Politechnika Łódzka
Wydział Elektrotechniki, Elektroniki,
Informatyki i Automatyki
Instytut Elektroenergetyki
Zespół Trakcji Elektrycznej
Laboratorium Maszyn i Napędów Trakcyjnych
ĆWICZENIE MNT 1
PRZYGOTOWANIE MASZYN ELEKTRYCZNYCH
DO RUCHU
Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z niektórymi czynnościami oraz podstawowymi
pomiarami wykonywanymi zwykle przed uruchamianiem nowej lub remontowanej maszyny
prądu stałego lub prądu przemiennego. Ćwiczenie zostanie przeprowadzone na zespole dwóch
maszyn elektrycznych, których wały są połączone sprzęgłem. Maszyny mogą się wzajemnie
napędzać.
A. Maszyna prądu stałego
1.
Program ćwiczenia
1.1.
Dane znamionowe maszyny i oględziny zewnętrzne
1.2.
Sprawdzenie stanu szczotek i komutatora
1.3.
Sprawdzenie poprawności oznaczeń tabliczki zaciskowej maszyny
1.3.1.
Wiadomości ogólne
1.3.2.
Pomiar rezystancji uzwojeń twornika
1.3.3.
Pomiar rezystancji uzwojeń biegunów głównych i komutacyjnych
1.4.
Przygotowanie maszyny do pracy
1.4.1.
Połączenie maszyny do pracy silnikowej
1.4.2.
Połączenie maszyny do pracy prądnicowej
2.
Wykonanie ćwiczenia
2.1.
(Ad. 1.1) Dane znamionowe maszyny i oględziny zewnętrzne.
-
Należy zapoznać się z tabliczką znamionową badanej maszyny oraz podać
w sprawozdaniu dane znamionowe maszyny. Trzeba zwrócić uwagę na podstawowe
wielkości, które są podane na tabliczce znamionowej oraz na wzajemne zależności
wynikające z danych znamionowych.
-
Należy
określić
rodzaj
maszyny
i
stopień
ochrony.
Osłony
urządzeń
2
elektroenergetycznych, stopnie ochrony przed dotknięciem, przedostaniem się obcych
ciał stałych oraz wody.
-
Przy oględzinach zewnętrznych należy zwrócić szczególną uwagą na stan izolacji
widocznych części uzwojeń, połączeń między uzwojeniami oraz na stan mechaniczny
jarzma szczotkowego i obsad szczotkowych.
W sprawozdaniu należy podać jakiego typu jest maszyna z tego ćwiczenia.
2.2.
(Ad. 1.2) Sprawdzenie stanu szczotek i komutatora
Szczotki powinny być dotarte czego dowodem jest błyszcząca powierzchnia ich styku
z komutatorem. Szczotki nowo zakładane dociera się w ten sposób, że na powierzchnię
komutatora kładzie się pod szczotki docierane papier ścierny, ostrą stroną do szczotek.
Obracając komutator wraz z papierem, dociera się szczotki. Szczotki mogą być również
docierane poza maszyną na specjalnym krążku o średnicy równej średnicy komutatora. Luzy
szczotek w oprawach powinny być w granicach 0,06
÷
0,26 mm. Zbyt małe luzy mogą
powodować zakleszczenie się szczotek w oprawach, zbyt duże wybijanie boków szczotek; w obu
przypadkach występuje iskrzenie. Nacisk na szczotkę powinien mieć kierunek wzdłuż osi
szczotki i powinien być praktycznie jednakowy na wszystkich szczotkach maszyny.
Dopuszczalna jest różnica w nacisku do 10G. Normalnie nacisk szczotek powinien wynosić:
2
m
N
1
,
245
5
,
176
÷
,
Nacisk mierzy się dynamometrem o odpowiednim, zakresie i wyznacza z zależności:
S
F
p
=
,
gdzie:
p - nacisk jednostkowy,
P - siła pomierzona dynamometrem, w N,
S - powierzchnia nacisku szczotki, w m
2
Rys. 1.1. Ustawienie szczotek
Rys. 1.2. Poprawnie wykonane wgłębienie
na komutatorze
izolacji miedzy wycinkowej komutatora
Szczotki zakładane do maszyny powinny być jednakowego rodzaju. Oprawy
promieniowe powinny być tak zmontowane, aby szczotka ustawiona była prostopadle do
3
powierzchni komutatora i dolna krawędź oprawy zamocowana w odległości około 1,5
÷
2,0 mm
od komutatora. Zbyt mała odległość stwarza niebezpieczeństwo uszkodzenia komutatora,
powodując czasem zwarcie między wycinkami; zbyt duża odległość powoduje gorsze warunki
pracy szczotki. Oprawy skośne ustawia się przeciw kierunkowi obrotów. Szczotki
różnobiegunowe powinny parami leżeć na tej samej drodze, a poszczególne pary szczotek
powinny być rozłożone równomiernie na powierzchni komutatora, aby ścieranie jego było
jednakowe (rys. 1.1). Oprawy oraz jarzmo szczotkowe powinny być dobrze zamocowane po
ustawieniu szczotek. Komutator maszyny powinien posiadać powierzchnię cylindryczną ("bicie"
mniejsze od 0,05 mm) i gładką. Izolacja miedzywycinkowa twardsza od miedzi (np. mikanit)
powinna być wgłębiona 0,5
÷
1,0 mm poniżej powierzchni komutatora (rys.1.2). Jeżeli
powierzchnia komutatora jest chropowata lub porysowana, to należy ją wypolerować. Do
polerowania używa się drobnoziarnistego papieru ściernego, dociskając go szablonem
dopasowanym wklęsłością do gładzonej powierzchni komutatora. Jeżeli równomierność
powierzchni lub zarysowanie jest tak głębokie, że nie da się go usunąć przez polerowanie,
komutator należy przetoczyć na tokarni lub w maszynie bez wymontowania wirnika, przy
pomocy specjalnego uchwytu nożowego umocowanego do korpusu maszyny.
2.3.
(Ad. 1.3) Pomiar rezystancji uzwojeń, oraz oznaczenie tabliczki zaciskowej maszyny
Przybliżony pomiar rezystancji uzwojeń w maszynie na tabliczce zaciskowej
wykonujemy w celu rozpoznania poszczególnych uzwojeń. Pomiar wykonujemy przy
pomocy omomierza w mierniku uniwersalnym. Na podstawie tych pomiarów należy
określić
czy
właściwe
są
oznaczenia
zacisków
poszczególnych
uzwojeń.
W sprawozdaniu należy podać jakiego rzędu w
Ω
są rezystancje poszczególnych uzwojeń
badanej maszyny.
Według PN-EN oznaczenia początków i końców uzwojeń są następujące:
OZNACZENIA ZACISKÓW MASZYN PRĄDU STAŁEGO
A1
A2
B1
B2
Uzwojenie
twornika
Uzwojenie
komutacyjne
1B1
1B2
Uzwojenie
komutacyjne
dzielone
2B1
2B2
4
Twornik + bieguny komutacyjne:
A1 – B2
lub 1B1 – 2B2 (przy dzielonych)
C1
C2
Uzwojenie kompensacyjne:
Uzwojenie wzbudzenia
szeregowe:
Uzwojenie wzbudzenia
bocznikowe:
D1
D2
E1
E2
Uzwojenie wzbudzenia
obce:
F1
F2
2.4.
(Ad. 1.4) Przygotowanie maszyny do pracy
Połączyć maszynę do pracy silnikowej w celu dokonania jej rozruchu do biegu jałowego.
D2
D1
E1
E2
A1
B2
S
M T
+
-
Rys. 1.3. Schemat przyłączenia silnika szeregowo-bocznikowego przy zgodnym działaniu
strumieni biegunów i prawym kierunku wirowania
W sprawozdaniu określić kierunek wirowania badanej maszyny, jak zmienić ten
kierunek oraz jakie występują zagrożenia przy włączaniu silnika szeregowego, bocznikowego
i szeregowo bocznikowego do pracy jałowej. Jakich w związku z tym zasad należy przestrzegać
przy włączaniu silników prądu stałego. Jakie są zasady określania kierunku wirowania silnika.
5
Połączyć maszynę do pracy prądnicowej w celu dokonania jej rozruchu do biegu
jałowego.
D2
D1
E1
E2
A1
B2
+
-
R
r
Rys. 1.4. Schemat połączenia prądnicy szeregowo-bocznikowej samowzbudnej przy zgodnym
działaniu strumieni biegunów i lewym kierunku wirowania
Po połączeniu pozostawić układ. Włączenie prądnicy nastąpi razem z silnikiem
indukcyjnym po jego przygotowaniu do ruchu.
W sprawozdaniu należy podać przy jakim kierunku wirowania prądnica wzbudzi się.
Jakich zasad należy przestrzegać przy uruchamianiu prądnic prądu stałego. Jakie są zasady
określania kierunku wirowania prądnicy.
B. MASZYNA PRĄDU PRZEMIENNEGO
SILNIK INDUKCYJNY
1.
Program ćwiczenia
1.1.
Dane znamionowe maszyny i oględziny zewnętrzne
1.2.
Zapoznanie się z przełącznikiem
/
∆,
sprawdzenie oznaczeń tabliczki
zaciskowej maszyny
1.3.
Przyłączenie silnika do tablicy laboratoryjnej i dokonanie rozruchu
2.
Wykonanie ćwiczenia
2.1.
(Ad. 1.1) Należy zwrócić szczególną uwagę na: rodzaj silnika, napięcie
znamionowe zasilania maszyny, moc znamionową oraz zastosowany sposób
jej rozruchu. Wszystkie rozważania dotyczące tego zagadnienia zamieścić
w sprawozdaniu.
2.2.
(Ad. 1.2) Zapoznanie się z przełącznikiem
/
∆,
zastanowić się nad jego rolą
we współpracy z silnikiem indukcyjnym. Przeprowadzić analizę możliwości
6
zasilenia badanej maszyny z tabliczki napięciowej w laboratorium. Z tablicy
tej można się podłączyć do napięcia 3
400 V prądu przemiennego. Uwagi
podać w sprawozdaniu.
Obowiązujące oznaczenia zacisków maszyn prądu przemiennego
U1
X1
(indukcyjne oraz synchroniczne)
U2
X2
V1
Y1
V2
Y2
W1
Z1
W2
Z2
F1
F2
stojan
wirnik
wzbudzenie
W sprawozdaniu należy podać schematy połączeń wykonywane przez przełącznik
∆.
Należy również napisać jakie dane znamionowe musi mieć silnik, aby można go
było uruchamiać za pośrednictwem wyżej wymienionego przełącznika.
2.3.
(Ad. 1.3) Zasilić silnik z tablicy laboratoryjnej. Włączyć napięcie. Sprawdzić
kierunek wirowania silnika. W sprawozdaniu podać jak zmienić kierunek
wirowania silnika indukcyjnego.
2.4.
Sprawdzenie działania prądnicy szeregowo - bocznikowej prądu stałego. Po
włączeniu silnika napędzającego prądnicę sprawdzić czy prądnica się
wzbudziła tzn. czy na zaciskach A1-B2 pojawiło się napięcie.
2.5.
W sprawozdaniu zamieścić wnioski.