Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

Szanowni Państwo!

Polska rozpoczęta negocjacje o przystąpienie do Unii Europejskiej. Z chwilą wejścia

naszego kraju do Wspólnot otworzą się dla nas ich rynki, uniwersytety, przedsiębiorstwa, urzędy.
Polacy staną się równoprawnymi obywatelami Unii Europejskiej, uczestniczącymi w
swobodnym przepływie kapitału, osób, towarów i usług.

Przygotowanie do akcesji to nie tylko zadanie Rządu, ale wyzwanie dla każdego z nas. Aby

temu sprostać, potrzebna jest świadomość, co tak naprawdę oznacza wejście Polski do struktur
Wspólnot.

Centrum Informacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej to rządowy

ośrodek gromadzący i przekazujący obywatelom w przystępny sposób wiedzę o integracji. Jego
zadaniem jest dostarczanie Państwu wiadomości o Unii Europejskiej, procesie negocjacji i
skutkach przyszłej akcesji. Chcemy dotrzeć do jak najszerszego kręgu odbiorców. W
publikacjach CIĘ znajdziecie Państwo podstawowe informacje dotyczące problematyki
europejskiej.

Zapraszamy do odwiedzenia Centrum i korzystania z naszych materiałów.
Mamy nadzieję, że pomogą one lepiej poznać Unię Europejską i przygotować się do

funkcjonowania w jej strukturach.

Centrum Informacji Europejskiej

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

2

CELE DZIAŁAŃ W ZAKRESIE
OCHRONY ŚRODOWISKA
REALIZOWANYCH PRZEZ UE

•

zachowanie, ochrona i poprawa
jakości środowiska naturalnego

•

ochrona zdrowia człowieka

•

rozważne i racjonalne wyko-
rzystanie zasobów naturalnych

I. OCHRONA ŚRODOWISKA W
UNII EUROPEJSKIEJ

Polityka ekologiczna jest obecnie jed-
nym z najszybciej rozwijających się ob-
szarów współpracy krajów należących
do Unii Europejskiej. Wraz z Traktatem
z Maastricht (1991) Wspólnoty Europej-
skie włączyły ją do spisu swych stałych
zadań i określiły cele działań w zakresie
ochrony środowiska naturalnego.
Polityka ekologiczna Wspólnot Euro-
pejskich początkowo była skierowana
przeciw skutkom zanieczyszczenia śro-
dowiska. Z czasem zaczęła dotyczyć
działań zapobiegawczych. W traktatach
założycielskich Wspólnot Europejskich
z 1957 roku nie poruszono kwestii
związanych z ekologią. Kraje
członkowskie musiały radzić sobie sa-
modzielnie z rosnącym zanieczyszcze-
niem środowiska.

Wkrótce problem nabrał znaczenia
międzynarodowego. Państwa nie
zapobiegające zanieczyszczeniom
potrafiły zniweczyć wysiłki sąsiednich
krajów postępujących w tych sprawach
bardziej rygorystycznie. Polityka
ochrony środowiska i normy

produkcyjne państw członkowskich
coraz bardziej utrudniały handel. Tym
samym stanęły na drodze swobodnemu
przepływowi towarów, stanowiącemu
cel WE.

Na początku lat 70. szefowie państw i
rządów WE wezwali Komisje Euro-
pejską do opracowania programu na
rzecz ochrony środowiska. Za podstawę
prawną uznano Traktat EWG, mówiący
o „harmonijnym rozwoju życia
gospodarczego" oraz o „stałej i
gospodarce zrównoważonego rozwoju"
w państwach członkowskich Wspólnot.
Dla potrzeb ochrony środowiska
wykorzystany został również artykuł
100 Traktatu EWG, przewidujący
harmonizację tych przepisów prawa,
które bezpośrednio wpływają na
funkcjonowanie wspólnego rynku.

Polityka ochrony środowiska została
uznana za niezbędną i zyskała podstawy
prawne. Skutkiem tych decyzji było
powstanie wspólnotowego prawa
ochrony środowiska.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

3

Wspólnoty uruchomiły także programy
badawcze w zakresie ochrony środowi-
ska:

•

STEP (Nauka i Technologia na rzecz
Ochrony Środowiska),

•

EPOCH (Europejski Program
Klimatologii i Zagrożeń
Naturalnych).

Wraz z podpisaniem Jednolitego Aktu
Europejskiego w 1987 roku WE dostały
legitymacje do prowadzenia polityki w
zakresie ochrony środowiska. Utrwa-
lono wtedy zasadę profilaktyki,
sprawcy, pierwotnego pochodzenia
oraz zasadę subsydiarności.

W lipcu 1988 roku weszła w życie dy-
rektywa w sprawie ochrony
środowiska. Przewiduje ona stworzenie
jednolitej procedury administracyjnej,
stosowanej przy planowaniu projektów
gospodarczych w celu kontroli ich
skutków dla ludzi, zwierząt i
środowiska.

Na początku lat dziewięćdziesiątych
Wspólnoty Europejskie odczuwały

coraz silniejszą potrzebę podjęcia
systematycznych działań w zakresie
zarządzania środowiskiem naturalnym.
Podczas szczytu w Dublinie w czerwcu
1990 roku przepisy dotyczące ochrony
środowiska zostały uznane za
najważniejsze.

W roku 1991 polityka Wspólnot Euro-
pejskich w zakresie środowiska natural-
nego została znacznie rozszerzona.
Połączono ją z ogólną polityką gospo-
darczą i uznano, że inicjatywy Komisji
w takich dziedzinach, jak: rolnictwo,
rynek wewnętrzny, transport i
energetyka powinny uwzględniać
potrzebę ochrony środowiska
naturalnego.

Powołano do życia Europejską Agencje
ds. Środowiska Naturalnego, która roz-
poczęła działalność w Kopenhadze w
październiku 1993 roku.

EUROPEJSKA AGENCJA DS.
ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Istnieje od 1993 roku.
Ma siedzibę w Kopenhadze.
Jest głównym centrum informacji o
stanie środowiska i jego
zanieczyszczeniu.

Współpracuje z krajami środkowo- i
wschodnioeuropejskimi.

Dokumentacja Agencji jest
dostępna dla każdego obywatela
Unii Europejskiej.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

4

W roku 1993 rozpoczęto realizacje pro-
gramu „O Trwały i Nieszkodliwy Roz-
wój dla Środowiska". Jego celem jest
włączanie wszystkich
zainteresowanych do pracy na rzecz
profilaktycznej ochrony środowiska,
przy jednoczesnym zapobieganiu
skutkom szkód.

Wraz z wydaniem Zielonej Księgi
Komisja Europejska rozpoczęła nową
dyskusje na temat usuwania szkód i
naruszeń ochrony środowiska. W
zakres tej polityki wchodzi finansowe
wspieranie inwestycji służących po-
prawie stanu środowiska za
pośrednictwem:

•

programu LIFE, którego celem jest
zapewnienie pomocy finansowej dla
unijnych projektów z zakresu ochrony
środowiska, m.in. ochrony
naturalnych siedlisk oraz dzikiej
fauny i flory;

•

funduszy strukturalnych
wspierających restrukturyzację i
modernizację gospodarek krajów UE;

•

Funduszu Spójności, który wspiera
finansowo peryferyjne kraje UE.

W ramach funduszu regionalnego w
1989 roku powstał na przykład program
ENVI-REG, służący zwalczaniu
zanieczyszczeń środowiska w
najsłabszych gospodarczo rejonach
przybrzeżnych WE. Kredyty, np, na
budowę oczyszczalni ścieków,
przydziela również Europejski Bank
Inwestycyjny.

W roku 1993 produkty przyjazne
środowisku oznakowano specjalnym
znaczkiem ekologicznym UE. Od 1995
roku otrzymują go również firmy prze-
strzegające zasad ochrony środowiska.

W czerwcu 1997 roku w Amsterdamie,
Rada Unii Europejskiej potwierdziła
zobowiązania Unii Europejskiej wyni-
kające z podpisania na Szczycie Ziemi
deklaracji „Środowisko i Rozwój". Do
uchwalonego w Amsterdamie Traktatu
UE wprowadziła zasadę trwałego i har-
monijnego rozwoju gospodarczego,
wymienionego już jako cel Unii w
preambule dokumentu. W Traktacie
Amsterdamskim sprecyzowano także

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

5

artykuły o ochronie środowiska, które
zostały już zapisane w Traktacie z
Maastricht.

W 1994 roku Komisja Europejska
założyła Ogólne Forum Konsultacyjne
ds. Środowiska.

PRZEPISY PRAWNE

Prawo Unii Europejskiej regulujące
ochronę środowiska powstawało na
przestrzeni ostatnich 30 lat. Obecnie li-
czy około 300 aktów prawnych, obej-
mujących dyrektywy, rozporządzenia,
decyzje i zalecenia. Do tego należy do-
dać dużą liczbę publikowanych infor-
macji i innych dokumentów o charakte-
rze programowym, istotnych dla polity-
ki ekologicznej Unii Europejskiej.
Przepisy dotyczące ochrony
środowiska służą eliminowaniu barier
handlowych, które mogłyby powstać
przy braku jednolitych standardów
ekologicznych.

Ochrona słodkich i słonych wód
przed zanieczyszczeniami
powierzchniowymi i głębinowymi

Poddano ścisłej regulacji odpływ sub-
stancji toksycznych. Ustalono limity
dla
rtęci, kadmu, lindanu, DDT,
pieciochlorofenolu, czterochlorku
węgla. Poddano kontroli i stopniowej
redukcji ścieki zawierające dwutlenek
tytanu, wywołujący tzw. czerwony
szlam. Określono też normy
jakościowe dla wód w kąpieliskach
oraz dla wody pitnej i wody słodkiej do
hodowli ryb i skorupiaków.

Zanieczyszczenie atmosfery

Przyjęto szereg dyrektyw regulujących
emisje dwutlenku siarki, używanie
chlorofluorowęglanów w aerozolach i
kontrole zanieczyszczeń wytwarzanych
przez zakłady przemysłowe.
Wprowadzono szereg rozporządzeń w
sprawie emisji spalin samochodowych.
Komisja Europejska zainicjowała
program roboczy, dotyczący analizy
efektu cieplarnianego i sposobów na
ograniczenie ogrzewania atmosfery.

OCHRONA ŚRODOWISKA A
GOSPODARKA

Unia Europejska staje się głównym
koordynatorem polityki ochrony
środowiska w Europie. Stara się
podejmować odpowiednie kroki we
wszystkich dziedzinach istotnych
dla środowiska. Takie działanie na-
potyka na coraz silniejszy opór w
tych dziedzinach gospodarki, które
są objęte surowszymi sankcjami za
zanieczyszczanie. Europejscy
przemysłowcy sprzeciwili się
wprowadzeniu podatku
energetycznego. Uważali, że stracą
atrakcyjność cenową w stosunku do
konkurentów z USA i Japonii. Komi-
sja Europejska wycofała się z kilku
planowanych aktów prawnych, m.in.
z wprowadzenia podatku od emisji
dwutlenku węgla.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

6

Hałas
Dyrektywy określają dopuszczalny po-
ziom hałasu dla samochodów osobo
wych, ciężarowych, motocykli,
ciągników, samolotów
ponaddźwiękowych, kosiarek
i maszyn budowlanych. Poziom hałasu
musi być określony na opakowaniu
sprzętu domowego.
Zagospodarowanie odpadów
Od 1975 roku Wspólnoty regulują
sposób gromadzenia, składowania,
przerobu i przetwarzania odpadów.
Specjalnymi zasadami objęto odpady
produkowane przez przemysł, wśród
nich: tlenek tytanu, zużyty olej i
odpady radioaktywne. W Unii
Europejskiej kładzie się też szczególny
nacisk na ponowne wykorzystanie
starego papieru, tektury i pojemników
po napojach.
Produkty chemiczne
W celu zabezpieczenia przed
wypadkami i ograniczenia ich skutków
dyrektywa z 1982 roku nakłada na
producentów we wszystkich państwach
członkowskich obowiązek
informowania władz o szkodliwych

substancjach oraz o zakładach i
miejscach, w których może dojść do
niebezpiecznego wypadku. Wspólnoty
przyjęły także odpowiednie środki
mające na celu redukcję
chlorofluorowęglanów, które niszczą
warstwę ozonową.
W 1986 roku sporządzono Europejski
Wykaz Istniejących Substancji
Chemicznych, podający dane do
wiadomości, oceny i kontroli. Powstały
dyrektywy zabraniające używania
pewnych substancji w pestycydach, a
także nakazujące kontrolę
wykorzystania i produkcji dwu- i
trójfenylów polichlorowanych i
azbestu.
Ochrona przyrody
Unia Europejska jest członkiem Kon-
wencji Berneńskiej z roku 1979, do-
tyczącej ochrony przyrody. Rada Mi-
nistrów przyjęła szereg dyrektyw w
sprawie ochrony zwierząt, importu pro-
duktów wykonanych ze skór oraz kon-
troli i ograniczenia badań naukowych
na zwierzętach. Projekty ochrony
środowiska naturalnego są wspierane
finansowo.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

7

JEDENAŚCIE EKOLOGICZNYCH ZASAD UNII EUROPEJSKIEJ
1. Lepiej zapobiegać, niż leczyć.
2. Należy uwzględniać skutki oddziaływania na środowisko w możliwie najwcześniejszym

stadium podejmowania decyzji.

3. Trzeba unikać eksploatowania przyrody powodującego znaczne naruszenie równowagi

ekologicznej.

4. Należy podnieść poziom wiedzy naukowej, by umożliwić podejmowanie właściwych działań.
5. Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić sprawca

zanieczyszczenia.

6. Działania w jednym państwie członkowskim nie powinny powodować pogorszenia stanu

środowiska w innym.

7. Polityka ekologiczna państw członkowskich w zakresie ochrony środowiska musi

uwzględniać interesy państw rozwijających się.

8. Państwa Unii Europejskiej powinny wspierać ochronę środowiska w skali międzynarodowej i

globalnej.

9. Ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego, zatem konieczna jest edukacja w tym

zakresie.

10. Środki ochrony środowiska powinny być stosowane odpowiednio do rodzaju

zanieczyszczenia, potrzebnego działania oraz obszaru geograficznego, który mają chronić.
Zasada ta znana jest jako zasada subsydiarności.

11. Krajowe programy dotyczące środowiska powinny być koordynowane na podstawie

wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka ekologiczna - harmonizowana
w ramach Wspólnot Europejskich.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

8

TECHNOLOGIE A WYMAGANIA
EKOLOGICZNE UE

Kraje Unii Europejskiej mają na celu
nie tylko niedopuszczanie do
zanieczyszczania przyrody lub
likwidacje powstałych szkód, lecz
przede wszystkim zachowanie
przezorności ekologicznej. Jest to
możliwe dzięki stosowaniu „najlepszej
dostępnej technologii" (Best Available
Technology - BAT), czyli takich metod
działania, takich rozwiązań organiza-
cyjnych, a przede wszystkim takich
urządzeń technicznych, które najlepiej
redukują i unieszkodliwiają
zanieczyszczenia.

BAT został wprowadzony przez EWG
w 1984 roku dyrektywą 84/360 w spra-
wie zwalczania zanieczyszczeń powie-
trza atmosferycznego, pochodzących z
zakładów przemysłowych.

W 1996 roku została przyjęta
dyrektywa 96/61, która w nowych
zakładach obowiązuje od 1999 roku,

a w zakładach już istniejących zacznie
obowiązywać od roku 2007.

Zgodnie z tą dyrektywą każdy produ-
cent stanowiący potencjalne zagrożenie
dla środowiska i zdrowia ludzi musi
uzyskać zintegrowane pozwolenie eko-
logiczne. Określa ono emisje
zanieczyszczeń na poziomie, który
będzie bezpieczny dla środowiska natu-
ralnego jako całości oraz zapobiegnie
przemieszczaniu się zanieczyszczeń z
jednego elementu środowiska do
następnego.

W myśl dyrektywy 96/61 zintegrowane
zezwolenie jest wydawane przy udziale
społeczeństwa, dzięki czemu
społeczności lokalne mają wpływ na
podejmowanie dotyczących ich decyzji.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

9

II. NEGOCJACJE

Polska w rozpoczętych negocjacjach
przedczłonkowskich z Unią Europejską
zobowiązała się tak zmienić polskie
prawo, aby było w pełni zgodne aquis
communauitare do końca roku 2002.
Niestety nie wszystkie unijne akty pra-
wne będzie można natychmiast włączyć
do polskiego prawa. W przypadku
przepisów dotyczących ochrony
środowiska, w stanowisku negocjacyj-
nym strona polska wystąpiła o tzw.
okresy przejściowe dotyczące 14 unij-
nych dyrektyw. Powodem zwłoki w
przyjmowaniu tych dyrektyw, są przede
wszystkim wysokie koszty jakie trzeba
ponieść, aby dostosować się do
nałożonych przez nie wymogów.

Włączenie unijnego prawa dotyczącego
ochrony środowiska do prawa polskie-
go jest zadaniem bardzo trudnym, do-
wodem na to może być umieszczenie
tego działu negocjacji akcesyjnych pod

sam koniec planowanych rozmów
miedzy Polską a Unią Europejską. Pol-
ska aby dostosować się do unijnych
wymogów w tej dziedzinie musi nie
tylko włączyć przepisy unijne do prawa
polskiego, ale także wdrożyć je w życie
i następnie sumiennie pilnować ich
przestrzegania. Dodatkowym
problemem w dostosowaniu się do
unijnych wymogów są ciągłe zmiany
prawa dotyczącego ochrony środowi-
ska. Ma to związek z wciąż poja-
wiającymi się nowymi formami za-
grożeń dla środowiska. Unia Europej-
ska chcąc skutecznie je zwalczać musi
posiadać nowe rozwiązania prawne,
zdarza się też, że normy unijne są po
prostu zaostrzane..

Strategia integracji

Dostosowanie do wymagań Unii Euro-
pejskiej przebiegać będzie w dwóch
etapach. W pierwszym etapie nastąpi
włączenie przepisów Unijnych do pra-
wa polskiego, ten proces ma zakończyć
się z dniem 31 grudnia 2002 roku.

Kalendarium Negocjacji w
obszarze środowisko
naturalne

•

O5.10.1999 Rada Ministrów
przyjmuje stanowisko nego-
cjacyjne w obszarze środowisko
naturalne,

•

08.10.1999 stanowisko nego-
cjacyjne zostaje przekazane
stronie wspólnotowej,

•

07.12.1999 zostają otwarte
negocjacje

•

31,12.2002 do tej daty Polska
zobowiązuje wdrożyć całe aquis
communautaire

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

10

CERTYFIKATISO 14000

Certyfikat ISO T4000 zakłada
dobrowolny udział podmiotów
gospodarczych w działaniach na
rzecz ochrony środowiska. W
niedalekiej przyszłości ze względu
na konkurencję na rynkach oraz
stan środowiska przyrodniczego
przyjęcie norm certyfikacji będzie
warunkiem istnienia
przedsiębiorstwa.

Firma posiadająca ten „zielony"
certyfikat jest pewniejszym'
partnerem dla firm
ubezpieczeniowych na Zachodzie i
dobrym sąsiadem dla lokalnego
społeczeństwa.

Drugi trudniejszy etap polegać będzie
na wdrożeniu w życie zapisanych w
prawie Unii wymagań. Będzie to
zarówno bardziej czasochłonne jak i o
wiele kosztowniejsze. Jak już było
powyżej napisane, konieczne inwesty-
cje pochłoną sumę ok. 30 miliardów
euro. Rocznie. Według Banku
Światowego konieczne inwestycje
pochłoną sumę od 1,5 do 4,7 mld euro,
a specjaliści z PHARE oceniają te
wydatki na kwotę od 2,8 mld euro (w
2005 roku) do 6,8 mld euro (w roku
2010). Przedstawiciele Unii
Europejskiej zdając sobie sprawę, że
tak duże inwestycje mogą być
niemożliwe do zrealizowania
wyłącznie w oparciu o Polskie środki i
zapowiedzieli wsparcie finansowe
Polski.

Wysokie koszty jakie Polska musi po-
nieść dostosowując się do wymogów
Unijnych, są wynikiem po pierwsze
„zaszłości ekologicznych" z lat 1945 -
89, a po drugie innego podejścia do
prawa ochrony środowiska w Polsce i
Unii Europejskiej. W Polsce prawo
ochrania przede wszystkim zasoby

przyrodnicze, przykładem mogą być
Parki Narodowe, Rezerwaty Przyrody,
itp. Natomiast prawo unijne skupia się
na zobowiązywaniu użytkowników
środowiska np. podmiotów gospodar-
czych do bezwzględnego przestrzega-
nia norm dotyczących emisji szkodli-
wych substancji.
Działania dostosowawcze w ochronie
środowiska skupią się w pierwszej ko-
lejności na tych przepisach, które
wpływają na funkcjonowanie jednolite-
go rynku. Dzieje się tak ponieważ jed-
nolity rynek europejski jest podsta-
wową zasadą w funkcjonowaniu UE.

Strategia włączenia norm prawa
ekologicznego Unii Europejskiej
do prawa polskiego opierać się
będzie na następujących
założeniach:

•

konieczne inwestycje wynikające z
wdrażania postanowień prawa
Wspólnot Europejskich są na ogół
zgodne z celami polityki ekologicznej
Polski;

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

11

SZACUNEK SKUMULOWANYCH NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH
(W MILIARDACH EURO) REALIZACJI PROGRAMÓW
DOSTOSOWAWCZYCH W POLSCE W WYBRANYCH DZIEDZINACH

Sektor

Koszty wg Banku Światowego 1 Koszty

wg

PHARE-DISAE2

Scenariusz Scenariusz

„niski” „wysoki”

Woda pitna

3,3

7,3

0,1

Kanalizacja 6,8

8,9

6,4

Oczyszczanie
ścieków

1,5 2,6

Ochrona wód
przed azotanami

2,4

3,0

Redukcja emisji
do atmosfery

1,4

9,1 3,5

Jakość powietrza

3,0

4,1 0,8

Gospodarka
odpadami 2,3

4,0

3,6

20,7 39,0

14,4

1 - World Bank, 1999: Poland. Complying with EU Rnvironmental Legislation. Finał Report. WB ECA.
2 - PHARE - DISAE, 1998: Costing and Financial Analysis of Approimation
in Environment: Raport z projektu Phare PÓL - 101. Całkowite skumulowane
nakłady inwestycyjne wdrożenia w Polsce kluczowych dyrektyw U E,
eksperci PHARE - DISAE oszacowali na 32,2 miliarda EURO (przyjmując 10
letni okres ich wdrażania)

W Polsce do wydania

certyfika-tu ISO 14000

uprawnione jest Polskie

Centrum Badani Certyfikacji

oraz akredytowane w kraju

zachodnie firmy certyfikujące.

Przedsiębiorstwa chcące w

przyszłości uniknąć

olbrzymich kosztów związa-

nych z zanieczyszczeniem

środowiska, w momencie

ujednolicenia prawa polskiego

z prawem europejskim

powinny postarać się o ten

certyfikat.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

12

„PRZEWODNIK” KOMISJI
EUROPEJSKIEJ

We wrześniu 1997 roku Komisja
Europejska wydała „przewodnik"
mający pomóc Polsce dostosować
prawo dotyczące ochrony
środowiska do unijnych
standardów. Zmiana prawodawstwa
powinna składać się

:

z działań

prowadzonych w trzech etapach:

•

włączenie przepisów prawnych
UE do prawodawstwa krajowego
lub dokonanie takich zmian w
przepisach krajowych, by znalazły
się w nich odpowiednie wymogi i
standardy unijne;

•

budowa odpowiednich instytucji i
znalezienie środków mających na
celu realizację przyjętych
wymogów

;

•

zgodnie z deklaracją polityczną, Pol-
ska stanie się członkiem Unii Euro-
pejskiej z dniem l stycznia 2003r., a
data 31 grudnia 2002r. jest osta-
tecznym terminem dla włączenia
przepisów UE do prawodawstwa pol-
skiego;

•

w obszarze negocjacyjnym
„Środowisko” tam, gdzie to koniecz-
ne Polska występuje o okresy
przejściowe;

•

Polska do zakończenia dostosowywa-
nia się do wymogów unijnych uzyska
zgodę na utrzymanie dotychczasowe-
go systemu finansowania ochrony
środowiska, dzięki czemu
finansowanie nie inwestycji
proekologicznych ze źródeł
krajowych utrzymane zostanie na
wysokim poziomie;

•

w ramach funduszy przedczłonkow-
skich (np. program ISPA) Polska
będzie dostawać na ochronę środowi-
ska około 177 min euro rocznie. Po
wstąpieniu do UE wsparcie ze strony
funduszy strukturalnych będzie
znacznie wyższe od tej kwoty. Pomi-
mo tak znaczącego wsparcia finanso-
wego ze strony Unii Europejskiej
program dostosowania do przepisów
wspólnotowych w ochronie środowi-
ska będzie w 80-90% finansowany ze
źródeł krajowych.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

13

Jeśli osiąganie wymagań unijnych do-
tyczących ochrony środowiska będzie
przebiegać w 3-etapach, to będzie
przebiegało według poniżej przedsta-
wionego scenariusza:

lata 2000 - 2002

•

wdrożenie norm prawa Wspólnot Eu-
ropejskich do prawa polskiego;

•

zakończenie niezbędnych zmian in-
stytucjonalnych;

•

modernizacja i dostosowanie krajo-
wej sieci monitoringu ochrony środo-
wiska do wymagań UE;

•

opracowanie szczegółowych pro-
gramów poprawy jakości wód i two-
rzenie nowych programów gospodar-
ki odpadami;

•

realizacja i zakończenie inwestycji
związanych z wdrażaniem tych aktów
prawnych Wspólnot Europejskich, co
do których Polska nie występuje o
okresy przejściowe;

•

rozpoczęcie realizacji inwestycji w
miastach, zgodnie z istniejącymi pro-
gramami gospodarki odpadami. Pro-

•

gramy w mniejszych miejsco-
wościach będą realizowane gdy star-
czy pieniędzy lub przy braku pro-
gramów dla dużych aglomeracji;

•

rozpoczęcie inwestycji w zakresie
porządkowania gospodarki ściekowej
i zaopatrzenia w wodę pitną naj-
większych miast.

lata 2002-2010

•

uregulowanie gospodarki ściekowej
we wszystkich miejscowościach po-
wyżej 100 000 mieszkańców, zgodnie
z wymaganiami Dyrektywy
91/271/EEC, realizacja programów
gospodarki ściekowej w mniejszych
miastach;

•

osiągnięcie takiej jakości wód po-
wierzchniowych przeznaczonych do
spożycia aby spełnione były wyma-
gania UE;

•

realizacja inwestycji na rzecz popra-
wy jakości powietrza w miastach, w
których dochodzi do przekraczania
dopuszczalnych poziomów zanieczy-
szczenia powietrza;

•

stworzenie takiego systemu
kontroli i nakładania sankcji,
który zapewniałby pełne
przestrzeganie uchwalonego
prawa

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

14

•

realizacja inwestycji w zakładach
produkcyjnych odprowadzających
niebezpieczne substancje do wód;

•

stworzenie ogólnokrajowego oraz re-
gionalnych i lokalnych systemów go-
spodarki odpadami, zakończenie rea-
lizacji programów gospodarki odpa-
dami w połowie miast;

•

wdrażanie istniejących programów
gospodarki odpadami w mniejszych
miejscowościach;

•

zakończenie inwestycji ochrony śro-
dowiska w rafineriach i zakładach
zajmujących się magazynowaniem i
transportem produktów ropopochod-
nych.

po 2010 roku

•

pełne uregulowanie gospodarki ście-
kowej w miastach powyżej 2000
mieszkańców, zgodnie z wymagania-
mi Dyrektywy 91/271/EEC;

•

ochrona wszystkich zbiorników wód
stojących przed zanieczyszczeniami
ściekami (przede wszystkim pestycy-
dy i nawozy sztuczne), w takim za-
kresie aby było to uzasadnione ekolo-
gicznie i ekonomicznie, łącznie z roz-
wiązaniem problemu zanieczyszczeń
pochodzenia rolniczego;

•

zorganizowanego takiego systemu
wywozu odpadów komunalnych aby
objęte nim było 95% mieszkańców
Polski, zakończenie realizacji pro-
gramów gospodarki odpadami w mia-
stach i w mniejszych miejsco-
wościach;

•

zakończenie realizacji programu go-
spodarki odpadami niebezpiecznymi.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

15

ZASADY FINANSOWANIA
POSZCZEGÓLNYCH
ETAPÓW STRATEGII

lata 2000 - 2002

Inwestycje służące realizacji naj-
ważniejszych zadań w latach 2000 -
2002 będą miały pierwszeństwo w
dostępie do dotacji z funduszy
przedakcesyjnych (m. in. ISPA). Prze-
widuje się uzupełniające finansowanie
ze źródeł publicznych w formie dotacji
i pożyczek preferencyjnych, którymi
będzie dysponował Narodowy i
Wojewódzkie Fundusze Ochrony Śro-
dowiska. Jednak inwestorzy będą mu-
sieli wcześniej udokumentować brak
możliwości uzyskania dofinansowania
ze źródeł komercyjnych (np. pożyczki
bankowe) oraz z międzynarodowych
instytucji finansowych. Wymagany też
będzie udział środków własnych
(budżet gminy, zysk lub fundusz amor-
tyzacyjny spółki gminnej) w wysokości
przynajmniej 20% nakładów inwesty-
cyjnych.

lata 2002 - 2006

Inwestycje służące realizacji priory-
tetów w latach 2002 - 2006 będą miały
nadal pierwszeństwo w dostępie do
środków z funduszy przedakcesyjnych.
Nadal będzie również istniało uzu-
pełniające dofinansowanie ze źródeł
publicznych w formie pożyczek prefe-
rencyjnych dawanych przez Narodowy
i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Śro-
dowiska. Tak samo jak poprzednio wy-
magany będzie udział środków
własnych, w wysokości przynajmniej
20% nakładów inwestycyjnych.

lata 2006-2010

Inwestycje służące osiągnięciu naj-
ważniejszych celów w latach 2006 -
2010 będą miały pierwszeństwo w
dostępie do dotacji z funduszy spójnoś-
ci i strukturalnych przeznaczonych na
ochronę środowiska, które uruchomio-
ne zostaną z chwilą wstąpienia Polski
do Unii Europejskiej. Nadal istnieć
będzie uzupełniające finansowanie ze

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

16

źródeł publicznych w formie pożyczek
preferencyjnych z Narodowego i Wo-
jewódzkiego Funduszu Ochrony Śro-
dowiska. Tak samo jak poprzednio, aby
uzyskać taką pożyczkę inwestor będzie
musiał udokumentować brak możli-
wości uzyskania dofinansowania ze
źródeł komercyjnych. Polska straci w
tych latach możliwość pozyskiwania
pieniędzy na ochronę środowiska z
międzynarodowych instytucji finanso-
wych przyznawanych w sposób prefe-
rencyjny. Udział wymaganych środków
własnych nie zmieni się.

Po roku 2010

Po roku 2010 Polska będzie w pełni
korzystała z funduszy strukturalnych
przeznaczonych na ochronę środowi-
ska, które uruchomione zostaną z
chwilą wstąpienia Polski do Unii Euro-
pejskiej. Najważniejsze inwestycje z
punktu widzenia integracji Polski z UE
będą miały pierwszeństwo w dostępie
do tych pieniędzy. Podobnie jak w la-
tach poprzednich, przewiduje się uzu-
pełniające finansowanie ze źródeł pu-
blicznych w formie pożyczek z Naro-
dowego i Wojewódzkich Funduszy
Ochrony Środowiska. Wymagania co
do uzyskania takiej pożyczki nie zmie-
nią się. Zmieni się natomiast procent
wymaganych środków własnych,
wzrośnie on o 10%, czyli do 30%
nakładów inwestycyjnych.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

17

Zakończenie

Dostosowując polskie prawo ochrony
środowiska do rozwiązań przyjętych w
Unii Europejskiej należy pamiętać, że
prawo to jest jedną z najszybciej roz-
wijających się gałęzi prawa europej-
skiego. Ustawodawcy w Polsce zmu-
szeni są wiec do trzymania „ręki na
pulsie", w odpowiedzialnych za pro-
jektowanie prawa instytucjach. Prawo
polskie powinno się po prostu odnosić
wyłącznie do uregulowań aktualnie
obowiązujących w Unii. Zmiany jakie
zachodzą w polskim prawie ze względu
na planowane przystąpienie do UE
wywołują dwa efekty. Z jednej strony
zmiany te są podporządkowane są ce-
lowi pierwszoplanowemu tzn. członko-
stwu Polski w UE, ale jednocześnie
uzyskiwana jest poprawa stanu polskie-
go środowiska naturalnego. Oprócz te-
go zwiększy się również konkurencyj-
ności polskiej gospodarki, dzięki zani-
kaniu ograniczeń nakładanych na pro-
ducentów podejrzewanych o tzw. eco-
dumping.

Okres rozwoju gospodarczego z lat
1945 - 1989 oprócz dużej ilości za-
niedbań, pozostawił po sobie w sferze
ochrony środowiska pewne elementy
wyróżniające Polskę z grona państw
wysoko rozwiniętych. Niższy poziom
konsumpcji sprawił, że niektóre z pro-
blemów ekologicznych, przed którymi
stoi dziś Unia Europejska (np. zanie-
czyszczenia pochodzące z transportu,
plastykowe opakowania, nadmierny
rozwój motoryzacji indywidualnej,
nadmierna chemizacja rolnictwa) nie
nabrały w Polsce tak ostrych form jak
na zachodzie Europy i może to stano-
wić atut w procesie integracji Polski z
Unią Europejską.

Stan prac legislacyjnych

Dostosowywania prawa polskiego do
prawa wspólnotowego w dziedzinie
Środowiska naturalnego nastąpi po-
przez uchwalenie i wprowadzenie w
życie 13 ustaw i aktów wykonawczy cl
do nich (według stanu prawa wspólno-
towego na dzień l stycznia 1999r.).

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

18

W Sejmie znajdują się obecnie projekty
ustaw:

•

Prawo wodne,

•

Ustawa o odpadach,

•

Ustawy o postępowaniu w spawie od-
działywania na środowisko,

•

Ustawa o dostępie do informacji o
środowisku i jego ochronie,

W trakcie prac parlamentarnych znaj-
dują się również projekty:

•

Ustawy o substancjach i preparatach
chemicznych,

•

Ustawy o systemie oceny zgodności
wyrobów, procesów lub usług z wy-
maganiami, o akredytacji, autoryzacji
oraz o zmianie niektórych ustaw,

•

Ustawy Prawo Atomowe,

•

Zmiany ustawy o ochronie przyrody,

•

Ustawy o nawozach i nawożeniu.
Szereg ustaw jest również na etapie
prac wewnątrzresortowych.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

19

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

20

POPRAWA STANU
ŚRODOWISKA W POLSCE W
LATACH 1988 - 1999

Od końca lat 80-tych można
zaobserwować w Polsce znaczny
postęp w zakresie ochrony środowiska.
Zmniejszona została emisja
zanieczyszczeń do atmosfery i wód,
zwiększony został obszar Polski objęty
ochroną prawną, a także przystąpiono
do wielu międzynarodowych
konwencji ekologicznych. Od roku
1991 zwiększono znacznie nakłady na
inwestycje ochrony środowiska w
Polsce. W roku 1991 nakłady te
wynosiły 0,8 mld USD a w 1997 2,3
mld USD co stanowi 1,6% PKB.

Dzięki „inwestowaniu" w środowisko
jaki i wdrażaniu mechanizmów pra-
wnych i ekonomicznych do polityki
ekologicznej nastąpiła istotna poprawa
stanu środowiska. Emisja pyłów w opi-
sywanym okresie zmniejszyła się o
57%, związków siarki o 48% i
związków azotu o 28%.Spadła również
o 70% ilość odprowadzanych do wód

nieoczyszczonych ścieków. Na
początku lat 90-tych poprawa stanu
środowiska była efektem przestawiania
się gospodarki polskiej z modelu jaki
obowiązywał w państwie
socjalistycznym, na model jaki
obowiązuje w państwie demo-
kratycznym z gospodarką wolno-
rynkową. Obecnie jednak jakość środo-
wiska poprawia się dzięki zmianom w
polskim prawie ochrony środowiska i
stworzeniu dobrego systemu finanso-
wania ochrony środowiska.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

21

III. PROGRAM ISPA

Program ISPA (Instrument for
Structural Policiesfor Pre-Accession)
ma na celu ujednolicenie poziomu roz-
woju infrastruktury technicznej w za-
kresie transportu i ochrony środowiska
w państwach ubiegających się o
członkostwo w UE. Ma on pomóc
samorządom i administracji w przygo-
towaniu się do funkcjonowania w poli-
tyce strukturalnej UE.

Po wstąpieniu do UE będziemy mogli
wykorzystać doświadczenia w zakresie
funkcjonowania ISPA do czerpania
środków z funduszy strukturalnych i
Funduszu Spójności.

ILE FUNDUSZY
OTRZYMA
POLSKA?

Biorąc pod uwagę wielkość naszego
kraju, liczbę ludności, dochód narodo-
wy brutto oraz znaczne braki w polskiej
infrastrukturze technicznej w zakresie

ochrony środowiska i transportu,
możemy liczyć na około 250-300 min
EUR rocznie.

Budżet ten po połowie zostanie prze-
znaczony na transport i ochronę środo-
wiska. Wielkość pomocy będzie
również uzależniona od postępów na
drodze do integracji Polski z Unią
Europejską oraz od stopnia
wykorzystania środków tego programu.
Na realizację ISPA w latach 2000-2006
UE ma przeznaczyć 7 mld EUR, czyli
około l mld EUR rocznie. Fundusz
wesprze przede wszystkim regiony
pozbawione infrastruktury
transportowej i komunalnej lub
obszary, gdzie niedorozwój unie-
możliwia sprawne funkcjonowanie go-
spodarki wolnorynkowej. ISPA służy w
szczególności realizacji celów wy-
szczególnionych w dokumentach „Part-
nerstwo dla Członkostwa" i „Narodowy
Program Przygotowania do Członko-
stwa w Unii Europejskiej" w zakresie
transportu i ochrony środowiska. Ze
względu na charakter przedsięwzięć z
dziedziny transportu, z inicjatywą

PRIORYTETY
PROGRAMU ISPA

ochrona środowiska:

•

zwalczanie problemów spo-
wodowanych zanieczyszczeniem
wód i powietrza

•

pomoc w utylizacji odpadów

•

wsparcie wprowadzania porządku
prawnego w zakresie ochrony
środowiska

transport:

•

rozwój infrastruktury transportowej

•

połączenie systemów komu-
nikacyjnych z infrastrukturą krajów
członkowskich UE

•

budowa transeuropejskiej sieci
transportowej

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

22

składania propozycji finansowania z
ISPA wychodzi Dyrekcja Generalna
Dróg Publicznych. W dziedzinie ochro-
ny środowiska projekty będą składały
przede wszystkim samorządy lub
związki samorządowe, które w
ostatecznym rozrachunku będą również
benefi-cjentami tych projektów.

RODZAJE
FINANSOWANYCH
PRZEDSIĘWZIĘĆ

Z programu ISPA można finansować
projekty inwestycyjne, określone frag-
menty przedsięwzięcia, grupy
projektów lub systemy projektów ściśle
ze sobą powiązane. Wysokość wsparcia
ze strony ISPA wynosi maksymalnie
75% kosztów projektu.

Stosunkowo niewielka część funduszy
z ISPA może być spożytkowana na stu-
dia wstępne, które zagwarantują wysoki
stopień przygotowania wartości danej
inwestycji i zarządzania jej realizacją.

Wysokość wkładu ze strony ISPA
może
w tym przypadku sięgnąć nawet 100%
kosztów projektu.

Program pokryje również część
kosztów związanych z nadzorem,
przeprowadzeniem inspekcji oraz
oceny działań podejmowanych w
ramach projektów. ISPA dotyczy
jedynie dużych projektów. Ustalono, że
koszt całego przedsięwzięcia nie może
być mniejszy niż 5 min EUR. Warunek
ten w wyjątkowych sytuacjach może
ulec złagodzeniu.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

23

NAKŁADY NA EKOLOGIĘ NA ŚWIECIE*

1994

1995

2000

USA

165,5

172,1

209,4

Europa Zachodnia

127,4

132,5

161,2

Japonia

65,3

67,8

81,7

Azja (bez Japonii)

14,2

16,6

36,4

Kanada

10,8

11,3

14,5

Ameryka Łacińska

6,6

7,2

13,0

Europa Wschodnia/Rosja

6,4

6,9

10,2

Australia/Nowa Zelandia

6,2

6,5

8,3

Środkowy Wschód

3,8

4,0

5,4

Afryka

1,8

2,0

3,2

Ogółem

408,0

426,9

543,3

:

* w mld dolarów USA

PODSTA WOWE

ZASADY

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

24

FUNKCJONOWANIA
PROGRAMU ISPA

Program ISPA jest jednym z
elementów wzmocnionej strategii
przedczłonkow-skiej. Działania, jakie
będą proponowane na rzecz wsparcia,
powinny być zgodne z Partnerstwem
dla Członkostwa oraz Narodowym
Programem Przygotowania do
Członkostwa. Muszą one realizować
postanowienia Układu Europejskiego
(dotyczy to w szczególność polityki w
zakresie pomocy państwa oraz polityki
poprawy ochrony środowiska).
Współfinansowane przez program
przedsięwzięcia powinny być również
zgodne z polityką wspólnotową w
zakresie ochrony środowiska i trans-
portu.

Komisja Europejska będzie koordyno-
wała działania w ramach ISPA z
programami i inicjatywami
wspólnotowymi w zakresie współpracy
międzyregionalnej i przygranicznej
oraz działaniami podejmowanymi przez
Europejski Bank

Inwestycyjny, Europejski Bank Odbu-
dowy i Rozwoju oraz Bank Światowy.

Kolejną zasadą obowiązującą przy
realizacji programu jest
współfinansowanie. Wkład ISPA do
przedsięwzięcia nie może przekroczyć
75 %. W wyjątkowych sytuacjach,
kiedy projektowana inwestycja może
przynieść duże korzyści dla realizacji
celów ISPA, ów wkład może zostać
podniesiony. Z drugiej strony w
niektórych przypadkach wkład ISPA
może zostać ograniczony. Nastąpi to
wtedy, gdy beneficjent ma duże możli-
wości współfinansowania z innych
źródeł lub gdy planowane przed-
sięwzięcie będzie przynosiło korzyści
materialne.
Istotna jest również zasada
programowania, w myśl której
podejmowane działanie w zakresie
ochrony środowiska lub transportu
powinno być zgodne ze strategią
rozwojową danego sektora gospodarki.
Strategia taka jest obecnie
opracowywana w zakresie ochrony
środowiska. Ponadto współfinansowane

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

25

przedsięwzięcie powinno być zgodne w
tej mierze ze strategią rozwoju regionu,
w którym jest realizowane.

PODZIAŁ ZADAŃ ZWIĄZANYCH
Z ZARZĄDZANIEM FUNDUSZEM
ISPA W DZIEDZINIE OCHRONY
ŚRODOWISKA

Komisja Europejska: nadzoruje i ko-
ordynuje fundusze przedakcesyjne. W
celu wdrożenia zasad nadzoru i mo-
nitoringu nad dofinansowanymi przed-
sięwzięciami Komisja Europejska po-
wołała ISPA Managment Committe. W
skład którego wchodzą przedstawiciele
państw członkowskich.

Urząd Komitetu Integracji Europej-
skiej jest partnerem Komisji Europej-
skiej w Polsce. Urząd odpowiada za
wszelkie działania integracyjne w Pol-
sce.

Ministerstwo Środowiska koordynuje
prace w sektotrze ochrony środowiska.

Minister Środowiska dokonuje wyboru
przedsięwzięć, które zostają
przedłożone Komisji Europejskiej z
wnioskiem o dofinansowanie z fundu-
szu ISPA.

Komitet Sterujący ds. funduszu
ISPA

przy Ministrze Środowiska. W jego
skład wchodzą oprócz pracowników
Ministerstwa Środowiska, przedstawi-
ciele samorządów, instytucji finanso-
wych i ekologicznych. Ich zadaniem
jest nadzorowanie i monitorowanie
przygotowań do funduszu ISPA, oraz
doradzanie Ministrowi Środowiska prze
zatwierdzeniem listy przedsięwzięć,
która zostanie przedstawiona Komisji
Europejskiej.

Narodowy Fundusz Ochrony Środo-
wiska i Gospodarki Wodnej został
wyznaczony w styczniu 1999 roku
przez Ministra Środowiska (wtedy je-
szcze MŚZNiL)na jednostkę odpowie-
dzialną za przygotowanie i realizację
projektów finansowanych w ramach
funduszu ISPA.

PODSTAWOWE ZASADY
POLTTYKI STRUKTURALNEJ

•

zgodność z polityką wspólnotową

•

współfinansowanie

•

programowanie

Fundusze przedakcesyjne, w tym
również ISPA, stanowią wstępną
drogę do funduszy strukturalnych i
innych mechanizmów pomocy UE
dla regionów biedniejszych.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

26

PRZYNALEŻNOŚĆ POLSKI DO
ORGANIZACJI
MIĘDZYNARODOWYCH
ZAJMUJĄCYCH SIĘ STANEM
ŚRODOWISKA NATURALNEGO

•

Organizcja Narodów
Zjednoczonych (ONZ)

•

Agenda ONZ ds. Ochrony
Środowiska (UNEP)

•

Europejska Komisja
Gospodarcza (EKG)

•

Rada Europy

•

Inicjatywa
Środkowoeurpejska

•

Organizacja Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju
(OECD)

•

INTEROCEANMETAL

•

Bank Światowy

•

Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju

lV. WSPÓŁPRACA

MIĘDZYNARODOWA NA
RZECZ EKOLOGII

WSPÓŁPRACA WIELOSTRONNA

Polska należy do wielu międzynaro-
dowych organizacji zajmujących się
stanem środowiska naturalnego.
Współdziała też w realizacji zadań pro-
gramowych organizacji, do których
aspiruje.

W roku 1997 Organizacja Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD) za-
prosiła przedstawicieli polskiego
Ministerstwa Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz
niezależnych ekspertów do prac w
następujących komitetach i grupach
roboczych:

•

Komitecie Polityki Ekologicznej

•

grupie ds. Integracji Polityki Ekolo-
gicznej i Gospodarczej

•

grupie ds. Zapobiegania i Kontroli
Zanieczyszczeń

•

grupie ds. Działalności Ekologicznej

•

grupie ekspertów ds. ekonomicznych
aspektów różnorodności biologicznej

•

grupach ds. polityki zarządzania
odpadami

•

wspólnej sesji ekspertów ds. handlu i
środowiska.

Przedstawiciele Polski uczestniczą
również w pracach organów międzyna-
rodowych porozumień, których Polska
jest stroną, i w negocjacjach nowych
porozumień wielostronnych.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

27

KONWENCJE l UMOWY
WIELOSTRONNE
RATYFIKOWANE PRZEZ
POLSKĘ

•

Konwencja Ramsarska z 2 lutego
1971 roku o obszarach wodno-
błotnych mających znaczenie między-
narodowe, zwłaszcza jako środowisko
życiowe ptactwa wodnego. Polska
jest stroną od 22 marca 1978 roku.

•

Konwencja Waszyngtońska z 3 marca
1973 roku (CITES) o międzynarodo-
wym handlu dzikimi roślinami i
zwierzętami gatunków zagrożonych
wyginięciem. Polska ratyfikowała ją
12 grudnia 1989 roku.

•

Konwencja Genewska z 13 listopada
1979 roku w sprawie
transgranicznego zanieczyszczenia
powietrza na dalekie odległości.
Podpisano ją 13 listopada 1979, a
ratyfikowano 19 lipca 1985 roku.

•

Protokół Genewski z 28 września
1984 roku do Konwencji Genewskiej

z roku 1979. Dotyczy on
długofalowego finansowania
wspólnego programu monitoringu i
oceny przenoszenia zanieczyszczeń
powietrza na dalekie odległości w
Europie (EMEP). Polskę obowiązuje
od 13 grudnia 1988 roku.

•

Konwencja Wiedeńska z 22 marca
1985 roku w sprawie warstwy ozono-
wej. Obowiązuje Polskę od 11
października 1990 roku.

•

Protokół Montrealski z 16 września
1987 roku w sprawie substancji zu-
bożających warstwę ozonową. Obo-
wiązuje Polskę od 11 listopada 1990
roku.

•

Konwencja Helsińska z 1974 roku o
ochronie środowiska morskiego
obszaru Morza Bałtyckiego. Obo-
wiązuje w Polsce od 3 maja 1980
roku.

UDZIAŁ POLSKI W PRACACH NA
RZECZ OCHRONY
ŚRODOWISKA NA SZCZEBLU
REGIONALNYM

•

rejon Morza Bałtyckiego

•

rejon „Zielonych Płuc Europy"

•

rejon Karpat Wschodnich

•

rejon Karkonoszy

•

rejon Dolnej Odry

•

rejon „Czarnego Trójkąta”

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

28

KONWENCJE l PROTOKOŁY, DO
KTÓRYCH PODPISANIA POLSKA
SĘ PRZYGOTOWUJE

•

Konwencja w sprawie trans-
granicznych skutków awarii
przemysłowych, podpisana w
Helsinkach 18 marca 1992 roku.

•

Konwencja o ochronie i
użytkowaniu cieków granicznych i
jezior międzynarodowych,
podpisana w Helsinkach 18 marca
1992 roku, weszła wżycie w
październiku 1996 roku.

•

Konwencja Helsińska o ochronie
środowiska morskiego obszaru
Morza Bałtyckiego, podpisana 9
kwietnia 1992 roku.

•

Konwencja Bazylejska z 22 marca
1989 roku o kontroli ransgranicznego
przemieszczania i usuwania niebez-
piecznych odpadów. Ratyfikowano ją
20 marca 1992 roku.

•

Ramowa Konwencja Narodów Zjed-
noczonych w sprawie zmian klimatu,
podpisana w Rio de Janeiro 5 czerwca
1992 roku. W Polsce konwencja
weszła w życie 26 października 1994
roku.

•

Konwencja Berneńska z 19 września
1979 roku o ochronie dzikiej fauny i
flory europejskiej oraz ich siedlisk
naturalnych. Konwencja, podpisana
przez Polskę 24 marca 1995 roku,
weszła w życie l stycznia 1996 roku.

•

Konwencja o różnorodności
biologicznej, przyjęta w Nairobi 22
maja 1992 roku, podpisana w Rio de
Janeiro 5 czerwca 1992 roku. Polska
ratyfikowała jaw 1996 roku.

•

Konwencja Bońska z 23 czerwca
1979 roku o ochronie wędrownych
gatunków dzikich zwierząt. W Polsce
konwencja ta obowiązuje od l maja
1996 roku.

•

Porozumienie z 17 marca 1992 roku o
ochronie małych waleni Bałtyku i
Morza Północnego. W Polsce weszło
w życie w 1996 roku.

•

Porozumienie z 4 grudnia 1991 roku
o ochronie nietoperzy w Europie. W
Polsce weszło w życie 10 maja 1996
roku.

•

Konwencja z Espoo z 25 lutego 1991
roku o ocenach oddziaływania na śro-
dowisko w kontekście
transgranicznym. Konwencja
podpisana przez Polskę 26 lutego
1991 roku, weszła w życie 10
września 1997 roku.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

29

WSPÓŁPRACA
DWUSTRONNA POLSKI Z
KRAJAMI NALEŻĄCYMI DO
UE

1. Dania

Przy pomocy Danii zrealizowano
w Polsce m.in. następujące inwestycje
ekologiczne:

•

ciepłownie i zakłady energetyczne
w Bielsku-Białej oraz
Elektrownie Podhalańską.

•

rehabilitacje terenów popowodzio-
wych, na którą rząd Danii
przeznaczył 25 min DKK.

2. Finlandia

Na mocy specjalnych umów i porozu-
mień inwestorzy polscy mogą uzyskać
dotacje w walucie krajowej na pokrycie
kosztów do 30% wartości zakupionych
maszyn i urządzeń w Finlandii. Są to
następujące akty dwustronne:

•

Umowa miedzy Polską a Finlandią o
współpracy w dziedzinie ochrony śro-
dowiska, podpisana 7 maja 1990
roku.

•

Porozumienie miedzy Polską a
Finlandią o współpracy w dziedzinie
oszczędności energii i ochrony środo-
wiska, podpisane 8 maja 1990 roku.

•

Porozumienie miedzy Funduszem
Obsługi Zadłużenia Zagranicznego a
Fińskim Zarządem Gwarancji w
sprawie ekokonwersji, podpisane 23
marca 1990 roku.

•

Umowa o dostawach artykułów żyw-
nościowych z Finlandii do Polski,
podpisana 21 czerwca 1990 roku
(Fundusz żywnościowy).

Dzięki fińskiej ekokonwersji dokonano
redukcji polskiego zadłużenia wobec
Finlandii na łączną kwotę ok. 14 min
USD. Z przyznanej kwoty 90 min FIM
wykorzystano już 79,4 min, co oznacza,
że na nowe projekty pozostaje jeszcze
do wykorzystania kwota ok. 10,6 min
FIM.

•

Protokół do Konwencji z roku
1979 w sprawie trans-granicznego
zanieczyszczenia powietrza na
dalekie odległości i o dalszym
ograniczaniu emisji siarki (tzw.
drugi protokół siarkowy),
podpisany 14 czerwca 1994 roku.

•

Protokół Sofijski z 1 listopada
1988 roku do Konwencji z 1979
roku w sprawie trans-granicznego
zanieczyszczenia powietrza na
dalekie odległości, dotyczący
kontroli emisji tlenków azotu lub
transgranicznego
przemieszczania, podpisana 1
listopada 1998 roku.

•

Umowa o Międzynarodowej
Komisji Ochrony Odry przed
Zanieczyszczeniem, podpisana 11
kwietnia 1996 roku.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

30

PROJEKTY W RAMACH
EKOKONWERSJI FIŃSKIEJ

•

budowa instalacji utylizacji
odpadów dla Inowrocławskich
Zakładów Chemicznych

•

budowa kotła fluidalnego dla KWK
Czeczott

•

budowa instalacji kaustyzacji dla
Zakładów Celulozy i Papieru w
Świeciu

•

modernizacja wytwórni
celulozy w zakładach w
Ostrołęce

•

projekt kolektora ściekowego w
Oświęcimiu

•

budowa stacji odwadniania osadu
ściekowego dla Kłodawy

W ramach pozostałej do wykorzystania
kwoty strona fińska chce angażować
nowe firmy fińskie do realizacji zadań,
których minimalna wartość nie może
być mniejsza niż 25 tyś. USD.

3. Francja

W roku 1996 podpisano „Deklaracje
współpracy w dziedzinie ochrony
środowiska miedzy Polską i Francją na
lata 1997-1998”.

Deklaracja ta obejmuje następujące blo-
ki tematyczne:

•

gospodarka wodna,

•

harmonizacja przepisów
prawnych w dziedzinie ekologii z
Unią Europejską,

•

strategia ocen oddziaływania na
środowisko dla polityki, planów i pro-
gramów,

•

ochrona przyrody,

•

gospodarka odpadami,

•

zagrożenia środowiska.

4. Holandia

Polskie Ministerstwo Ochrony
Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa prowadzi współprace w
zakresie ochrony środowiska z
holenderskim Ministerstwem
Budownictwa, Planowania Prze-
strzennego i Środowiska.

W 1997 roku przy współpracy
holenderskiej zajmowano się:

•

edukacją ekologiczną:

Holendrzy merytorycznie pomogli w
realizacji polskiego programu „Kam-
pania Woda". Udzielili konsultacji i
przekazali materiały z identycznej akcji
oraz filmy video na temat oszczędzania
wody;

•

problemem „czystszej” produkcji:

W grudniu 1996 roku w Warszawie
odbyło się seminarium na temat
wdrażania zasad „czystszych" pro-
duktów do programów szkól średnich.
W 1997 roku temat ten kontynuowany
był przez MEN.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

31

Ministerstwo Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
współpracuje również z holenderskim
Ministerstwem Rolnictwa, Ochrony
Przyrody i Rybołówstwa. W
październiku 1996 roku podpisano
nowy program współpracy w
dziedzinie ochrony przyrody i
gospodarki leśnej na lata 1997-1998.
Dotyczył on:

•

rozwoju polityki w zakresie różnorod-
ności biologicznej i sieci
ekologicznych,

•

ochrony i zarządzania obszarami
przyrodniczymi i leśnymi.

5. Niemcy
Obecny stan formalno-prawny:

•

Międzyrządowa umowa o współpracy
w dziedzinie ochrony środowiska
miedzy PRL a RFN z roku 1989 roku.

•

Umowa dwustronna z lipca 1994
roku, podpisana w Schwerin
(Niemcy).

•

Umowa miedzy Polską a Niemcami o
współpracy w dziedzinie gospodarki
wodnej na wodach granicznych
z 19 maja 1992 roku.

Polska i Niemcy podjęły współprace z
zakresu ochrony przyrody na terenach
przygranicznych w następujących zaga-
dnieniach:

•

ochrona przyrody w obszarze Odry i
Nysy Łużyckiej;

•

opracowanie katalogu pojęć z zakresu
ochrony przyrody;

•

wymiana informacji o działaniach w
zakresie edukacji ekologicznej, a
także wspieranie i udzielanie pomocy
w nawiązywaniu kontaktów między
pozarządowymi organizacjami ekolo-
gicznymi obu krajów;

•

wspólne wdrażanie postanowień kon-
wencji międzynarodowych, których
stronami są obydwa państwa.

Oprócz współpracy na szczeblu państ-
wowym, na rzecz ochrony środowiska
działają razem województwa i kraje
związkowe.

Współpraca ta dotyczy m.in.:

•

transgranicznego zabezpieczenia
zaopatrzenia wschodniej części
Uznaniu i Świnoujścia w wodę pitną;

•

zakup aparatury dla układu
automatyki maszyny papierniczej
w Warszawskich Zakładach
Papierniczych w Konstancinie-
Jeziornierozbudowa oczyszczalni
ścieków w Chełmie

•

budowa oczyszczalni ścieków dla
Zamościa i Czechowic-Dziedzic

•

budowa kanalizacji sanitarnej dla
Jastarni i kanalizacji ściekowej dla
Zegrza Południowego

Ekokonwersja obowiązuje do 30
czerwca 2000 roku i opiewa na
sumę 90 min FIM. W ramach
Porozumienia o Ekokonwersji
zakończono już realizację 32
projektów inwestycyjnych, a dwa są
jeszcze w fazie realizacji.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

32

WSPÓŁPRACA POLSKICH l
NIEMIECKICH
POZARZĄDOWYCH
ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH

•

projekt „Zielona Wstęga Odry i
Nysy"

•

działanie na rzecz ochrony
przyrody i turystyki ekologicznej

•

transgranicznej ochrony przed
katastrofami i nadzwyczajnymi
zagrożeniami środowiska;

•

zorganizowania Centrum Edukacji
Ekologicznej w Chyżnie.

6. Szwecja

We współpracy ze Szwecją
realizowane są programy dotyczące:

•

gospodarki odpadami stałymi,

•

efektywnego wykorzystania energii i
nowoczesnych czystszych
technologii,

•

ochrony lasów,

•

ochrony wód przed zanieczyszcze-
niem,

•

informacji i edukacji w zakresie
wiedzy o środowisku,

•

monitoringu środowiska.

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

33

Spis treści:

I. Ochrona środowiska w UE .......2

Przepisy prawne.........................5
Jedenaście ekologicznych
przykazań UE.............................7
Technologie a wymagania
ekologiczne UE ..........................8

II. Negocjacje.................................9

Strategia integracji .....................9
Strategia włączenia norm prawa
ekologicznego Unii Europejskiej
do prawa polskiego ..................10
Strefy ekologicznego
zagrożenia w Polsce ................19

III. Program ISPA.........................21

Ile funduszy otrzyma Polska? ..21
Rodzaje finansowanych
przedsięwzięć...........................22
Nakłady na ekologię na
świecie......................................23
Podstawowe zasady
funkcjonowania programu
ISPA .........................................24

IV. Współpraca międzynarodowa
na rzecz ekologii .........................26

Współpraca wielostronna ......26
Konwencje i umowy
międzynarodowe ratyfikowane
przez Polskę ..........................27
Współpraca dwustronna Polski
z krajami należącymi
do UE.....................................29

Unia Europejska. Informator o ochronie środowiska.

34

Przydatne adresy i telefony:

Centrum Informacji Europejskiej UKIE
ul. Krucza 38/42, 00-512 Warszawa
tel. [phone]

fax. [phone]
http://www.cie.gov.pl; www.ukie.gov.pl
e-mail: [e-mail]

Centrum Korespondencyjne Euro-Info
ul. Nowy Świat 6/12, 00-400 Warszawa
tel. [phone]
fax. [phone]

Rzecznik Prasowy UKIE

tel. [phone]
fax. [phone]

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Aleje Ujazdowskie 14
00-478 Warszawa
tel. [phone]
fax. [phone]