Java cwiczenia praktyczne Wydanie II

• Poznaj podstawowe elementy jêzyka Java
• Opanuj zasady programowania obiektowego
• Napisz w³asne aplety i aplikacje
• Wykorzystaj komponenty do tworzenia interfejsów u¿ytkownika

Java w ci¹gu kilku ostatnich lat przeby³a drogê od niemal nieznanej technologii
do jednego z najpopularniejszych jêzyków programowania na œwiecie. Dziœ jej
g³ównym atutem nie s¹ aplety, które w za³o¿eniu twórców mia³y umilaæ czas
osobom odwiedzaj¹cym witryny WWW, lecz rozbudowane aplikacje przetwarzaj¹ce
setki danych. Java to uznana platforma programistyczna stosowana zarówno przez
najwiêksze firmy z bran¿y informatycznej, jak i przez programistów amatorów
do realizacji przeró¿nych zadañ z wykorzystaniem technik obiektowych.

„Java. Æwiczenia praktyczne. Wydanie II” to zbiór krótkich æwiczeñ, dziêki którym
poznasz podstawy programowania w tym jêzyku. Przeczytasz o g³ównych elementach
Javy i technikach obiektowych. Dowiesz siê, jak definiowaæ zmienne, przetwarzaæ dane
tekstowe, tworzyæ proste aplety i bardziej z³o¿one aplikacje. Nauczysz siê korzystaæ
z komponentów, buduj¹c interfejsy u¿ytkownika swoich aplikacji i zaimplementujesz
operacje wejœcia i wyjœcia na plikach. Zdobêdziesz solidne podstawy do dalszej
nauki Javy.

• Instalacja Java Development Kit w Windows i Linuksie
• Deklarowanie zmiennych
• Operatory i ich priorytety
• Instrukcje warunkowe i pêtle
• Obiekty i klasy
• Wyj¹tki i obs³uga b³êdów
• Tworzenie apletów
• Grafika i dŸwiêk w Javie
• Tworzenie interfejsów u¿ytkownika za pomoc¹ komponentów
• Operacje na plikach

Programowanie w Javie

Rozdział 1. Krótkie wprowadzenie

Instalacja JDK

Pierwszy program

B-kod, kompilacja i maszyna wirtualna

Java a C++

Obiektowy język programowania

Struktura programu

Rozdział 2. Zmienne, operatory i instrukcje

Zmienne

Operatory

Instrukcje

Rozdział 3. Obiekty i klasy

Metody

Konstruktory

Specyfikatory dostępu

Dziedziczenie

Rozdział 4. Wyjątki

Błędy w programach

Instrukcja try...catch

Zgłaszanie wyjątków

Hierarchia wyjątków

Java • Ćwiczenia praktyczne

Rozdział 5. Rysowanie

Aplikacja a aplet

Pierwszy aplet

Jak to działa?

Cykl życia apletu

Czcionki

Rysowanie grafiki

Kolory

Wyświetlanie obrazów

Rozdział 6. Dźwięki

103

Rozdział 7. Animacje

107

Pływający napis

107

Pływający napis z buforowaniem

112

Zegar cyfrowy

114

Animacja poklatkowa

116

Zegar analogowy

118

Rozdział 8. Interakcja z użytkownikiem

123

Obsługa myszy

123

Rysowanie figur (I)

126

Rysowanie figur (II)

130

Rysowanie figur (III)

131

Rozdział 9. Okna i menu

137

Tworzenie okna aplikacji

137

Budowanie menu

139

Wielopoziomowe menu

146

Rozdział 10. Grafika i komponenty

151

Rysowanie elementów graficznych

151

Obsługa komponentów

152

Rozdział 11. Operacje wejścia-wyjścia

169

Wczytywanie danych z klawiatury

169

Operacje na plikach

176

Zmienna jest to miejsce, w którym możemy przechowywać
jakieś dane, np. liczby czy ciągi znaków. Każda zmienna musi
mieć swoją nazwę, która ją jednoznacznie identyfikuje, a tak-

że typ, który informuje o tym, jakiego rodzaju dane można w niej
przechowywać. Np. zmienna typu

int

przechowuje liczby całkowite,

a zmienna typu

float

liczby zmiennoprzecinkowe. Typy w Javie dzielą

się na dwa rodzaje: typy podstawowe (ang. primitive types) oraz typy
odnośnikowe (ang. reference types).

Typy podstawowe

Typy podstawowe dzielą się na:

typy całkowitoliczbowe (z ang. integral types),

typy zmiennopozycyjne (rzeczywiste, z ang. floating-point types),

typ

boolean

typ

char

Java • Ćwiczenia praktyczne

Typy całkowitoliczbowe

Rodzina typów całkowitoliczbowych składa się z czterech typów:

byte

short

int

long

W przeciwieństwie do C++ dokładnie określono sposób reprezentacji
tych danych. Niezależnie więc od tego, na jakim systemie pracujemy
(16-, 32- czy 64-bitowym), dokładnie wiadomo, na ilu bitach zapisa-
na jest zmienna danego typu. Wiadomo też dokładnie, z jakiego za-
kresu wartości może ona przyjmować, nie ma więc dowolności, która
w przypadku języka C mogła prowadzić do sporych trudności przy
przenoszeniu programów pomiędzy różnymi platformami. W tabeli 2.1
zaprezentowano zakresy poszczególnych typów danych oraz liczbę
bitów niezbędną do zapisania zmiennych danego typu.

Tabela 2.1. Zakresy typów arytmetycznych w Javie

Typ

Liczba bitów

Liczba bajtów

Zakres

byte

od –128 do 127

short

od –32 768 do 32 767

int

od –2 147 483 648
do 2 147 483 647

long

od –9 223 372 036 854 775 808
do 9 223 372 036 854 775 807

Typy zmiennoprzecinkowe

Typy zmiennoprzecinkowe występują tylko w dwóch odmianach:

float

(pojedynczej precyzji),

double

(podwójnej precyzji).

Zakres oraz liczbę bitów i bajtów potrzebnych do zapisu tych zmien-
nych prezentuje tabela 2.2.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Tabela 2.2. Zakresy dla typów zmiennoprzecinkowych w Javie

Typ

Liczba bitów

Liczba bajtów

Zakres

float

od –3,4e38 do 3,4e38

double

od –1,8e308 do 1,8e308

Format danych

float

double

jest zgodny ze specyfikacją standardu

ANSI/IEEE 754. Zapis 3,4e48 oznacza 3,4 * 10

Typ boolean

Jest to typ logiczny. Może on reprezentować jedynie dwie wartości:

true

(prawda) i

false

(fałsz). Może być wykorzystywany przy spraw-

dzaniu różnych warunków w instrukcjach

, a także w pętlach i in-

nych konstrukcjach programistycznych, które zostaną przedstawione
w dalszej części rozdziału.

Typ char

Typ

char

służy do reprezentacji znaków (liter, znaków przestankowych,

ogólnie wszelkich znaków alfanumerycznych), przy czym w Javie
jest on 16-bitowy i zawiera znaki Unicode. Ponieważ znaki reprezen-
towane są tak naprawdę jako 16-bitowe kody liczbowe, typ ten zali-
cza się czasem do typów arytmetycznych.

Deklarowanie zmiennych typów podstawowych

Aby móc użyć jakiejś zmiennej w programie, najpierw trzeba ją za-
deklarować, tzn. podać jej typ oraz nazwę. Ogólna deklaracja wyglą-
da następująco:

typ_zmiennej nazwa_zmiennej;

Po takiej deklaracji zmienna jest już gotowa do użycia, tzn. możemy
jej przypisywać różne wartości bądź też wykonywać na niej różne
operacje, np. dodawanie. Przypisanie wartości zmiennej odbywa się
przy użyciu znaku (operatora)

Java • Ćwiczenia praktyczne

Ć W I C Z E N I E

2.1.

Deklarowanie zmiennych

Zadeklaruj dwie zmienne całkowite i przypisz im dowolne wartości.
Wyniki wyświetl na ekranie (rysunek 2.1).

Rysunek 2.1.
Wynik działania
programu
z ćwiczenia 2.1

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int pierwszaLiczba;
int drugaLiczba;
pierwszaLiczba = 10;
drugaLiczba = 20;
System.out.println ("pierwsza liczba: " + pierwszaLiczba);
System.out.println ("druga liczba: " + drugaLiczba);
}
}

Instrukcja

System.out.println

pozwala wyprowadzić ciąg znaków

na ekran. Wartość zmiennej można również przypisać już w trakcie
deklaracji, pisząc:

typ_zmiennej nazwa_zmiennej = wartość;

Można również zadeklarować wiele zmiennych danego typu, oddzie-
lając ich nazwy przecinkami. Część z nich może być też od razu za-
inicjowana:

typ_zmiennej nazwa1, nazwa2, nazwa3;
typ_zmiennej nazwa1 = wartość1, nazwa2, nazwa3 = wartość2;

Zmienne w Javie, podobnie jak w C czy C++, ale inaczej niż w Pas-
calu, można deklarować wedle potrzeb wewnątrz funkcji czy metody.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Ć W I C Z E N I E

2.2.

Jednoczesna deklaracja i inicjacja zmiennych

Zadeklaruj i jednocześnie zainicjalizuj dwie zmienne typu całkowi-
tego. Wynik wyświetl na ekranie.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int pierwszaLiczba = 10;
int drugaLiczba = 20;
System.out.println ("pierwsza liczba: " + pierwszaLiczba);
System.out.println ("druga liczba: " + drugaLiczba);
}
}

Ć W I C Z E N I E

2.3.

Deklarowanie zmiennych w jednym wierszu

Zadeklaruj kilka zmiennych typu całkowitego w jednym wierszu.
Kilka z nich zainicjuj.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int pierwszaLiczba = 10, drugaLiczba = 20, i, j, k;
System.out.println ("pierwsza liczba: " + pierwszaLiczba);
System.out.println ("druga liczba: " + drugaLiczba);
}
}

Przy nazywaniu zmiennych obowiązują pewne zasady. Otóż nazwa
może się składać z wielkich i małych liter oraz cyfr, ale nie może się
zaczynać od cyfry. Choć nie jest to zabronione, raczej unika się sto-
sowania polskich znaków diakrytycznych. Nazwa zmiennej powinna
także odzwierciedlać funkcję pełnioną w programie. Jeżeli na przy-
kład określa ona liczbę punktów w jakimś zbiorze, to najlepiej na-
zwać ją

liczbaPunktow

lub nawet

liczbaPunktowWZbiorze

. Mimo że

tak długa nazwa może wydawać się dziwna, jednak bardzo poprawia
czytelność programu oraz ułatwia jego analizę. Naprawdę warto ten
sposób stosować. Przyjmuje się też, co również jest bardzo wygodne,
że nazwę zmiennej rozpoczynamy małą literą, a poszczególne człony

Java • Ćwiczenia praktyczne

tej nazwy (wyrazy, które się na nią składają) rozpoczynamy wielką
literą — dokładnie tak jak w powyższych przykładach.

Typy odnośnikowe

Typy odnośnikowe (ang. reference types) możemy podzielić na dwa
umowne rodzaje:

typy klasowe (ang. class types)

typy tablicowe (ang. array types).

Zacznijmy od typów tablicowych. Tablice są to wektory elementów
danego typu i służą do uporządkowanego przechowywania wartości
tego typu. Mogą być jedno- bądź wielowymiarowe. Dostęp do danego
elementu tablicy jest realizowany poprzez podanie jego indeksu,
czyli miejsca w tablicy, w którym się on znajduje. Dla tablicy jedno-
wymiarowej będzie to po prostu kolejny numer elementu, dla tablicy
dwuwymiarowej trzeba już podać numer wiersza i kolumny itd. Jeśli
chcemy zatem przechować w programie 10 liczb całkowitych, naj-
wygodniej będzie użyć w tym celu 10-elementowej tablicy typu

int

Typy klasowe pozwalają na tworzenie klas i deklarowanie zmiennych
obiektowych. Zajmiemy się nimi w rozdziale 3.

Deklarowanie zmiennych typów odnośnikowych

Zmienne typów odnośnikowych deklarujemy podobnie jak w przy-
padku zmiennych typów podstawowych, tzn. pisząc:

typ_zmiennej nazwa_zmiennej;

lub:

typ_zmiennej nazwa_zmiennej_1, nazwa_zmiennej_2, nazwa_zmiennej_3;

Stosując taki zapis, inaczej niż w przypadku typów prostych, zadekla-
rowaliśmy jednak jedynie tzw. odniesienie (ang. reference) do obiek-
tu, a nie sam byt, jakim jest obiekt! Takiemu odniesieniu domyślnie

Typy klasowe moglibyśmy podzielić z kolei na obiektowe i interfejsowe;

są to jednak rozważania, którymi nie będziemy się w niniejszej publikacji
zajmować.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

przypisana jest wartość pusta (

null

), czyli praktycznie nie możemy

wykonywać na nim żadnej operacji. Dopiero po utworzeniu odpo-
wiedniego obiektu w pamięci możemy powiązać go z tak zadeklaro-
waną zmienną. Jeśli zatem napiszemy np.:

int a;

będziemy mieli gotową do użycia zmienną typu całkowitego. Może-
my jej przypisać np. wartość

. Żeby jednak móc skorzystać z tabli-

cy, musimy zadeklarować zmienną odnośnikową typu tablicowego,
utworzyć obiekt tablicy i powiązać go ze zmienną. Dopiero wtedy
będziemy mogli swobodnie odwoływać się do kolejnych elementów.
Pisząc zatem:

int tablica[];

zadeklarujemy odniesienie do tablicy, która będzie mogła zawierać
elementy typu

int

, czyli 32-bitowe liczby całkowite. Samej tablicy

jednak jeszcze wcale nie ma. Przekonamy się o tym, wykonując ko-
lejne ćwiczenia.

Ć W I C Z E N I E

2.4.

Deklarowanie tablicy

Zadeklaruj tablicę elementów typu całkowitego. Przypisz zerowemu
elementowi tablicy dowolną wartość. Spróbuj skompilować i uru-
chomić program.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int tablica[];
tablica[0] = 11;
System.out.println ("Zerowy element tablicy to: " + tablica[0]);
}
}

Już przy próbie kompilacji kompilator wypisze na ekranie tekst:

Va-

riable tablica might not have been initialized

, informujący nas,

że chcemy odwołać się do zmiennej, która prawdopodobnie nie zo-
stała zainicjalizowana (rysunek 2.2). Widzimy też wyraźnie, że w ra-
zie wystąpienia błędu na etapie kompilacji otrzymujemy kilka waż-
nych i pomocnych informacji. Przede wszystkim jest to nazwa pliku,
w którym wystąpił błąd (jest to ważne, gdyż program może składać
się z bardzo wielu klas, a każda z nich jest zazwyczaj definiowana
w oddzielnym pliku), numer wiersza w tym pliku oraz konkretne

Java • Ćwiczenia praktyczne

miejsce wystąpienia błędu. Na samym końcu kompilator podaje też
całkowitą liczbę błędów.

Rysunek 2.2. Błąd kompilacji. Nie zainicjowaliśmy zmiennej tablica

Skoro jednak wystąpił błąd, należy go natychmiast naprawić.

Ć W I C Z E N I E

2.5.

Deklaracja i utworzenie tablicy

Zadeklaruj i utwórz tablicę elementów typu całkowitego. Przypisz
zerowemu elementowi tablicy dowolną wartość. Spróbuj wyświetlić
zawartość tego elementu na ekranie.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int tablica[] = new int[10];
tablica[0] = 11;
System.out.println ("Zerowy element tablicy to: " + tablica[0]);
}
}

Wyrażenie

new tablica[10]

oznacza utworzenie nowej, jednowy-

miarowej tablicy liczb typu

int

o rozmiarze 10 elementów. Ta nowa

tablica została przypisana zmiennej odnośnikowej o nazwie

tablica

Po takim przypisaniu możemy odwoływać się do kolejnych elementów
tej tablicy, pisząc:

tablica[index]

Warto przy tym zauważyć, że elementy tablicy numerowane są od zera,
a nie od 1. Oznacza to, że pierwszy element tablicy 10-elementowej
ma indeks 0, a ostatni 9 (a nie 10!).

Co się jednak stanie, jeśli — nieprzyzwyczajeni do takiego sposobu
indeksowania — odwołamy się do indeksu o numerze

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Ć W I C Z E N I E

2.6.

Odwołanie do nieistniejącego indeksu

Zadeklaruj i zainicjalizuj tablicę dziesięcioelementową. Spróbuj przy-
pisać elementowi o indeksie 10 dowolną liczbę całkowitą.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int tablica[] = new int[10];
tablica[10] = 11;
System.out.println ("Dziesiąty element tablicy to: "

å+ tablica[10]);

}
}

Efekt działania kodu jest widoczny na rysunku 2.3. Wbrew pozorom
nie stało się jednak nic strasznego. Wystąpił błąd, został on jednak
obsłużony przez maszynę wirtualną Javy. Konkretnie został wygene-
rowany tzw. wyjątek i program standardowo zakończył działanie.
Taki wyjątek możemy jednak przechwycić i tym samym zapobiec
niekontrolowanemu zakończeniu aplikacji. Jest to jednak odrębny,
aczkolwiek bardzo ważny temat; zajmiemy się nim więc nieco póź-
niej. Godne uwagi jest to, że próba odwołania się do nieistniejącego
elementu została wykryta i to odwołanie tak naprawdę nie wystąpiło!
Program nie naruszył więc niezarezerwowanego dla niego obszaru
pamięci.

Rysunek 2.3. Próba odwołania się do nieistniejącego elementu tablicy

Java • Ćwiczenia praktyczne

Poznaliśmy już zmienne, musimy jednak wiedzieć, jakie operacje mo-
żemy na nich wykonywać. Operacje wykonujemy za pomocą różnych
operatorów, np. odejmowania, dodawania, przypisania itd. Operatory te
możemy podzielić na następujące grupy

arytmetyczne,

bitowe,

logiczne,

przypisania,

porównania.

Operatory arytmetyczne

Wśród tych operatorów znajdziemy standardowo działające:

— dodawanie,

–

— odejmowanie,

— mnożenie,

— dzielenie.

Ć W I C Z E N I E

2.7.

Operacje arytmetyczne na zmiennych

Zadeklaruj dwie zmienne typu całkowitego. Wykonaj na nich kilka
operacji arytmetycznych. Wyniki wyświetl na ekranie.

public
class Main
{
public static void main(String args[])
{
int a, b, c;
a = 10;
b = 25;
c = b - a;
System.out.println("a = " + a);

Można wydzielić również inne grupy, co wykracza jednak poza ramy

tematyczne niniejszej publikacji.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

System.out.println("b = " + b);
System.out.println("b - a = " + c);
c = a * b;
System.out.println("a * b = " + c);
}
}

Do operatorów arytmetycznych należy również znak

, przy czym

nie oznacza on obliczania procentów, ale dzielenie modulo (resztę
z dzielenia). Np. wynik działania 12 % 5 wynosi 2, piątka mieści
się bowiem w dwunastu 2 razy, pozostawiając resztę 2 (5

* 2 = 10,

10 + 2 = 12).

Ć W I C Z E N I E

2.8.

Dzielenie modulo

Zadeklaruj kilka zmiennych. Wykonaj na nich operacje dzielenia
modulo. Wyniki wyświetl na ekranie.

public
class Main
{
public static void main(String args[])
{
int a, b, c;
a = 10;
b = 25;
c = b % a;
System.out.println("b % a = " + c);
System.out.println("a % 3 = " + a % 3);
c = a * b;
System.out.println("(a * b) % 120 = " + c % 120);
}
}

Kolejne operatory typu arytmetycznego to operator inkrementacji
i dekrementacji. Operator inkrementacji (czyli zwiększenia), którego
symbolem jest

, powoduje przyrost wartości zmiennej o jeden. Może

występować w formie przyrostkowej bądź przedrostkowej. Oznacza to,
że jeśli mamy zmienną, która nazywa się np.

, forma przedrostkowa

będzie wyglądać:

++x

, natomiast przyrostkowa:

x++

Oba te wyrażenia zwiększą wartość zmiennej

o jeden, jednak nie są

one równoważne. Otóż operacja

x++

zwiększa wartość zmiennej po

jej wykorzystaniu, natomiast

++x

przed jej wykorzystaniem. Czasem

takie rozróżnienie jest bardzo pomocne przy pisaniu programu.

Java • Ćwiczenia praktyczne

Ć W I C Z E N I E

2.9.

Operator inkrementacji

Przeanalizuj poniższy kod. Nie uruchamiaj programu, ale zastanów
się, jaki będzie wyświetlony ciąg liczb. Następnie, po uruchomieniu
kodu, sprawdź swoje przypuszczenia.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
/*1*/ int x = 1, y;
/*2*/ System.out.println (++x);
/*3*/ System.out.println (x++);
/*4*/ System.out.println (x);
/*5*/ y = x++;
/*6*/ System.out.println (y);
/*7*/ y = ++x;
/*8*/ System.out.println (++y);
}
}

Dla ułatwienia poszczególne wiersze w programie zostały oznaczone
kolejnymi liczbami. Wynikiem działania tego programu będzie ciąg
liczb: 2, 2, 3, 3, 6. Dlaczego? Na początku zmienna

przyjmuje war-

tość 1. W 2. wierszu występuje operator

++x

, zatem najpierw jest ona

zwiększana o jeden (x = 2), a dopiero potem wyświetlana na ekranie.
W wierszu o numerze 3 jest odwrotnie. Najpierw wartość zmiennej

jest wyświetlana (x = 2), a dopiero potem zwiększana o 1 (x = 3).
W wierszu 4. po prostu wyświetlamy wartość

(x = 3). W wierszu 5.

najpierw zmiennej

jest przypisywana dotychczasowa wartość

(x = 3,

y = 3), a następnie wartość

jest zwiększana o jeden (x = 4). W wier-

szu 6. wyświetlamy wartość

(y = 3). W wierszu 7. najpierw zwięk-

szamy wartość

o jeden (x = 5), a następnie przypisujemy tę war-

tość zmiennej

. W wierszu ostatnim, ósmym, zwiększamy

o jeden

(y = 6) i wyświetlamy na ekranie.

Operator dekrementacji (

) działa analogicznie, z tym że zamiast zwięk-

szać wartości zmiennych — zmniejsza je, oczywiście zawsze o jeden.

Ć W I C Z E N I E

2.10.

Operator dekrementacji

Zmień kod z ćwiczenia 2.9 tak, aby operator

został zastąpiony

operatorem

. Następnie przeanalizuj jego działanie i sprawdź, czy

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

otrzymany wynik jest taki sam, jak otrzymany na ekranie po urucho-
mieniu kodu.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
/*1*/ int x = 1, y;
/*2*/ System.out.println (--x);
/*3*/ System.out.println (x--);
/*4*/ System.out.println (x);
/*5*/ y = x--;
/*6*/ System.out.println (y);
/*7*/ y = --x;
/*8*/ System.out.println (--y);
}
}

Działania operatorów arytmetycznych na liczbach całkowitych nie
trzeba chyba wyjaśniać, z dwoma może wyjątkami. Otóż co się sta-
nie, jeżeli wynik dzielenia dwóch liczb całkowitych nie będzie liczbą
całkowitą? Odpowiedź na szczęście jest prosta, wynik zostanie za-
okrąglony w dół. Zatem wynikiem działania 7/2 w arytmetyce liczb
całkowitych będzie 3 („prawdziwym” wynikiem jest oczywiście 3,5,
która to wartość zostaje zaokrąglona w dół do najbliższej liczby cał-
kowitej, czyli trzech).

Ć W I C Z E N I E

2.11.

Dzielenie liczb całkowitych

Wykonaj dzielenie zmiennych typu całkowitego. Sprawdź rezultaty
w sytuacji, gdy rzeczywisty wynik jest ułamkiem.

public
class Main
{
public static void main(String args[])
{
int a, b, c;
a = 8;
b = 3;
c = 2;
System.out.println("a = " + a);
System.out.println("b = " + b);
System.out.println("c = " + c);
System.out.println("a / b = " + a / b);
System.out.println("a / c = " + a / c);
System.out.println("b / c = " + b / c);
}
}

Java • Ćwiczenia praktyczne

Drugim problemem jest to, co się stanie, jeżeli przekroczymy zakres
jakiejś zmiennej. Pamiętamy np., że zmienna typu

byte

jest zapisy-

wana na 8 bitach i może przyjmować wartości od –128 do 127 (patrz
tabela 2.1). Spróbujmy zatem przypisać zmiennej tego typu wartość

128

. Szybko przekonamy się, że kompilator do tego nie dopuści (ry-

sunek 2.4).

Rysunek 2.4.
Próba przekroczenia
dopuszczalnej
wartości zmiennej

Ć W I C Z E N I E

2.12.

Przekroczenie zakresu w trakcie kompilacji

Zadeklaruj zmienną typu

byte

. Przypisz jej wartość

128

. Spróbuj do-

konać kompilacji otrzymanego kodu.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
byte zmienna;
zmienna = 128;
System.out.println(zmienna);
}
}

Niestety, kompilator nie zawsze będzie w stanie wykryć tego typu
błąd. Może się bowiem zdarzyć, że zakres przekroczymy w trakcie
wykonywania programu. Co wtedy?

Ć W I C Z E N I E

2.13.

Przekroczenie zakresu w trakcie działania kodu

Zadeklaruj zmienne typu

long

. Wykonaj operacje arytmetyczne prze-

kraczające dopuszczalną wartość takiej zmiennej. Wynik wyświetl na
ekranie.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
long a, b = (long) Math.pow(2, 63) + 1;
a = b + b;
System.out.println ("a = " + a);
}
}

Operacja

(long) Math.pow(2, 63)

oznacza podniesienie liczby 2 do

potęgi 63., a następnie skonwertowanie wyniku (który jest liczbą ty-
pu

double

) do typu

long

. Zmiennej

jest przypisywany wynik dzia-

łania

b + b

i okazuje się, że jest to 0. Dlaczego? Otóż jeżeli jakaś war-

tość przekracza dopuszczalny zakres swojego typu, jest „zawijana” do
początku tego zakresu. Obrazowo ilustruje to rysunek 2.5.

Rysunek 2.5. Przekroczenie dopuszczalnego zakresu dla typu int

Operatory bitowe

Operacje te, jak sama nazwa wskazuje, dokonywane są na bitach.
Przypomnijmy zatem podstawowe wiadomości o systemach liczbo-
wych. W systemie dziesiętnym, z którego korzystamy na co dzień,
wykorzystywanych jest dziesięć cyfr — od 0 do 9. W systemie dwój-
kowym będą zatem wykorzystywane jedynie dwie cyfry — 0 i 1.
Kolejne liczby budowane są z tych dwóch cyfr, dokładnie tak samo
jak w systemie dziesiętnym; przedstawia to tabela 2.3. Widać wyraź-
nie, że np. 4 dziesiętnie to 100 dwójkowo, a 10 dziesiętnie to 1010
dwójkowo.

Java • Ćwiczenia praktyczne

Tabela 2.3. Reprezentacja liczb w systemie dwójkowym i dziesiętnym

System dwójkowy

System dziesiętny

100

101

110

111

1000

1001

1010

1011

1100

1101

1110

1111

Na tak zdefiniowanych liczbach możemy dokonywać znanych ze szkoły
operacji bitowych AND (iloczyn bitowy), OR (suma bitowa) oraz XOR
(bitowa alternatywa wykluczająca). Symbolem operatora AND jest znak

(ampersand), operatora OR znak

(pionowa kreska), natomiast

operatora XOR znak

(strzałka w górę). Oprócz tego można również

wykonywać operacje przesunięć bitów. Zestawienie występujących
w Javie operatorów bitowych zostało przedstawione w tabeli 2.4.

Operatory logiczne

Argumentami operacji takiego typu muszą być wyrażenia posiadające
wartość logiczną, czyli

true

lub

false

(prawda i fałsz). Przykładowo,

wyrażenie

10 < 20

jest niewątpliwie prawdziwe (10 jest mniejsze od 20),

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Tabela 2.4. Operatory bitowe w Javie

Operator

Symbol

AND

NOT

XOR

Przesunięcie bitowe w prawo

Przesunięcie bitowe w lewo

Przesunięcie bitowe w prawo z wypełnieniem zerami

>>>

zatem jego wartość logiczna jest równa

true

. W grupie tej wyróżnia-

my trzy operatory:

logiczne AND (

logiczne OR (

logiczna negacja (

Warto zauważyć, że w części przypadków stosowania operacji logicz-
nych, aby otrzymać wynik, wystarczy obliczyć tylko pierwszy argu-
ment. Wynika to, oczywiście, z właściwości operatorów. Jeśli bowiem
wynikiem obliczenia pierwszego argumentu jest wartość

true

, a wy-

konujemy operację OR, to niezależnie od stanu drugiego argumentu
wartością całego wyrażenia będzie

true

. Podobnie przy stosowaniu

operatora AND — jeżeli wartością pierwszego argumentu będzie

false

to i wartością całego wyrażenia będzie

false

Operatory przypisania

Operacje przypisania są dwuargumentowe i powodują przypisanie
wartości argumentu znajdującego się z prawej strony do argumentu
znajdującego się z lewej strony. Najprostszym operatorem tego typu
jest oczywiście klasyczny znak równości. Zapis

liczba = 5

oznacza,

że zmiennej

liczba

chcemy przypisać wartość

. Oprócz tego mamy

jeszcze do dyspozycji operatory łączące klasyczne przypisanie z in-
nym operatorem arytmetycznym bądź bitowym. Zostały one zebrane
w tabeli 2.5.

Java • Ćwiczenia praktyczne

Tabela 2.5. Operatory przypisania i ich znaczenie w Javie

Argument 1

Operator

Argument 2

Znaczenie

x = y

x = x + y

x = x – y

x = x * y

x = x / y

x = x % y

<<=

x = x << y

>>=

x = x >> y

>>>=

x = x >>> y

x = x & y

x = x | y

x = x ^ y

Operatory porównania (relacyjne)

Operatory porównania, czyli relacyjne, służą oczywiście do porów-
nywania argumentów. Wynikiem takiego porównania jest wartość
logiczna

true

(jeśli jest ono prawdziwe) lub

false

(jeśli jest fałszy-

we). Zatem wynikiem operacji

argument1 == argument2

będzie

true

jeżeli argumenty są sobie równe, lub

false

, jeżeli argumenty są różne.

Czyli

4 == 5

ma wartość

false

, a

2 == 2

ma wartość

true

. Do dyspo-

zycji mamy operatory porównania zawarte w tabeli 2.6.

Operator warunkowy

Operator warunkowy ma następującą składnię:

warunek ? wartość1 : wartość2;

Wyrażenie takie przybiera

wartość1

, jeżeli warunek jest prawdziwy,

lub

wartość2

w przeciwnym przypadku.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Tabela 2.6. Operatory porównania w Javie

Operator Opis

jeśli argumenty są sobie równe, wynikiem jest

true

jeśli argumenty są różne, wynikiem jest

true

jeśli argument prawostronny jest mniejszy od lewostronnego,
wynikiem jest

true

jeśli argument prawostronny jest większy od lewostronnego,
wynikiem jest

true

jeśli argument prawostronny jest mniejszy lub równy
lewostronnemu, wynikiem jest

true

jeśli argument prawostronny jest większy lub równy
lewostronnemu, wynikiem jest

true

Ć W I C Z E N I E

2.14.

Wykorzystanie operatora warunkowego

Wykorzystaj operator warunkowy do zmodyfikowania wartości do-
wolnej zmiennej typu całkowitego (

int

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int x = 1, y;
y = (x == 1 ? 10 : 20);
System.out.println ("y = " + y);
}
}

W powyższym ćwiczeniu najważniejszy jest oczywiście wiersz:

y = (x == 1? 10 : 20);

który oznacza: jeżeli

jest równe

, przypisz zmiennej

wartość

w przeciwnym przypadku przypisz zmiennej

wartość

. Ponieważ

zmienną

zainicjalizowaliśmy wartością

, na ekranie zostanie wy-

świetlony ciąg znaków

y = 10

Java • Ćwiczenia praktyczne

Priorytety operatorów

Sama znajomość operatorów to jednak nie wszystko. Niezbędna jest
jeszcze wiedza na temat tego, jaki mają one priorytet, czyli jaka jest
kolejność ich wykonywania. Wiadomo na przykład, że mnożenie jest
„silniejsze” od dodawania, zatem najpierw mnożymy, potem doda-
jemy. W Javie jest podobnie, siła każdego operatora jest ściśle okre-
ślona. Przedstawia to tabela 2.7

. Im wyższa pozycja w tabeli, tym

wyższy priorytet operatora. Operatory znajdujące się na jednym po-
ziomie (w jednym wierszu) mają ten sam priorytet.

Tabela 2.7. Priorytety operatorów w Javie

Grupa operatorów

Symbole

inkrementacja przyrostkowa

inkrementacja przedrostkowa, negacje

mnożenie, dzielenie

przesunięcia bitowe

>>>

porównania

bitowe AND

bitowe XOR

bitowe OR

logiczne AND

logiczne OR

warunkowe

przypisania

>>=

<<=

>>>=,

Tabela nie przedstawia wszystkich operatorów występujących w Javie,

a jedynie omawiane w książce.

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Instrukcja warunkowa if...else

Bardzo często w programie zachodzi potrzeba sprawdzenia jakiegoś
warunku i w zależności od tego, czy jest on prawdziwy, czy fałszywy,
wykonanie różnych instrukcji. Do takiego sprawdzania służy właśnie
instrukcja warunkowa

if...else

. Ma ona ogólną postać:

if (wyrażenie warunkowe){
//instrukcje do wykonania, jeżeli warunek jest prawdziwy
}
else{
//instrukcje do wykonania, jeżeli warunek jest fałszywy
}

wyrażenie warunkowe

, inaczej niż w C i C++, musi dać w wyniku

wartość typu

boolean

, tzn.

true

lub

false

Ć W I C Z E N I E

2.15.

Użycie instrukcji warunkowej if...else

Wykorzystaj instrukcję warunkową

if...else

do stwierdzenia, czy

wartość zmiennej typu całkowitego jest mniejsza od zera.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int a = -10;
if (a > 0){
System.out.println ("Zmienna a jest większa od zera");
}
else{
System.out.println ("Zmienna a nie jest większa od zera");
}
}
}

Spróbujmy teraz czegoś nieco bardziej skomplikowanego. Zajmijmy
się klasycznym przykładem liczenia pierwiastków równania kwadra-
towego. Przypomnijmy, że jeśli mamy równanie o postaci A * x

+ B * x

C =

0, to — aby obliczyć jego rozwiązanie — liczymy tzw. deltę (

D),

która jest równa B

– 4 * A * C. Jeżeli delta jest większa od zera, mamy

dwa pierwiastki: x

= (–B +

) / (2 * A) i x

= (–B –

) / (2 * A).

Java • Ćwiczenia praktyczne

Jeżeli delta jest równa zero, istnieje tylko jedno rozwiązanie — mia-
nowicie x = –B / (2 * A). W przypadku trzecim, jeżeli delta jest
mniejsza od zera, równanie takie nie ma rozwiązań w zbiorze liczb
rzeczywistych.

Skoro jest tutaj tyle warunków do sprawdzenia, to jest to doskonały
przykład do potrenowania zastosowania instrukcji

if...else

. Aby

nie komplikować zagadnienia, nie będziemy się w tej chwili zajmo-
wać wczytywaniem parametrów równania z klawiatury, ale podamy
je bezpośrednio w kodzie.

Ć W I C Z E N I E

2.16.

Pierwiastki równania kwadratowego

Wykorzystaj operacje arytmetyczne oraz instrukcję

if...else

do ob-

liczenia pierwiastków równania kwadratowego o parametrach poda-
nych bezpośrednio w kodzie programu.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int parametrA = 1, parametrB = -1, parametrC = -6;

System.out.println ("Parametry równania:\n");
System.out.println ("A: " + parametrA + " B: " + parametrB + " C: "

å+ parametrC + "\n");

if (parametrA == 0){
System.out.println ("To nie jest równanie kwadratowe: A = 0!");
}
else{
double delta = parametrB * parametrB - 4 * parametrA * parametrC;
if (delta < 0){
System.out.println ("Delta < 0.");
System.out.println ("To równanie nie ma rozwiązania w zbiorze

åliczb rzeczywistych");

}
else{
double wynik;
if (delta == 0){
wynik = - parametrB / 2 * parametrA;
System.out.println ("Rozwiązanie: x = " + wynik);
}
else{
wynik = (- parametrB + Math.sqrt(delta)) / 2 * parametrA;
System.out.print ("Rozwiązanie: x1 = " + wynik);
wynik = (- parametrB - Math.sqrt(delta)) / 2 * parametrA;
System.out.println (", x2 = " + wynik);
}

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

}
}
}
}

Jak łatwo zauważyć, instrukcję warunkową można zagnieżdżać, tzn.
po jednym

może występować kolejne, po nim następne itd. Jed-

nak jeżeli zapiszemy to w sposób podany w poprzednim ćwiczeniu,
przy wielu zagnieżdżeniach otrzymamy bardzo nieczytelny kod.
Możemy więc posłużyć się konstrukcją

if...else if

. Zamiast two-

rzyć mniej wygodną konstrukcję, taką jak przedstawiona poniżej:

if (warunek1){
//instrukcje 1
}
else{
if (warunek2){
//instrukcje 2
}
else{
if (warunek3){
//instrukcje 3
}
else{
//instrukcje 4
}
}
}

całość możemy zapisać dużo prościej i czytelniej w postaci:

if (warunek1){
//instrukcje 1
}
else if (warunek2){
//instrukcje 2
}
else if (warunek3){
//instrukcje 3
}
else{
//instrukcje 4
}

Ć W I C Z E N I E

2.17.

Zastosowanie instrukcji if...else if

Napisz kod obliczający pierwiastki równania kwadratowego o para-
metrach zadanych w programie. Wykorzystaj instrukcję

if...else if

public
class Main
{
public static void main (String args[])

Java • Ćwiczenia praktyczne

{
int parametrA = 1, parametrB = -1, parametrC = -6;

System.out.println ("Parametry równania:\n");
System.out.println ("A: " + parametrA + " B: " + parametrB + " C: "

å+ parametrC + "\n");

if (parametrA == 0){
System.out.println ("To nie jest równanie kwadratowe: A = 0!");
}
else{
double delta = parametrB * parametrB - 4 * parametrA * parametrC;
double wynik;

if (delta < 0){
System.out.println ("Delta < 0.");
System.out.println ("To równanie nie ma rozwiązania w zbiorze

åliczb rzeczywistych");

}
else if (delta == 0){
wynik = - parametrB / 2 * parametrA;
System.out.println ("Rozwiązanie: x = " + wynik);
}
else{
wynik = (- parametrB + Math.sqrt(delta)) / 2 * parametrA;
System.out.print ("Rozwiązanie: x1 = " + wynik);
wynik = (- parametrB - Math.sqrt(delta)) / 2 * parametrA;
System.out.println (" x2 = " + wynik);
}
}
}
}

Instrukcja wyboru switch

Instrukcja

switch

pozwala w wygodny i przejrzysty sposób spraw-

dzać ciąg warunków i wykonywać różny kod w zależności od tego,
czy są one prawdziwe, czy fałszywe. Można nią zastąpić ciąg in-
strukcji

if...else if

. Jeżeli mamy w kodzie przykładową konstruk-

cję w postaci:

if (a == 1){
instrukcje1;
}
else if (a == 50){
instrukcje2;
}
else if (a == 23){
instrukcje3;
}
else{
instrukcje4;
}

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

to możemy zastąpić ją następująco:

switch (a){
case 1:
instrukcje1;
break;
case 50:
instrukcje2;
break;
case 23:
instrukcje3;
break;
default:
instrukcje4;
}

Po kolei jest tu sprawdzane, czy

jest równe 1, potem 50 i w końcu 23.

Jeżeli równość zostanie w jednym z przypadków stwierdzona, wyko-
nywane są instrukcje po odpowiedniej klauzuli

case

. Jeżeli

nie jest

równe żadnej z wymienionych liczb, wykonywane są instrukcje po
słowie

default

. Instrukcja

break

powoduje wyjście z bloku

switch

Ć W I C Z E N I E

2.18.

Użycie instrukcji wyboru switch

Używając instrukcji

switch

, napisz program sprawdzający, czy war-

tość zadeklarowanej zmiennej jest równa 1, czy 10. Wyświetl na ekra-
nie stosowny komunikat.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int a = 10;
switch (a){
case 1 :
System.out.println("a = 1");
break;
case 10:
System.out.println("a = 10");
break;
default:
System.out.println("a nie jest równe ani 1, ani 10.");
}
}
}

Uwaga! Jeżeli zapomnimy o słowie

break

, wykonywanie instrukcji

switch

będzie kontynuowane, co może prowadzić do otrzymania

niespodziewanych efektów. W szczególności zostanie wtedy wykonany

Java • Ćwiczenia praktyczne

blok instrukcji występujący po

default

. Może to być, oczywiście,

efektem zamierzonym, może też jednak powodować trudne do wy-
krycia błędy.

Ć W I C Z E N I E

2.19.

Efekt pominięcia instrukcji break

Zmodyfikuj kod z ćwiczenia 2.18, usuwając instrukcję

break

. Zaob-

serwuj, jak zmieniło się działanie programu.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int a = 10;
switch (a){
case 1:
System.out.println("a = 1");
case 10:
System.out.println("a = 10");
default:
System.out.println("a nie jest równe ani 1, ani 10");
}
}
}

Widać wyraźnie (rysunek 2.5), że teraz według naszego programu
zmienna

jest jednocześnie równa 10, jak i różna od dziesięciu.

Rysunek 2.5.
Ilustracja błędu
z ćwiczenia 2.19

Pętla for

Pętle w językach programowania pozwalają na wykonywanie powta-
rzających się czynności. Nie inaczej jest w Javie. Jeśli chcemy np.
wypisać na ekranie 10 razy napis Java, to możemy zrobić to, pisząc

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

10 razy

System.out.println("Java");

. Jeżeli jednak chcielibyśmy

mieć już 150 takich napisów, to, pomijając oczywiście sensowność
tej czynności, byłby to już problem. Na szczęście z pomocą przycho-
dzą nam właśnie pętle. Pętla typu

for

ma następującą składnię:

for (wyrażenie początkowe; wyrażenie warunkowe; wyrażenie
modyfikujące){
//instrukcje do wykonania
}

wyrażenie początkowe

jest stosowane do zainicjalizowania zmiennej

używanej jako licznik liczby wykonań pętli.

wyrażenie warunkowe

określa warunek, jaki musi być spełniony, aby dokonać kolejnego
przejścia w pętli,

wyrażenie modyfikujące

jest zwykle używane do

modyfikacji zmiennej będącej licznikiem.

Ć W I C Z E N I E

2.20.

Budowa pętli for

Wykorzystując pętlę typu

for

, napisz program wyświetlający na ekra-

nie 10 razy napis

Java

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
for (int i = 1; i <= 10; i++){
System.out.println ("Java");
}
}
}

Zmienna

to tzw. zmienna iteracyjna, której na początku przypisu-

jemy wartość

(

int i = 1

). Następnie w każdym przebiegu pętli jest

ona zwiększana o jeden (

i++

) oraz wykonywana jest instrukcja

Sys-

tem.out.println ("Java");

. Wszystko trwa tak długo, aż

osiągnie

wartość

(

i <= 10

Wyrażenie modyfikujące jest zwykle używane do modyfikacji zmien-
nej iteracyjnej. Takiej modyfikacji możemy jednak dokonać również
wewnątrz pętli. Struktura tego typu wygląda następująco:

for (wyrażenie początkowe; wyrażenie warunkowe;){
instrukcje do wykonania
wyrażenie modyfikujące
}

Java • Ćwiczenia praktyczne

Ć W I C Z E N I E

2.21.

Wyrażenie modyfikujące w bloku instrukcji

Zmodyfikuj pętlę typu

for

z ćwiczenia 2.20 tak, aby wyrażenie mo-

dyfikujące znalazło się w bloku instrukcji.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
for (int i = 1; i <= 10;){
System.out.println ("Java");
i++;
}
}
}

Zwróćmy uwagę, że mimo iż wyrażenie modyfikujące jest teraz we-
wnątrz pętli, średnik znajdujący się po

i <= 10

jest niezbędny! Jeśli

o nim zapomnimy, kompilator zgłosi błąd.
Kolejną ciekawą możliwością jest połączenie wyrażenia warunkowego
i modyfikującego.

Ć W I C Z E N I E

2.22.

Łączenie wyrażenia warunkowego i modyfikującego

Napisz taką pętlę typu

for

, aby wyrażenie warunkowe było jedno-

cześnie wyrażeniem modyfikującym.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
for (int i = 1; i++ <= 10;){
System.out.println ("Java");
}
}
}

W podobny sposób jak w poprzednich przykładach możemy się po-
zbyć wyrażenia początkowego, które przeniesiemy przed pętlę. Sche-
mat wygląda następująco:

wyrażenie początkowe;
for (; wyrażenie warunkowe;){
instrukcje do wykonania
wyrażenie modyfikujące
}

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Ć W I C Z E N I E

2.23.

Wyrażenie początkowe przed pętlą

Zmodyfikuj pętlę typu

for

w taki sposób, aby wyrażenie początkowe

znalazło się przed pętlą, a wyrażenie modyfikujące wewnątrz niej.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int i = 1;
for (; i <= 10;){
System.out.println ("Java");
i++;
}
}
}

Skoro zaszliśmy już tak daleko w pozbywaniu się wyrażeń sterują-
cych, usuńmy również wyrażenie warunkowe. Jest to jak najbardziej
możliwe!

Ć W I C Z E N I E

2.24.

Pętla bez wyrażeń

Zmodyfikuj pętlę typu

for

w taki sposób, aby wyrażenie początkowe

znalazło się przed pętlą, natomiast wyrażenie modyfikujące i warun-
kowe wewnątrz pętli.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int i = 1;
for ( ; ; ){
System.out.println ("Java");
if (i++ >= 10) break;
}
}
}

Przy stosowaniu tego typu konstrukcji pamiętajmy, że oba średniki
w nawiasach okrągłych występujących po

for

są niezbędne do pra-

widłowego funkcjonowania kodu. Warto też zwrócić uwagę na zmianę
kierunku nierówności. We wcześniejszych przykładach sprawdzaliśmy
bowiem, czy

jest mniejsze bądź równe 10, a teraz, czy jest więk-

sze bądź równe. Dzieje się tak, dlatego że poprzednio sprawdzaliśmy,

Java • Ćwiczenia praktyczne

czy pętla ma być dalej wykonywana, natomiast obecnie, czy ma zostać
zakończona. Przy okazji wykorzystaliśmy też kolejną instrukcję,
mianowicie

break

. Służy ona do natychmiastowego przerwania wy-

konywania pętli.

Kolejna przydatna instrukcja,

continue

, powoduje rozpoczęcie ko-

lejnej iteracji, tzn. w miejscu jej wystąpienia wykonywanie bieżącej
iteracji jest przerywane i rozpoczyna się kolejny przebieg.

Ć W I C Z E N I E

2.25.

Zastosowanie instrukcji continue

Napisz program wyświetlający na ekranie liczby od 1 do 20, które
nie są podzielne przez 2. Skorzystaj z pętli

for

i instrukcji

continue

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
for (int i = 1; i <= 20; i++){
if (i % 2 == 0)
continue;
System.out.println (i);
}
}
}

Przypomnijmy, że

to operator dzielenia modulo, tzn. dostarcza on

resztę z dzielenia. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby działającą
w taki sam sposób aplikację napisać bez użycia instrukcji

continue

Ć W I C Z E N I E

2.26.

Liczby niepodzielne przez dwa

Zmodyfikuj kod z ćwiczenia 2.25 tak, aby nie było konieczności
użycia instrukcji

continue

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
for (int i = 1; i <= 20; i++){
if (i % 2 != 0) System.out.println (i);
}
}
}

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

Pętla while

O ile pętla typu

for

służy raczej do wykonywania znanej z góry licz-

by operacji, to w przypadku pętli

while

liczba ta nie jest zwykle zna-

na. Nie jest to, oczywiście, obligatoryjny podział. Tak naprawdę obie
można napisać w taki sposób, aby były swoimi funkcjonalnymi od-
powiednikami. Ogólna konstrukcja pętli typu

while

jest następująca:

while (wyrażenie warunkowe){
instrukcje
}

Instrukcje są wykonywane tak długo, dopóki wyrażenie warunkowe
jest prawdziwe. Oznacza to, że gdzieś w pętli musi wystąpić modyfi-
kacja warunku bądź też instrukcja

break

. Inaczej będzie się ona wy-

konywała w nieskończoność!

Ć W I C Z E N I E

2.27.

Budowa pętli while

Używając pętli typu

while

, napisz program wyświetlający na ekranie

10 razy napis

Java

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int i = 1;
while (i <= 10){
System.out.println ("Java");
i++;
}
}
}

Ć W I C Z E N I E

2.28.

Połączone wyrażenia

Zmodyfikuj kod z ćwiczenia 2.27 tak, aby wyrażenie warunkowe
zmieniało jednocześnie wartość zmiennej

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int i = 1;

Java • Ćwiczenia praktyczne

while (i++ <= 10){
System.out.println ("Java");
}
}
}

Ć W I C Z E N I E

2.29.

Liczby nieparzyste i pętla while

Korzystając z pętli

while

, napisz program wyświetlający na ekranie

liczby od 1 do 20 niepodzielne przez 2.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int i = 1;
while (i <= 20){
if (i % 2 != 0)
System.out.println (i);
i++;
}
}
}

Pętla do...while

Istnieje jeszcze jedna odmiana pętli. Jest to

do...while

. Jej konstruk-

cja jest następująca:

do{
instrukcje;
}
while (warunek);

Ć W I C Z E N I E

2.30.

Budowa pętli do...while

Korzystając z pętli

do...while

, napisz program wyświetlający na

ekranie 10 razy dowolny napis.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{

Rozdział 2. • Zmienne, operatory i instrukcje

int i = 1;
do{
System.out.println ("Java");
}
while (i++ <= 9);
}
}

Wydawać by się mogło, że to przecież to samo, co zwykła pętla

whi-

. Jest jednak pewna różnica. Otóż w przypadku pętli

do...while

instrukcje wykonane są co najmniej jeden raz, nawet jeśli warunek
jest na pewno fałszywy.

Ć W I C Z E N I E

2.31.

Pętla do...while z fałszywym warunkiem

Zmodyfikuj kod z ćwiczenia 2.30 w taki sposób, aby wyrażenie wa-
runkowe na pewno było fałszywe. Zaobserwuj wyniki działania pro-
gramu.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int i = 10;
do{
System.out.println ("Java");
}
while (i++ <= 9);
}
}

Pętla foreach

Począwszy od wersji 1.5 (5.0), Java udostępnia nowy rodzaj pętli.
Jest ona nazywana pętlą

foreach

lub rozszerzoną pętlą

for

(z ang.

enhanced for) i pozwala na automatyczną iterację po kolekcji obiek-
tów lub też po tablicy. Jej działanie pokażemy właśnie w tym drugim
przypadku. Jeśli bowiem mamy tablicę

tab

zawierającą wartości

pewnego typu, to do przejrzenia wszystkich jej elementów możemy
użyć konstrukcji w postaci:

for(typ val: tablica){
//instrukcje
}

Java • Ćwiczenia praktyczne

W takim przypadku w kolejnych przebiegach pętli

for

pod

val

będzie

podstawiana wartość kolejnej komórki.

Ć W I C Z E N I E

2.32.

Wykorzystanie rozszerzonej pętli for

Zadeklaruj tablicę liczb typu

int

i wypełnij ją przykładowymi da-

nymi. Następnie użyj rozszerzonej pętli

for

do wyświetlenia zawar-

tości tablicy na ekranie.

public
class Main
{
public static void main (String args[])
{
int tab[] = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10};
for(int val: tab){
System.out.println(val);
}
}
}