Fotografia przyrodnicza -Makro

(krótki poradnik stworzony przez amatora z niewielkim doświadczeniem, dla amatorów bez
doświadczenia :) )

Zdjęcia Makro zawsze bardzo mnie ciekawiły. Ukazują to co gołym okiem czasem trudno
dostrzec.
Najbardziej jednak fascynuje mnie Makro fotografia przyrodnicza.
Postaram się opisać w miarę przystępny sposób jak takie zdjęcia robić, oraz jakiego sprzętu
używać.

I. Miejsce pracy

Owady są wszędzie. Praktycznie zawsze jakiś znajduje się w naszym pobliżu. Strychy i
piwnice mieszkań są zazwyczaj pełne różnej maści pająków, motyli oraz innych owadów.
Jednak nas najbardziej będzie interesować zwykła łąka.
Dlaczego ? A dlatego, że na niej będziemy mieli „pod ręką” największą liczbę naszych
modeli (czyli owadów) oraz będziemy mieli odpowiednie światło.

II. Odpowiedni czas (światło)

Dostateczna ilość światła jest w makrofotografii bardzo ważna. Używając dużej liczby
przysłony (np. 8 ) oraz stosując soczewki Close-Up powodujemy, że do matrycy dociera mało
ś

wiatła. Zmuszeni jesteśmy wtedy do stosowania większej czułości ISO, co zazwyczaj

powoduje zwiększenie ziarnistości fotografii.
Dlatego staramy się wybrać odpowiednią porę dnia, wtedy kiedy słońce dobrze oświetla naszą
łąkę.
Najbardziej interesującą porą dnia będzie dla nas wczesny poranek oraz przedział pomiędzy
godziną 11:00 a 16:00 (oczywiście mam na myśli późną wiosnę i lato).
Zapewne zastanawiacie się dlaczego wczesny poranek ? Już tłumaczę. Dlatego, że bardzo
często jest wtedy zimno. I jeśli uda nam się odnaleźć na łące jakiegoś owada to właśnie dzięki
niskiej temperaturze będzie on mało ruchliwy. Doskonale wtedy pozuje i wręcz daje się przez
nas odpowiednio ustawić. Owadów o tej porze szukamy pod liściami, pod płatkami kory na
drzewach oraz w wszystkich tego typu miejscach (zapewniających owadom ochronę)
Natomiast pomiędzy godziną 11:00 a 16:00 mamy latem zazwyczaj najlepsze światło, a to
dzięki mocno świecącemu słońcu.
Owady są wtedy niestety o wiele bardziej ruchliwe niż z samego rana. Jest ich jednak
znacznie więcej i dlatego powinniśmy mieć większy wybór tego co chcemy sfotografować.
Czasem zdjęcia wykonane na bardzo nasłonecznionej łące są zbyt jasne. Pomoże nam wtedy
zmniejszenie parametru kompensacji ekspozycji. Warto wykonać dwa lub trzy zdjęcia z
różnie ustawioną liczbą tego parametru (np. 0, -1, -2)

III. Sprzęt

Oprócz samego aparatu przydadzą się nam dodatki zwiększające możliwości powiększenia.
Aby używać dodatkowego sprzętu zakładanego przed obiektywem w przypadku większości
aparatów musimy zaopatrzyć się w odpowiednią tulejkę.

Tulejka do Minolty Z1

Najtańszym rozwiązaniem będą soczewki Close-UP zwane soczewkami Macro.
Soczewki Macro produkuje kilka firm, można więc wybierać pomiędzy produktami np.
Hama, Hoya lub Matin. Soczewki tych firm różnią się jednak jakością oraz ceną (np. Matin
posiadają specjalną warstwę zmniejszającą aberrację).
Najczęściej spotykane soczewki tego typu mają dioptraż w zakresie +1, +2, +4 oraz +10.

Soczewki Close-Up firmy Hama

Oczywiście największe powiększenie da nam soczewka +10D jednak powoduje ona bardzo
duże zniekształcenia takie jak rozmycia na brzegach zdjęcia, aberracje, zniekształcenia
beczkowate. Ogólnie możemy przyjąć zasadę, ze im większe powiększenie soczewki tym
większe otrzymujemy zniekształcenia obrazu oraz tym trudniej uzyskać odpowiednią ostrość.
Dlatego polecam stosowanie maksymalnie soczewek +4. Dają one odpowiednio duże
powiększenie jednocześnie nie zniekształcając zbytnio obrazu.
Używanie soczewek Macro daje nam jeszcze jedną zaletę. Nie jesteśmy zmuszeni do
stosowania trybów Super-Macro i fotografowania owadów np. z odległości 1-4 cm co je
zazwyczaj płoszy. Z soczewką +4D można wykonać zdjęcie makro w największym
powiększeniu z odległości około 16 cm od fotografowanego obiektu (dane z Minolty Z1).

Zdjęcie wykonane bez użycia soczewki Close-Up w trybie Super Macro z odległości około 4 cm (Minolta
Dimage Z1)

Zdjęcie wykonane z użyciem soczewki Close-Up +4D w trybie max Tele z odległości około 16 cm (Minolta
Dimage Z1)

Następnym dodatkiem, którego możemy użyć zamiast soczewek Close-Up jest
Makrokonwerter. Daje on zazwyczaj obraz mniej zniekształcony niż ten uzyskany za pomocą
soczewek Makro, jednak jest od nich znacznie droższy. Z dostępnych na rynku modeli można
wymienić Makrokonwerter firmy Raynox DCR-250. Posiada on wygodny sposób montażu na
obiektywie (tulejce) za pomocą złącza typu Snap-On. Dzięki temu jego założenie lub zdjęcie
trwa dosłownie sekundę.

Makrokonwerter firmy Raynox DCR-250 (zdjęcie pochodzi z strony firmy Raynox)

Ostatnim dodatkiem, który może nam zastąpić soczewki Makro lub Makrokonwerter jest tzw.
Odwrócony obiektyw. Dzięki temu wynalazkowi otrzymujemy zazwyczaj zdjęcia o
najwyższej jakości, pozbawione prawie w 100% zniekształceń. Uzyskujemy także bardzo
duże powiększenie fotografowanego obiektu.
Jako Odwróconego obiektywu zazwyczaj używamy starego nieużywanego już obiektywu z
zwykłej lustrzanki analogowej np. Zenita. Przymocowujemy go przed obiektywem naszego
obiektywu za pomocą pierścienia odwrotnego mocowania.

IV. Głębia ostrości (GO)

W bardzo dużym powiększeniu widać wszystkie małe detale fotografowanego obiektu.
Czasem są to drobne włoski pokrywające owada a czasem drobna struktura liścia.
Kolejnym problemem w fotografii Makro jest trudność uzyskania dobrej ostrości na jak
największej powierzchni fotografowanego obiektu.
Związane jest to z małą głębią ostrości (GO) występującą podczas robienia zdjęć Makro.
Bardzo często wynosi ona nawet 1 mm.
Aby maksymalnie zwiększyć GO powinniśmy stosować możliwie dużą liczbę przysłony
(czyli mały otwór przez który pada światło na matrycę) np. 7 lub 8.

Zbyt mała GO. Ostrość złapana zbyt blisko, główny obiekt zdjęcia nie ostry

Mała GO jednak ostrość złapana poprawnie na głowie osy

Starajmy się jednak nie używać maksymalnej liczby przysłony, ze względu na to, że spora
liczba obiektywów nie radzi sobie wtedy najlepiej z ostrością. Obraz jest przez to lekko
rozmyty (nie jest to jednak reguła)
Pamiętajmy jednak, że wraz z zwiększeniem liczby przysłony zwiększy się czas naświetlania
sceny. Może się wtedy okazać, że warunki oświetleniowe są niedostateczne i aparat ustawi
nam czas otwarcia migawki na 1/8s (oczywiście jeśli fotografujemy w trybie priorytetu
przysłony, lub pełnej automatyki -to ostatnie jednak stanowczo odradzam bo np. nie
będziemy mogli ustawiać ostrości ręcznie oraz innych istotnych parametrów) co zazwyczaj
kończy się wykonaniem zdjęcia poruszonego.
Pomóc nam może wtedy zmniejszenie liczby przysłony lub zwiększenie wartości ISO co
zwiększa czułość matrycy (to ostatnie niestety zazwyczaj zwiększa ziarnistość zdjęcia).
Dlatego jak już wcześniej pisałem w fotografii Makro dobre warunki oświetleniowe są
niezbędne.
Kiedy jednak bardzo chcemy zrobić zdjęcie Makro w niesprzyjających warunkach
oświetleniowych, możemy skorzystać z doświetlenia sceny za pomocą lampy błyskowej.

Zdjęcie doświetlone za pomocą wbudowanej w aparat lampy (kompensacja błysku)

Idealne w takim wypadku są specjalne lampy błyskowe do fotografii Makro, są one jednak
dość drogie, dlatego skupimy się na użyciu lampy wbudowanej w aparat.
Jest to niewątpliwie najtańsze rozwiązanie, niestety niesie za sobą kolejne problemy.
Jeśli nie używamy dodatkowych soczewek Close-Up, dzięki którym możemy fotografować z
większej odległości może dojść do tego, że nie uda nam się oświetlić fotografowanego
obiektu, gdyż światło lampy zostanie zasłonięte przez obiektyw, który znajduje się zbyt blisko
fotografowanego obiektu.
Dlatego polecam jednak używanie soczewek Close-Up i fotografowanie z większej odległości
(pomijając już fakt, że łatwiej nam będzie nie wystraszyć samego owada, w końcu nie
będziemy machać obiektywem np. 1cm od niego, jak już wcześniej pisałem).
Kolejnym problemem może być zbyt mocny błysk lampy i przepalenie na zdjęciu obiektów
znajdujących się blisko przed obiektywem.
Dlatego warto używać opcji kompensacji mocy błysku lampy (ustawiamy np. na -1). Jeśli nie
mamy możliwości ustawienia tego parametru w aparacie możemy użyć np. chusteczki
higienicznej w celu zasłonięcia lampy (dzięki czemu osłabimy błysk).

V. Ostrość

Fotografia powinna być ostra. Złapanie dobrej ostrości zazwyczaj nie jest trudne np.

fotografując dobrze oświetloną osobę na tle jakiegoś pięknego krajobrazu możemy zdać się
na automatyczny dobór ostrości (całą pracę załatwi za nas elektronika aparatu) lub spokojnie
wyostrzyć obraz ręcznie, zwłaszcza że GO mamy całkiem sporą (nie jest to już 1mm jak w
opisywanym wcześniej przypadku tylko np. 10m)
Niestety w przypadku Makro fotografii zazwyczaj mamy do czynienia z bardzo małą GO co
powoduje, że musimy bardzo precyzyjnie ustawić ostrość. W tak ekstremalnych
powiększeniach bardzo często zawodzi automatyka (automatyczna ostrość czyli AF) dlatego
łatwiej będzie przestawić (oczywiście o ile aparat ma taką funkcję) aparat w funkcje ręcznego
ustawiania ostrości (MF). Używając soczewek Close-Up w trybie Tele (czyli przy
maksymalnym zoomie) ustawiamy MF na minimalną dostępną odległość jaką tylko możemy.
Pozwoli to nam na maksymalne powiększenie fotografowanej sceny (o ile oczywiście
potrzebujemy maksymalnego powiększenia). Podobnie postępujemy w przypadku
fotografowania bez soczewek np. w trybie Super Macro w Minolcie Z1 ustawiamy ostrość na
odległość 4cm.
Samo ustawianie ostrości na fotografowanym obiekcie uzyskujemy przez delikatne ruchy do
przodu lub do tyłu samym aparatem. Niestety jest to bardzo trudne bo precyzja ruchu często
musi być na poziomie 1mm (pamiętamy przecież o bardzo małej GO !!!). Także w tym
wypadku warto wykonać kilka zdjęć, dzięki czemu zwiększamy prawdopodobieństwo, że
jedno z nich wyjdzie w akceptowalnej ostrości.

VI. Pomiar światła

Kolejna dość istotna sprawa w fotografii Makro to odpowiednie ustawienie pomiaru światła.
Mamy do wyboru trzy opcje: wielosegmentowy, centralnie ważony oraz punktowy (Spot).
Właściwie najczęściej powinniśmy używać pomiaru światła punktowego. Spowodowane jest
to tym, że zazwyczaj fotografujemy małą powierzchnię, która jest w centrum kadru i jest
najlepiej oświetlona. Dodatkowo ustawienie pomiaru światła punktowego podczas
fotografowania dobrze oświetlonego obiektu w centrum sceny, powoduje że otrzymujemy
ciut krótsze czasy naświetlanie niż w przypadku pomiaru wielosegmentowego.

VII. Kadr

Kadr centralny jest przez większość fotografów uważany za błędny.
Jednak ja uważam, ze w przypadku ekstremalnych powiększeń zazwyczaj spotykanych w
Makro fotografii jest on wręcz pożądany. Przede wszystkim skupia uwagę na głównym
temacie zdjęcia. Najczęstszym obiektem tego typu zdjęć jest pojedynczy owad, którego
najłatwiej wyeksponować umieszczając w środku kadru.
Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby nie trzymać się tej metody, zwłaszcza jeśli uda
nam się zrobić zdjęcie owada w jakiejś ciekawej pozie (np. podczas spaceru po źdźble trawy -
tak jakby szedł przez most).

Nie zawsze musimy stosować kadr centralny. Czasem warto pokazać dodatkowy fragment zdjęcia.

Centralny kadr może nam pomóc także w sytuacji gdy fotografowany owad znajduje się na
nieciekawym tle. Możemy wtedy tak wykadrować zdjęcie aby owad zajmował jego większą
część co skutecznie zniweluje nieprzyjemny dla oka efekt brzydkiego tła.
Warto też robić zdjęcia w kilku różnych ujęciach, żeby potem wybrać to najlepsze i
najciekawsze.
Istotną sprawą dotyczącą kadrowania jest to aby starać się (o ile to możliwe lub nie koliduje z
naszym zamysłem na dane ujęcie) nie ucinać na zdjęciach fotografowanego owada (np.
skrzydeł, które nie zmieściły się w kadrze)

Niewłaściwy kadr. Ucięte skrzydło muchówki psuje wygląd całego zdjęcia.

Tym razem cały owad zmieszczony w kadrze.

VIII. Owad.

Troszeczkę o samym „polowaniu”. Większość owadów jest bardzo płochliwa. Dlatego ciężko
jest do nich podejść na odpowiednią do zrobienia zdjęcia makro odległość (jak pamiętamy tu
mogą nam pomóc soczewki Makro, dzięki którym zwiększymy odległość od fotografowanego
obiektu).
Owady najczęściej reagują na szybki ruch, oraz zmianę jasności. Dlatego powinniśmy zbliżać
się do nich bardzo powoli, unikając gwałtownych ruchów. Staramy się podchodzić do nich
tak aby nie rzucić na nie naszego cienia, bo to niestety w większości wypadków je spłoszy.

IX. Człowiek.

Na sam koniec zostawiłem sobie to co najważniejsze. Czyli fotografa. W Makro fotografii
chyba najbardziej istotna jest CIERPLIWOŚĆ. Nie uda się Wam zrobić dobrych fotografii
Makro jeśli nie będziecie odpowiednio cierpliwi. Jeśli jednak uda wam się spokojnie

wysiedzieć np. godzinę przed jednym małym robaczkiem, to zapewne po powrocie do domu i
przegraniu zdjęć na dysk twardy Waszego komputera zobaczycie piękne zdjęcia.