TECHNOLOGIA MASZYN

Wykład

dr inĪ. A. Kampa

Technologia

- nauka o procesach wytwarzania lub
przetwarzania, półwyrobów i wyrobów.

- technologia maszyn, obejmuje metody
kształtowania materiałów, połączone ze
zmianą niektórych własnoĞci fizyko-
chemicznych, oraz metody łączenia
czĊĞci w zespoły i gotowe wyroby -
stosowane w przemyĞle maszynowym.

Literatura

1. Feld M.: Technologia budowy maszyn. PWN,

Warszawa 2000.

2. Feld M.: Podstawy projektowania procesów

technologicznych typowych czĊĞci maszyn.
WNT, Warszawa, 2000.

3. Choroszy B. Technologia maszyn. OWPW,

Wrocław 2000

4. Błaszczak M.: ûwiczenia z projektowania

procesów technologicznych czĊĞci maszyn.
Politechnika ĝląska, Skrypt Nr 2188, Gliwice
1999.

5. Poradnik inĪyniera. Obróbka skrawaniem. T. I-

III, WNT, Warszawa 1993.

Proces technologiczny

Proces technologiczny – stanowi główną
czĊĞü procesu produkcyjnego – związaną
bezpoĞrednio ze zmianą kształtu, wymiarów,
jakoĞci powierzchni i własnoĞci
fizykochemicznych przedmiotu obrabianego.

Jest to proces dyskretny, stan wytwarzanego
elementu zmienia siĊ stopniowo i na ogół
nieodwracalnie. WyróĪniamy:

-proces technologiczny obróbki

-proces technologiczny montaĪu

Struktura procesu technologicznego

Faza

Operacja

Zabiegi

PrzejĞci

a

Ruchy elementarne

Ustawienia

Pozycje

CzynnoĞci

Etap

Etapy procesu

technologicznego

• Wykonanie półfabrykatu

• Obróbka wstĊpna

• Obróbka zgrubna

• Obróbka kształtująca

• Obróbka cieplno-chemiczna

• Obróbka wykaĔczająca

• Obróbka bardzo-dokładna

• Operacje uzupełniające- kontrola, mycie,

konserwacja

Operacja

Operacja jest to czĊĞü procesu
technologicznego wykonywana na jednym
stanowisku roboczym przez jednego
pracownika (lub grupĊ pracowników) na
jednym przedmiocie (lub grupie
przedmiotów) bez przerw na inną pracĊ.

Ustawienie

Ustawienie – czĊĞü operacji wykonywana w
jednym zamocowaniu

Zamocowanie – przyłoĪenie sił i momentów sił do
przedmiotu w celu zapewnienia niezmiennoĞci
jego połoĪenia podczas

obróbki

.

Pozycja – okreĞlone połoĪenie przedmiotu
obrabianego, ustalonego i zamocowanego
w uchwycie podziałowym wzglĊdem
narzĊdzia (przy jednym zamocowaniu)

Zabieg

Zabieg technologiczny – jest to czĊĞü
operacji wykonywana za pomocą tych
samych narzĊdzi i przy stałych
parametrach obróbki, zamocowaniu i
pozycji

.

PrzejĞcie – zdjĊcie kolejnej warstwy
materiału przy tych samych
parametrach obróbki

Przykład operacji

Obróbka zgrubna wału w dwóch zamocowaniach (w uchwycie samocentrującym
trójszczĊkowym) na tokarce uniwersalnej w produkcji jednostkowej

Operacja obróbki korpusu w

trzech pozycjach

Korpus zaworu obrabiany w jednym zamocowaniu i w
trzech pozycjach na automacie tokarskim

Dokumentacja technologiczna

- jest to zbiór dokumentów (tekstowych lub
graficznych) okreĞlających przebieg procesu
technologicznego przedmiotu pracy i
potrzebne do tego Ğrodki technologiczne

Czynniki wpływające na postaü
dokumentacji :
- wielkoĞü produkcji
- rodzaj wyrobu
- kwalifikacje pracowników

•Karta technologiczna

•Karty instrukcyjne operacji

•Karty uzbrojenia obrabiarki

•Karta kontroli technicznej

•Karta normowania czasu

•Zestawienie pomocy warsztatowych

Skład dokumentacji

technologicznej

Przebieg projektowania

procesu technologicznego

1. Analiza danych wejĞciowych

2. Dobór metod i sposobów obróbki

3. Ustalenie postaci i wymiarów

półfabrykatów

4. Ustalenie rodzajów i kolejnoĞci operacji

5. Dobór obrabiarek

6. PrzyjĊcie baz obróbkowych i sposobu

mocowania

Przebieg projektowania procesu

technologicznego

7. Dobór pomocy warsztatowych: uchwytów

i przyrządów

8. Dobór narzĊdzi i ustalenie parametrów

obróbki

9. Obliczenie czasów operacji

10. Obliczenie kosztów produkcji

11. Opracowanie dokumentacji

technologicznej

Dane wejĞciowe do

projektowania

Dokumentacja konstrukcyjna:

– Rysunek złoĪeniowy wyrobu
– Rysunki wykonawcze czĊĞci
– Schemat kinematyczny
– Warunki techniczne

• Program produkcji:

– Produkcja jednostkowa, seryjna, masowa

• ĝrodki produkcji:

– Obrabiarki, narzĊdzia, pomoce warsztatowe

(normalne lub specjalne)

WielkoĞü produkcji (szt./rok)

Wyroby

Rodzaj
produkcji

ciĊĪkie

Ğ

rednie

lekkie

Jednostkowa

do 5

do 10

do 100

Małoseryjna

5–100

10-200

100-500

Seryjna

100-300

200-500

500-5000

Wielkoseryjna

300-1000

500-5000

5000-50000

Masowa

>1000

>5000

>50000

Masowa

Seryjna

Jednostkowa

Pełna

Niepełna

Dopasowanie

ZamiennoĞü czĊĞci

Niskie

ĝrednie

Wysokie

Kwalifikacje pracow.

Mały

ĝredni

Obszerny

Zakres operacji

Liniowe

Gniazdowe

Funkcjonalne

Rozmieszczenie
Ğrodków produkcji

Specjalne

Specjalizow

ane

Uniwersalne

ĝrodki produkcji

Stałe

Powtarzalne

Zmienne

ObciąĪenie
stanowisk

Wielki

ĝredni

Mały

Program produkcji

Typ produkcji

Cechy

charakterystyczne

Rodzaje obróbki

•Obróbka wstĊpna

•Obróbka zgrubna

•Obróbka kształtująca

•Obróbka wykaĔczająca

•Obróbka bardzo dokładna

Naddatek na obróbkĊ

Naddatek - jest to warstwa materiału usuwana
w czasie obróbki z przedmiotu obrabianego
(półfabrykatu), w celu osiągniĊcia Īądanych
kształtów, wymiarów lub właĞciwoĞci.

WielkoĞü naddatku kompensuje błĊdy
wymiarowo-kształtowe i wady powierzchniowe
wystĊpujące na poszczególnych etapach
wytwarzania.

Rodzaje naddatków:

•całkowite

•operacyjne

Struktura naddatku

operacyjnego

A

Lc

c

4

c

3

c

2

B

c

1

c

1

A - długoĞü przedmiotu

B - Ğrednica przedmiotu

c

1

- nad. na Ğrednicy

c

2

- nad. na obr. czoła

c

3

- nad. na obciĊcie

c

4

- nad. na uchwycenie

Lc - długoĞü
półfabrykatu

Naddatek całkowity

C = q

1

+ q

2

+ q

3

+.....+ q

n

C

D

q

3

q

2

q

1

C - nad. całkowity

q

n

- naddatki operacyjne

q

1

- nad. na obr. zgrubną

q

2

- nad na obr.

kształtującą

q

3

- nad. na obr.

wykaĔczającą

D - Ğrednica półfabrykatu

D • d +2C

d

Naddatek operacyjny

q

n

= T

a

+ R

za

+ W

a

+ S

a

+ e

z

T

a

– wartoĞü tolerancji wymiaru dla

poprzedniej operacji

R

za

– Ğrednia wysokoĞü chropowatoĞci

dla poprzedniej operacji

W

a

– głĊbokoĞü warstwy wadliwej dla

poprzedniej operacji

S

a

– błĊdy kształtu i połoĪenia bĊdące

wynikiem poprzedniej operacji

e

z

– błĊdy zamocowania w bieĪącej

operacji

2q

n

= T

a

+ 2(R

za

+ W

a

) + 2( S

a

± e

z

)

Na 1 stronĊ

Na 2 strony

lub

Liczba niezbĊdnych operacji

WskaĨnik wymaganego wzrostu

dokładnoĞci powierzchni w wyniku
obróbki K

Tp – wartoĞü tolerancji półfabrykatu

T - wartoĞü tolerancji gotowego przedmiotu

Liczba operacji wymaganych do osiągniĊcia
Īą

danej dokładnoĞci:

K ” 10 moĪna stosowaü 1 operacjĊ

10 < K ” 50 powinny byü 2 operacje

K > 50 powinny byü 3 operacje

K = Tp/T

Dobór półfabrykatów

Rodzaje półfabrykatów:
• Półfabrykaty z materiałów hutniczych
• Półfabrykaty spawane
• Odkuwki
• Odlewy
• Wykroje
• Inne – tworzywa sztuczne, szybkie

prototypowanie

Czynniki wpływające na dobór

półfabrykatów

• Tworzywo przedmiotu

• Kształt przedmiotu

• WielkoĞü produkcji

• Specjalne zalecenia dotyczące warunków

technicznych

Ustalenie rodzajów i kolejnoĞci

operacji

• Rodzaje i sposoby obróbki
• DostĊpne Ğrodki produkcji
• Produkcja nowa, powtarzalna, typowa
• Koncentracja operacji (mała liczba

operacji wielozabiegowych)

• RóĪnicowanie operacji (duĪa liczba

operacji jedno- kilkuzabiegowych)

• Ekonomiczna dokładnoĞü obróbki

→

Ramowe procesy technologiczne