia, dzięki którym
utrwali się pisownia wyrazów (np. wierszyki „Morze”, „Kura”,
„Zboże, żyto, ryż”). Tym razem rymy pozwalają utrwalić w umyśle
dziecka konkretne skojarzenie, a tym samym – pisownię wyrazu.
3. Wierszyki, w których występuje tylko jeden ortogram, tzn. jeśli
wierszyk ma ćwiczyć wyrazy z „ż”, to znajdziemy w nim mnóstwo
wyrazów pisanych przez „ż”, ale żadnego z „rz”. Dzięki temu
dziecko, jeśli nauczy się tego wierszyka na pamięć, będzie wie-
działo, że każde słowo z „żet”, które pojawiło się w tym wierszyku,
pisze się na pewno przez „zet” z kropką. Takie gotowe wierszyki
można znaleźć w książeczkach dla dzieci. Przykładem jest tu
autorstwa Danuty Ludwiczak. Już
sam tytuł wiele mówi :-).
Wierszyki ortograficzne wszystkich trzech typów można rów-
nież znaleźć w Internecie (ja u siebie na
mieszczać kolejne), ale równie dobrze można je wymyślać samemu.
Dziecko Ci na pewno chętnie pomoże, a praca nad wierszykiem do-
datkowo utrwali daną zasadę czy pisownię konkretnego wyrazu.
I może się okazać, że gdy wierszyk będzie gotowy, to... już nie będzie
dziecku potrzebny :-).
I pamiętaj – to nie ma być jakaś super poezja, bo nie o doz-
nania artystyczne tutaj chodzi. To ma być zwykła, rymująca się
w jakiś sposób strofka. Jeśli będziesz układać z dzieckiem wierszyki
i podejdziesz do tego zupełnie na luzie, to na pewno będzie dużo
śmiechu i dobrej zabawy – a skuteczność nauki gwarantowana.
3. Łańcuchowa metoda skojarzeń
Łańcuchowa metoda skojarzeń to kolejny sposób na szybsze
zapamiętywanie. Najlepiej sprawdza się wtedy, gdy mamy w ręce
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 44
dłuższą listę jakichś elementów (np. listę zakupów, szereg kolejnych
wydarzeń historycznych, listę rzeczy do zrobienia) i listę tę musimy
lub chcemy szybko i sprawnie zapamiętać.
Można tę metodę swobodnie zaadaptować także do nauki orto-
grafii, a w jaki sposób – dowiesz się już za chwilę.
Na czym polega ta technika? Łańcuchowa metoda skojarzeń to
łączenie elementów listy w ciąg skojarzeń, w swojego rodzaju histo-
ryjkę – logiczną (każdy obraz wynika z poprzedniego), ale zarazem
śmieszną i absurdalną, co pozwoli na uzyskanie wysokiej trwałości
tychże skojarzeń w naszej pamięci. Zastanawiasz się pewnie, jak to
się ma do nauki ortografii.
Otóż załóżmy, że Twoje dziecko otrzymało 30 słówek, których
pisowni ma się nauczyć. Są to różne słowa: z „u”, „ó”, „ż”, „rz”, „h”
i „ch”. Jeśli ma się wyuczyć słówek z jakiegoś tekstu z podręcznika, to
wypisujemy trudne słowa i mamy również materiał do nauki.
Gromadzimy listę słówek z jednym wybranym ortogramem
(proponuję, by w pierwszej kolejności były to wyrazy z „ó”).
Pomijamy te słowa, których pisownia jest dla dziecka oczywista ze
względu na to, że łatwo może wymienić „ó” na „o” lub po prostu pa-
mięta to słowo z innego kontekstu.
Mając przed sobą listę trudniejszych słów z „ó” (ważne, żeby
nie znalazło się tam przez przypadek żadne słowo z „u”), dziecko
tworzy historyjkę, w której każde słówko z listy pojawia się w wyniku
następujących po sobie skojarzeń. Jeden obraz jest następstwem po-
przedniego, cała historyjka powinna być zabawna, żywa, odwołująca
się do wielu zmysłów, a jej głównym bohaterem może być samo
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 45
dziecko. To wszystko sprawi, że cały ciąg skojarzeń – a wraz z nią
każdy element z listy – zostanie dobrze zapamiętany.
Najlepiej pokażę to na przykładzie. Zakładamy, że lista wyra-
zów do wyuczenia z „ó” zawiera takie elementy:
wr
ó
bel, pag
ó
rek, kr
ó
l, p
ó
łka, sp
ó
źnić się, tch
ó
rz, kł
ó
tnia, źr
ó
dło,
ż
ó
łty, pr
ó
bować
Mamy więc 10 słów z „ó”, zupełnie ze sobą niezwiązanych
(a przynajmniej tak nam się wydaje na pierwszy rzut oka :-)). Two-
rzymy historyjkę, w której pojawiają się sukcesywnie kolejne słowa,
a całość tworzy logiczny ciąg. Przedstawię Ci przykładową opowieść,
ale Twoje dziecko, używając własnej wyobraźni i fantazji, może
utworzyć zupełnie inną.
Był sobie mały, szary wróbelek. Przyśniło mu się, że jeśli do-
trze na sam szczyt wysokiego pagórka, wznoszącego się na skraju
miasta, to zostanie królem ptaków. Warunek był taki, że nie mógł
tam po prostu dolecieć. Musiał dojść na własnych nóżkach. Pagó-
rek był wysoki, ale zostać królem ptaków – to było coś! Ruszył więc
w górę, podskakując na obu nóżkach, jak to wróbelki mają w zwy-
czaju. Zmęczył się bardzo i pot ściekał mu z główki. Nie dawał ra-
dy, musiał odpocząć. Zobaczył nad sobą coś w rodzaju półki skal-
nej. Ze ściany pagórka wystawał płaski kamień i to on tworzył na-
dającą się do odpoczynku kamienną półkę. Skoczył na nią, przy-
siadł i nabrał sił. Po kilku chwilach ruszył dalej. Mozolnie wszedł
na sam szczyt, a tam siedział już gołąb w koronie. „Spóźniłeś się,
spóźniłeś!” – zaskrzeczał pogardliwie gołąb. Skrzeczał dziwnie, jak
papuga. „Spóźniłeś się i ja zostałem królem!”.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 46
„Stawaj do walki!” – zaćwierkał oburzony wróbel. Nie
zamierzał oddać pola tak łatwo. Gołąb nie zareagował. „Ty tchó-
rzu, boisz się walczyć?!” – wrzasnął wróbel. „Jak taki tchórz może
zostać królem?” Rozpoczęła się prawdziwa kłótnia. Wróbel prze-
krzykiwał gołębia, a ten nie pozostawał mu dłużny, wściekle skrze-
cząc jak papuga. W końcu od tej kłótni zaschło im w gardle, podle-
cieli więc do źródła, które było w pobliżu. W źródełku spodziewali
się pysznej, zimnej, czyściutkiej wody. Już mieli się napić, gdy
zauważyli, że w źródle zamiast wody znajduje się jakaś żółta,
gęsta ciecz. Tak żółtej wody nigdy nie wiedzieli, ale może to nie
była woda? Postanowili spróbować, co to takiego. Skłócone ptaki
pochyliły ostrożnie dzioby nad wodą i – choć trochę się bały –
spróbowały. Ta żółta, gęsta ciecz to nie była woda, tylko pyszny,
słodki, żółty miód!
Nie jest ważne, by ta historyjka była stworzona pięknym, po-
prawnym stylistycznie językiem. Ważne, by dziecko tworząc ją (lub
ewentualnie słuchając Twojej), widziało wyraźnie w wyobraźni, na
ekranie swojego umysłu, cały przebieg wydarzeń.
Potem jeszcze raz, patrząc na listę, powtarzamy – tym razem
w skrócie – utworzony ciąg skojarzeń:
Wróbel musiał wejść na pagórek, żeby zostać królem. Gdy
był zmęczony, odpoczął na kamiennej półce. Gdy wszedł na szczyt,
usłyszał skrzeczącego gołębia – „Spóźniłeś się! Spóźniłeś!”. Gdy
gołąb nie chciał z nim walczyć o tron, wróbel krzyknął „Ty tchórzu”.
Rozgorzała kłótnia, po której tak im zaschło w gardle, że musieli się
napić wody ze źródełka. Tam jednak nie było wody, tylko żółta
ciecz. Spróbowali niepewnie. Był to miód.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 47
A teraz przerwij czytanie i nie patrząc w tekst, odtwórz całą li-
stę 10 wyrazów z „ó”. Jeśli czytałeś uważnie i widziałeś w wyobraźni
historię wróbelka, to odtworzysz tę listę bez problemu. Równie łatwe
będzie to dla Twojego dziecka. Odtwarzając w myślach kolejne wyda-
rzenia, wymieni na głos wszystkie słowa z „ó”. Co więcej – metoda ta
okaże się tak samo skuteczna, jeśli tych słów nie będzie 10 tylko 20,
50 czy 100. Nie wierzysz? Po prostu sprawdź. Ja już przepytywałam
dziecko z listy liczącej 100 słów, więc wiem, co mówię :-). Nie służyło
to akurat w tym przypadku nauce ortografii, ale metoda będzie sku-
teczna bez względu na to, w jakim celu i jakiej listy się uczymy.
Trzeba tylko pamiętać o podstawowych zasadach tworzenia
skojarzeń, o których pisałam wcześniej.
Dziecko zapamięta, że historia z wróbelkiem dotyczyła „ó” i pi-
sząc na dyktandzie czy w innej pracy słowo „pagórek”, przypomni so-
bie wróbelka wspinającego się na pagórek i nie zrobi w tym słowie
błędu.
Podobnie należy postąpić z listą wyrazów z „rz” czy „h”.
Metoda ta sprawdziłaby się także znakomicie w przypadku wy-
razów, w których występuje na przykład jednocześnie „rz” i „ż”, np.
k
rz
y
ż
,
rz
e
ż
ucha, p
rz
era
ż
ony, k
rz
y
ż
ówka, sk
rz
y
ż
owanie, p
rz
e
ż
yć,
wyb
rz
e
ż
e, up
rz
ą
ż
Ułożywszy sobie łańcuszek skojarzeń, będzie w przyszłości pa-
miętać, że są to słowa, w których pierwsze jest „rz” a drugie „ż”.
Jeśli przy odtwarzaniu historyjki okaże się, że dziecko stale po-
mija jakiś element, oznacza to, że skojarzenie było nieodpowiednie,
za mało wyraziste czy niewynikające logicznie z przebiegu wydarzeń.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 48
Trzeba wtedy wymyślić jakieś lepsze skojarzenie, dodać być może
trochę humoru lub intensywnego zapachu, albo charakterystycznego
dźwięku, lub w inny sposób podkreślić istotność tego elementu dla
przebiegu całego zdarzenia.
Na przykład w mojej historyjce o wróbelku gołąb skrzeczy jak
papuga (choć nikt z nas nie słyszał pewnie skrzeczącego gołębia :-)).
Wykorzystany został w ten sposób pewien element zaskoczenia oraz
charakterystyczny dźwięk. Wszystko po to, by słowa „Spóźniłeś się,
spóźniłeś!” stały się w naszym umyśle bardziej wyraziste i tym sa-
mym – lepiej zapadły w pamięć. I zapadną, o ile tworząc w wyobraź-
ni ten obraz, postaramy się usłyszeć to nieprzyjemne, świdrujące
uszy skrzeczenie.
4. Metoda wykorzystywania zakładek
Poznasz teraz kolejną metodę pomocną w zapamiętywaniu,
która może być również skuteczną „podpórką” w nauce ortografii.
Jest to metoda zakładek.
Cóż to jest zakładka w kontekście metod mnemotechnicznych?
Jest to jakieś pojęcie, miejsce, obraz, z którym możemy łączyć w pa-
mięci nieskończenie wiele informacji. Tak jak na wieszaku możemy
zawieszać wiele ubrań, tak do zakładki możemy „przypinać” wiele in-
formacji. A wszystko na zasadzie skojarzeń. Rolę zakładek mogą peł-
nić przeróżne pojęcia. Ja pokażę istotę tej metody w odniesieniu do
nauki ortografii – na przykładzie zakładek, którymi będą graficzne
prezentacje ortogramów oraz słowa kluczowe.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 49
a) Graficzne prezentacje ortogramów
Poproś dziecko, by napisało na kartce, jeden pod drugim, orto-
gramy. Niech się im przypatrzy i powie Ci (a w dalszej kolejności na-
rysuje obok lub napisze słownie), z czym wygląd tych ortogramów
mu się kojarzy. Do każdego ortogramu – jedno skojarzenie.
Oto przykłady takich skojarzeń – być może Twoje dziecko poda inne
propozycje.
u – dziura
ó – śliwka
ż – ziarenko
rz – skrzydła
h – krzesło
ch – świeczka (w ozdobnym świeczniku)
Nie jest istotne to, jakie to będą skojarzenia. Ważne jest tylko,
by byłe one w miarę oczywiste dla dziecka, najlepiej przez nie samo
wymyślone. Dzięki temu dziecko będzie trwale łączyć podane przez
siebie obrazy z ortogramami (dziurę z „u”, śliwkę z „ó” itd.). Obrazy
te staną się zakładkami, dzięki którym będzie można zapamiętać pi-
sownię różnych słów.
Można dodatkowo na wykonanych wcześniej ortograficznych
mapach myśli zilustrować te zakładki, tzn. na kartce z „CH” obok or-
togramu narysować świeczkę w świeczniku, a na kartce z „RZ” narys-
ować przy tym ortogramie skrzydełka. Każdy pomysł graficznej pre-
zentacji jest dozwolony i każdy przejaw kreatywności mile
widziany :-).
Zapamiętanie tego zestawu się opłaci, ponieważ te sześć ele-
mentów może posłużyć do nauczenia się pisowni NIESKOŃCZONEJ
liczby trudnych wyrazów. Przepytaj dziecko z tych połączeń na różne
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 50
sposoby: podaj mu ortogram, niech poda skojarzenie, potem odwrot-
nie (Ty skojarzenie, a dziecko ortogram). Po kolei i na wyrywki. Mu-
sisz mieć pewność, że skojarzenia są trwałe (to powinno nastąpić
bardzo szybko, ponieważ skojarzenia utworzyło wcześniej samo
dziecko). Mapy myśli położone lub powieszone w widocznym miej-
scu dodatkowo będą służyły utrwaleniu zakładek.
Teraz jesteśmy gotowi do nauki pisowni dowolnej liczby słów.
Załóżmy, że dziecko musi zapamiętać pisownię poniższych wyrazów:
p
u
del, kr
ó
lik, stra
ż
ak, ma
rz
ec,
h
ełm, stry
ch
Są tu wyrazy, których pisownię można uzasadnić (marzec
– marca, strych – ch na końcu wyrazu). Ale to nie ma znaczenia.
Czasem może się zdarzyć, że dziecko, mimo iż zna regułę, zapomina
o niej, pisząc dane słowo w zeszycie. W takich przypadkach idealne
są metody mnemotechniczne.
Kolejny krok to skojarzenie zadanych słów z odpowiednimi za-
kładkami. W przypadku skojarzeń, które podałam wyżej, będą to ta-
kie pary:
p
u
del – dziura (bo „u” to w naszym przykładzie dziura)
kr
ó
lik – śliwka
stra
ż
ak – ziarenko
ma
rz
ec – skrzydełka
h
ełm – krzesło
stry
ch
– świeca
Poproś dziecko, by powiązało w jakiś zabawny lub zaskakujący
sposób dane słowo z odpowiadającą mu zakładką. Niech przy każ-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 51
dym skojarzeniu zatrzyma się na chwilę, by sobie dokładnie wyobra-
zić konkretną scenę.
Poniżej podaję przykłady skojarzeń, służących powiązaniu za-
danych słów z przyporządkowanymi im zakładkami.
pudel – „u” zwykłe – dziura
Pudel szedł dumnie po łące, pokazując wszystkim swoje czar-
ne, lśniące loczki. Głowę trzymał wysoko w górze, uważając się za
najbardziej eleganckiego psa na świecie. Niestety, trzymając nos
w górze, nie zauważył, że grunt się w pewnym miejscu skończył,
i wpadł w głęboką dziurę. Leżał długo w tej dziurze, nie mogąc się
wydostać. Ale nie tracił czasu – oczyszczał się z grudek ziemi, które
przy upadku zabrudziły jego elegancką sierść.
królik – „ó” zamknięte – śliwka
Królik poszedł sprawdzić do swojego ogródka, jak rośnie
marchew i sałata. Zbliżył się do pierwszej grządki i ogarnęło go
zdziwienie. Zamiast pysznej, pomarańczowej marchewki, wysta-
wały z ziemi wielkie fioletowe śliwki. Podszedł do drugiej grządki
– a tam to samo: śliwka za śliwką. Zaczął biegać w popłochu po
całej działce. Okazało się, że ktoś mu ukradł wszystkie marchewki
i główki sałaty, a w to miejsce powtykał wielkie, dojrzałe, soczyste
śliwki. „Ale ja nie lubię śliwek!” – zapłakał gorzko królik. W tym
momencie się obudził – to był tylko sen!
strażak – „ż” z kropką – ziarenko
Pewien strażak chciał sprawdzić, czy jego gaśnica prawi-
dłowo działa. Odkręcił kurek, a tu z węża – zamiast wody – wyle-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 52
ciała niczym z procy cała masa małych ziarenek ryżu. Malutkie,
bielutkie ziarenka. Nie zmartwił się tym zbytnio. Nabrał trochę ry-
żu w kask i postanowił ugotować sobie ryż z cynamonem :-).
marzec – „er-zet” – skrzydełka
Gdy skończyła się zima, a marzec był ciepły i słoneczny, pta-
ki zaczęły wracać masowo z ciepłych krajów. Zebrało się ich tyle, że
całe niebo było zasnute czarną powłoką i tylko migały w powietrzu
setki, a może tysiące czarnych skrzydełek. Patrząc w górę na te
trzepoczące skrzydełka, myślałem – jak to dobrze, że już marzec
i zima za nami.
hełm – samo h – krzesło
Pewnego dnia, gdy wróciłem do domu i chciałem usiąść i od-
począć, zauważyłem, że na krześle leży hełm. Chciałem go ścią-
gnąć, ale był do krzesła czymś przymocowany. „Po co hełm na
krześle?” – pomyślałem. Podniosłem krzesło do góry i zacząłem
nim potrząsać z całych sił, żeby hełm odpadł, ale ten się trzymał
mocno. W końcu zrezygnowany usiadłem na nim. Czułem pod sobą
twardą kulę. No cóż, nie siedziałem jeszcze nigdy na hełmie – za-
wsze musi być ten pierwszy raz.
strych – „ce ha” – świeczka w świeczniku
Wszedłem na strych u mojej babci i pomyślałem, że fajnie
byłoby tam znaleźć lampę Aladyna. Rozejrzałem się po zakurzo-
nym, mrocznym poddaszu i nagle odezwał się głos: „Mnie
szukasz?”. Okazało się, że przemówił do mnie stary, ozdobny
świecznik z nadpaloną, krótką świeczką. „Jeśli mnie zapalisz, speł-
nię Twoje trzy życzenia – pod warunkiem, że wypowiesz je, zanim
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 53
świeczkę strawi ogień”. „Hm...” – pomyślałem – „świeczka na stry-
chu, która spełnia życzenia, to chyba starsza wersja lampy Alady-
na...”.
Pisząc na sprawdzianie słowo „strych”, dziecko bardzo szybko
przypomni sobie, z czym je kojarzyło – ze świeczką spełniającą ży-
czenia :-). A świeczka to nasza zakładka dla „ch”. A o czym pomyśli,
pisząc słowo „królik”? O nieszczęsnych śliwkach, które były bohate-
rami koszmarnego snu królika. A zatem prosty wniosek – „królik”
trzeba napisać przez „ó”, bo śliwka była naszą zakładką dla tego wła-
śnie ortogramu.
Jeśli nie stosowałeś nigdy metody zakładek, to może Ci się wy-
dawać na początku trochę dziwna. Ale naprawdę – warto spróbować.
Dziecko nabrawszy w niej wprawy, będzie umiało szybciutko za-
stosować ją do każdego nowego słowa i będzie to robić niemal au-
tomatycznie. I nie bójcie się tworzyć dziwacznych historii. Im bar-
dziej dziwaczne, tym skuteczniejsze dla procesu zapamiętywania.
b) Wykorzystanie słów-kluczy
Wyjaśniłam Ci, jak wykorzystać graficzne podobieństwa jako
zakładki. Możemy też wykorzystać inne zakładki – np. słowa kluczo-
we.
Do tego celu trzeba wybrać po jednym słowie z każdym orto-
gramem. Niech to będą słowa, których pisownię dziecko już dobrze
pamięta i nawet obudzone w środku nocy będzie wiedziało, jak się
dane słowo pisze.
Załóżmy, że są to takie wyrazy:
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 54
u – ul
ó – mrówka
ż – żyrafa
rz – rzeka
h – hamak
ch – choinka
Słowa te będą zakładkami, które dziecko powiąże skojarzenia-
mi z nowymi słowami o trudnej dla niego pisowni. Jeśli metoda
słów-kluczy okaże się najlepsza dla dziecka, można na mapach myśli
– zamiast zakładek przedstawiających prezentacje graficzne ortogra-
mów – zastosować zakładki ze słów kluczy, np. przy „Ż” narysować
żyrafę, a przy „H” hamak.
Przypuśćmy, że Twój syn czy córka mają problemy z tymi sło-
wami:
szn
u
rek, sk
ó
ra, po
ż
yczka, ja
rz
ębina,
h
odować,
ch
orągiew
Trzeba teraz każde słowo powiązać w wyobraźni z zakładką, ca-
ły czas pamiętając o zasadach, jakie należy stosować przy budowaniu
obrazów/historyjek.
sznurek – „u” otwarte – ul
Pszczoły z pobliskiego ula użądliły kilkoro bawiących się nie-
daleko dzieci. Wziąłem sznurek i obwiązałem ul dokładnie. Zawi-
nąłem ciasno sznurek dookoła ula od samego dołu aż po samą gó-
rę, żeby pszczoły nie miały jak wylecieć. Na końcu zawiązałem ze
sznurka kokardkę i cały ul obwiązany sznurkiem wyglądał jak pre-
zent. A dzieci mogły w tym czasie swobodnie wyjść na podwórko.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 55
Po dwóch godzinach, gdy dzieci się już wybawiły, ściągnąłem sznu-
rek, wypuszczając pszczółki na wolność.
skóra – „o” kreskowane – mrówka
Mrówka spojrzała w lusterko i przeraziła się. Zamiast pięk-
nej, czarnej, błyszczącej skórki miała na sobie szarą, pomarszczoną
skórę. Skóra na jej ciele fałdowała się i tworzyła brzydkie bruzdy.
Mrówka postanowiła zrobić sobie operację plastyczną, żeby jej skó-
ra przybrała dawny, piękny wygląd.
pożyczka – „zet” z kropką – żyrafa
Żyrafa potrzebowała szala na zimę, bo miała bardzo wrażli-
wą szyję. Poprzedniej zimy bardzo cierpiała na ból gardła. Nie
miała jednak pieniędzy na zakup szala, postanowiła więc poprosić
kogoś o pożyczkę. Poszła do słonia, ale nie chciał jej pożyczyć, bo
sam nie miał. Poprosiła więc o pożyczkę nosorożca, ale ten również
nie chciał jej pożyczyć. Biedna żyrafa usiadła i z jej oczu popłynęły
wielkie łzy. Łzy wpadły do rzeki, gdzie kąpał się hipopotam. Gdy
usłyszał o problemach żyrafy, dał jej pożyczkę, prosząc jednak, by
po zimie oddała mu pieniądze.
jarzębina – „er-zet” – rzeka
Leżąc nad rzeką i opalając się, zauważyłem, że nagle woda
w rzece zrobiła się czerwona. Pobiegłem zaniepokojony bliżej wody
i okazało się, że rzeką płynęło mnóstwo gałązek jarzębiny z pięk-
nymi, dorodnymi owocami. Czerwone jagódki jarzębiny płynęły
z prądem, a było ich tak dużo, że woda sprawiała wrażenie czer-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 56
wonej. Pomyślałem sobie, że fajnie byłoby wykąpać się w takiej
rzece z jarzębiną. Wszedłem do rzeki i poczułem na ciele otaczające
mnie owoce. Niektórzy mają kąpiele błotne, kąpiele w ziołach lub
w pianie, a ja miałem kąpiel w jarzębinie!
hodować – samo „h” – hamak
Chciałem wyhodować piękne róże i wiedziałem, że muszę
o nie dbać, żeby wyrosły piękne kwiaty. Pomyślałem sobie, że do-
brze będzie wyhodować je na hamaku. Posypałem hamak ziemią
i wsypałem nasionka. Codziennie kołysałem je w hamaku, żeby ho-
dowanym roślinkom było dobrze. Dzieci ludzkie lubią huśtanie na
huśtawce, więc „różanym dzieciom” z pewnością podobało się huś-
tanie w hamaku! I rzeczywiście – wyhodowałem piękne róże o nie-
spotykanej urodzie.
chorągiew – „ce-ha” – choinka
Postanowiłem przystroić w te święta choinkę bardziej orygi-
nalnie niż zwykle. Kupiłem wykałaczki i kolorową bibułkę i zrobi-
łem mnóstwo małych, kolorowych chorągiewek. Powtykałem
chorągiewki w gałązki choinki. Prezentowały się pięknie, stojąc
dumnie wśród zielonych igiełek. Ale czegoś mi jeszcze brakowało.
Zrobiłem jeszcze jedną dużą chorągiew z żółtej bibuły i przymoco-
wałem ją na samym szczycie choinki. Teraz drzewko wyglądało
wspaniale, całe ozdobione chorągiewkami!
To wszystko to oczywiście tylko przykłady. Twoje dziecko wy-
myśli swoje własne wspaniałe historyjki. Na krótko przed dyktandem
powtórzcie sobie jeszcze, z czym ma sobie kojarzyć poszczególne sło-
wa (pożyczka – żyrafa, hodować – hamak, itd.). Nie będzie to trudne,
bo dziecko będzie miało jeszcze w głowie swoje żywe, barwne, intere-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 57
sujące opowieści :-). Ważne, by słowa-klucze były na początku sta-
rannie dobrane – muszą to być słowa, co do pisowni których dziecko
nie ma żadnych wątpliwości. Jeśli takie trudno znaleźć, można się
dodatkowo podeprzeć podobieństwem graficznym (np. ryż jako sło-
wo-klucz dla wyrazów z „ż”, łatwy do zapamiętania ze względu na
graficzne podobieństwo kropeczki i ziarenka ryżu).
5. Metoda lokacji (domu, trasy)
Jest to również metoda – można by powiedzieć – stara jak
świat :-). Wykorzystywali ją już starożytni Rzymianie, stąd bywa
również nazywana metodą rzymską.
Technika ta wykorzystuje także zakładki pamięciowe, ale
w tym przypadku rolę zakładek pełnią nie słowa, pojęcia czy liczby,
ale określone miejsca. Najczęściej wykorzystuje się do tego celu po-
szczególne pomieszczenia w mieszkaniu lub punkty na znanej komuś
trasie.
Określamy, jaka jest dla nas naturalna kolejność ortogramów,
gdy je wszystkie wymieniamy. Najczęściej jest taka: u, ó, ż, rz, h, ch.
Następnie wybieramy w mieszkaniu sześć kolejnych miejsc lub po-
mieszczeń, którym przyporządkujemy kolejne ortogramy.
Powiedzmy, że będzie to taki zestaw:
korytarz przed wejściem do domu – u
przedpokój – ó
pokój dziecka – ż
pokój rodziców – rz
łazienka – h
kuchnia – ch
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 58
W zależności od ilości pomieszczeń w Twoim domu i układu
mieszkania, ten wybór może być inny. Może dziecko powie Ci bez
chwili zastanowienia, jaki ortogram „pasuje” mu do jakiego pomiesz-
czenia. Jeśli nie, warto utrwalić to przyporządkowanie np. skojarze-
niami. Jak widzisz – skojarzenia są zawsze nieocenione :-).
korytarz przed wejściem do mieszkania – u
„U” kojarzyliśmy sobie z otwartością, a więc jak najbardziej
„u” pasuje jako wejście do mieszkania, czyli korytarz przed drzwia-
mi.
przedpokój – ó
Można skojarzyć z pisownią wyrazu „przedpokój”.
pokój dziecka – ż
Kropka nad „ż” niczym korona na głowie – dziecko jest kró-
lem w swoim pokoju, to jego królestwo.
pokój rodziców – rz
„R” i „z” jak mama i tata :-), skojarzenie z parą osób.
łazienka – h
Jeśli w łazience masz toaletę, to skojarzenie jest dość
łatwe :-). Jeśli nie, to może skojarzyć łazienkę z „h” jak higiena? A
może wygląd graficzny „h” dziecko skojarzy z koszem na brudną
bieliznę (brzuszek w „h” to kosz, a wystająca nad nim w górę
laseczka to otwarte wieczko kosza)?
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 59
kuchnia – ch
Podobnie jak w przypadku przedpokoju, można skojarzyć tu
ortogram z pisownią tego wyrazu (kuchnia). Albo „ch” jak chleb.
Albo „ce” i „ha” jak talerz i łyżka lub widelec i nóż.
Dla utrwalenia sobie wybranego przyporządkowania dziecko
może na początku powiesić na drzwiach każdego z pomieszczeń od-
powiedni ortogram (myślę, że nie będzie Ci przeszkadzać, gdy wcho-
dząc do łazienki będziesz przez parę dni widział na drzwiach „h” ;-)).
Może też rozrysować sobie plan mieszkania, umieszczając poszczeg-
ólne ortogramy w odpowiadających im pomieszczeniach.
Tak naprawdę jednak pomoce te mogą okazać się zbyteczne, je-
śli wykorzystamy naturalne skojarzenia ortogramów z poszczególny-
mi pomieszczeniami lub jeśli przyporządkujemy ortogramy pomiesz-
czeniom wg takiej kolejności, w jakiej występują (to znaczy kolejno:
u, ó, ż, rz, h, ch kolejnym pomieszczeniom w mieszkaniu, zaczynając
od wejścia). Niech dziecko parę razy w wyobraźni „przejdzie” się po
domu, widząc lub słysząc (także w wyobraźni) w każdym z pomiesz-
czeń odpowiedni ortogram.
Dalej działamy już tak jak w metodzie zakładek. Przypuśćmy,
że do wyuczenia są następujące słowa:
c
u
kierek, og
ó
rek, księ
ż
yc,
rz
eźba,
h
elikopter, e
ch
o.
Czas więc na skojarzenia. Zgodnie z przykładowym wyborem
pomieszczeń podanym powyżej, powinny to być skojarzenia tego ro-
dzaju:
cukierek – u – korytarz przed wejściem
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 60
ogórek – ó – przedpokój
księżyc – ż – pokój dziecka
rzeźba – rz – pokój rodziców
helikopter – h – łazienka
echo – ch – kuchnia
A teraz mam dla Ciebie propozycję. Przerwij na chwilę czytanie
i spróbuj sam stworzyć w swoim umyśle obrazy, które powiążą te pa-
ry elementów. Pozwól sobie na odrobinę fantazji – niech to będą ob-
razy śmieszne lub dziwne, pełne absurdu, wyraziste, odwołujące się
do Twoich zmysłów. Chciałabym, żebyś się przekonał, że jest to na-
prawdę łatwe i przyjemne, nawet jeśli ma się skostniały mózg doros-
łego, który zapomniał, jak robić użytek z własnej wyobraźni ;-).
OK. A teraz – żebyś mi nie zarzucił, że się Tobą wyręczam –
podam swoje własne przykłady. Pamiętaj – każde skojarzenie jest
dobre. I Twoje, i moje, i to stworzone przez Twoje dziecko. Jeśli tylko
będzie sugestywne, to na pewno będzie też i skuteczne.
c
u
kierek – u – korytarz
Wracając do domu, nie mogłem otworzyć windy, wychodzą-
cej na korytarz przed moim mieszkaniem. Okazało się, że cały ko-
rytarz zasypany jest masą cukierków. Tony cukierków w koloro-
wych papierkach. Musiałem przedostać się jakoś do domu, zaczą-
łem więc z trudem przedzierać się przez góry karmelków, podjada-
jąc od czasu do czasu kilka, bo były naprawdę smaczne. Gdy otwo-
rzyłem drzwi wejściowe, cukierki „przelały się” całą masą do moje-
go mieszkania.
og
ó
rek – ó – przedpokój
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 61
Wszedłem do domu, rozebrałem się i powiesiłem ubranie na
wieszaku. Buty jak zwykle chciałem schować do szafki, ale coś mnie
tknęło. Czemu w tej szafce tak zielono? Czyżby wszyscy domownicy
mieli zielone buty? Przyjrzałem się uważnie, a tam równiutko, je-
den obok drugiego, w dwóch rzędach ustawione były – zamiast bu-
tów – duże, dorodne ogórki. Nawet zapach był inny niż zwykle –
taki jakiś wiosenno-ogórkowy...
księ
ż
yc – ż – pokój dziecka
Leżąc w łóżku przed zaśnięciem, patrzyłem sobie przez okno.
Była noc i świecił księżyc. Podobał mi się – taki gruby, kształtny ro-
galik. Nagle księżyc uśmiechnął się do mnie i zaczął płynąć po nie-
bie w moją stronę. Wpłynął przez okno do mojego pokoju i wsunął
się pod kołdrę, kładąc się na poduszce obok mnie. Był taki przyjem-
nie chłodny w dotyku i rozświetlał mój pokój delikatnym, księżyco-
wym blaskiem.
rz
eźba – rz – pokój rodziców
Gdy tata wrócił z pracy, trzymał pod pachą wielki, owinięty
w szary papier pakunek. Zdradził mi, że kupił coś wspaniałego do
przyozdobienia pokoju rodziców. Wszedłem do pokoju jego i ma-
my, patrząc z zaciekawieniem, co też się kryje pod tym papierem.
Okazało się, że jest to wielki, drewniany gość z fajką w zębach. Tata
postawił rzeźbę w kącie przy łóżku rodziców, a ja patrzyłem ze
zdziwieniem to na tatę, to na rzeźbę. Wstawić taki drewniany kloc
do pokoju? Co za pomysł...
h
elikopter – h – łazienka
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 62
Myjąc w łazience zęby nad umywalką, nagle usłyszałem
strasznie głośny warkot i poczułem we włosach silny powiew po-
wietrza. Wszystkie kubki, tubki z pastą, kosmetyki leżące na półecz-
ce przy lusterku zaczęły drżeć i spadać. Podniosłem głowę i spoj-
rzałem w lusterko, a tam – po drugiej stronie lustra – zawisł w po-
wietrzu piękny, nowiutki helikopter. Lotnik siedzący w kabinie pi-
lota machał do mnie i uśmiechał się przyjaźnie. Upuściłem z wraże-
nia szczoteczkę, którą trzymałem w ręce, i na wszelki wypadek
oparłem się o pralkę, żeby nie osunąć się na twarde kafelki.
e
ch
o – ch – kuchnia
Poszedłem do kuchni, chcąc zrobić sobie herbatę, ale wszyst-
kie szklanki były brudne. Mruknąłem: „Znowu nie ma czystej
szklanki”. Ku mojemu zdziwieniu usłyszałem: „Czystej szklanki. Tej
szklanki”. To zabrzmiało jak echo, co było bardzo dziwne. Powie-
działem więc na próbę: „Łyżeczki też brudne”. Usłyszałem głuchy
dźwięk: „Rzeczki też brudne. Też brudne”. Echo w kuchni? Nie-
prawdopodobne. Zaczęło mnie to bawić. Krzyknąłem więc nieco
głośniej: „A w szafce z mąką są karaluchy!”. „Są karaluchy! Ralu-
chy! Uchy!” To była świetna zabawa :-).
Każdą z wymyślonych przez siebie historii dziecko wyobraża
sobie dokładnie w swoim umyśle, widząc każdy szczegół, odczuwając
wyobrażane zapachy i słysząc wyobrażane dźwięki. Mając podobne
„filmiki” w głowie, dziecko nie będzie miało problemów z pisownią
słów „helikopter” czy „echo”. Oczywiście warunkiem jest to, by wcze-
śniej utrwaliło sobie przyporządkowanie poszczególnych ortogra-
mów do pomieszczeń w domu.
Na podobnej zasadzie będzie działać metoda trasy. Dziecko wy-
biera jakąś znaną sobie trasę (np. do szkoły) i określa sześć charakte-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 63
rystycznych miejsc po drodze, np. sklep spożywczy, kiosk, przysta-
nek autobusowy, wnętrze autobusu, park, skrzyżowanie. Równie do-
brze może to być droga do babci czy do przyjaciela. Każdemu z sze-
ściu punktów przyporządkowuje określone ortogramy na zasadzie
naturalnej kolejności lub gotowych skojarzeń, a potem to już nie po-
zostaje nic innego, jak przyjemna i wciągająca gra wyobraźni.
6. Rysunki
Rysunki są niezwykle pomocne w nauce z kilku powodów.
Przede wszystkim większość dzieci lubi rysować i sprawia im to przy-
jemność. Poza tym rysunki operują obrazami, a więc czymś, co jest
konkretne, a nie abstrakcyjne, i tym samym łatwo przyswajalne dla
naszego umysłu, który przecież też operuje obrazami.
Dlatego często wykorzystujmy to narzędzie w połączeniu z in-
nymi metodami, które przedstawiłam wcześniej. Szkicując mapę
umysłu, ilustrującą zasady pisowni, dziecko może stosować nie tylko
słowa i linie, ale także różne znaki i prezentacje graficzne. Gdy uczysz
dziecko wierszyków ortograficznych, zachęć je do sporządzenia ilu-
stracji do nich, uwypuklających prezentowaną przez wierszyk zasadę
czy pisownię określonego wyrazu.
Korzystając z łańcuchowej metody skojarzeń, może narysować
– niczym klatki na taśmie filmowej – kolejne odcinki całej historii.
Można przy tym dodatkowo „wpleść” ortogramy w rysunek. Na przy-
kład w historii z wróbelkiem, wspinającym się na pagórek, zbocza
pagórka nie rysować ciągłą linią, tylko za pomocą wielokrotnie po so-
bie występującej litery „ó”. Gołębiowi dorobić „dymek” z jego rolą
(tak jak to się robi w komiksach), wpisując „Spóźniłeś się!”, wróblowi
wpisać – „Ty tchórzu!”, zaznaczając w obu przypadkach „ó” na czer-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 64
wono (lub innym kolorem, jeśli na mapie myśli z „ó” wybraliście in-
ny).
To samo dotyczy skojarzeń zakładkowych. Jeśli dziecko lubi ry-
sować, niech narysuje królika biegającego wśród śliwek (metoda za-
kładek – prezentacji graficznych), chorągiewki na choince (metoda
słów kluczy) czy księżyc w swoim pokoju (metoda lokacji). W czasie
tworzenia tych skojarzeń – rysunki będą je dodatkowo utrwalać.
Często ciekawie można wykorzystać rysunek do utrwalenia
skojarzeń z graficznym wyglądem ortogramu. Możesz zachęcić dziec-
ko, by utworzyło z litery „u” różne obrazki, które ilustrują słowa pisa-
ne przez „u”. W ten sposób można narysować np. kubek, dziuplę, tu-
lipana, kapelusz, butelkę, but, zupę („u” jako waza z zupą), itd. To sa-
mo dotyczy „ó”. Poproś dziecko, by z „ó” zrobiło (za pomocą rysun-
ku) główkę, królika, źródełko, ogródek, mrówkę, wór, żółwia, ogórek.
A co można narysować wykorzystując „h”? Może huśtawkę, haczyk,
harfę, haft na chusteczce? Pozwól dziecku na rozruszanie
wyobraźni :-).
Można też pobawić się pisaniem słów w taki sposób, by połą-
czyć sposób ich napisania z ich znaczeniem. Oto przykłady ze słowa-
mi długi, duży, mnóstwo, dwa rzędy:
dłuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuugi
d
u
ży
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 65
óóóóó
mnóóóóóóóóóstwo
óóóóó
dwa rzrzrzrzędy
dwa rzrzrzrzędy
Można napisać słowo „smutny”, dorysowując łezki do „u” albo
słowo „fruwać” – dorysowując skrzydełka. W wyrazie „wieża” zamie-
nić kropkę na wysoką wieżę zakończoną basztami. W wyrazie „mu-
chomor” zamienić „c” i brzuszek od „h” na kępki trawy, a do laseczki
na górze dorysować nakrapiany kapelusz. Tego typu rysunki można
zamieszczać na sporządzonych wcześniej mapach myśli jako dodat-
kowe elementy wspierające zapamiętywanie zasad pisowni lub też
można stworzyć oddzielne mapy – tylko na takie luźne skojarzenia
obrazkowe.
Jeśli Twoje dziecko lubi rysunki i prace plastyczne – można mu
zaproponować, by prowadziło ortograficzne słowniczki obrazkowe.
Poproś je, by na dużych arkuszach formatu A3 (mogą to być kartki
z dużego bloku albo zwykły papier pakowy) narysowało na środku
ortogramy (tak jak na mapie myśli – na jednej kartce jeden orto-
gram). Następnie niech dorysowuje na tych kartkach – w miarę po-
znawania pisowni słów – obrazki ilustrujące owe słowa, opatrując
każdy obrazek podpisem. Ortogramy w każdym ze słów można za-
znaczyć na kolorowo. Można te wszystkie kartki spiąć/skleić na jed-
nym brzegu i powiesić (jak wielokartkowy kalendarz) na ścianie
w pokoju dziecka.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody mnemotechniczne
●
str. 66
Możesz również wykorzystać inne materiały plastyczne. Na
przykład na arkuszu z „CH” przy słowie „choinka” przykleić drzewko
wycięte z papieru kolorowego, przy słowie „puch” przykleić odrobinę
waty, przy słowie „muchomor” przykleić wykonany z plasteliny wize-
runek czerwonego grzybka w białe kropki, a przy słowie „chory”
przykleić etykietkę z pudełka czy buteleczki po lekarstwach. Słowo
sznurek można „napisać”, wyklejając odpowiednio ukształtowane
kawałki sznurka, a przy słowie „dziura” wyciąć lub wydrzeć dziurę
w papierze. Takie słowniczki obrazkowe sprawią dziecku dużo frajdy
i przez myśl mu nawet nie przejdzie, że ortografia jest nudna.
Na pewno nie każde słowo da się tak graficznie ciekawie
zaprezentować, więc potraktujcie to wyłącznie jako zabawę. Jeśli
w domu jest dwójka dzieci, można nawet organizować konkursy
– kto wymyśli więcej ciekawych plastycznych skojarzeń do trudnych
słów.
Oczywiście jeśli Twoje dziecko nie lubi rysować, to do niczego
go nie zmuszaj. Malowanie obrazów i budowanie skojarzeń tylko
w swoim umyśle jest wystarczająco skuteczne.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Metody powtórek i utrwalania
●
str. 67
Metody powtórek i utrwalania
Metody powtórek i utrwalania
Powtórki nie muszą być uciążliwe
Pamięć człowieka funkcjonuje lepiej, gdy to, co ma zachować,
jest zrozumiałe i posiada jakąś uchwytną strukturę. Dlatego pierwsza
powtórka (bez względu na to, czego się uczymy) – aby przyniosła
spodziewany efekt, powinna polegać na uporządkowaniu i zorgani-
zowaniu informacji, które chcemy zapamiętać, lub na łączeniu ich z
wiadomościami już nabytymi. Wszystkie te funkcje spełnia mapa
myśli, której koncepcję dokładniej już opisywałam wcześniej. Stano-
wi więc ona doskonały etap wstępny procesu utrwalania.
To jednak tylko początek. Aby poznane informacje zagościły
w pamięci długotrwałej i były dla nas stale dostępne, potrzebny jest
pewien system powtórek. Przeprowadzono wiele eksperymentów, by
sprawdzić, w jakich odstępach czasowych powinno się powtarzać
materiał, by zapobiec jego częściowemu czy całkowitemu
zapomnieniu.
I tak – pierwszą powtórkę należy przeprowadzić już po 10–15 minu-
tach od czasu przyswojenia nowej informacji. Kolejna powtórka po-
winna mieć miejsce następnego dnia, a dalsze – odpowiednio po: ty-
godniu, miesiącu i po kilku miesiącach od czasu zapoznania się z ma-
teriałem. Wtedy mamy pewność, że nabyta wiedza zostanie trwale
zapamiętana. Brak systemu powtórek powoduje, że czas i wysiłek po-
święcony na naukę zostanie zmarnowany.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Powtórki nie muszą być uciążliwe
●
str. 68
Utrwalanie nowo nabytej wiedzy w naszej pamięci długotrwałej
ma jeszcze jedną zaletę. Im więcej informacji magazynujemy w na-
szym umyśle, tym łatwiej przychodzi nam nauka kolejnych, ponie-
waż nowe treści łatwo można powiązać z tymi już nabytymi, łatwiej
tworzyć skojarzenia i odniesienia. Trochę mi to przypomina nadmu-
chiwanie balonu ;-). Na początku, gdy jest pusty, trzeba się nieźle na-
trudzić, by balon zaczął nabierać okrągłych kształtów, a potem to już
idzie coraz łatwiej i balon rośnie i pęcznieje w błyskawicznym tem-
pie. Tak samo jest z nauką i przyswajaniem nowych informacji. Jest
tylko jedna różnica – balon w którymś momencie pęknie, a naszemu
mózgowi to nie grozi ;-).
Wszelkie powtórki staramy się przeprowadzać w formie zaba-
wy, której towarzyszy dobry humor, uśmiech, wygłupy. Żartujmy,
wymyślajmy śmieszne skojarzenia i śmieszne rysunki. Wszelkie tzw.
przepytywania nie muszą mieć miejsca przy stole, w sztywnej atmos-
ferze. Możemy pytać dziecko na spacerze, w tramwaju, w kolejce do
kasy. Są to sytuacje, kiedy dziecku trochę się nudzi i wtedy chętnie
podda się ortograficznym powtórkom.
Możemy te przepytywanki wówczas urozmaicać na różne spo-
soby. Wymieniamy np. różne słowa z „ż” i „rz”, a dziecko ma za zada-
nie odpowiedzieć „okruszek” lub „skrzydełka” w zależności od tego,
jak się pisze dane słowo (ż – okruszek, rz – skrzydełka).
żarówka – okruszek
żeton – okruszek
porzeczka – skrzydełka
bażant – okruszek
narzeczony – skrzydełka
itd.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Powtórki nie muszą być uciążliwe
●
str. 69
Przepytywanie na świeżym powietrzu może też polegać na za-
bawie ruchowej lub pisaniu słów patykiem na ziemi. W pierwszym
z tych przypadków trzeba się umówić, że – przykładowo – „u” to bę-
dzie podskok, „ó” to kucnięcie, „h” to stanie na jednej nodze, a „rz”
– machanie rękami niczym skrzydłami.
Będąc w domu, pytajmy przy różnych okazjach o różne słowa.
Na przykład – jedząc obiad, poprośmy dziecko o przeliterowanie
słów „stół”, „obrus”, „zupa”, „nóż”, „łyżka”. Wszystko życzliwie
i z uśmiechem. Gdy dziecko pyta, czy może wyjść na dwór, zapytajmy
z figlarnym uśmiechem: „A jak się pisze dwór?”, NIE uzależniając
oczywiście pozwolenia od poprawności odpowiedzi.
I zawsze chwalmy, gdy nie robi błędów.
Możemy wreszcie robić powtórki utrwalające w formie ćwi-
czeń. Ale niech to nie będą ćwiczenia tak mechaniczne jak
przepisywanie tekstu z trudnymi słowami lub tak nudne jak dyktan-
da. Owszem, można czasami zrobić dyktando, ale niech to będzie tyl-
ko jedna z wielu form przepytywania.
W dalszej części pokażę Ci różnorodne ćwiczenia, jakie możesz
przeprowadzać z dzieckiem w celu powtórzenia i utrwalenia pozna-
nych zasad lub sprawdzenia, z czym dziecko ma jeszcze problemy.
Będzie to dla Ciebie gotowa ściąga z pomysłami, w razie gdybyś
poczuł ochotę, by poćwiczyć z dzieckiem ortografię.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 70
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
Żeby zapewnić dziecku wystarczającą porcję treningu ortogra-
ficznego, nie jest konieczne kupowanie sterty książeczek
z dyktandami i ćwiczeniami. Często takie ćwiczenia można przygoto-
wać samemu, a nawet – jak się wkrótce przekonasz – zachęcić samo
dziecko do przygotowania własnych ćwiczeń :-). Oto moje propozy-
cje:
1. Ile potrafisz wymyślić?
Prosisz dziecko, by wymyśliło jak najwięcej słów, które ... (i tu
podajesz regułę, na przećwiczeniu której Ci zależy):
a) zaczynają się na „u” (nie mówimy, że zwykłe – po prostu „u”);
b) kończą się na „ch” (nie mówimy „ce-ha” tylko „ch”);
c) kończą się na „u”.
Możemy to zrobić w postaci graficznej – narysować coś w ro-
dzaju słońca. W centrum napisać literkę „u”, do którego dochodzą
liczne ramiona
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
l i c a
l e w a
b r a n i e
m o w a
r a t o w a ć
ś m i e c h
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 71
(promyki). Przy ramionach dziecko pisze brakujące części słów.
2. Rozsypanka literowa
Poproś dziecko o ułożenie słowa z rozsypanki literowej.
Przykład: dziecko otrzymuje literki A, A, B, Ż i układa z nich:
ŻABA.
Można to zrobić, zapisując dziecku słowa na kartce (zmieniając
właściwą kolejność liter), albo wyciąć z kartonu kwadraty, wypisać
na nich litery (na jednym kwadracie jedna litera) i użyć tych właśnie
kartoników/karteczek. Jeśli masz gotowe literki (np. magnesiki),
możesz je oczywiście także wykorzystać.
3. Krzyżówka
Ułóż dla dziecka krzyżówkę. To wcale nie jest trudne. Są na to
dwa sposoby. Pierwszy – wypisać najpierw w pionie hasło, które ma
wyjść, a potem dopisać brakujące słowa:
ż
ż
o
n
k
i
l
u
k
u
r
z
c
c
h
o
m
i
k
h
p
u
c
h
a
r
w
w
r
z
a
s
k
a
h
a
m
a
k
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 72
Potem pozostaje już tylko narysować na kartce w kratkę
odpowiednie kratki i napisać objaśnienia poszczególnych poziomych
haseł (zamiast pisać, możesz po prostu usiąść z dzieckiem i mówić
mu na bieżąco) – np.:
1. poziomo: żółty wiosenny kwiat ogrodowy, bukietem z tych kwia-
tów można przystroić stół wielkanocny;
2. poziomo: osiada na meblach, gdy długo się nie sprząta itd.
Drugi sposób to wypisać najpierw kilka słów jedno pod dru-
gim, a hasło ułożyć z przypadkowych liter wziętych z różnych kratek
(oznaczonych odpowiednio cyferkami).
W powyższym przykładzie możemy ponumerować pola z liter-
kami K (w słowie „hamak”), R (we „wrzask”), Z (w słowie „kurz”),
A (w „puchar”) i K (w słowie „chomik”) cyferkami od 1 do 5. Po wpi-
saniu odpowiednich słów w poziome pola, dziecko odczytuje hasło
z oznaczonych pól: KRZAK.
Takich krzyżówek można wymyślić bez liku. Pomogą Ci w tym
arkusze ze słowami, które przygotowałam w części „Ortograficzna
ściąga dla rodziców”. Tam znajdziesz wiele słów, które będziesz mógł
wykorzystać w krzyżówkach. Możesz też nauczyć swoje dziecko ukła-
dać krzyżówki jako zadanie dla Ciebie do rozwiązania. Samo układa-
nie krzyżówek jest także świetnym ćwiczeniem.
4. Uzupełnianki wyrazowe
Napisz parę zdań (najlepiej na komputerze, by nieczytelne pi-
smo nie było dla dziecka problemem), opuszczając wyrazy
z trudniejszą pisownią (takie jednak, by można było się ich domyślić
z kontekstu). W wersji łatwiejszej możesz opuszczone wyrazy wypi-
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 73
sać pod tekstem, tylko w innej kolejności. Dziecko dobiera pasujące
słowa i wpisuje w odpowiednie miejsca, uważając na pisownię.
W wersji trudniejszej dziecko samo – nie mając ściągi pod tekstem –
dochodzi do tego, jakie słowa można wstawić, by pasowały do kon-
tekstu.
Możesz również skserować fragment tekstu z podręcznika, za-
mazać na kopii białym korektorem niektóre słowa, po wyschnięciu
skopiować jeszcze raz i już masz gotowe ćwiczenie dla dziecka.
Przykład:
Mały, kolczasty ............... dreptał wolno leśną .................., za-
trzymując się od czasu do czasu przy ........................ i krzewach.
W pewnej chwili zobaczył ....................... i zaczął przyglądać się jego
nakrapianemu kapeluszowi. Wiedział, że nie może go zjeść, bo był
on ......................, ale ...................... wyglądał naprawdę
przepięknie ................ otaczających liści.
Słowa do wstawienia:
trujący, ścieżką, muchomora, jeż, wśród, drzewach, grzybek
5. Uzupełnianki literowe
a) Wyrazy
Wybierz wyrazy z dwoma przeciwstawnymi sobie ortogramami
(np. „h” i „ch” lub „u” i „ó”) i wypisz je w rządku, zostawiając puste
miejsce na ortogram, np.
mak_wka, dr_żka, t_lipan, m_r, kr_l, mr_wka
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 74
Dziecko uzupełnia najpierw ołówkiem, a potem – po
sprawdzeniu i wspólnym przedyskutowaniu pisowni – zaznacza or-
togramy odpowiednimi kolorami (wybranymi dla danych ortogra-
mów w mapach myśli). Te wyrazy, w których dziecko zrobiło błąd
i w których nie ma uzasadnienia, dlaczego piszemy tak, a nie inaczej,
najlepiej wypisać i do ich nauczenia wykorzystać metody mnemo-
techniczne, o których pisałam wcześniej.
b) Całe zdania lub teksty
Najprościej to zrobić w ten sposób, że kserujesz kawałek do-
wolnego tekstu z podręcznika, zamazujesz korektorem niektóre orto-
gramy i po wyschnięciu kserujesz kartkę jeszcze raz. Otrzymujesz
tekst z „dziurami” w środku, który Twoje dziecko będzie miało za za-
danie uzupełnić.
Przykład:
Na p_ystanku czekało mn_stwo ludzi, poniewa_ już dawno nie
jechał _aden autobus. W_yscy stali p_emarznięci. Temperat_ra na
dwo_e sięgała minus 10 stopni i mr_z dotkliwie dawał się we znaki.
By się rozg_ać, niekt_rzy ude_ali butem o but lub dreptali w miej-
scu, t_piąc w sk_ypiący śnieg na _odniku.
6. Rozsypany wierszyk
Wydrukowany wierszyk ortograficzny potnij na poszczególne
słowa. Dziecko ma za zadanie ułożyć prawidłowo czytane wcześniej
(lub wyuczone) strofki.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 75
7. Wykreślanka
Rysujemy na kartce duży kwadrat (np. 10 x 10 cm) i dzielimy
go na dziesięć rzędów i dziesięć kolumn. Potem w rzędach piono-
wych i poziomych wpisujemy losowo różne wyrazy, których pisownię
chcemy utrwalić.
Oto przykład, w którym zostały wykorzystane różne słowa z „ż”
– w sumie zostało wpisanych w kwadrat piętnaście słów (osiem po-
ziomo i siedem pionowo).
Pozostałe kratki wypełnij dowolnymi, losowo wybranymi lite-
rami.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
J
K
O
Ż
U
C
H
E
A
Ż
B
Ż
Y
T
O
P
O
Ż
A
R
Y
Ó
Ż
Ż
U
B
R
Ż
E
B
R
O
Ó
A
A
Y
N
Ł
F
W
I
E
Ż
A
W
A
B
A
Ż
U
R
Ż
Y
C
Z
E
N
I
E
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 76
W czasie uzupełniania pustych pól „niechcący” ułożyło mi się
jeszcze parę innych wyrazów z „ż”. Tym lepiej :-). Tak przygotowaną
wykreślankę daj dziecku i poproś je, by znalazło w niej jak najwięcej
słów z „ż”, szukając w rzędach pionowych i poziomych i wykreślając
każdorazowo znalezione słowo. Słowa te może dodatkowo, dla lep-
szego utrwalenia pisowni, wypisać pod wykreślanką.
8. Zabawa w detektywa – od czego pochodzi ten wyraz?
Dziecku będzie o wiele łatwiej wywnioskować pisownię wielu
słów, jeśli dostrzeże, od jakich innych słów one pochodzą. Zapytaj je:
„Jak myślisz, skąd się wzięło takie słowo? Skąd ta nazwa?”.
muchomor (morzy /uśmierca/ muchy)
niesłychany (taki, o którym nie słyszano)
brzuchomówca (mówi brzuchem)
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
J
M
K
O
Ż
U
C
H
O
S
E
B
Ż
N
A
T
K
S
Z
A
Ż
I
L
U
B
U
Ż
Y
T
O
Ę
P
O
Ż
A
R
T
W
K
R
T
L
M
Y
W
Ó
G
A
N
Ż
Ż
U
B
R
Y
Ż
E
B
R
O
Ó
J
R
A
N
A
P
S
Y
N
Ł
W
E
F
I
W
I
E
Ż
A
W
A
B
A
Ż
U
R
N
A
L
S
O
Ż
Y
C
Z
E
N
I
E
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 77
wyobrażać (tworzyć obraz)
pierzyna (wypełniona pierzem – piórami)
itd.
9. Dokończ wyrazy
Podaj jakąś cząstkę wyrazu, a dziecko wymyśli jak najwięcej
słów, które się na tę cząstkę zaczynają – np.:
-lik
-l
-lestwo
kró- -wka
-j
-lowa
-tki
-chnica
-chno
-szyć
pró- -g
-ba
-bny
-żny
-rek
-chwa
-raw
żu- -rawiny
-br
-czek
-ć
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 78
10. Połącz linią odpowiednie sylaby w słowa
Przykład:
strzy
rze
ekwi
lówka
pie
ży
sta
larz
dą
rzy
krop
punek
ma
że
ma
rówka
Można tak ułożyć te pary, by było więcej niż jedno rozwiązanie
(ma-że, ma-rzy czy w drugim słupku: sta-lówka, sta-rówka).
Równie dobrze można to samo zrobić ze słowami na kartecz-
kach, pociętymi na sylaby. Dziecko składa sylaby, dopasowując po-
czątek i koniec wyrazu.
11. Poszukiwacz skarbów
Przygotuj cztery rodzaje „skarbów” – drobne przedmioty,
w których nazwie są ważne ortogramy, np. c
u
kierki, kawałki wstą
ż
ki,
widok
ó
wki, o
rz
echy. Następnie przejdź się po mieszkaniu i umieść
te rekwizyty w tych miejscach, gdzie występują przedmioty z tym or-
togramem, np.
c
u
kierek – przy komp
u
terze, w sz
u
fladzie, przy sł
u
chawkach, w sza-
fie na kosz
u
lce,
wstą
ż
ki – na ksią
ż
ce, w szafce przy ry
ż
u, na półce obok
ż
elazka itd.
W razie problemów ze znalezieniem odpowiedniej ilości przed-
miotów zajrzyj do arkuszy z konkretnymi ortogramami – tam na
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 79
pewno znajdziesz potrzebne Ci przykłady. Następnie dziecko wyru-
sza z notesem badacza na poszukiwania i próbuje odnaleźć wszystkie
cukierki, kawałki wstążki, widokówki i orzechy. Po odnalezieniu każ-
dego ze „skarbów” zapisuje w notesie, o jakie słowo chodziło (np.
znalazłszy cukierka w szufladzie, zapisuje „szuflada”). Po owocnym
zakończeniu poszukiwań – dostaje w nagrodę wszystkie znalezione
cukierki :-).
12. Rodziny wyrazów
Dziecko próbuje znaleźć jak najwięcej wyrazów należących do
tej samej rodziny, co podane przez Ciebie słowo (z jakimś ortogra-
mem).
Np.:
hak – haczykowaty, zahaczyć, odhaczyć, haczyk
chemia – chemiczny, chemik, chemikalia, chemioterapia
próba – próbny, spróbować, próbnik, wypróbować
góra – góral, górzysty, pagórek, wzgórze, pagórkowaty, góralski
W przypadku trudniejszych słów możesz dziecku pomóc, doda-
jąc nieznane dla niego słowa i wyjaśniając ich znaczenie.
Można też dziecku ułatwić zadanie, podając kontekst, np.:
Żywić:
W zupie warzywnej jest mnóstwo składników ............... .
(odżywczych)
Na mojej ulicy otwarli sklep ze zdrową ..................... .
(żywnością)
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 80
Sportowcy stosują ....................., żeby osiągać lepsze wyniki.
(odżywki)
Rodzice muszą pracować, żeby ...................... całą rodzinę.
(wyżywić)
W biednych krajach jest wiele ...................... dzieci.
(niedożywionych)
lub podając definicję, wyrazy bliskoznaczne, np.:
Książka:
sklep, gdzie można kupić książki – ....................
(księgarnia)
zbiór wielu książek – ......................
(księgozbiór)
malutka książka – ..........................
(książeczka)
pochodzący z książek, wyczytany w książkach – ......................
(książkowy)
13. Gimnastyka ortograficzna
Umówcie się, jakie ruchy będą oznaczały jakie ortogramy – np.:
u – unosimy ręce wyprostowane wysoko w górę
ó – łapiemy się za głowę
ż – klaszczemy nad głową
rz – machamy falująco rękami, udając latanie
h – skaczemy na jednej nodze
ch – skaczemy na obu nogach
Podajemy dziecku różne słowa, a ono – w zależności od jego pi-
sowni – wykonuje odpowiedni ruch, np.:
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 81
róża – łapie się za głowę i zaraz potem klaszcze nad głową.
Możemy dodatkowo zabawę urozmaicić – dziecko za każdy
błąd oddaje fanta, którego później musi „odpracować” (np. poprzez
znalezienie skojarzenia pomocnego w zapamiętaniu pisowni słowa,
w którym zrobiło błąd).
14. Jedna zasada – różne słowa
Poproś dziecko, by podało po pięć słów, które:
–
zaczynają się na prze-, grza-, trza- itd.
–
kończą się na -uje, -ch, -arz itd.
15. Ortograficzny „Czarny Piotruś”
Na pewno znasz grę w „Czarnego Piotrusia”. Jest to gra, gdzie
jest 12 par kart i jedna dodatkowa karta bez pary. Gracze wyciągają
sobie nawzajem po jednej karcie z ręki, szukając kart do pary i odkła-
dając pary na bok. Przegrywa ten, kto zostaje z „Czarnym Piotru-
siem”, czyli kartą bez pary, w ręce.
Można tę grę zaadaptować do utrwalenia zasad ortografii.
Trzeba wykonać z kartek z bloku technicznego karty do gry w taki
sposób, żeby na jednej karcie była zapisana reguła ortograficzna,
a na jej odpowiedniku do pary – przykład ją potwierdzający.
Na przykład na jednej karcie: Końcówka -uje się nie kreskuje,
na karcie do pary:
maluje, rysuje, żongluje.
Po przygotowaniu odpowiedniej ilości kart, gramy jak w „Czarnego
Piotrusia”.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 82
16. Bob budowniczy
Bob budowniczy (czyli Twoja pociecha :-)) buduje zdanie lub
dłuższe opowiadanie z zadanych wyrazów i zapisuje je na kartce.
Przykładowy zestaw „cegiełek”: plucha, wicher, pożółkły, kałuża.
Z tego dziecko układa jakieś zdanie lub kilkuzdaniowy tekst – naj-
prawdopodobniej będzie on w tym przypadku o jesieni.
17. Synonimy i antonimy
Prosimy dziecko o podanie słówek o znaczeniu tym samym lub
przeciwnym do konkretnych wyrazów. Wybieramy takie, które
z punktu widzenia ortografii stanowią jakąś trudność. Dziecko rozwi-
ja swój zasób słownictwa i „niepostrzeżenie” ćwiczy też ortografię.
Np.: podaj antonimy (wyrazy o przeciwnym znaczeniu) do po-
danych słów:
tchórzliwy – ........................ (odważny)
głośny
– ....................... (cichy)
wczesny
– ........................ (późny)
niżej
– ....................... (wyżej)
itd.
18. Robimy porządki
Porządki na biurku? To też :-). Ale tym razem chodzi o porząd-
ki wśród słów, czyli dzielenie na kategorie. Dziecko np. dostaje taki
zestaw słów:
żuraw, żółw, ważka, bażant, żbik, żmija, jeż, żuk, żaba, żyrafa, wyżeł
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 83
Jego zadaniem jest podzielić te zwierzęta na: ptaki, ssaki, owa-
dy, płazy i gady. Może to zrobić w formie tabelarycznej, wpisując
określone nazwy zwierząt do kolumny z odpowiednią kategorią. Łą-
czymy pożyteczne z... pożytecznym, czyli naukę przyrody z nauką or-
tografii.
W ten sposób możemy dobrać dowolny zestaw słów, bo katego-
rii można wyróżnić wiele, np. części ciała, rośliny, ubrania, żywność,
naczynia itd.
19. Słowniczek tematyczny
Zachęcam, by dziecko prowadziło słowniczek ortograficzny
tematyczny. Może on mieć różne formy, ale ja proponuję następu-
jącą:
Przygotuj dla dziecka zeszyt formatu A4 (lub skoroszyt z wpi-
nanymi kartkami A4). Każda karta przedstawia jeden temat. Mogą to
być takie kategorie jak: szkoła, odzież, żywność, mieszkanie, ciało,
cechy charakteru, porządki w domu, jesień, las i wiele, wiele innych.
Piszemy nazwę kategorii w centralnej części kartki i rysujemy
– w miarę poznawania nowych słów z danej kategorii – mapę myśli,
na której wyodrębniamy słówka z u, ó, ż, rz, h i ch. Oczywiście – jak
to na mapach myśli – dajemy dziecku dowolność w używaniu barw,
symboli, rysunków, które będą ułatwiały zapamiętywanie pisowni
poszczególnych słówek.
20. Gry planszowe
Jest to bardzo fajna forma nauki poprzez zabawę. Trzeba przy-
gotować planszę – w tym może Ci pomóc dziecko. Na dużej kartce
papieru zaznaczcie w lewym dolnym rogu pole START, a w prawym
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 84
górnym pole META. Następnie narysujcie węża (o szerokości
ok. 1,5 cm), który poprowadzi zakolami ze startu do mety. Węża
dzielimy na kwadraciki, czyli pola – i już mamy szkielet gry. Następ-
nie trzeba niektóre pola oznaczyć (np. jakimś kolorem). Pola żółte
mogą na przykład oznaczać: „Czekasz jedną kolejkę”, pola zielone
„Dodatkowy rzut kostką”, a pole czerwone – wyciągnięcie karty z py-
taniem. Z niektórych pól mogą prowadzić strzałki w dół lub w górę
do innego pola – w razie zatrzymania na tych właśnie polach, dziec-
ko „spada” lub „wspina się” na pola, do których prowadzi strzałka.
Kolejny krok to przygotowanie kart wyciąganych losowo
w przypadku zatrzymania się na polu czerwonym. Na każdej karcie
niech będzie przygotowane jakieś pytanie ortograficzne + konsek-
wencja w przypadku dobrej i złej odpowiedzi. Oto przykład:
Wymień trzy zwierzęta, w których nazwie występuje „zet”
z kropką. Odpowiesz dobrze – przesuwasz się o pięć pól do przodu,
odpowiesz źle – przesuwasz się o pięć pól do tyłu.
Jeśli gra będzie się rozgrywać tylko między dziećmi (np. ro-
dzeństwem), to 15–20 takich kart wystarczy. Jeśli graczem będziesz
także Ty, trzeba przygotować oddzielne karty dla Ciebie, bo na pyta-
nia ortograficzne odpowiadałbyś zawsze dobrze i to nie byłoby spra-
wiedliwe. Na Twoich kartach mogą być więc informacje tego typu:
Rzuć kostką. Jeśli wyrzucisz liczbę większą lub równą 4, prze-
suwasz się o pięć pól do przodu, jeśli nie – pięć pól do tyłu.
Jeśli dziecko stanie w trakcie gry na polu czerwonym, wyciąga
kartę ze swojej kupki i odpowiada na pytanie. Jeśli na czerwone pole
trafisz Ty, losujesz kartę z kupki przeznaczonej dla Ciebie. Można to
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 85
jeszcze urozmaicić, prosząc dziecko, by samo przygotowało pytania
dla Ciebie. Mogłoby to być na przykład:
Wymień imiona moich trzech najlepszych kolegów.
albo
Jakie jest moje ulubione danie obiadowe?
W ten sposób możesz jeszcze sprawdzić, jak dużo wiesz (lub
nie wiesz) o swoim dziecku.
Planszę do gry warto zachować, bo może równie dobrze służyć
do nauki innych rzeczy – tabliczki mnożenia, literowania słów, nauki
przyrody. Trzeba tylko będzie przygotować inny zestaw kart do wy-
ciągania dla dziecka.
21. Państwa, miasta
Jest to zabawa oparta na grze „Państwa, miasta”, ale zaadapto-
wana do potrzeb ćwiczenia ortografii.
Każdy z graczy otrzymuje kartkę papieru (najlepiej dużą)
i dzieli ją na osiem kolumn. W nagłówkach kolumn piszemy różne
kategorie, np.:
1. nazwy geograficzne (państwa, miasta, rzeki itp.);
2. zwierzęta;
3. rośliny, części roślin;
4. ubrania;
5. żywność;
6. zawody;
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 86
7. czynności (czasowniki);
8. cechy (przymiotniki).
Następnie wybieramy losowo jakiś ortogram i każdy na swojej
kartce próbuje wypisać jak najwięcej słów z danej kategorii, w któ-
rych występuje wybrany ortogram. Przeznaczamy na to określoną
ilość czasu – np. pięć min. Potem za każde poprawne słowo uczest-
nik dostaje punkt, a na końcu sumujemy punkty i sprawdzamy, kto
jest zwycięzcą.
Przykład: wybór padł na ortogram „H”:
1. nazwy geograficzne: Hiszpania, Holandia;
2. zwierzęta: hipopotam, hiena;
3. rośliny: hiacynt, drzewo mahoniowe :-);
4. ubrania: halka, haftowana sukienka;
5. żywność: herbatnik, graham;
6. zawody: hutnik, hotelarz;
7. czynności: handlować, hasać;
8. cechy: zahartowany, hałaśliwy.
Zamiast konkurować ze sobą i liczyć punkty, rodzinka może
zrobić wspólną burzę mózgów. Siadamy wszyscy do jednej dużej
kartki, wybieramy ortogram i zapisujemy proponowane przez
uczestników słowa, sprawdzając, jak dużo słów jesteśmy w stanie
– jako rodzina – zebrać w poszczególnych kategoriach.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 87
22. Zagadki, skojarzenia
Załóżmy, że chcemy przećwiczyć słowa z „ó”. Jeden uczestnik
gry wybiera sobie w myślach dowolne słowo z tym ortogramem i nie
zdradzając, co to jest, wypowiada różne pojedyncze wyrazy, które
mogą kojarzyć się z wybranym słowem.
Przykład:
Załóżmy, że dziecko zaczyna. Pomyślało sobie słowo „mrówka”
i mówi: malutki, pracowitość, las, mnóstwo, igiełka sosnowa.
Muszą to być wyrazy jakoś powiązane ze słowem „mrówka”, ale
jednocześnie niezbyt oczywiste (jak np. mrowisko). Ty odgadujesz na
ich podstawie, co dziecko ma na myśli – i zapisujesz to słowo dużymi
literami na kartce (dodatkowe utrwalenie obrazu dla dziecka). Potem
zmiana. Ty wybierasz wyraz i wypowiadasz skojarzenia, dziecko zga-
duje.
Zamiast wybierać określony ortogram, możecie wziąć na przy-
kład listę różnych słów, których pisownię dziecko musi przyswoić so-
bie do szkolnego dyktanda. Wtedy jednak tym bardziej trzeba pamię-
tać o tym, żeby każde odgadnięte słowo zapisać – i najlepiej, jeśli to
zrobi dziecko.
23. Domino
Przygotowujemy kartoniki o prostokątnym kształcie, każdy
kartonik dzielimy kreską na pół i na jednej połówce piszemy króciut-
ko zasadę, a na drugiej przykłady słów (ale dotyczących innej zasa-
dy).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 88
Np.:
na końcu
zawsze „ch”
makówka
ryjówka
klasówka
„ó” w końcówce
„-ówka”
przykład
krzywy
trzmiel
„rz” zawsze po
spółgłoskach
t,p,g.d
ul
umowa
ustąpić
I dalej gramy tak jak w domino, przy czym do połówki jednego
domina z przykładami słów musimy dostawić końcówkę innego do-
mina, gdzie znajduje się pasująca reguła.
24. Równania ortograficzne
W książeczkach do ortografii kupionych w księgarni często do
ćwiczeń wykorzystuje się rebusy. Jest to ciekawa forma ćwiczeń, ale
przygotować je samemu nie jest łatwo – ze względu na to, że nie po-
trafimy rysować lub nie mamy czasu/ochoty, by takie rysunki przy-
gotowywać. A są one przecież podstawą rebusów.
Można sobie z tym poradzić w inny sposób, przygotowując
„równania ortograficzne”, czyli równania przypominające działania
matematyczne. Dziecko ma od danego wyrazu odjąć lub do niego
dodać określone sylaby lub zbitki liter, by otrzymać nowy wyraz. Po-
nieważ ma to służyć ćwiczeniu ortografii, wykorzystujemy wyrazy
z trudniejszą pisownią.
Oto przykład takiego równania:
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 89
róża – a + pod + ny =
Dziecko odejmuje od słowa róża literkę „a”, a potem dodaje sy-
laby „pod” i „ny”. Żeby mu za bardzo nie ułatwiać, nie podpowiada-
my, w którym miejscu ma dodać sylaby – z przodu czy z tyłu. Wynik
powinien być taki:
róża – a + pod + ny = podróżny
Myślę, że taka matematyczna ortografia jest dobrym zamienni-
kiem rebusów i – co najważniejsze – przygotowanie tego typu ćwi-
czenia nie jest trudne ani specjalnie czasochłonne.
25. Wąż ortograficzny
Wybieramy ortogram – niech to będzie RZ. Piszesz na kartce
słowo, które zawiera w sobie „RZ” – np. rzeka. Następna osoba musi
dopisać słowo, które zawiera w sobie RZ i przedostatnią literę po-
przedniego wyrazu – w tym przypadku K. I tak dalej dopisujemy ko-
lejno wyrazy, trzymając się tej zasady, np.:
RZEKA – KORZEŃ – TRZEWIK – PRZECINAĆ – TRZASK – itd.
26. Jedzie chłopina przez wieś
Jest to rodzaj burzy mózgów i najlepiej, żeby brało w tym
udział kilka osób, a już minimum dwie – czyli Ty i dziecko :-). Wy-
bieramy dowolny ortogram i mówimy:
„Jedzie chłopina przez wieś, a na jego wozie:...”
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 90
i tu wymieniamy, na przemian, różne rzeczy, w których nazwie
jest wybrany ortogram. Można dodatkowo, dla przećwiczenia pisow-
ni, narysować na kartce duży wóz o mniej więcej tym kształcie:
Na dużej kartce będzie dużo większy :-). I tam, w jego wnętrzu,
można wpisywać wszystkie słowa, które nam przyjdą na myśl.
Jeśli przykładowo wybierzemy RZ, to mogą nam przyjść takie
pomysły:
Jedzie chłopina przez wieś, a na jego wozie: rzepa, korzenie,
warzywa, drzewo, grzanki, strzykawki, grzebienie, chrzan, po-
rzeczki, prześcieradła, wachlarze, talerze, elementarz i... tak wy-
mieniamy, aż nam braknie tchu lub konceptu :-).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
r z e p a
k o r z e n i e
w a r z y w a
d r z e w o g r z a n k i
s t r z y k a w k i
g r z e b i e n i e
c h r z a n
p o r z e c z k i
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Jak przygotować ćwiczenia utrwalające?
●
str. 91
27. Randka w... – oj, przepraszam ;-)
– ortografia w ciemno
Dziecko bierze słownik ortograficzny (najlepiej taki szkolny,
przystosowany do wieku dziecka – żeby słowa nie były zbyt trudne).
Zamyka oczy, otwiera słownik na chybił trafił i palcem (cały czas
z zamkniętymi oczyma) wskazuje dowolne miejsce na karcie słowni-
ka. Otwiera oczy, sprawdza, w jakie słowo trafiło palcem – i wypisuje
ten wyraz na osobnej kartce. Podobnie wybiera „w ciemno” jeszcze
cztery słowa. Następnie ma za zadanie ułożyć i zapisać historyjkę,
która będzie zawierała wszystkie wybrane słowa. Im śmieszniejsza
historyjka i bardziej nieprawdopodobna – tym lepiej.
Myślę, że wśród przedstawionych wyżej gier i zabaw znajdziesz
wiele inspiracji. Nie trzeba przecież sztywno trzymać się podanych tu
reguł gry – można je dowolnie modyfikować do własnych potrzeb lub
zmieniać co jakiś czas dla urozmaicenia. Chodzi tylko o to, by nauka
i powtórki były czymś przyjemnym i wesołym, czymś, do czego dziec-
ko będzie chętnie zasiadało.
Wspólne wymyślanie zabaw i wspólne w nich uczestniczenie
przynosi mnóstwo korzyści – nie tylko dydaktycznych, ale także słu-
ży rozwijaniu inteligencji emocjonalnej i zacieśnianiu więzi rodzin-
nych. Zresztą dużo by na ten temat mówić :-). To jest jednak porad-
nik o skutecznej nauce ortografii, a nie o budowaniu relacji z dziec-
kiem. Więcej na temat tego ostatniego pisałam w
, więc po wskazówki, jak budować relacje,
odsyłam do tego właśnie ebooka.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Reakcja zwrotna na wynik
●
str. 92
Reakcja zwrotna na wynik
Reakcja zwrotna na wynik
W procesie nauki każdy popełnia błędy. Gdybyśmy ich nie po-
pełniali, tylko wszystko od razu wiedzieli, to przecież nie musieliby-
śmy się uczyć ;-). Niby taki oczywisty fakt, a często się o nim zapo-
mina. Twoje dziecko też będzie robić różne błędy, wynikające z nie-
wiedzy lub nieuwagi. Od tego, jak będziesz reagować na jego po-
tknięcia, zależy bardzo wiele – ma to właściwie fundamentalne zna-
czenie dla skuteczności nauki.
Żeby nauka była skuteczna, trzeba spełnić przede wszystkim
dwa warunki:
1. dziecko musi CHCIEĆ się uczyć;
2. dziecko musi wierzyć, że JEST W STANIE się tego nauczyć.
Jeśli będziesz zbyt gorliwy w wytykaniu dziecku błędów, bę-
dziesz zbyt surowy w ocenie jego osiągnięć, będziesz wprowadzał at-
mosferę napięcia, lęku lub zniechęcenia poprzez wieczne ględzenie,
poirytowanie lub używanie przykrych dla dziecka epitetów – możesz
być pewien, że dziecko nie będzie chciało się uczyć i nie będzie wie-
rzyło we własne siły. Żaden z powyższych warunków nie zostanie
spełniony, czyli klęska na całej linii.
Przedstawię tu listę wskazówek dla Ciebie, co robić, żeby osią-
gnąć efekt odwrotny. Bo chyba na takim Ci zależy, skoro czytasz tego
ebooka :-).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Reakcja zwrotna na wynik
●
str. 93
●
Okazuj dziecku, że dajesz mu prawo do popełniania błędów.
Niech wie, że napisanie „krzysiu” od małej litery to nie jest jakaś
katastrofa i koniec świata. DZIECKO MA PRAWO POPEŁNIAĆ
BŁĘDY. Podobne prawo masz Ty, ja i każdy inny człowiek.
●
Nie koncentruj uwagi dziecka tylko na błędach. Jeśli dziecko na-
pisze pięć zdań i w tych zdaniach zrobi nawet pięć błędów, to
pochwal je także za te wszystkie wyrazy, które napisało
prawidłowo. Niech dziecko widzi, że dostrzegasz także to, co było
dobre, to, co już zapamiętało i z czym nie ma kłopotów.
Z tym ostatnim wielu dorosłych ma problemy. Podam Ci przy-
kład. Jeśli jesteś kobietą, to będzie Ci bliski. Wyobraź sobie, że
ugotowałaś obiad – niech to będzie jakieś wymyślne drugie danie.
Włożyłaś w niego całą swoją duszę, wyszukałaś nowy, oryginalny
przepis, nabiegałaś się po sklepach, żeby kupić wszystkie potrzeb-
ne składniki, siedziałaś dwie godziny w kuchni, bo jego przygoto-
wanie było czasochłonne. I obiad Ci wyszedł świetnie, tylko że...
przesoliłaś sos.
Co powiedzą domownicy czy goście, którzy zaczną jeść? Jakie ory-
ginalne danie przygotowałaś? Jak dużo pracy musiałaś w nie wło-
żyć? Jaka to jesteś pracowita, że chciało Ci się gotować coś tak
czasochłonnego? Jak znam życie, to raczej nie. Powiedzą – „Oj,
chyba trochę przesoliłaś”. A Tobie – w najlepszym wypadku – bę-
dzie smutno lub po prostu będziesz wściekła (nie wiedząc do koń-
ca, czy na siebie, czy na osoby, które wytknęły Ci tę „małą niedo-
skonałość”). I kto wie, kiedy następny raz skusisz się na robienie
czegoś wyszukanego.
Tymczasem dziecko jest jeszcze bardziej wrażliwe na krytykę. Na
podstawie ocen zasłyszanych od dorosłych, bliskich mu osób, two-
rzy sobie własny wizerunek siebie samego, który kiedyś będzie de-
cydował o tym, co w życiu osiągnie. Dlatego dostrzegaj i chwal
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Reakcja zwrotna na wynik
●
str. 94
także to, co było dobre. Przeglądając jakąś pracę dziecka, zacznij
od pochwały tego, co zrobiło poprawnie, wskaż, gdzie poczyniło
postępy, powiedz o tym, co Ci się w tej pracy podoba.
Po etapie pochwał przychodzi czas na to, by przyjrzeć się błędom.
Co z nimi robić – o tym w kolejnych punktach.
●
Bez względu na ilość popełnianych błędów – postrzegaj synka czy
córeczkę jako dziecko mądre i zdolne, które jest w stanie poradzić
sobie z każdą słabością. Błędy NIE SĄ przejawem tego, że dziecko
jest mało zdolne, mało inteligentne czy wręcz głupie. Są przeja-
wem tego, że metody, którymi je uczono, były nieodpowiednie,
nietrafione w profil neurorozwojowy akurat tego małego człowie-
ka.
●
Wytłumacz dziecku, że błędy są po to, by się na nich uczyć. Zro-
bienie błędu to pierwszy krok do tego, żeby go więcej nie popełn-
iać. Mówi on nam o tym, w czym jesteśmy (chwilowo :-)) słabsi
i nad czym trzeba jeszcze popracować. Błąd nie mówi nam o tym,
że jesteśmy głupi, niedouczeni, tępi. Mówi nam tylko o tym, że
z tą konkretną rzeczą mamy problem i że trzeba coś z tym zrobić.
●
Gdy dziecko popełni błąd ortograficzny, zachęć je do tego, by ak-
tywnie, wspólnie z Tobą, opracowało metodę, która pomoże mu
w zapamiętaniu poprawnej pisowni. Może rysunek? Może skoja-
rzenie? Może wymyślenie historyjki? Wierszyka ortograficznego?
Poznałeś w niniejszym ebooku sporo metod, więc na pewno coś
z tego wybierzecie. Zresztą – znając ogólną zasadę (bo właściwie
wszystkie te metody są oparte na pracy skojarzeń), możecie nawet
wymyślić jakiś jeszcze inny sposób, tu nie opisany lub będący
kombinacją wielu z nich. Im bardziej aktywnie dziecko włączy się
w opracowanie metody, tym mniejsza będzie potrzeba, żeby z niej
później skorzystać :-). Ot, taki mały paradoks.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Reakcja zwrotna na wynik
●
str. 95
●
Komentując dobre wyniki dziecka, chwal je jako osobę (jesteś mą-
dry, sprytny, bystry, masz dobrą pamięć, świetnie sobie radzisz
itd.). Komentując kiepskie wyniki, nigdy nie krytykuj go jako oso-
by (Ale masz słabą pamięć, nigdy nie będziesz dobrym uczniem,
jesteś głupi czy co? – itd.), nie wzbudzaj w nim poczucia winy
(Nie chciało ci się uczyć, to i wyniki kiepskie, czemu ci ciągle mu-
szę o tym przypominać? Ile razy będziemy to wałkować?), tylko
zaangażuj je w aktywne szukanie sposobu, który pomoże błędu
więcej nie powtarzać. Traktujcie błędy jako wyzwanie, a nie po-
wód do dołowania siebie i wszystkich wokół.
●
Każdy większy sukces dziecka (dyktando w szkole napisane bez
błędu, osiągnięcia w konkursie ortograficznym, zrobienie w domu
ćwiczenia w 100% poprawnie po wielu „trudach i znojach” – sam
ocenisz, co dla dziecka jest sukcesem) RAZEM świętujcie. Może
jakieś wyjście na lody albo przyrządzenie dla dziecka na obiad
czegoś, co bardzo lubi? Może wyjście do kina albo wspólny pod-
wieczorek przy pysznym torcie? Okaż dziecku, jak bardzo się cie-
szysz i jak wielką Ci sprawiło radość.
Nie wiem, czy polecane przeze mnie wyżej zachowania są dla
Ciebie naturalne, czy też są nowością. Zależy od tego, jakie sam mia-
łeś doświadczenia w domu rodzinnym czy w najbliższym otoczeniu.
Jednak zaręczam Ci, że są one bardzo skuteczne. Nie tylko sprawią,
że dziecko będzie uczyło się chętnie i poradzi sobie z napotykanymi
trudnościami, ale też wykształcą w nim prawidłową postawę, właści-
wą ludziom sukcesu, którzy wiedzą najlepiej, że każdy sukces jest
okupiony wieloma błędami i potknięciami. I tylko sposób reagowa-
nia na błędy przesądza o tym, czy prowadzą one do sukcesu, czy do
porażki.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Ortograficzna ściąga dla rodziców
●
str. 96
Ort
Ort
ograficzna ściąga dla rodziców
ograficzna ściąga dla rodziców
By ułatwić Ci uczenie dziecka w domu, przeprowadzanie z nim
powtórek i wymyślanie ortograficznych zabaw, przygotowałam dla
Ciebie swoistą ściągę z ortografii. Nie dlatego, że mam wątpliwości
co do Twojej wiedzy czy znajomości zasad ortograficznych :-). Jed-
nak często jest tak, że doskonale wiemy, jak się pisze określone wyra-
zy, ale nie zawsze umiemy uzasadnić, dlaczego akurat tak. Albo zna-
my wszystkie zasady, ale gdy chcemy je wymienić jednym tchem, to
wymienimy kilka, ale wiele w danej chwili umyka naszej pamięci.
A już najczęstszy problem – wiem to z własnego doświadczenia
– to znaleźć odpowiednią ilość przykładów ilustrujących daną zasa-
dę. W momencie, gdy potrzebujemy te przykłady podać, przychodzi
nam do głowy kilka, ale jak na złość nie możemy sobie akurat wtedy
przypomnieć więcej słów, które daną zasadę potwierdzają. Nie przej-
mujmy się tym zbytnio. W końcu mamy na głowie mnóstwo innych
rzeczy, o wiele ważniejszych do zapamiętania.
Myślę więc, że taka ściąga, którą będziesz miał pod ręką i do
której zawsze będziesz mógł zajrzeć, będzie jak najbardziej przydat-
na.
Znajdziesz tutaj:
–
zasady pisowni z u, ó, ż, rz, h i ch
–
cały szereg przykładów ilustrujących te zasady.
Przykłady przygotowałam w formie arkuszy. Możesz je wyko-
rzystać na różne sposoby:
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Ortograficzna ściąga dla rodziców
●
str. 97
●
Wybierz zestaw słów z danego arkusza (10–15 elementów) i pokaż
je dziecku. Poproś, by na podstawie tych słów spróbowało okre-
ślić, jaką zasadę one ilustrują.
●
Gdy dziecko będzie rysowało mapę myśli z określoną zasadą i bę-
dzie miało problemy ze znalezieniem odpowiedniej ilości przykła-
dów, możecie zajrzeć do przygotowanego przeze mnie arkusza,
ilustrującego tę właśnie zasadę.
●
Arkusze możesz potraktować jako plan nauki z dzieckiem, odha-
czając sukcesywnie te słowa, które Twoje dziecko pisze już prawi-
dłowo. Nieodhaczone przeznaczcie do dalszego treningu. Możesz
też na liście dopisywać kolejne przykłady, które będą wymagały
przećwiczenia.
●
Jeśli będziesz mieć ochotę przygotować dla dziecka jakieś ćwicze-
nia utrwalające – według zaproponowanych przeze mnie w po-
przednim rozdziale wzorów i pomysłów – możesz dobierać z ar-
kuszy potrzebne Ci przykłady.
●
Wykorzystując słowa z arkuszy, z odpowiednimi ortogramami,
możesz ułożyć dla dziecka dyktando.
Na arkuszach ze słowami zawierającymi określone ortogramy,
starałam się – w miarę możliwości – układać te słówka według ja-
kichś sensownych kategorii, by łatwiej można było znaleźć potrzebne
przykłady. Oddzielnie podałam przymiotniki, czasowniki i rzeczow-
niki. Te ostatnie dodatkowo – na tyle, na ile się dało – ułożyłam te-
matycznie. To stworzy okazję do dodatkowego ćwiczenia typu „Czar-
na Owca” (podajesz dziecku kilka słów z określonej kategorii tema-
tycznej, wtrącając pośród nie jedno niepasujące słowo; dziecko odga-
duje, o jaki temat chodzi, i wykreśla słowo, które nie pasuje).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Ortograficzna ściąga dla rodziców
●
str. 98
W tej chwili, czytając ebooka, możesz te arkusze spokojnie po-
minąć – wrócisz do nich, gdy będziesz potrzebował materiału do
przygotowania map myśli, ćwiczeń itd. A już teraz zachęcam Cię, byś
„skoczył” do ostatniej części ebooka, czyli arkuszy z gotowymi ćwi-
czeniami, oraz wydrukował coś stamtąd – na dobry początek – dla
swojego dziecka, które niebawem – jestem tego pewna – będzie mi-
strzem ortografii :-).
A. Pisownia wyrazów z „u”
„U” zwykłe piszemy:
1. zawsze na końcu wyrazu (patrz przykłady A1);
2. w dwugłoskach „au” i „eu” (patrz A2);
3. zawsze na początku wyrazu (patrz przykłady i wyjątki: A3);
4. w końcówkach -un, -unek, -uch, -utki, -uś, -usia, -uszek (patrz A4);
5. w końcówkach -uje, -ujesz, it. (patrz A5).
Przykłady innych słów, których pisowni nie da się łatwo uza-
sadnić, znajdziesz w arkuszu A6.
W przeważającej części wyrazów w języku polskim występuje
„u” i trudno byłoby wymienić jakieś najbardziej typowe czy najczę-
ściej używane. Dlatego najlepiej zapoznać dziecko z podstawowymi
zasadami wymienionymi w punktach A1 do A5, a następnie skoncen-
trować się bardziej na wyrazach z „ó”.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 99
Arkusz A1
(„u” na końcu wyrazu)
emu
tabu
menu
pomału
komu? – chłopcu, kotu
w domu
w kiosku
w styczniu/marcu/kwietniu itp.
w ulu
w upominku
w odróżnieniu od
w worku
w garnku
w korcu maku
do sklepu
do obiadu
do stołu
do samochodu
do samolotu
do zakładu
od początku
od czasu do czasu
na miejscu
na końcu
na podwórku
na rynku
na boku
na talerzyku
po piasku
po omacku
po polsku/niemiecku/angielsku itp.
po polu
czego? – kroku (dotrzymać kroku), tranu (nie lubić tranu), wiatru
za młodu
bez tlenu
bez smaku
bez błędu
z kranu
z pociągu
z boku
wołacz – misiu! kotku! Jasiu! wuju! smoku! koniku!
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 100
Arkusz A2
(dwugłoska „au” i „eu”)
audycja
autor
autobus
eukaliptus
autograf
autobiografia
automat
Europa
auto
fauna
sauna
farmaceuta
autostrada
aula
aukcja
Austria
aureola
autorytet
Australia
autostopowicz
autyzm
kaucja
faun
autoportret
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 101
Arkusz A3
(„u” na początku wyrazu)
Urszula
ukłon
ulewa
Urugwaj
urzędnik
uśmiech
upał
ul
upiór
uczucie
ubikacja
urwis
ulga
uniwersytet
uczeń
uczulenie
urząd
ulica
uda
ułamek
urlop
ucho
usterka
urodziny
usta
utwór
upominek
umysł
ubiór
umyślny
ubogi
ulgowy
uczciwy
ulubiony
uciążliwy
uczynny
ujemny
ukośny
umorusany
uparty
uprzejmy
uszkodzony
uwielbiać
ubrać
uczyć
ustawić
ustąpić
ukraść
urwać
uciąć
uciec
uczestniczyć
uczęszczać
udać się
uderzyć
ufać
ukarać
ukąsić
ulepić
ulepszyć
ułatwić
umówić się
umieć
umierać
uniknąć
uratować
utonąć
uważać
Wyjątki:
ósmy
ósemka
ósmoklasista
ów
ówczesny
ówdzie
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 102
Arkusz A4
(końcówka „-un”, „-uch”, „-utki”, „-uś”, „-uszek”, „-
ulec”)
opiekun
podarunek
maluch
cichutki
zwiastun
rysunek
leniuch
milutki
biegun
rachunek
łasuch
pulchniutki
zdun
ratunek
staruch
bielutki
piorun
pocałunek
wybuch
malutki
kołdun
ekwipunek
pastuch
calutki
wizerunek
karaluch
okrąglutki
kierunek
racuch
mięciutki
posterunek
synuś
mamusia
garnuszek
budulec
chlebuś
wnusia
dzbanuszek
hamulec
tatuś
córusia
Kopciuszek
pępuszek
wianuszek
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 103
Arkusz A5
(rysuję– rysujesz – rysuje – rysujemy
– rysujecie – rysują)
rysuje
obiecuje
pilnuje
panuje
planuje
całuje
kupuje
opiekuje
gotuje
wyjmuje
maluje
zapisuje
buduje
podaruje
denerwuje
zgaduje
obserwuje
zepsuje
trenuje
kłuje
notuje
czatuje
fotografuje
oczekuje
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 104
Arkusz A6
(inne)
czuć
kłuć
psuć
pruć
ruszać
zmuszać
musieć
budować
pukać
dłubać
skubać
kupić
dusić
wykrztusić
budzić
brudzić
chuchać
wysłuchać
odkurzać
oburzać
przytulać
czuwać
fruwać
stukać
kumkać
lubić
mruczeć
biurko
pudełko
lustro
szuflada
butelka
tułów
buzia
guz
bluzka
rajtuzy
koszulka
podkoszulek
kurtka
but
sukienka
okulary
kapelusz
guzik
futro
kostium
gumka
długopis
album
lektura
tektura
gimnazjum
globus
arkusz
bułka
cukier
cukierek
zupa
kluski
cebula
arbuz
burak
żurek
gruszka
kukurydza
mazurek
truskawka
kukułka
żubr
żuraw
mucha
ropucha
jaszczurka
dudek
rumak
kucyk
pudel
kogut
papuga
struś
kura
kruk
szczur
kocur
kangur
lemur
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
A. Pisownia wyrazów z „u”
●
str. 105
wujek
staruszka
wnuk
okulista
krasnoludek
nurek
geniusz
mamusia
dziupla
buda
dziura
kałuża
kajuta
akwarium
ruina
mur
ratusz
muzeum
kultura
nuta
klub
konkurs
kurtyna
karuzela
rebus
klucz
muszelka
sznurek
drut
kubek
pigułka
tulipan
kukiełka
słuchawka
zakupy
rzut
numer
brud
burza
południe
reguła
sytuacja
duma
całus
hamulec
cud
bzdura
grudzień
luty
duży
tłusty
trudny
dumny
drugi
długi
gruby
chudy
nudny
pusty
pluszowy
ponury
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
B. Pisownia wyrazów z „ó”
●
str. 106
B. Pisownia wyrazów z „ó”
„O” kreskowane piszemy:
1. w wyrazach, gdzie „ó” wymienia się na „o”, „e” lub „a” (patrz B1);
2. w końcówkach -ów, -ówka (patrz B2).
Inne wyrazy z „ó”, których pisownię trudno jest uzasadnić,
znajdziesz w arkuszu B3.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
B. Pisownia wyrazów z „ó”
●
str. 107
Arkusz B1
ó – o
kółko – koło
mróz – mrozu
mój – moje
miód – miodu
mól – mole
twój – twoje
stół – stołu
sól – soli
swój – swoje
spódnica – spodnie
wór – worek
dół – na dole
ogródek – ogrodu
rów – rowu
zdrów – zdrowy
dwór – dworu
rój – roje
znów – znowu
podwórze – dworu
pszczół – pszczoła
główny – głowa
trójkąt – troje
otwór – otwory
pokój – w pokoju
lód – lodu
stołówka – stołowy
słój – słoje
głód – głodny
dziób – dzioba
głóg – głogu
łódka – łodzie
dwójka – dwoje
osób – osoby
wóz(ek) – wozu
trójka – troje
wieczór – wieczory
mrówka – mrowisko czwórka – czworo
wróg – wrogowie
ból – bolesny
mówić – mowa
pszczółka – pszczoła
mógł – mogła
upór – z uporem
gwóźdź – gwoździe
nóżka – noga
pół – połowa
łóżko – łoże
podróż – droga
bród – brodzić
zwrócić – zwrot
samochód – samochodu
ó – e
szósty – sześć
pióro – pierze
przyjaciółka – przyjaciel
niósł – nieśli
kościół – w kościele
przód – na przedzie
wiózł – wieźć
zbiórka – zbierać
siódemka – siedem
ziółko – ziele
ó – a
grób – grabarz
krótki – skracać
pomóż – pomagać
wrócić – wracać
skrót – skracać
odmówić – odmawiać
umówić się – umawiać
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
B. Pisownia wyrazów z „ó”
●
str. 108
Arkusz B2
Kraków
zuchów
kartkówka
parówka
Rzeszów
chłopców
klasówka
surówka
Tarnów
bukietów
kryjówka
harówka
Augustów
ptaków
wyścigówka
wskazówka
Tomaszów
domów
grochówka
wymówka
krajów
krówka
ciężarówka
kolorów
borówka
majówka
stołów
makówka
żaglówka
maków
stołówka
duchów
lodówka
kotletów
żarówka
butów
widokówka
rowerów
dachówka
sklepów
lasów
Wyjątki:
zasuwka, skuwka, wsuwka
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
B. Pisownia wyrazów z „ó”
●
str. 109
Arkusz B3
włóczęga
król
córka
wróżka
stróż
tchórz
chór
włócznia
różdżka
włóczka
płótno
wróbel
jaskółka
królik
wiewiórka
ogórek
góra
pagórek
źródło
półka
ołówek
kłótnia
próba
szczegół
mózg
skóra
który
wkrótce
dopóki
oprócz
również
wówczas
żółty
różny
późno
wspólny
różowy
spóźniać się
próbować
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
C. Pisownia wyrazów z „ż”
●
str. 110
C. Pisownia wyrazów z „ż”
„Ż” z kropką piszemy:
1. w wyrazach, gdzie „ż” wymienia się na g, dz, h, s, z, ź (patrz C1);
2. po spółgłoskach r, l, ł, n (patrz C2).
Inne przykłady wyrazów z „ż”, których pisownię trudno uza-
sadnić, znajdziesz w arkuszu C3.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
C. Pisownia wyrazów z „ż”
●
str. 111
Arkusz C1
ż – g
książka – księga
koleżanka – kolega
uważny – uwaga
dróżka – droga
wstążka – wstęga
możesz – mogę
pomożesz – pomogę
brzeżek – brzeg
nóżka – noga
pierożek – pieróg
papużka – papuga
służąca – usługiwać
pobożny – Bóg
bieżnia – biegać
nosorożec – róg
ulżyć – ulga
odważny – odwaga
śnieżyca – śnieg
ż – h
drużynowy – druh
pobłażać – błahy
watażka – wataha
ż – dz, dź, dzi
księża – ksiądz
mosiężny – mosiądz
znużony – nudzić się
pieniążek – pieniądz
ż – s
boży – boski
mężny – męski
węższy – wąski
książę – księstwo
bliżej – blisko
wyżej – wysoko
papież – papieski
Paryż – paryski
wyżyna – wysoki
mnożyć – mnóstwo
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
C. Pisownia wyrazów z „ż”
●
str. 112
ż – z
zamrażarka – zamrozić
rozkażę – rozkazać
mażę – mazać
zwyciężać – zwycięzca
objeżdżać – objazd
duży – duzi
rozmrażać – rozmrozić
wyrażenie – wyrazić wożę – wozić
ż – ź
zagrożenie – groźba
odmrażać – mroźny wożę – woźnica
obrażać – obraźliwy
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
C. Pisownia wyrazów z „ż”
●
str. 113
Arkusz C2
r-
rżeć
drżeć
oskarżać
sierżant
wyrżnąć
marża
l-
lżejszy
ulżyć
zelżyć
odwilż
Elżbieta
nawilżać
ł-
kiełż
małż
łżesz!
małżowina (uszna)
małżeństwo
n-
oranżada
rewanż
branża
inżynier
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
C. Pisownia wyrazów z „ż”
●
str. 114
Arkusz C3
wrażliwy
żwawy
próżny
żółty
żywy
ciężki
żyzny
drapieżny
świeży
każdy
żaden
zamożny
prażony
żartobliwy
życzliwy
pożegnać
drażnić
zależeć
życzyć
dążyć
żądać
smażyć
należy
żałować
żenić się
żonglować
żuć
żywić
wyżeł
żmija
żółw
jeż
jeżozwierz
wąż
drapieżnik
żubr
żuraw
żuk
żaba
bażant
ważka
żyrafa
żbik
żądło
żniwa
żonkil
róża
żyto
zboże
żołądź
różnica
sprzedaż
tatuaż
kradzież
krzyż
pożyczka
wróżba
żal
życie
mżawka
pożytek
żart
życiorys
życzenia
żałoba
żywioł
wrażenie
strażnik
strażak
młodzież
żona
żołnierz
żarłok
stróż
żartowniś
żebrak
dyżurny
żeglarz
żongler
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
C. Pisownia wyrazów z „ż”
●
str. 115
łyżwy
odzież
żołądek
kożuch
żyła
żebra
bandaż
żakiet
żuchwa
żylaki
jeżyny
ryż
łyżka
nóż
menażka
żółtko
spiżarnia
drożdże
żywność
drażetki
żelatyna
żurek
pożywienie
dorożka
bagaż
żagiel
żaglówka
wieża
garaż
żłobek
żywopłot
żyrandol
abażur
żarówka
księżyc
żaluzje
nożyczki
żelazko
żelazo
żyletka
żel
żeton
filiżanka
Bożena
Żaneta
ponieważ
gdyż
też
również
toteż
wciąż
cóż
jakże
ależ
także
przecież
jeżeli
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 116
D. Pisownia wyrazów z „rz”
„RZ” piszemy:
1. w wyrazach gdzie „rz” wymienia się na „r” (patrz D1);
2. w końcówkach -arz, -erz (patrz D2);
3. w końcówkach -mistrz, -mierz (patrz D3);
4. po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, w, ch, j (patrz D4).
Inne wyrazy z „rz”, których pisownię trudno uzasadnić, znaj-
dziesz w arkuszu D5.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 117
Arkusz D1
(wymiana „rz” na „r”)
morze – morski
mierzyć – miara
dobrze – dobry
marzec – w marcu
wierzyć – wiara
ostrze – ostry
dworzec – na dworcu
karzę – karać
orzeł – orły
w dziurze – dziura
w futrze – futro
Jerzy – Jurek
na skórze – skóra
parzysty – para
wzgórze – góra
rowerzysta – rower
szczerze – szczery
wietrzny – wiatr
zachmurzony – chmura
na zegarze – zegar
elementarz – elementarny
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 118
Arkusz D2
(końcówka „-erz” i „-arz”)
rycerz
malarz
kalendarz
weterynarz
harcerz
lekarz
twarz
narciarz
pasterz
marynarz
formularz
gospodarz
kołnierz
stolarz
wachlarz
dziennikarz
talerz
kominiarz
korytarz
nietoperz
piekarz
komentarz
pęcherz
aptekarz
kucharz
pancerz
murarz
tokarz
tancerz
kolejarz
taksówkarz
kuśnierz
drukarz
ślusarz
Wyjątki
(przykłady):
bandaż
młodzież
pejzaż
kradzież
masaż
papież
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 119
Arkusz D3
-mistrz
harcmistrz
zegarmistrz
ogniomistrz
burmistrz
-mierz
kątomierz
Sandomierz
Włodzimierz
Kazimierz
gazomierz
wodomierz
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 120
Arkusz D4
(„rz” po spółgłoskach)
p-
przysięga
przynosić
przygoda
przyroda
prześcieradło
prztyczek
przebiśnieg
naprzód
przepiękny
poprzez
przejść
przykład
pieprz
b-
brzydki
brzuch
brzeg
brzoza
wybrzeże
brzask
brzęczeć
brzytwa
olbrzymi
brzoskwinia
obrzydzić
brzmieć
t-
trzask
trzepać
strzelba
trzeba
trzmiel
trzoda
zewnętrzny
trzydzieści
trzymać
potrzebować
strzykawka
zaostrzony
wytrzymać
d-
drzwi
drzewo
drzemać
podrzeć
drzazga
mędrzec
Andrzej
k-
krzak
krzyczeć
krzywy
pokrzywa
skrzydło
pokrzepić
skrzynka
skrzypce
krzesło
Krzysztof
skrzywdzony
skrzyżowanie
skrzat
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 121
g-
grzmot
grzanka
grzyb
zagrzać
grzbiet
nagrzany
grządka
Grzegorz
grzebień
grzechotka
grzech
(nie)grzeczny
grzywka
ugrzęznąć
w-
wrzask
wrzesień
wrzucić
wrzeciono
wrzątek
wrzawa
wrzosy
wrzosowisko
ch-
chrzan
chrząkać
chrzest
chrząstka
chrząszcz
ochrzcić
chrześcijanin
j-
dojrzały
zajrzeć
spojrzeć
przejrzysty
obejrzeć
Wyjątki:
pszczoła
bukszpan
lepszy, najlepszy
pszenica
wykształcenie
grubszy, najgrubszy
kształt
cichszy, najcichszy
kszyk (ptak)
mocniejszy, najmocniejszy
(zawsze w stopniu wyższym
i najwyższym przymiotnika)
gżegżółka
zawsze
wszędzie
wszystko
pierwszy
powszedni
powszechny
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
D. Pisownia wyrazów z „rz”
●
str. 122
Arkusz D5
rzucać
uderzać
burzyć
rządzić
zdarzać się
narzekać
wzburzony
wymarzony
jarzębina
korzeń
wierzba
perz
jarzyny
warzywa
rzepa
rzepak
orzech
rzodkiewka
porzeczka
zwierzęta
węgorz
kurz
porządek
odkurzacz
narzędzia
przyrządy
pierzyna
kalendarz
korytarz
narząd
twarz
rzęsy
rzadki
rząd
rzecz
urząd
rzeka
zmierzch
zorza
rzemiosło
rzeźba
tchórz
towarzysz
Marzena
Małgorzata
narzeczony
zdarzenie
zarzuty
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
E. Pisownia wyrazów z „h”
●
str. 123
E. Pisownia wyrazów z „h”
Samo „H” piszemy:
1. w wyrazach, gdzie „h” wymienia się na „g” lub „ż” (patrz E1);
2. w imionach (patrz E2);
3. w nazwach geograficznych pochodzących z innych języków (E3).
Inne wyrazy z „h”, których pisownię trudno uzasadnić, znaj-
dziesz w arkuszu E4.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
E. Pisownia wyrazów z „h”
●
str. 124
Arkusz E1
druhna – drużynowy
Arkusz E2
Bohdan
Helena
Honorata
Halina
Henryk
Hanna
Hubert
Arkusz E3
Himalaje
Holandia
Sahara
Honduras
Hindus
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
E. Pisownia wyrazów z „h”
●
str. 125
Arkusz E4
historia
bohater
hańba
hełm
hasło
herb
honor
hrabia
habit
hałas
huk
harmider
hołota
huragan
hejnał
hymn
huśtawka
wahadło
hamak
hak
hamulec
helikopter
harcerz
handlarz
hokeista
hydraulik
hultaj
harfa
harmonijka
filharmonia
alkohol
graham
herbatnik
herbata
hokej
hulajnoga
hiena
hipopotam
huta
hotel
humor
higiena
haft
horyzont
hałaśliwy
hardy
ohydny
haftowany
błahy
honorowy
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
E. Pisownia wyrazów z „h”
●
str. 126
hałasować
hulać
hasać
wahać się
huśtać się
czyhać
hartować się
handlować
hodować
hamować
zhańbić
huczeć
harować
heca
hej
hop
hura
hola
halo
hip, hip
hip hop
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
F. Pisownia wyrazów z „ch”
●
str. 127
F. Pisownia wyrazów z „ch”
„CH” piszemy:
1. w wyrazach, gdzie „ch” wymienia się na „sz” (patrz F1);
2. po „s” (patrz F2);
3. na końcu wyrazów (patrz F3).
Inne słowa, które trudno uzasadnić, znajdziesz w arkuszu F4.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
F. Pisownia wyrazów z „ch”
●
str. 128
Arkusz F1
ch – sz
głuchy – ogłuszyć
oddychać – dyszeć
cicho – ściszyć
sucho – suszyć
ucho – uszy
strych – stryszek
mucha – muszka
ropucha – ropuszka
groch – groszek
słuchać – słyszeć
uśmiechać – śmieszyć
dmuchać – wydmuszka
płochliwy – płoszyć
fartuch – fartuszek
uciecha – uciesze
blacha – na blasze
piechota – pieszy
mucha – muszka
pielucha – pieluszka
piach – piaszczysty
Włochy – we Włoszech
Stach – Staszek
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
F. Pisownia wyrazów z „ch”
●
str. 129
Arkusz F2
-sch-
schronisko
schylać się
schudnąć
oschły
schować
schemat
schab
schody
wschód
scharakteryzować
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
F. Pisownia wyrazów z „ch”
●
str. 130
Arkusz F3
(„ch” na końcu wyrazu)
duch
strach
słuch
mech
brzuch
pech
dach
puch
zapach
na palcach
o książkach
łańcuch
węch
leniuch
ruch
maluch
podmuch
okruch
bach!
groch
proch
Włoch
trach!
Lech
piach
moloch
krach
fartuch
gmach
wierzch
buch!
zmierzch
niech
kielich
grzech
bliskich
niskich
czarnych
śnieżnych
moich
śpioch
na czworakach po wakacjach
o dzieciach
racuch
zamach
Wyjątki:
druh
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
F. Pisownia wyrazów z „ch”
●
str. 131
Arkusz F4
(inne)
chleb
chałwa
bochenek
kuchnia
puchar
chłodnik
chrząstka
marchew
chochla
suchary
architekt
chirurg
chłopiec
chuligan
psycholog
chór
mechanik
Michał
kucharz
chłop
macocha
Chińczyk
chochlik
chaos
choroba
charakter
chciwość
cecha
chłód
chmura
zachód
wschód
echo
choinka
muchomor
chwast
chorągiew
chusteczka
ochota
ochrona
zachwyt
chwila
chemia
powierzchnia
pochwała
pociecha
chata
chałupa
chodnik
samochód
chomik
chrabąszcz
chrząszcz
pchła
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
F. Pisownia wyrazów z „ch”
●
str. 132
chart
mucha
chudy
szlachetny
chory
chętny
pechowy
kochany
chłodny
pachnący
chciwy
zuchwały
oschły
chropowaty
chodzić
chować
chwalić się
machać
pachnieć
kochać
chuchać
chcieć
kichać
pchać
jechać
dmuchać
puchnąć
chichotać
trochę
choćby
chociaż
chyba
choć
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Zestaw arkuszy do wydruku
●
str. 133
Zestaw arkuszy do wydruku
Zestaw arkuszy do wydruku
W tej ostatniej części ebooka znajdziesz różne ćwiczenia i zaba-
wy ortograficzne, które przygotowałam z myślą o dzieciach w wieku
od 6 do 12 lat. Możesz wykorzystać je w domu do powtórek ze swoim
dzieckiem lub – jeśli jesteś nauczycielem – możesz wykorzystać je
w klasie. Zarówno ja, jak i wydawnictwo wyrażamy zgodę na to, by
arkusze te mogły być drukowane (wielokrotnie w razie potrzeby)
i rozpowszechniane w dowolnych ilościach, pod warunkiem zacho-
wania w stopce adresów internetowych Wydawnictwa Złote Myśli
oraz serwisu SuperKid.pl, którego jestem twórcą i redaktorem.
Dzięki ćwiczeniom „wielokrotnego użytku” będziesz zawsze
miał pod ręką potrzebne ćwiczenia, by powtórzyć i utrwalić z dziec-
kiem pisownię wyrazów. Mają one dużą przewagę nad książeczkami
kupionymi w księgarni, które to przeważnie lądują bezpowrotnie
w koszu po przerobieniu ćwiczeń przez dziecko. A przecież do tych
samych ćwiczeń można wracać wielokrotnie. Korzystając z różnych
przedstawionych tu pomysłów, będziesz mógł również dużo łatwiej
układać własne zadania i wymyślać własne zabawy.
W ćwiczeniach tych pominęłam formę dyktand, bo te możesz
znaleźć w wielu książeczkach, które są dostępne w księgarniach. Sku-
piłam się raczej na ćwiczeniach, które opierają się na wyobraźni,
wspomagają rozwijanie technik pamięciowych oraz wzbogacają zna-
cząco zasób słownictwa dziecka i zwiększają jego elastyczność w po-
sługiwaniu się słowami. Warto, byś te ćwiczenia wykonywał razem
z dzieckiem, wyjaśniając mu znaczenia trudniejszych wyrazów, jeśli
takowe się pojawią.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Zestaw arkuszy do wydruku
●
str. 134
Pamiętaj – najważniejsze jest to, o czym pisałam w pierwszych
trzech rozdziałach (nastawienie, motywacja, zmysły, mapy myśli,
metody mnemotechniczne). To jest podstawa. Wszelkie inne
ćwiczenia są jedynie dopełnieniem, służą utrwaleniu pisowni lub
ewentualnie sprawdzeniu, nad czym jeszcze trzeba popracować.
Mam nadzieję, że moje propozycje ćwiczeń spodobają się za-
równo Tobie, jak i dzieciom, a przede wszystkim, że będą pomocne
w przyjemnej i skutecznej nauce ortografii.
Trzymam mocno kciuki za to, by Twoje dziecko – jeśli miało ja-
kiekolwiek problemy z ortografią – raz na zawsze o nich zapo-
mniało :-).
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
1. Trzy rodzinki z „ó”
●
str. 135
1. Trzy rodzinki z „ó”
Na placu zabaw spotkały się trzy rodzinki wyrazów – mamy ze
swoimi dziećmi. Gdy przyszła pora powrotu do domu, trudno im by-
ło zebrać swoje dzieci. Ustaw dzieci w szeregu przy właściwej mamie:
mówić: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
różny: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
krótki: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
Oto ich „rozbiegane dzieci”:
rozmówca
różnorodny
wyróżniać się
przemówienie
skrót
pokrótce
skrócić
rozmowny
różnica
krótkowidz
różnić się
przemowa
rozmawiać
przeróżny
najkrótszy
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
2. Trzy rodzinki z „ch”
●
str. 136
2. Trzy rodzinki z „ch”
Na placu zabaw spotkały się trzy rodzinki wyrazów – mamy ze
swoimi dziećmi. Gdy przyszła pora powrotu do domu, trudno im by-
ło zebrać swoje dzieci. Ustaw dzieci w szeregu przy właściwej mamie:
dmuchać: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
chodzić: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
cichy: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
Oto ich „rozbiegane dzieci”:
zacisze
schody
podchody
podmuch
cichnąć
nadmuchany
uciszyć
chodliwy
cisza
przechadzka
wydmuszka
dmuchawiec
wychodzić
cichutki
dmuchawa
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
3. Trzy rodzinki z „ż”
●
str. 137
3. Trzy rodzinki z „ż”
Na placu zabaw spotkały się trzy rodzinki wyrazów – mamy ze
swoimi dziećmi. Gdy przyszła pora powrotu do domu, trudno im
było zebrać swoje dzieci. Ustaw dzieci w szeregu przy właściwej
mamie:
bagaż:............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
drapieżny: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
żebrak: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
Oto ich „rozbiegane dzieci”:
drapieżca
żebrać
bagażowy
żebrzący
drapieżnik
wyżebrać
drapieżczy
bagażówka
wyżebrany
bagażnik
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
4. Trzy rodzinki z „rz”
●
str. 138
4. Trzy rodzinki z „rz”
Na placu zabaw spotkały się trzy rodzinki wyrazów – mamy ze
swoimi dziećmi. Gdy przyszła pora powrotu do domu, trudno im by-
ło zebrać swoje dzieci. Ustaw dzieci w szeregu przy właściwej mamie:
rzut: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
drzewo:............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
marzyć: ............................., ............................., .............................,
............................., .............................,
Oto ich „rozbiegane dzieci”:
marzyciel
rzucać
rozmarzyć się
zadrzewić
odrzutowiec
nadrzewny
marzenie
narzuta
marzycielski
zadrzewiony
wymarzony
drzewko
przerzutka
drzewostan
wyrzucić
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
5. Czyja to zguba?
●
str. 139
5. Czyja to zguba?
Na konferencji spotkali się przedstawiciele różnych zawodów.
Następnego dnia okazało się, że wielu z nich zostawiło z roztargnie-
nia coś na sali. Jak myślisz, do kogo należą te przedmioty?
paleta z farbami – .................................................................................
przepis na oryginalne danie chińskie – ................................................
napisany artykuł do gazety – ................................................................
faktura za mąkę do wypieku chleba i bułek – .......................................
stetoskop – ............................................................................................
koszulka sportowa z napisem: „Bramki są dwie” – ..............................
czapeczka marynarska – .......................................................................
notatki do nowo pisanej powieści – ......................................................
Podpowiedź – tu znajdziesz właścicieli owych przedmiotów:
lekarz
pisarz
kucharz
malarz
marynarz
piekarz
piłkarz
dziennikarz
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
6. Mała zmiana, a tyle znaczy
●
str. 140
6. Mała zmiana, a tyle znaczy
Zamień jedną z liter w wyrazie na „ch”, tak by otrzymać nowy,
inny wyraz:
głodny
kiwać
nory
cisy
rudy
muza
bór
grom
cena
suma
zawód
ucieka
– chłodny
– kichać
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
mata
włosy
wodnik
kuźnia
komik
mazać
żart
Łańcut
rodzić
słup
buchać
prać
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
– ......................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
7. Ni z gruszki, ni z pietruszki
●
str. 141
7. Ni z gruszki, ni z pietruszki
Przeczytaj uważnie poniższe zdania. Niektóre słowa zaplątały
się tu chyba przez przypadek. Wykreśl je i zamień na słowa z „rz” –
takie, które będą pasowały do kontekstu.
1. Ależ to lekarstwo jest dojrzałe! Aż mi się buzia wykrzywia, jak je
piję!
2. Niebo pokryło się nagle ciemnymi chmurami, a w oddali słychać
było pioruny. Nieuchronnie zbliżała się majówka.
3. Nie należy zbierać w lesie nieznanych stokrotek, bo niektóre
z nich są nawet śmiertelnie trujące.
4. Burczy mi w żebrach – dawno nic nie jadłem.
5. Zrobiłem dziś w pokoju generalny porządek i nawet zjadłem swój
dywan, choć nie bardzo lubię to robić.
6. Mały piesek turlał i huśtał się w błocie przez dłuższą chwilę i wy-
glądał potem jak jedno wielkie nieszczęście.
Podpowiedź – tu znajdziesz potrzebne wyrazy:
brzuch
tarzać się
odkurzać
gorzki
grzyby
burza
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
8. Pierwsze będą... znów pierwszymi!
●
str. 142
8. Pierwsze będą... znów pierwszymi!
Spójrz na poniższe słowa z różnymi ortogramami. Niech każda
litera danego słowa posłuży do utworzenia kolejnego wyrazu z tym
samym ortogramem. Mogą to być... różne części mowy i różne
formy. Jeśli będziesz miał kłopoty, skorzystaj ze ściągi pod
zadaniem.
Ż
ywić
Any
ż
kowy
Ba
ż
antów
Aba
ż
ur
R
O
Ż
E
N
P
I
E
R
Ó
G
C
Z
Ó
Ł
N
O
C
H
W
A
S
T
P
U
S
Z
K
A
Podpowiedź – może znajdziesz potrzebne wyrazy tutaj?
auto
ach
czółko
chomik
Elżbieta
elektryków
główny
hałaśliwych
indyków
kura
łódka
nożyczki
nóż
oranżada
ogórek
ósmy
ósemka
pusty
próba
różny
róża
susza
schować
tchórz
ulica
wąchać
zuch
zegarków
żal
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
9. Co mają ze sobą wspólnego?
●
str. 143
9. Co mają ze sobą wspólnego?
Znajdź po kilka słów, które się rymują z podanymi niżej słowa-
mi. Uważaj – to, że słowa się rymują, nie oznacza, że ich pisownia
jest taka sama. Możesz też użyć wyrazów ze ściągi na drugiej kartce.
róża
– ............................
żywa
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
waży
– ............................
bura
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
puch
– ............................
mój
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
– ............................
9.1.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
9. Co mają ze sobą wspólnego?
●
str. 144
Podpowiedź
druh
pluj
wzgórza
pokrzywa
burza
praży
ruch
nadużywa
dziura
rój
która
stróża
smaży
grzywa
dwóch
duża
marzy
pióra
parzy
wuj
obelżywa kura
zuch
słój
9.2.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
11. Nie pasuje do reszty? A może jednak...
●
str. 145
11. Nie pasuje do reszty? A może jednak...
W każdym rzędzie jeden wyraz nie pasuje tematycznie do resz-
ty. Zastanów się, które ze słów nie powinno się w danej grupie zna-
leźć, i zakreśl je kółkiem. A potem... wymyśl historyjki, w których
znajdzie się cała piątka wyrazów z danego rzędu – także ten, który
nie pasuje.
1. wicher, chmura, zawierucha, chomik, plucha
2. hałas, hak, harmider, huk, hejnał
3. żaba, żmija, żyrandol, żubr, żyrafa
4. jaszczurka, gumka, długopis, globus, lektura
5. ogórek, głóg, borówka, tchórz, brzózka
6. strażnik, żongler, łyżwy, żołnierz, strażak
7. twarz, rzęsy, chrząstka, grzywka, pierzyna
8. suchar, chałupa, marchew, chleb, chałwa
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
12. Rymowanki
●
str. 146
12. Rymowanki
Dokończ wierszyki, tak by linijki się rymowały, i wpisz brakują-
ce słowa.
„To nie robal” – cicho mruczę
– tylko mały, biedny ...............................................................
Co to za zwierzę wysokie jak szafa?
Tak długą szyję ma tylko .......................................................
Nie zapomni do szkoły żadna mądra główka
ani długopisu, ani też .......................................
Nie lubię jesieni, bo na dworze plucha.
Częste są ulewy i wiatr ciągle ................................................
Gdy szczypie mróz i zimno na dworze,
to tylko ciepła czapka .................................................
Podpowiedź:
dmucha
żuczek
pomoże
ołówka
żyrafa
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
13. Błędy Murzynka
●
str. 147
13. Błędy Murzynka
Pewien Murzynek, który uczył się języka polskiego, zrobił
w swoich zdaniach trochę błędów. Weź czerwony długopis i popraw
te błędy.
1. Dobranoc, życzę Ci kolorowe sny.
2. Małe dzieci często zapominają o umyciu swoje zęby.
3. Na urodziny dostałem mnóstwo fajne prezenty.
4. Nigdy nie jadłem lepsze pierogi.
5. Nie mogę zapamiętać pisowni te dwa wyrazy.
6. W Polsce spotkałem dużo grzeczne dziewczynki i chłopcy.
7. Nie lubię polskie kotlety schabowe, bo są za tłuste.
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
14. Poszukiwania przodków
●
str. 148
14. Poszukiwania przodków
Spójrz na poniższe słowa i powiedz, od jakich słów pochodzą:
nauszniki – ........................................................
ciężarówka – ......................................................
rybołówstwo – .....................................................
krasnoludek – ......................................................
podkoszulek – .......................................................
żywopłot – .............................................................
drożdżówka – .......................................................
kątomierz – ..........................................................
przebiśnieg – ........................................................
chrześcijanin – ......................................................
wzburzony – ..........................................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
15. AU!!!
●
str. 149
15. AU!!!
Czy znasz znaczenia poniższych wyrazów z „au”? Znajdź pasu-
jące do nich skojarzenia:
autobiografia
malarz, dzieło, malować siebie samego
sauna
ssaki, świat zwierząt, płazy i gady
autoportret
kąpiel, gorąco, pot
autostrada
wpłacić pieniądze, zabezpieczenie
aula
sala, koncert, tłum widzów / słuchaczy
fauna
życiorys, pisać o sobie, książka
audycja
wycieczka, zatrzymać samochód, ulica
autorytet
szosa, duża prędkość, szeroki i wygodny
autostopowicz
radio, słuchacze, program
kaucja
powaga, szacunek, cenić kogoś
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
16. Połącz w pary
●
str. 150
16. Połącz w pary
Połącz rzeczowniki i przymiotniki w pasujące pary. Od jakich
rzeczowników pochodzą te przymiotniki? Zapisz te rzeczowniki po
prawej stronie.
mrówcza
instynkt
mrówka
królicze
waga
.....................................
żabi
nos
.....................................
kurze
futerko
.....................................
żółwie
jajo
.....................................
pchli
nektar
.....................................
kogucia
ogon
.....................................
zwierzęcy
skok
.....................................
pszczeli
praca
.....................................
orli
targ
.....................................
wiewiórczy
tempo
.....................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
17. Tyci, tyci, malutki
●
str. 151
17. Tyci, tyci, malutki
Podaj zdrobnienia od poniższych słów:
słowo
droga
pszczoła
smuga
wątroba
łodyga
łoże
posąg
zdrowie
brzoza
– słówko
– ...................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
zioło
pieróg
krowa
róg
broda
noga
czoło
struga
koza
twaróg
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
18. Od małego do wielkiego
●
str. 152
18. Od małego do wielkiego
Jeśli z malutkiego zrobi się wielki, to jak zmieni się wyraz? Po-
daj zgrubienie lub rzeczownik opisujący tę samą rzecz, ale o dużych
rozmiarach:
dołek
brzuszek
chłodek
poduszka
pokoik
gruszka
słoik
muszka
– dół
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
miodek
paszki
nożyk
okruszki
stroik
fartuszek
smrodek
puszek
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
– ..................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
19. Utwórz rzeczownik
●
str. 153
19. Utwórz rzeczownik
Do podanych czasowników dopisz rzeczowniki z „ó”, które na-
leżą do tej samej rodziny wyrazów.
stać
kroić
skracać
nawozić
powtarzać
podpierać
powracać
poić
– postój
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
stroić się
bić się
stwarzać
rozdwajać się
grozić
łowić
utworzyć
głowić się
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
– .............................
Podpowiedź:
powtórka
główka/główkowanie
stwór
nawóz
krój/wykrój
napój
pogróżka
utwór
skrót
bój
dwójka
powrót
połów
podpórka
strój
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
20. Słowo w słowie
●
str. 154
20. Słowo w słowie
Spójrz na poniższe słowa. W każdym z nich kryje się jakieś inne
słowo. Zakreśl je.
kłódka
tchórz
pieróg
wystrychnąć (na dudka)
borówka
porzeczka
królik
łasuchy
jaskółka
prażona (kukurydza)
ogródek
wiewiórki
przepiórka
przechowuje
pokrzywy
kruchy
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
21. Co lubi Lucek?
●
str. 155
21. Co lubi Lucek?
Co lubią K
rz
yś,
Ż
aneta,
H
onorata, J
ó
zek i L
u
cek? Dobierz ich
ulubione produkty i potrawy, wiedząc, że są to takie, w których na-
zwach występuje taki sam ortogram, jak w ich imieniu. Czy są jakieś
produkty lub potrawy, które są lubiane przez więcej niż jedno z dzie-
ci? Sprawdź.
L
u
cek:
J
ó
zek:
H
onorata:
Ż
aneta:
K
rz
yś:
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
..............................................................................................
surówka z ogórków, chleb graham, dojrzałe brzoskwinie, kluski
z sosem grzybowym, żurek, parówki, grochówka z pieprzem, pierożki
z truskawkami, jeżyny z cukrem, ryż z wątróbką, kurze skrzydełka,
herbatniki
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
22. Przysłowia ze zwierzętami
●
str. 156
22. Przysłowia ze zwierzętami
Poniżej znajdziesz kilka przysłów i powiedzonek, w których po-
jawiają się nazwy zwierząt. Uzupełnij przysłowia o brakujące słowa –
wszystkie znajdziesz pod ćwiczeniem. Trzeba dobrać właściwe słowo
i wstawić je w odpowiedniej formie. Podaj przykłady sytuacji, do któ-
rych te powiedzonka będą pasowały.
1. Gdy kota nie ma, myszy ...............................
2. Gdyby .............................. nie skakała, to by nóżki nie złamała.
3. Jajko chce być mądrzejsze od ...............................
4. Jedna .............................. wiosny nie czyni.
5. Lepszy .............................. w garści niż gołąb na dachu.
6. Trafiło się ślepej .............................. ziarno.
7. Wybiera się jak .............................. za morze.
8. Zapomniał .............................., jak cielęciem był.
sójka
kura
kózka
wół
wróbel
jaskółka
harcuje
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
23. Przysłowia z „ż”
●
str. 157
23. Przysłowia z „ż”
W poniższych przysłowiach i powiedzonkach brakuje słów. Czy
potrafisz je uzupełnić? Potrzebne słowa znajdziesz po prawej stronie,
ale w niewłaściwej formie i przy niewłaściwych zdaniach. Podaj przy-
kłady sytuacji, do których te powiedzonka będą pasowały.
1. Dobry zwyczaj – nie ......................................
(strzeże)
2. Gdyby kózka nie skakała, to by ...................................
nie złamała.
(każdy)
3. Trzeba kuć ............................... póki gorące.
(pożyczać)
4. Nie ma .............................. bez kolców.
(żeglarz)
5. Nie samym chlebem człowiek ................................
(drążyć)
6. Sam sobie sterem, ..............................., okrętem.
(nóżka)
7. Strzeżonego Pan Bóg ................................
(nożyce)
8. Uderz w stół, a ...............................się odezwą.
(róża)
9. Kropla ............................... skałę.
(żelazo)
10. .............................. jest kowalem swego losu.
(żyć)
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
24. Kto narobił tego bałaganu?
●
str. 158
24. Kto narobił tego bałaganu?
Poniżej znajdziesz różne polskie przysłowia. Ale – zaraz,
zaraz... Coś tu się pomieszało. Ktoś zabrał w każdym z tych przysłów
jedno słowo, wstawiając w zamian inne. Czy możesz zaprowadzić tu
porządek i przywrócić właściwe słowa?
1. Gdzie drwa rąbią, tam pieniądze lecą.
2. Gdzie strażaków sześć, tam nie ma co jeść.
3. Kłamstwo ma długie nogi.
4. Nie wchodzi się dwa razy do tej samej beczki.
5. Prawdziwego wroga poznaje się w biedzie.
6. Radość ma wielkie oczy.
7. Szewc bez spodni chodzi.
8. Tonący grzebienia się chwyta.
9. Z dużej kałuży mały deszcz.
10.Kto wcześnie przychodzi, sam sobie szkodzi.
strach
kucharki
wióry
późno
brzytwa
przyjaciel
krótki
rzeka
chmura
buty
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
25. Co to za zasada?
●
str. 159
25. Co to za zasada?
W poniższych zdaniach wytłuszczone słowa ilustrują pewną re-
gułę ortograficzną. O jaką regułę chodzi? Gdy już odgadniesz, podaj
pięć innych słów ilustrujących tę zasadę i zapisz je pod przysłowiami.
1. Zgoda buduje, niezgoda rujnuje.
2. Gdy kota nie ma, myszy harcują.
3. Kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie.
4. Nie taki diabeł straszny, jak go malują.
5. Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się
zepsujesz.
Twoje przykłady słów:
1. ...................................
4. ...................................
2. ..................................
5. ...................................
3. ..................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
26. Równania ortograficzne
●
str. 160
26. Równania ortograficzne
Rozwiąż następujące równania ortograficzne. Po odjęciu i do-
daniu podanych sylab lub liter – otrzymasz nowe słowo.
podróż – pod + nica = .............................................
różny + p = .............................................
ważka – ka + ny = .............................................
teatrzyk – tea + awka + s = .............................................
ochotnik – o + grze = .............................................
półka – p + pszcz = .............................................
komar – ko + zenie = .............................................
po x 2 + łudnie = .............................................
trzewiki – iki + cie = .............................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
27. Która końcówka?
●
str. 161
27. Która końcówka?
Połącz cząstki z lewej strony z odpowiednimi końcówkami
z prawej, żeby utworzyć wyrazy:
mam
ham
pior
rat
ulec
wian
un
wyb
unek
garn
usia
tat
uszek
rys
uś
rac
uch
bieg
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
28. Wykreślanka
●
str. 162
28. Wykreślanka
W tej wykreślance ukrytych jest – w rzędach poziomych i pio-
nowych – czternaście kwiatów. Spróbuj znaleźć je wszystkie, wykreśl
je i wypisz pod spodem, uważając na pisownię.
p
r
z
e
b
i
ś
n
i
e
g
c
h
r
y
z
a
n
t
e
m
a
w
g
a
b
k
s
i
r
l
u
t
p
i
m
e
r
l
e
ó
i
c
u
ż
w
r
z
o
s
ż
ż
l
h
l
o
o
m
a
k
k
y
a
i
a
i
n
a
s
t
u
r
c
j
a
b
p
k
b
e
y
s
u
z
ł
c
e
a
i
r
y
s
ę
m
k
x
i
r
n
l
ń
a
p
h
i
a
c
y
n
t
1. .........................................
8. .........................................
2. .........................................
9. .........................................
3. .........................................
10. ........................................
4. .........................................
11. .........................................
5. .........................................
12. ........................................
6. .........................................
13. ........................................
7. .........................................
14. ........................................
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
29. Pozytywne i negatywne
●
str. 163
29. Pozytywne i negatywne
Które z podanych niżej wyrazów kojarzą Ci się z czymś do-
brym, pozytywnym, a które wywołują raczej niemiłe skojarzenia?
Wpisz odpowiednio do tabeli. Czy Twoja mama / Twój tata mają po-
dobne skojarzenia?
huśtawka
kłótnia
źródełko
wróg
ból
choinka
strzykawka
przyjaciółka
brzoskwinia
żałoba
kradzież
chwast
morze
pieniążek
grób
drzazga
humor
papużka
wróżka
tchórz
głód
żądło
hiena
przygoda
uśmiech
POZYTYWNE
NEGATYWNE
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
30. Krzyżówka z „ó”
●
str. 164
30. Krzyżówka z „ó”
1. zupa z grochu
6. na ptaku lub do pisania
2. z rudą kitą
7. mała górka
3. okręty w dopełniaczu (nie ma .......) 8. przybijamy go młotkiem
4. na nim śpimy
9. tam w niedzielę msza
5. świeci w lampie
10. w regale – na niej książki
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 0
SKUTECZNA NAUKA ORTOGRAFII – Jolanta Gajda
Bibliografia
●
str. 165
Bibliografia
Bibliografia
1. Boucher Francine, Podręcznik skutecznego uczenia się, KDC 2006
2. Buzan Tony, Pamięć na zawołanie, Ravi 2005
3. Buzan Tony, Rusz głową, Ravi 2005
4. Drapeau Christian, Jak uczyć się szybko i skutecznie, KDC 2002
5. Łukasiewicz Monika, Sukces w szkole, Rebis 2005
6. Szurawski Marek, Pamięć. Trening interaktywny, Wyd. Aha! 2006
Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli
& Jolanta Gajda
POLECAMY TAKŻE PORADNIKI:
POLECAMY TAKŻE PORADNIKI:
ABC Mądrego Rodzica: Droga do Sukcesu
Dowiedz się, jak pomóc swojemu dziecku
osiągnąć sukces i sprawić, aby było
szczęśliwe
Jest to publikacja jedyna w swoim rodzaju - stanowi zbiór
praktycznych porad na temat tego, jak zachowywać się na co
dzień w stosunku do swojego dziecka, jak reagować na jego
zachowania i wypowiedzi. Podaje konkretne przykłady z życia
wzięte, co sprawia, że z łatwością możesz opisane metody
zastosować u siebie w domu. Będziesz mile zaskoczony(a)
rezultatami.
Więcej o tym poradniku przeczytasz na stronie:
"Jest to jedno z największych kompendiów dla rodziców, pisane ręką matki.
Rodziców, którzy chcą wychować swoje dziecko w sposób mądry, tak by
zapewnić dziecku jak najlepszy start w dorosłe życie, autorka wprowadza
w arkana wychowania w sposób prosty i czytelny."
Grzegorz Zeber, redaktor serwisu internetowego dla rodziców:
www.smyki.pl
Dowiedz się, jak rozbudzić w Twoim
dziecku jego wrodzoną inteligencję
i ukryte talenty...
Dzięki niej lepiej poznasz swoją pociechę, dostrzeżesz cechy,
które dotychczas umykały Twojej uwadze, zobaczysz to, co
autorka widzi w każdym dziecku bez wyjątku – olbrzymi
potencjał i niesamowite pokłady możliwości, które tylko czekają
na to, by je odkryć i rozwinąć.
Więcej o tym poradniku przeczytasz na stronie:
http://dziecko-inteligencja.zlotemysli.pl
“Polecam tę książkę wszystkim rodzicom, to lektura wręcz obowiązkowa,
pomocna w tym, by zauważyć i rozbudzić w dziecku to, co może nam
umknąć.”
Piotr Gibulski, 31 lat. inż. elektronik
Zobacz pełen katalog naszych praktycznych poradników
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
abc madrego rodzica skuteczna nauka ortografii
abc madrego rodzica skuteczna nauka ortografii(1)
abc madrego rodzica skuteczna nauka ortografii
abc madrego rodzica skuteczna nauka ortografii
ABC mądrego rodzica droga do sukcesu
ABC Madrego Rodzica Inteligencja Twojego Dziecka
ABC madrego rodzica Droga do sukcesu
abc mądrego rodzica
ABC mądrego rodzica Jak sprawić, aby Twoje dziecko odniosło w życiu sukces
ABC mądrego rodzica Inteligencja twojego dziecka
abc madrego rodzica droga do sukcesu
ABC Madrego Rodzica Droga do Sukcesu
ABC Madrego Rodzica Droga Do Sukcesu
abc madrego rodzica inteligencja twojego dziecka
abc madrego rodzica
ABC madrego rodzica Droga do sukcesu abcrod
ABC Madrego Rodzica
abc madrego rodzica droga do sukcesu
abc madrego rodzica droga do sukcesu
więcej podobnych podstron