M. Głowiński ‘Nowomowa po polsku’, Warszawa 1990, s. 7-30

Termin newspeak ukuty przez Georga Orwella (‘1984’); quasi-język (a nie styl społeczny, bo
styl nie jest uniwersalny, a nowomowa chce być i jest). Powstała na gruncie publicystyki
społecznej; jest przede wszystkim językiem pisanym (włączając w to przemówienia)
Właściwości:
1.język jednowartościowy, narzucanie znaku wartości, znaczenie podporządkowane
wyrazistej ocenie
2.synteza elementów pragmatycznych i rytualnych. Konserwatyzm nowomowa.
3.element magiczny : słowa tworzą rzeczywistość; istnieje to, o czym się mówi i zarazem
nie istnieje to, o czym się nie mówi. Mówi się o stanach pożądanych tak jakby były
rzeczywistymi
4.arbitralność decyzji dotyczących słów, wyrażeń etc. będących w łasce. Nowomowa jest
mową manipulowaną.
Apodyktyczność n.  znaki wartości, oceny nie podlegają dyskusji, są jednowymiarowe i
bezpośrednio dane odbiorcy (np. slogan). Wartościowane są już elementy, a nie dopiero
gotowa wypowiedź.
Mnożenie przymiotników: wprowadzają one element oceny; ocena ta staje się ważniejsza niż
sens i znaczenie.
Immanentna aksjologia (?) języka: n. jej nie ignoruje, ale się jej nie poddaje
W n. słów wyraźnie zabarwionych oceniająco (nie po myśli n.) albo się unika albo dodaje się
im stosowne komentarze; słów neutralnych nie ma, po prostu wiadomo, że pewne słowa
trzeba odczytywać negatywnie.
Symbolizacja: każdy element wypowiedzi musi symbolizować pewną wartość. Symbolizacja
może dotyczyć nawet imion własnych.
Brak synonimów: żeby nie było nieporozumień w kwestii wartościowania oraz by ograniczyć
możliwości wyborów językowych
Szyk wyrazów: w zdaniu tak jak w rzeczywistości (ma być), np. partia i rząd (a nie rząd i
partia)
Figury retoryczne: udosłownione metafory, tropy, peryfrazy (umożliwiające oceny i będące
interpretacją)
Manipulacja eufemizmami i hiperbolami (sukcesy i porażki nasze i wroga)
Chwyty poetyckie: dwuznaczność słów
Język ezopowy: enigmatyczne ogólniki, (gdy nie można powiedzieć czegoś wprost,
zwłaszcza dramatycznego)
Ograniczenia n.: zewnętrzne i wewnętrzne (zróżnicowane substyle, idea słów
zarezerwowanych [dla danego kontekstu])
Nowomowa a język klasyczny (wroga):
Niemożliwa izolacja, ale również niemożliwy dialog. Przeważnie n. język klasyczny
komentuje i refutuje, czasem przejmuje i przekształca jego elementy. Strategia kontrhaseł lub
rozwlekłych wyjaśnień wobec haseł języka klasycznego. Cytaty: język cytatu nie może
naruszać zasad n. N. musi korzystać z zasobów języka klasycznego, ponieważ nie można
oddziaływać na ludzi używając jedynie tego co nieznane, obce i nieprzyswojone. Istnieją
jednak formy charakterystyczne tylko dla n., np. biernik postulatywny (z użyciem przyimka
‘o’  ‘o pomyślny rozwój fabryki’)
n. niszczy język poprzez tworzenie bełkotu, w którym ocena góruje nad znaczeniem oraz
poprzez tworzenie nieufności wobec jakiegokolwiek języka
*przyswojenie n., (czyli języka TV i prasy) jest oznaką awansu społecznego [np. dla chłopów,
którzy zrezygnowali z gwary)*

w n. ważne są 1. słowa na stałe związane z pewnymi sytuacjami mówienia oraz 2. sztywne
formuły, schematy, stereotypy, frazeologizmy
podstawowe sposoby oddziaływania n.: 1. ograniczenie możliwości wyborów językowych 
narzucanie jednej, jasnej wartości i interpretacji; 2. zakłócanie komunikacji językowej
(poprzez przesunięcia znaczeniowe)
odmiany nowomowy:
1.perswazyjno-propagandowa (dominująca)
2.biurokratyczna (styl najuboższy, najbardziej uschematyzowany). Tu i powyżej znaczny
nacisk na odmienność n. od języka klasycznego
3.kiczowo-ludyczny (język zinfantylizowany, ma n. uprzystępnić, zhumanizować)
kwestia zmian w języku: język, który się nie zmienia jest językiem martwym. Nie każda
zmiana dokonująca się w języku jest przejawem nowomowa
reakcją na n. jest często jej parodia (współczesna groteska), sama n. też zawiera elementy
parodii (niezamierzonej, rzecz jasna)