1. Wyjaśnij znaczenie słowa ERGONOMIA i napisz co jest jej celem?
ERGONOMIA = ERGON + NOMOS
ERGON (gr.) –praca
NOMOS (gr.) –prawo, prawidłowość
Ergonomia - jest to dyscyplina naukowa i działalność praktyczna mające na celu zwiększenie produktywności, bezpieczeństwa
i wygody człowieka przez jak najlepsze dopasowanie narzędzi pracy, zadań i warunków środowiska do potrzeb i możliwości
człowieka (pracownika, użytkownika). Znajomość metod i technik ergonomii potrzebna jest nie tylko organizatorom produkcji
i kadrze kierowniczej, ale i projektantom rozwiązań technicznych, organizacyjnych oraz informatycznych.
Celem ergonomii jest humanistyczna i użytkowa optymalizacja elementów pracy przez dostosowanie ich do właściwości
organizmu ludzkiego, funkcjonującego w sztywnych granicach swego środowiska wewnętrznego. Ergonomia opiera się na
znajomości samego człowieka.

2. Czym się zajmuje ergonomia pierwszej, drugiej i trzeciej generacji?
Ergonomia pierwszej generacji:
-Badanie zjawisk percepcji.
-Zagadnienia antropometrii (antropometria –metoda badawcza polegająca na porównywaniu części ciała ludzkiego).
-Analiza i projektowanie względnie wyizolowanych systemów: człowiek – obiekt techniczny.
Ergonomia drugiej generacji:
-Badanie procesów poznawczych i decyzyjnych człowieka.
-Interakcja: człowiek –komputer.
Makroergonomie zalicza się do trzeciej generacji i dotyczy badania systemów złożonych.

3. Naszkicuj podstawowy układ ergonomiczny.







Człowiek –jednostka lub grupa ludzi.
Maszyna –narzędzie lub stanowisko pracy, jedno urządzenie lub ciąg produkcyjny.
Środowisko –otoczenie zewnętrzne.

4. Zdefiniuj fizjologię pracy oraz wskaż jej podstawowe formy?
Z fizjologicznego punktu widzenia pracą będzie nazywana każda czynność wykonywana zawodowo. Fizjologia pracy(wg G.
Lehmanna) bada fizyczną budowę i czynności ciała pracującego człowieka. Celem tych badań jest takie dostosowanie pracy do
człowieka, aby zapewnić możliwie ekonomiczne wykorzystanie jego siły roboczej, przy uniknięciu zbędnego wysiłku i
zmęczenia, co w rezultacie prowadzi do wykonania pracy w warunkach racjonalnych z gospodarczego punktu widzenia.
Postacie pracy:
-praca fizyczna (mięśniowa);
-praca umysłowa.
Każda praca fizyczna zawiera elementy pracy umysłowej (mniejszą lub większą ilość), a praca umysłowa elementy pracy
fizycznej.

5. Jakie można wyróżnić okresy pracy w stosunku do czasu zatrudnienia?
-przedstartowy –związany z przygotowaniem stanowiska lub samego pracownika do czynności roboczych;
-wyjściowy –stan psycho - fizyczny pracownika przed podjęciem pracy;
-nauki –nabieranie wprawy –krzywa pracy charakteryzuje się wówczas dużą rozbieżnością parametrów określających proces
pracy np.: czas reakcji, ilość: odebranych informacji, błędów itp.;
-równowagi roboczej –w krzywej pracy widoczne to jest w postaci najlepszych wyników badanych parametrów;
-zmęczenia –w krzywej pracy pojawiają się najpierw sporadyczne, a potem coraz częściej, gorsze wartości badanych
parametrów.
Po zakończeniu wykonywanych czynności (całkowitym, przejściowym np. podczas przerwy) następuje powrót organizmu do
stanu wyjściowego.

6. Zdefiniuj strefę niezawodności oraz strefy błędów?
Fizjologicznie, organizm ludzki posiada pewną strefę niezawodności, która ograniczona jest od góry i od dołu.
Poza strefą niezawodności występuje strefa błędów, która dotyczy:
-przeciążenia sensorycznego, występująca powyżej górnej granicy prawidłowego działania człowieka;
-głodu sensorycznego (deprawacji), występująca poniżej dolnej granicy prawidłowego działania człowieka.
Granice tych stref są niestabilne i zależą od:
-zdolności adaptacyjnych człowieka do zakłóceń wywołanych zarównoczynnikami wewnętrznymi jak i zewnętrznymi;
-przebiegu procesu uczenia się;
-rodzaju i ilości pracy;

człowiek

maszyna

środowisko

-możliwości do mobilizacji sił w sytuacji trudnych;
-rodzaju i przebiegu zmęczenia;
-motywacji, postawy moralnej,
-cech osobniczych (temperament, charakter, stan psychiczny itp.).

7. Jakie są podstawowe zasady stosowania przerw?
1.Suma wszystkich przerw powinna być równa lub nieco mniejsza od 15% całego czasu pracy (tp), a w przypadku prac
ciężkich < 20-30% tp.
2.W zależności od ilości wprowadzonych przerw, miejsce ich umieszczania w czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca się w
przypadku występowania:
a)Tylko jedna przerwa –umieścić ją pomiędzy 1/3 a 1 tp,
b)2 przerw –umieścić je tak, by dzieliła tpna 3 części, a czas trwania drugiej powinien być dłuższy niż pierwszej.
3. W przypadku ciężkich prac fizycznych ilość ich powinna być większa.
4. Należy dążyć do stosowania przerw częstych, chociaż krótkich, gdyż efekt wypoczynku jest największy w początkowej
fazie jego trwania (zależność kwadratowa).

8. Jak są determinowana granice przestrzeni roboczej?
-minimalną powierzchnię jaką zajmować będzie wyposażenie stanowiska,
-łatwość dostarczania materiału,
-długość traktów komunikacyjnych,
-jakość warunków środowiskowych (zwłaszcza oświetlenie),
-warunki bhp.

9. Określ i zdefiniuj wysokość manipulacyjną?
Wysokość manipulacyjna (Hmanip) –podstawowa miara właściwego położenia strefy pracy w stosunku do operatora. Określa
ona wysokość od oparcia stóp do płaszczyzny poziomej przechodzącej przez miejsce optymalnego przyłożenia rąk w czasie
pracy.
Wysokość manipulacyjna określa się w zależności od przyjętej pozycji ciała w trakcie pracy i wymagań dotyczących samych
czynności (cechy ruchu).Dla pracy wymagającej dużej swobody ruchu, wykonywanej w pozycji stojącej, wysokością
optymalną jest położenie ręki przy zgiętym przedramieniu, 5 cm poniżej łokcia.

10. Od czego zależą strefy wygody i identyfikacji wzrokowej?

Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej zależą od:
-pozycji ciała przy pracy,
-odległości obrazu od oczu,
-charakteru wykonywanej pracy,
-rodzaju odbieranej przez zmysł wzroku informacji,
-wielkości obrazu, jego jednoznaczności, ostrości itp.,
-warunków oświetlenia.
Sposoby wykonywania czynności roboczych:
-bez użycia wzroku, czyli tzw. ruchy ślepe;
-z użyciem wzroku (czynności te określamy mianem koordynacji wzrokowo-ruchowej).

11. Wymień kilka zasad dobrych warunków świetlnych do celów widoczności?

1.Zasada właściwego natężenia oświetlenia. Określona jest wartościami minimalnymi i maksymalnymi. Minimalne natężenie
uwarunkowane jest rodzajem wykonywanych czynności i możliwością rozróżniania poszczególnych elementów (szczegółów),
na stanowisku pracy. Maksymalna wartość zależna jest od subiektywnego odczucia, od wystąpienia zmęczenia wzroku i
wieku.
2. Zasada dostosowania czasu postrzegania, który jest funkcją natężenia oświetlenia, wielkości i kształtu obrazu lub jego
prędkości ruchu, miejsca pojawienia się, zmęczenia i wieku patrzącego.
3. Zasada równomierności oświetlenia związana z wymaganiami stawianymi przez realizowane zadanie.
4. Zasada właściwych stosunków luminancji(przedmiot a otoczenie). Przedmiot musi być oświetlony silniej niż otoczenie.
Najsilniej w pomieszczeniu powinien być oświetlony sufit (uzyskuje się wówczas maksymalne rozproszenie oświetlenia
ogólnego), następnie -ściany, a najmniej -podłoga). Maksymalny stosunek luminancji nie powinien być większy od 1:40.
5. Zasada równomierności kontrastu luminancji(przedmiot jako całość a jego elementy). Obie te zasady (4 i 5) powiązane są ze
zjawiskiem olśnienia(bezpośrednim i pośrednim).
Wpływ na olśnienie bezpośrednie ma:
-natężenie źródła światła,
-położenie źródła światła względem linii wzroku (dla źródeł umieszczonych powyżej kąta 60°nad linią wzroku -zjawisko
olśnienia już nie występuje, im bliżej linii wzroku, tym działanie jest silniejsze),
-stopień rozproszenia światła,
-rodzaj zastosowanych opraw oświetleniowych.
6. Zasada właściwego kontrastu barwnego całego przedmiotu jak i jego elementów (zbyt duży kontrast -wzrok może być
zbytnio przyciągany do elementów jaskrawych, przez co szybciej może wystąpić jego zmęczenie i osłabienie ostrości, za mały
-może powodować zlewanie się obrazu, co również prowadzi do nadmiernego zmęczenia wzroku i spadku napięcia uwagi).

7. Zjawisko addytywności barw. Działając światłem monochromatycznym na barwne przedmioty można uzyskać efekt:
wzmocnienia danej barwy, wytłumienia lub całkowitej jej zmiany na inną.
8. Zjawisko stroboskopowe, które występuje dla wyładowczych źródeł światła. Podczas ruchu obrotowego urządzenia
pracującego przy tego typu oświetleniu mogą zachodzić następujące stany:
-pozornego bezruchu, jeżeli częstotliwość strumienia świetlnego będzie równa wielokrotności częstotliwości obrotowej
pracującego urządzenia,
-pozornej zmiany prędkości obrotowej urządzenia będącego w ruchu,
-pozornej zmiany kierunku obrotów.

12. Jakie komponenty zawiera obciążenie człowieka pracą?

1.wynikający jedynie z obciążenia go samymi czynnościami roboczymi,
2.zależny od warunków środowiska, w którym proces pracy ma miejsce oraz od charakteru reakcji ustroju pracownika na nie.
Podział pracy (ze względu na poszczególne systemy biorące udział w wykonywaniu jakiś czynności):
-praca fizyczna – w pracy tej występuje przewaga udziału organów wykonawczych tzw. efektorów (mięśni):
•statyczna – występuje jedynie napięcie mięśni bez ich ruchu;
•dynamiczna – mięśnie wykonują ruch (kurczenie i rozciąganie);
-praca umysłowa – głównie zaangażowany jest system nerwowy człowieka.

13. Czym jest wydolność człowieka, jaką miarą ją mierzymy?
Wydolność człowieka – zdolność organizmu do ciężkiej i długotrwałej pracy bez głębszych zmian w środowisku
wewnętrznym. Miarą wydolności człowieka jest tzw. pułap tlenowy (VO2max), czyli zdolność pochłaniania tlenu przez
organizm.

14. Krótko opisz metody dzięki którym można określić wielkość wydatku energetycznego?
Metoda tabelaryczno-chronometrażowa, można stosować dla każdych warunków pracy, gdyż nie pociąga ona za sobą
konieczności użycia jakiejkolwiek aparatury, nie ma zatem wpływu na przebieg czynności wykonywanych przez pracownika.
Jest jednak mało dokładna, zależy w dużym stopniu od subiektywizmu pracownika, nie uwzględnia jego podstawowej
przemiany materii (PPM).Metody polega na:
•wyodrębnieniu czynności elementarnych;
• posegregowaniu ich wg określeń zawartych w tabelach (opracowanych przez fizjologów), w których określono wartości
jednostkowego WE, właściwe dla czynności składowych całego procesu ruchowego;
• przeprowadzeniu dokładnego chronometrażu czasu czynności wykonywanych przez pracownika;
• wyliczeniu łącznej wartości WE przypadającej na zmianę roboczą;
• skonfrontowaniu wyniku z wartościami przypisanymi dla danej kategorii stopnia ciężkości pracy oraz dokonanie
zakwalifikowania badanego typu obciążenia.

Metoda gazometryczna oparta jest na pomiarach wskaźników wymiany gazowej jaka zachodzi w procesie pracy między
człowiekiem a otoczeniem. Przy jej pomocy określa się ilość O2lub CO2, względnie pobieranego, czy wydalanego
powietrza. Przy pomocy tej metody można określić wartość:
-tlenu pobieranego dla wykonywania konkretnych czynności;
-maksymalnego poboru tlenu dla danego osobnika w dniu pomiaru.
Ilość O2, jaką człowiek jest zdolny przyjąć zależna jest m.in. od:
-stanu fizycznego;
-stopnia wytrenowania;
-przystosowania do dalszej pracy.
Uzyskane wyniki badań konfrontuje się z wartościami przyjętymi dla danego stopnia ciężkości pracy. Występuje także
możliwość dokonania oceny wydolności organizmu. Badania gazometryczne można wykonywać sposobem pośrednim i
bezpośrednim, stosując specjalistyczną aparaturę, którą pracownik winien nosić w trakcie wykonywania czynności roboczych.

Metoda telemetryczna oparta jest na proporcjonalności skurczów serca do WE. Możliwość zapisywania ich na taśmie EKG,
czy magnetofonowej zwiększa jej wierność interpretacji. Na podstawie wartości częstotliwości skurczów serca oblicza się WE,
w czym pomocne są odpowiednie tablice. Dla prac przekraczających fizyczne możliwości człowieka należy dodatkowo
wykonywać pomiar czasu restytucji (tr), czyli czasu powrotu parametrów fizjologicznych do stanu wyjściowego. Na podstawie
tej metody można również określić stopień uciążliwości i ciężkości pracy, odnosząc wyniki do wartości granicznych.

15. Jakie czynniki decydują o wydolności fizycznej organizmu człowieka?
-energetyka wysiłku (metabolizm tlenowy i beztlenowy);
-koordynacja nerwowo-mięśniowa rożnych grup mięśniowych;
-termoregulacja ustroju;
-czynniki psychologiczne (motywacja, subiektywna tolerancja zmian wywołanych zmęczeniem), charakterologiczne i
zdrowotne.

16. Zdefiniuj wysiłek: maksymalny, submaksymalny i supramaksymalny.
Wysiłek maksymalny –jest to stan organizmu, kiedy dochodzi do maksymalnego nasilenia funkcji pobierania i dostarczenia do
mięśni 02.

Wysiłek submaksymalny - wysiłek o niższej intensywności niż maksymalny.
Wysiłek supramaksymalny - jeżeli ma miejsce wysiłek o intensywności większej niż maksymalny .

17. O jakie czynniki opieramy ocenę wysiłku statycznego?
•rodzaju przyjętej postawy ciała w trakcie wykonywanych czynności;
• stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała;
• możliwości zmiany przyjętej pozycji ciała;
• położenia kończyn i ich czynności ruchowych;
• chronometrażu czasu pracy pracownika.

18. Jakie są skutki obciążenia statycznego człowieka?
•wywołuje szybki rozwoju zmęczenia (szybszy niż wysiłek dynamiczny);
• występuje zmniejszony przepływ krwi przez napięte mięśnie, przy towarzyszących reakcjach hemodynamicznych jak: wzrost
ciśnienia krwi, przyspieszenie pracy serca;
• ma miejsce ucisk mechaniczny na naczynia krwionośne;
• złe jest zaopatrzenie komórek w tlen i odprowadzenie z nich szkodliwych substancji pochodzących z przemiany materii(ich
lokalne gromadzenie się i ucisk na nerwowe zakończenia bólowe);
• szybki ubytek mięśniowych zapasów;
• lokalne zakłócenie homeostazy (Homeostaza – zdolność do utrzymania stanu równowagi dynamicznej środowiska, w którym
zachodzą procesy biologiczne. Zasadniczo sprowadza się to do równowagi płynów wewnątrz-i zewnątrzkomórkowych).

19. Gdy występują jakie czynniki należy przeprowadzić badania obciążenia psychicznego pracą?
•monotypia(powtarzające się czynności);
•monotonia (napływ tych samych informacji),
•czuwanie;
•konieczność podejmowania częstych i trudnych decyzji;
•konieczność podejmowania precyzyjnych czynności motoryczne.

20. Wymień czynniki fizjologiczne i psychologiczne dla badania obciążenia psychicznego pracą.
•liczba wysyłanych informacji w jednostce czasu -analiza ilościowa;
•liczba błędów -analiza jakościowa pracy;
•czas reakcji,
• tzw. zadaniu dodatkowym, co jest miarą rezerwowej zdolności do pracy.

21. Wymień i scharakteryzuj postacie zmęczenia.
1.znużenie, które występuje przy nie dużym wysiłku, zwłaszcza w przypadku monotonii, monotypii i przy braku
zaangażowania emocjonalnego;
2. podostre, występuje przy krótkotrwałym, o średnim stopniu obciążenia, nie zagraża zdrowiu, szybko ustępuje;
3. ostre, występuje po bardzo intensywnych a krótkich wysiłkach;
4. przewlekłe, jest wynikiem kumulowania się mniejszych zmęczeń, rozciągnięte jest w czasie, trudne do rozpoznania;
5. wyczerpanie -wysiłek przewyższa możliwości człowieka, typowe objawy to: drżenie mięśniowe, nudności, powiększenie
wątroby.

22. Czym się charakteryzuje zmęczenie fizyczne?

•zmiany w układzie biochemicznym mięśnia;
•wzrost produktów przemiany materii;
•wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu (m.in. pojawienie się długu tlenowego);
•pocenie się (odwodnienie organizmu, utrata elektrolitów, co znacznie przyspiesza rozwoju zmęczenia);
•pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej (spowolnienie ruchów, spadek sił mięśni i dokładności ruchu);
•spadek wydajności (wzrost liczby błędów, czasu reakcji);
•wzrost zagrożenia urazowego czy wypadkowego.

23. Czym się charakteryzuje zmęczenie psychiczne?
•zmniejszenie stopnia koncentracji;
•utrudnione myślenie;
•spowolnienie i osłabienie postrzegania;
•spadek motywacji;
•zaburzenia emocjonalne (apatia lub rozdrażnienie);
•spadek wydajności pracy (wzrost: czasu reakcji, liczby błędów);
•wzrost zachorowań, urazów i wypadków.

24. Czym zajmuje się antropometria?
Antropometria -metoda badawcza, stosowana w antropologii fizycznej, polegająca na pomiarach porównawczych części ciała
ludzkiego np.: długości kości, objętości czaszki, głowy, proporcji ciała, wagi ciała, rozstawu oczu itp.

25. Co obejmują pomiary o charakterze statycznym i dynamicznym?
Dla cech o charakterze statycznym (w pozycji nieruchomej, stojącej lub siedzącej) wykonywane są pomiary:
•wysokości, które służą do określenia odległości punktów antropometrycznych od położenia, na którym stoi lub siedzi
badany
(w pionie);
•długości (poszczególnych części ciała);
•szerokości i głębokości;
•obwodów;
•średnicy chwytu rękojeści;
•współrzędnych sklepienia stopy;
•kątów między palcami ręki.
Pomiary cech dynamicznych obejmują:
•kąty odchylenia kończyn górnych i dolnych (całych i ich części): w dół, w górę, w lewo i prawo;
•kąty odchylenia i skrętów głowy;
•kąty skrętu kończyn i ich części;
•kąty odchylenia grzbietowego i podeszwowego stopy;
•kąty odchylenia ręki zaciśniętej na uchwycie cylindrycznym.

26. Dla jakich płaszczyzn przeprowadzane są pomiary?
A. strzałkowo-środkowej, która dzieli ciało na stronę lewą i prawą;
B. czołowej, która przebiega wzdłuż osi głowy i dzieli ciało na część brzuszną i grzbietową;
C. poziomej, która dzieli ciało na część górną i dolną.

27. Jakie metody są stosowane przy projektowaniu stanowiska pracy z wykorzystaniem danych antropometrycznych?
1. statystyczną-polegającą na wykonywaniu badań doświadczalnych dopasowania urządzeń do użytkownika z uwzględnieniem
wszystkich zainteresowanych w warunkach zbliżonych do rzeczywistych;
2.manekinów płaskich (fantomów) -w oparciu o model płaski przedstawiający sylwetkę człowieka w skali 1:1 z zachowaniem
dokładnych proporcji poszczególnych części ciała człowieka, z uwzględnieniem płcii wartości progowych lub mediany.
(Wady: praca jest zjawiskiem dynamicznym, a traktowana jest tu w sposób statyczny, nie ma informacji o subiektywizmie
pracownika, brak orientacji o zmęczeniu użytkownika);
3.graficzna-wykorzystuje możliwości komputera, podaje wiele wariantów, a przy zastosowaniu odpowiedniego kryterium,
pozwala na wybór wersji najbardziej optymalnej;
4.eksperymentalna-wykonywane są modele stanowiska w skali 1:5, 1:50 lub rzeczywistym, bada się relacje grup co najmniej 5
osobowych z reprezentacji kwantyliprogowych i mediany -wyniki charakteryzują się subiektywizmem.

28. Czym się charakteryzują pozycje stojąca i siedząca?
Pozycja siedząca charakteryzuje się:
• dużą stabilizacją tułowia (ograniczenie ruchów pozornych, pozwalających utrzymać ciało w danej pozycji);
• najlepszą koordynacją ruchową kończyn;
• odciążeniem kończyn dolnych, a nieraz i górnych (oparcia przy siedziskach);
•odciążenie układu krwionośnego.

29. Wymień i krótko scharakteryzuj podstawowe typy budowy człowieka.
1.pykniczny (krępy), charakteryzujący się: szeroką i krótką głową oraz szyją, prostymi, wysuniętymi do przodu ramionami,
beczkowatym, otłuszczonym tułowiem, krótkimi kończynami górnymi i dolnymi, delikatnymi i kształtnymi dłońmi i stopami,
małymi, głęboko osadzonymi oczami, skłonnością do łysienia, skórą zaróżowioną;
2. leptosomiczny (szczupły) -owalna (tzw. ptasia) głowa o wydłużonej części środkowej twarzy i niedorozwoju jej części
dolnej, nos cienki, szyja długa, cienkie, słabo umięśnione kończyny, płaski tułów i klatka piersiowa, duże owłosienie, skóra
blada;
3. atletyczny -głowa owalna (w kształcie jaja), silnie rozwinięty układ kostno-mięśniowy, szyja długa i mocna, ramiona
szerokie, klatka piersiowa wypukła, grube kości i skóra;
4. dysplastyczny, który obejmuje grupy:
•eunochoidów: nadmierny wzrost, silnie owłosiona głowa o kształcie wieżowatym, szerokie biodra;
•eunochidówz otłuszczeniem: policzków, szyi i żołądka; o twarzach rozdętych, krótkich nosach;
•infantylnych i niedorozwiniętych, charakteryzujących się proporcjami dziecięcymi, z niedorozwojem tułowia.

30. Wymień i wykreśl typy stref pracy.
I. optymalna, która może być wyznaczona z zasięgu normalnego wspólnego dla obu rąk;
II. dopuszczalna, określona przez zasięg maksymalny, wspólny dla obu rąk;
III. dopuszczalna dla prac wykonywanych przez każdą rękę z osobna;
IV. możliwa lecz nie zalecana, wyznaczona przez zasięg maksymalny dla każdej ręki oddzielnie.

31. Jakie czynności są wykonywane w poszczególnych strefach?
I. czynności precyzyjne, ruchy podstawowe;
II. czynności mniej precyzyjne, ruchy podstawowe;

III. ruchy pomocnicze;
IV. ruchy pomocnicze o małej częstości występowania.

32. Na czym opierają się właściwości żywych organizmów?
•prawie przemiany materii i energii;
•umiejętności selekcji najważniejszych informacji spośród niezliczonej ich liczby, stale docierającej z otoczenia;
•reakcji organizmu na wyselekcjonowane bodźce w sposób optymalny dla jego potrzeb;
•zdolności zapamiętywania, uczenia się, opartej na odpowiednio przetworzonych, napływających informacjach;
•zdolności do regeneracji i kompensacji uszkodzeń ciała;
•zdolności do adaptacji.

33. Wymień typy receptorów występujących w organizmie.
•teleceptory, które wyłapują bodźce z otoczenia dalszego (narząd powonienia, wzroku i słuchu);
•eksteroreceptory, przekazują informacje z otoczenia bliskiego (czucie dotyku, ucisku, ciepła, zimna, bólu i smaku);
•proprioceptory, które wysyłają informacje o stanie układu kostno-stawowo-mięśniowym oraz ruchu całego ciała i jego części;
•interoceptory, które dostarczają informacji o wnętrzu organizmu.

34. Jakie są zadania systemu immunologicznego i jak on działa?
Główne zadanie to: wykrywanie i niszczenie obcych komórek i substancji naruszających ustalony wzorzec komórek własnych
oraz wprowadzenie do pamięci informacji o tym.
System immunologiczny identyfikuje „obce ciała”, korzysta przy tym z rejestru „intruzów”, a następnie mobilizuje centra
odpornościowe do walki. W normalnych warunkach wpływ układu immunologicznego jest nikły.

35. Jakie są zadania systemu hormonalnego i jak on działa?
Stabilizację i regulację parametrów określających poziom aktywności zdrowotnej organizmu zapewnia system
hormonalny(odpowiada za homeostazę).
System hormonalny ma strukturę hierarchiczną. Na najwyższym stopniu jest podwzgórze. Zasada działania systemu
hormonalnego porównywana jest do transmisji telewizyjnej: nie ma ustalonego ani odbiorcy, ani nadawcy. Transmisja odbywa
się w długim czasie i skutki jej są długotrwałe.

36. Narysuj schemat systemu nerwowego człowieka.


















37. Jakie funkcje pełni ośrodkowy system nerwowy?
•percepcyjną, czyli analiza odbieranych wrażeń zmysłowych;
•motoryczną, czyli formowanie sygnałów sterujących dla mięśni realizujących dowolne ruchy;
•asocjacyjną, czyli kojarzenie i integracja różnych informacji;
•regulacyjną, czyli nadzór nad stabilizacją parametrów organizmu i funkcjonowaniem narządów wewnętrznych;
•wyższych czynności psychicznych(myślenie, łącznie z abstrakcyjnym, pamięć, świadomość, kojarzenie i podejmowanie
decyzji, formowanie pojęć, emocje, zdolności antycypacji, czyli wyprzedzania).

38. Jakie funkcje pełni obwodowy system nerwowy?
Jest systemem komunikacyjnym, przesyła:
•informacje od receptorów (R) poprzez wiązki włókien nerwowych do ośrodkowego systemu nerwowego, gdzie są
przetwarzane i analizowane;
•sygnały sterujące (wypracowane w ośrodkowym systemie nerwowym) do efektorów (E).

39. Jakie funkcje pełni autonomiczny system nerwowy?

system nerwowy

centralny
(ośrodkowy)

peryferyjny
(obwodowy)

wegetatywny
(autonomiczny)

receptor

efektor

Układ ten jest odpowiedzialny za równowagę funkcjonalną organizmu, posiada również zdolności sterowania, jak i
możliwości przeciwdziałania tym procesom.

40. Jakie są zadania systemu regulacji człowieka?
•kontrolują za pomocą wyspecjalizowanych receptorów (R) wszystkie parametry fizjologiczne organizmu, utrzymując je na
stałym poziomie;
•wpływają na wytworzenie odpowiednich czynników fizycznych i chemicznych (ciepło, glukoza itp.) za pomocą efektorów
(E);
•dokonują niezbędnego przetwarzania informacji, koniecznego do właściwego wypracowania sygnałów sterujących E na
podstawie informacji z R.

41. Jakie są mechanizmy rozpraszania i produkcji ciepła w organizmie?
Produkcja ciepła w organizmie odbywa się:
•podczas podstawowej przemiany materii (PPM), czyli w trakcie całkowitego bezruchu w wyniku spoczynkowej aktywności
wszystkich komórek i narządów, niezbędnej do utrzymania organizmu przy życiu;
•w trakcie wysiłku fizycznego (WPM), źródłem ciepła stają się pracujące mięśnie szkieletowe;
•podczas czynności przewodu pokarmowego związanych z trawieniem i wchłanianiem pokarmów.
Aktywizacja mechanizmów rozpraszania ciepła, realizowana jest poprzez:
•rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry;
•wymianę ciepła w wyniku konwekcji i promieniowania;
•zwiększenie wydzielania potu;
•przyspieszenia akcji serca;
•pogłębienie oddechu;
•zahamowania drżenia mięśniowego.

42. Co powinno obejmować zaplanowanie ruchu?
•dobór właściwego mięśnia lub ich grupy do wykonania ruchu względnie utrzymania w odpowiedniej pozycji (napięciu);
•dobór wielkości rozwijanej przez nie siły;
•informacje o wzajemnym położeniu mięśni i warunkach początkowych ruchu;
•precyzję w osiągnięciu właściwego toru ruchu;
•właściwą szybkość ruchu.

43. Wymień i opisz rodzaje skurczów mięśni?
•izotoniczne, kiedy komórki mięśniowe skracają się i cały mięsień ulega skróceniu, a napięcie jego nie ulega zmianie;
•izometryczne, charakteryzujące się wzrostem napięcia mięśnia bez zmiany jego długości;
• auksotoniczne - zbliżanie przyczepów z jednoczesnym wzrostem napięcia.

44. Jakie wyższe funkcje mózgu są realizowane podczas ruchu?
1.uczenie się ruchów -w okresie tym można wyróżnić 3 fazy:
I -uruchomienie dużej ilości mięśni;
II -redukcja uruchomionej ilości i poszukiwanie optymalnego wariantu;
III -uzasadnianie zastosowania właściwych mięśni dla danego typu ruchu;
2. myślenie, które za kryterium przyjmuje cel ruchu;
3. pamięć ruchowa, której kryterium oparte jest na optymalizacji ruchu;
4. obieg informacji w pętli: MYŚLENIEPROGRAM RUCHUURZĄDZENIE PROGRAMUJĄCEPAMIĘĆ RUCHOWA5.
mechanizm porównawczy i jego sprzężenie zwrotne (wartość pożądana;wartość uzyskiwana bieżąca, dopasowanie do wartości
pożądanej),
6. śledzenie odruchów.

45. Jakie są cechy wspólne procesu percepcji wszystkich systemów sensorycznych?
•wykrycie (recepcja) bodźca przez komórki zmysłowe lub nerwowe;
•charakterystycznego dla danego, jednego lub kilku narządów;
•przetworzenie energii bodźca w tzw. potencjał błonowy komórki zmysłowej;
•przekształcenie potencjału receptorowego w potencjał czynnościowy;
•przesyłanie tak przekształconej informacji poprzez aksony do centralnego (ośrodkowego) systemu nerwowego;
•hierarchiczna organizacja przesyłu informacji w drogach czuciowych (pomiędzy receptorem, a korą asocjacyjną), o coraz
większym stopniu złożoności;
•synteza odbioru w jednolite wrażenie zmysłowe, które ma miejsce na najwyższym piętrze systemu nerwowego, w tzw.
świadomym odczuciu;
•możliwe są dwa rodzaje przesyłu informacji: jednokierunkowo i zwrotnie;
•ilość ośrodków pośredniczących w drodze czuciowej może być różna.

46. Wymień typy i lokalizacje receptorów człowieka.
•oko – siatkówka
•ucho – wewnętrzne: narząd Cortiego, przewody półkuliste

•nos – nabłonek węchowy
•język – kubki smakowe
•skóra – naskórek, skóra właściwa, tkanka podskórna
•mięśnie – wrzeciona

47. Scharakteryzuj proces widzenia człowieka?
Proces widzenia realizowany jest u człowieka przez jeden z głównych zmysłów, za pośrednictwem którego odbiera on około
90%ogółu napływających informacji.
Funkcje jakie pełnią poszczególne elementy oka:
•rogówka wraz z soczewką mają zdolność załamywania promieni świetlnych (tzw. refrakcja);
•źrenica reguluje ilość przedostającego się do oka światła;
•tęczówka kieruje źrenicą;
•soczewka odpowiada za ostrość widzenia, poprzez zmianę swej geometrii;
•mięśnie rzęskowe odpowiadają za zbieżność oczu;
•siatkówka stanowi zbiór elementów rejestrujących i częściowo przetwarzających bodźce świetlne.
Pierwsze ogniwo systemu percepcyjnego stanowią receptory, które są zlokalizowane na siatkówce. Wśród nich można
wyróżnić dwa rodzaje:
•pręciki, które reagują na natężenie światła i rozlokowane są na obrzeżu siatkówki;
•czopki -zapewniają widzenie barw (tzw. dzienne), reagują na długość fali świetlnej (l) i charakterystyczne niejednorodności
obrazu (węzły, kontury itd.).
O jakości widzenia użytecznego decydują właściwości narządu wzroku, cechy sygnału i czynniki fizyczne środowiska
zewnętrznego, w jakim się ten proces odbywa.
Ogólnie można by określić je następująco:
1.Widzenie nie jest procesem natychmiastowym. Potrzebny jest pewien czas, by nastąpiła reakcja na obraz, a kiedy on
zaniknie, wrażenie utrzymuje się jeszcze chwilę (dziesiętne części sekundy).
2.Narząd wzroku jest zmysłem, który w sposób najbardziej widoczny realizuje cechę systemu percepcyjnego jaką jest
zmienność w czasie napływającej informacji. Na siatkówce oka odwzorowywany jest obraz, wówczas, jeżeli wartość
napływającej informacji jest zmienna w czasie. Zmienność ta może być realizowana przez minimalne ruchy gałki ocznej,
zwane fiksacją wzroku. Uzyskane informacje bieżące jak i poprzednie, z różnych położeń oka (fiksacji) są wykorzystywane
łącznie. Oko w ciągu 1 s. wykonuje kilka ruchów w czasie t<1/20 s. Unieruchomienie gałki ocznej powoduje zanikanie
(zaciemnianie) obrazu (dowodem na to jest brak obrazu naczyń krwionośnych w dnie oka -plamka żółta).
3.Spostrzegawczość
4.Ostrość widzenia
5. Związek czasu i intensywności bodźca, charakterystyczny dla wszelkich procesów fotochemicznych. Oko reaguje na ogólną
sumę działającej energii. Dlatego też to samo wrażenie można uzyskać zwiększając czas oddziaływania bodźca, przy
równoczesnym zmniejszeniu jego intensywności.
7. Adaptacja
8. Zbieżność oczu (konwergencja), czyli zdolność kierowania obojga oczu na jeden punkt. Przy prawidłowej reakcji na obu
gałkach powstają dwa obrazy, które nakładają się na siebie zostają skojarzone jako pojedynczy obraz.
6. Akomodacja
9. Stereoskopowość, czyli poczucie głębi ( trójwymiarowe postrzeganie przedmiotów)
10. Widzenie barwne
11. Analiza obrazu nie jest szczegółowa lecz ogólna. 10% pola widzenia (peryferyjna część oka) dostarcza informacji o ruchu
obrazu.
12. Rozpoznawanie obrazów

48. Scharakteryzuj proces słyszenia człowieka?
Proces komunikowania się człowieka z otoczeniem zachodzi poprzez narząd słuchu i mowy. Jest to tzw. dwu kierunkowa
łączność.
•Słuchanie-proces koncentrowania się na wybranym dźwięku, ze wszystkich, które do nas docierają.
•Porozumiewanie się-wysyłanie i odbiór sygnałów o określonym znaczeniu.
•Słuch-zmysł sondujący, kontaktujący i alarmujący.
Narząd słuchu można podzielić pod względem:
•anatomicznym lub funkcjonalnym na 3 odrębne części: zewnętrzną, środkową i wewnętrzną,
•sposobu obróbki dopływających informacji na: transmisyjną i percepcyjną.
Właściwości narządu słuchu:
1.Słyszenie obu uszne jest realizowane w ośrodkowym systemie nerwowym, gdzie następuje synteza impulsów przesyłanych z
każdego ucha oddzielnie:
•podnosi komfort słyszenia (na poziomie 0 fonów o 3 dB, a już na poziomie 35 fonów -o 6 dB),
•umożliwia określenie kierunku źródła stacjonarnego i położenia źródła będącego w ruchu (zjawisko Döplera),
2. Zdolność wyławiania interesujących odbiorcę sygnałów akustycznych z zakłócającego tła.
3. Zdolność adaptacyjna słuchu polegająca na stopniowym zmniejszeniu wrażliwości narządu na bodziec akustyczny wraz ze
wzrostem czasu jego działania. Występuje już po 5 min., dotyczy zwłaszcza niskich i średnich częstotliwości. Miarą adaptacji
jest stopień i rozciągłość podwyższenia progu słyszenia.

4. Zdolność analizowania i rozróżniania dźwięków złożonych, zależy od treningu. W dźwięku złożonym nie słyszymy
oddzielnie każdej częstotliwości. Wysokość dźwięku ocenia się wg częstotliwości tonu podstawowego, nawet wówczas, gdy
nie ma składowej podstawowej lub jej poziom jest niższy niż tonów harmonicznych.
5. Subiektywne odczucie głośności zmieniają sygnały o czasie trwania krótszym niż 0,5 sek.
6.Czułość ucha zmienia się wraz z częstotliwością.
Dla pełniejszego zobrazowania wrażeń dźwiękowych wprowadzono pewne parametry zwane subiektywne:
1.Poziom głośności (poziom natężenia słyszalnego)
2.Głośność
3.Barwa dźwięku
4.Wysokość dźwięku
Próg niewygodnego słyszenia – jest to druga skrajność, określa wrażenie nieprzyjemne. Próg bólu – zanik wrażeń słuchowych
odczucie bólu. Pole słuchowe – powierzchnia pomiędzy skrajnymi progami.
Działanie bodźców akustycznych na narządy słuchu: całkowita izolacja dźwiękowa, już po krótkim czasie doprowadza
człowieka do zaburzeń psychicznych i somatycznych, burząc jego równowagę. Zbyt duży poziom napływających bodźców
akustycznych, przy ich długim czasie działania, powoduje z kolei zaburzenia pracy narządu słuchu. Mogą one mieć charakter:
•przejściowy, czyli czasowe podniesienie progu słyszenia (TTS);
•nieodwracalny, czyli trwałe podniesienie progu słyszenia (PTS).

49. Scharakteryzuj zmysł orientacji człowieka?
Fizjologicznie człowiek musi przyjmować odpowiednią postawę ciała w stosunku do siły ciążenia. Zapewnia to nam zmysł
równowagi w połączeniu ze zmysłami wzroku i czucia (powierzchniowego i głębokiego). Jest to odruch bezwarunkowy.
Zmysł równowagi przekazuje wrażenia o:
•położeniu poszczególnych części ciała względem siebie (głowy, kończyn tułowia) –kinestezja;
•wykonywanego ruchu całego ciała, i jego części;
• stanie układu kostno –stawowego;
• pozycji ciała względem pola sił przyciągania ziemskiego (zasadę działania giroskopu) poprzez narząd otolityczny.
Rozróżniamy następujące rodzaje równowagi:
1. Statyczna -ustaloną głównie przez ułożenie głowy w trakcie przyjętej pozycji przez ciało, w której pozostaje przez dłuższy
czas.
2. Kinetyczna-zachowywaną podczas wykonywania różnych czynności, polegająca na reakcji na ruch i wykonywanie pewnych
jego korekcji.
Ruch ciała zarówno liniowy jak i obrotowy jest odbierany przez receptory narządu równowagi. Zmysł ten znajduje się w
błędniku, w uchu wewnętrznym. Tworzą go wypełnione płynem kanały półkoliste, usytuowane względem siebie jako
przestrzenny układ współrzędnych. Dzięki temu mogą mierzyć dowolną zmianę położenia ciała w przestrzeni (zmianę każdego
z 6 stopni swobody). Każda zmiana położenia, a zwłaszcza przyspieszenie, po-woduje ruch płynu wypełniającego te kanały.
To z kolei oddziaływuje na zakończenia nerwów przekazujących informację do mózgu, a stamtąd do innych współdziałających
ośrodków, dzięki którym np. zmiana położenia głowy w stosunku do tułowia wywołuje natychmiastową korekcję napięcia
mięśni kończyn i tułowia wraz z odpowiednim ustawieniem gałek ocznych.

50. Scharakteryzuj zmysł smaku człowieka?
Receptory tego zmysłu rozmieszczone są w błonach śluzowych jamy ustnej w tzw. kubkach smakowych. Przekazują one
wrażenia smaku, aż do kory mózgowej. Próg pobudzenia określony jest w stosunku do roztworu soli kuchennej i wynosi 2,71
mmol/l. Bogactwo wrażeń smakowych powstaje w połączeniu z węchem.
Rozmieszczenie na powierzchni języka komórek smakowych: słodki, słony, kwaśny, gorzki.

51. Scharakteryzuj zmysł powonienia człowieka?
Receptory tego zmysłu rozmieszczone są wśród komórek nabłonka śluzowego w okolicy węchowej jamy nosowej. Reaguje on
swoimi rzęskami na związki chemiczne. Próg pobudzenia jest wyrażony przez minimalne stężenie merkaptanumetylu w
powietrzu i wynosi 4x10-8 mg/l. Rozróżniamy około 4000 zapachów. U człowieka jest on o niewielkim znaczeniu (1 mln razy
wyższy próg pobudzenia niż u psa). Ludzie mogą się bardzo różnić między sobą przy odróżnianiu zapachów.

52. Scharakteryzuj zmysł czucia człowieka?
Systemy czucia:
•świadomego o różnym stopniu różnicowania bodźców (bardzo duże -dla dotyku, mniejsze -dla czucia cieplnego i bólu),
•nieświadomego -większość wrażeń proprioceptywnych i interoceptywnych.
Wrażenia proprioceptywne są odbierane przez kilka rodzajów receptorów:
•motoneurony - czynne lub bierne rozciąganie mięśnia;
•motoneurony - utrzymywanie odpowiedniego napięcia mięśni;
•narządy ścięgnowe Goldiego, reagujące dopiero przy silnych skurczach mięśni, stanowią pewnego rodzaju zabezpieczenie dla
ścięgien i mięśni przed ich zerwaniem;
•ciałka Pucciniegoi Ruffiniegoz lokalizowane w torebkach stawowych pozwalają na regulację szybkości ruchu (zginanie) i
wielkość osiąganego kąta, czyli położenie części ciała względem siebie. Informacje somatosensoryczne przetwarzane są w
kilku ośrodkach nerwowych. Dla świadomej percepcji istotna jest korowa reprezentacja tego czucia.

Informacje z przyległych części ciała są odbierane przez sąsiednie komórki kory. Interoreceptory reagują na bodźce
mechaniczne i chemiczne. Nocyceptory stanowią nagie zakończenia włókien czuciowych, odbierają informacje o bólu (ostry -
włókna zmielinizowane, tępy -pozbawione osłonek mielinowych). Reagują na bodźce: mechaniczne, termiczne i chemiczne.
Charakteryzują się rozbudowanym systemem kontroli czucia. Pobudzeniu bólowemu towarzyszy szereg reakcji
wegetatywnych (np. pocenie, rozszerzenie źrenicy).Bogactwo wrażeń, precyzja odwzorowania przestrzennego, zależne jest od
gęstości rozmieszczenia receptorów dotyku (sensometrycznych) w skórze:
•maksymalną gęstość mają: opuszki palców, wargi i koniuszek nosa;
•minimalna występuje na grzbiecie, ramionach i udach.

53. Opisz test zegarowy?

Operator obserwuje przesuwającą się w określonym rytmie wskazówkę
na tarczy zegarowej. W nieregularnych odstępach czasu wskazówka ta przeskakuje jeden punkt skali, a obserwujący ją
obserwator ma zareagować na to przyciśnięciem guzika. Odpowiedni aparat rejestruje liczbę błędów (opuszczonych
sygnałów). W miarę upływu czasu można zarejestrować charakterystyczny spadek czujności w wyniku specyficznego
zmęczenia operatora.

54. Czym są ogniska pobudzania i hamowania w mózgu?
W mózgu mogą powstać ogniska pobudzania lub hamowania. Mogą one promieniować lub koncentrować. Skutkiem
promieniowania ognisk hamowania na całą korę mózgową może być sen. Natomiast przykładem koncentracji pobudzania jest
stan tzw. dowolnej uwagi, kiedy uwaga człowieka skupia się na jednej czynności, a bodźce nie związane z tą czynnością nie
docierają do jego świadomości (zewnętrznym przejawem jest roztargnienie).

55. Jakie mamy typy odruchów?
•bezwarunkowe (wrodzone);
• warunkowe (nabyte).

56. Czym jest stereotyp dynamiczny i w jaki sposób można go zmienić?
Określony zbiór odruchów tworzący pewien system działania nazywamy stereotypem dynamicznym. Stereotypy dynamiczne
odgrywają ogromną rolę w życiu codziennym i pracy zawodowej. Warunkiem ich wytworzenia i utrwalenia jest częste
powtarzanie tych samych czynności w tej samej kolejności. Wytworzeniu się potrzebnych stereotypów dynamicznych sprzyja
systematyczność i dobra organizacja pracy. Zmieniając pewne warunki zewnętrzne musi minąć pewien czas nastąpiło
dostrojenie organizmu do nich. Zmiana stereotypu dynamicznego związana jest z procesami chemicznymi zachodzącymi
stosunkowo wolno w tkance mózgowej.

57. Jakie są cechy sygnałów?
•jakość;
• siła (natężenie, intensywność);
• wielkość;
• kształt;
• położenie;
• ruch;
•czas trwania.

58. Czym jest zmęczenie i jakie są jego rodzaje?

Zmęczenie - przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez brak rezerw energetycznych. W czasie zamiany
cukru w energię, organizm wytwarza też kwas mlekowy, który gromadzi się w mięśniu używanym w danej chwili i wywołuje
uczucie zmęczenia. W wypadku odczuwania zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić do utraty ciepła przez ciało.
Zmęczenie jest reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą zbyt intensywną pracą.
Rodzaje zmęczenia:
• zmęczenie miejscowe (mięśniowe);
• zmęczenie ogólne (nerwowe).

59. Jakie są objawy zmęczenia?
1. Obiektywne:
• spadek wydajności pracy;
• wzrost liczby braków produkcyjnych, uszkodzeń narzędzi, wypadków przy pracy itp.
2. Subiektywne:
• doznania bólowe w intensywnie pracujących mięśniach;
• uczucie ogólnego osłabienia, rozdrażnienia lub przygnębienia;
• stany znużenia występujące zwłaszcza przy pracy monotonnej.
W kompensowaniu wpływu zmęczenia na wyniki pracy szczególną rolę mogą odgrywać bodźce materialne lub moralne.

60. Wymień i krótko scharakteryzuj metody pomiaru zmęczenia.
1. Krytyczna częstość migotania świetlnego.

Wykorzystano tu zjawisko związane z faktem obserwacji migocącego źródła bodźców świetlnych, Przykładowo osoba która
na początku seansu filmowego dostrzega migotania, to na koniec seansu już tego zjawiska nie dostrzega. Dokładniejsze
badania stwierdziły, Se powyższe zjawisko przebiega trójfazowo: początkowo częstość ta wzrasta (w fazie odpowiadającej
wdrożeniu się do pracy), następnie spada, wreszcie pod koniec zmiany ponownie wzrasta pod wpływem znacznego
pobudzenia. Ta trójfazowość ujawnia się przy pracy zarówno fizycznej jak i umysłowej.
2. Aktywność elektryczna kory mózgowej.
Powyższa aktywność jest rejestrowana przez elektroencofalografy, które wykazują częstotliwość i amplitudę fal emitowanych
przez korę mózgową. Tak zwany indeks alfa w początkowej fazie pracy znacznie się zmniejsza, a następnie stopniowo
wzrasta. Może to mieć odniesienie do stopniowego rozwoju procesów hamowania pod wpływem narastającego zmęczenia.
Zjawisko to jest bardzo podobne podczas pracy umysłowej i fizycznej.
3. Czas reakcji.
Stwierdzono, że jednym z kryteriów zmęczenia może być przedłużenie się czasu reakcji na napływające bodźce, a przede
wszystkim w opóźnieniu ruchów świadomych zawiadowanych przez ośrodki ruchowe kory mózgowej. Przeprowadzono
badania które stwierdziły, Se bezpośrednio po rozpoczęciu zmiany czas reakcji jest nieco dłuższy od przyjętej normy, po
dwóch
godzinach pracy ulega on nieznacznemu skróceniu. Natomiast wyraźne skrócenie następuje po zakończeniu 15 minutowej
przerwy (po 4 godzinie pracy), w dalszych godzinach pracy czas reakcji stopniowo się wydłuża osiągając swoje maksimum
pod koniec zmiany.
4. Wartość progów wrażliwości i różnicy.
Jest to specyficzne kryterium zmęczenia analizatorów wywołanego pracą umysłową. Test polega na badaniu progu
wrażliwości określającego najmniejszą wartość bodźca, który wywołuje reakcję analizatora, albo też progu różnicy (czułości),
który określa najmniejszą dostrzegalną różnicę między wartościami dwóch bodźców. Wraz ze wzrostem zmęczenia wartość
tych progów również wzrasta. Należy jednak pamiętać, Se na wartość progów mają również wpływ inne czynniki np. warunki
środowiska, motywacja itp.
5. Precyzja czynności sensomotorycznych.
Test polega na mierzeniu precyzji koordynowania czynności oka i ręki lub innych czynności sensomotorycznych.
Zmniejszenie precyzji odzwierciedla stan zmęczenia psychicznego.

62. Jaki są stopnie szacowania ryzyka w skali 3 i 5 stopniowej?
Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej:
Prawdopodobieństwo

Ciężkość następstw
mała

średnia

duża

mało prawdopodobne

małe 1

małe 1

średnie 2

prawdopodobne

małe 1

średnie 2

duże 3

wysoce prawdopodobne

średnie 2

duże 3

duże 3

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej:
Prawdopodobieństwo

Ciężkość następstw
mała

średnia

duża

mało prawdopodobne

bardzo małe 1

małe 2

średnie 3

Prawdopodobne

małe 2

średnie 3

duże 4

wysoce prawdopodobne

średnie 3

duże 4

bardzo duże 5

61. Narysuj schemat blokowy ogólnej metody oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

Zbieranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka
zawodowego

Identyfikacja zagrożenia

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego

A

n

al

iz

a

ryzy

ka

zawo

d

o

we
go

O

cena

ryzy

ka
zawo

d

o

we
go

Czy są potrzebne
działania korygujące i/lub
zapobiegawcze

63. W jaki sposób wyznaczamy dopuszczalność ryzyka zawodowego?
Podstawowym kryterium dopuszczalności ryzyka zawodowego są wymagania odpowiednich przepisów prawnych i innych
dokumentów normatywnych. Gdy nie ma takich przepisów, zaleca się aby organizacje same z uwzględnieniem opinii
ekspertów wypracowywały własne kryteria. Mogą również zaostrzyć kryteria wynikające z przepisów.

64. Krótko przedstaw metodę „Risk Score”?
Jest to jakościowa metoda oceny ryzyka zawodowego w miejscu pracy. Została ona opracowana w USA, pierwotnie na
potrzeby marynarki wojennej. Etapy metody:
1 – opisanie i określenie obszaru wystąpienia zagrożenia dla którego zostanie przeprowadzona analiza;
2 – sporządzenie wykazu ewentualnych zagrożeń;
3 – szacowanie ryzyka za pomocą trzech parametrów:
P – prawdopodobieństwo zaistnienia zdarzenia wypadkowego;
E – czas wystawienia (ekspozycji) na czynnik niebezpieczny;
S – możliwe skutki oraz ich ciężkość.
Parametry te służą do obliczenia wskaźnika ryzyka R = P•E•S
4 – ostatni etap to wartościowanie ryzyka.

65. Przedstaw podstawowe elementy systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy?
- zaangażowanie kierownictwa oraz polityka BHP
- planowanie
- wdrażanie i funkcjonowanie
- sprawdzanie oraz działania korygujące i sprawdzające
- przegląd zarządzania
- ciągłe doskonalenie

Opracowanie planu działań korygujących i/lub
zapobiegawczych

Realizacja planu

Okresowe
przeprowadzanie oceny
ryzyka zawodowego

Tak

Nie