Microsoft PowerPoint - 4_Æwiczenia z Finansów publicznych [tryb zgodnoœci]

2009-03-15

Finanse Publiczne

Ćwiczenia nr 4

Budżet Państwa

Budżet państwa

– jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów: organów władzy

publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów
i trybunałów;

zgodnie z Konstytucją RP Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy
budżetowej;

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów;

Uchwalona ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku
budżetowym;

Ustawa o prowizorium budżetowym

Opracowanie: dr Tomasz Skica

– w wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać

ustawa o prowizorium budżetowym, do której odnoszą się te same reguły jak do ustawy
budżetowej;

jeżeli ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie wejdą w życie do dnia rozpoczęcia
roku budżetowego – rząd prowadzi gospodarkę finansową państwa w oparciu o przedłożony
projekt ustawy budżetowej (lub ustawy o prowizorium budżetowym);

2009-03-15

Budżet Państwa

Rok budżetowy

–

w Polce rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ale w niektórych krajach tak
nie jest – przykładowo:

w USA rok budżetowy trwa od 1 października do 30 września następnego roku;

w Wielkiej Brytanii zaś od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku (podobnie było w II
Rzeczypospolitej);

Uchwalany przez Sejm budżet precyzuje trzy podstawowe zagadnienia:

Jakie są przewidywane dochody budżetu państwa w danym roku?

Jakie wydatki na wykonanie zadań państwa wolno ponieść w tym samym roku instytucjom

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Jakie wydatki na wykonanie zadań państwa wolno ponieść w tym samym roku instytucjom

Jakie wydatki na wykonanie zadań państwa wolno ponieść w tym samym roku instytucjom
państwowym objętym budżetem państwa?

państwowym objętym budżetem państwa?

W jaki sposób sfinansować wydatki, które nie znajdują pokrycia w planowanych dochodach,

W jaki sposób sfinansować wydatki, które nie znajdują pokrycia w planowanych dochodach,
(czyli deficyt budżetu państwa) lub jak wykorzystać nadwyżkę budżetu państwa (czyli dochody,

(czyli deficyt budżetu państwa) lub jak wykorzystać nadwyżkę budżetu państwa (czyli dochody,
które nie są potrzebne do sfinansowania wydatków)?

które nie są potrzebne do sfinansowania wydatków)?

Struktura systemu budżetowego w Polsce

Struktura systemu budżetowego w Polsce od 1 stycznia 1999 r.

Szczebel

centralny

Budżet państwa

Budżet scentralizowany

(System

Szczebel

wojewódzki

Szczebel

powiatowy

Szczebel

gminny

Budżet

powiatu

Budżet

gminy

ud et sce t a o a y

Budżety zdekoncentrowane

budżetowy

państwa)

(w tym „budżety”

wojewodów)

Budżety

zdecentralizowane

Budżet

województwa

(System

budżetowy samorządu

terytorialnego)

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Źródło:

Źródło: E.

E. Ruśkowski

Ruśkowski, , J. Stankiewicz,

, , J. Stankiewicz,

System budżetowy,

System budżetowy, [w:] E.

[w:] E. Ruśkowski

Ruśkowski red,

red,

Finanse publiczne prawo finansowe

Finanse publiczne prawo finansowe, Wydawnictwo

, Wydawnictwo

Konieczny i Kruszewski, Warszawa 2000.

gminy

2009-03-15

Decentralizacja a dekoncentracja

Administracja rządowa

Publiczna gospodarka finansowa

Organ centralny: Minister Finansów

Administracja rządowa

Administracja samorządowa

Przekazanie zadań i kompetencji

w dół do wspólnot terytorialnych

niższego rzędu

Organ rządowy średniego szczebla: Izba Skarbowa

Organ rządowy najniższego szczebla: urząd skarbowy

Umieszczenie kompetencji administracji
rządowej w organach średniego stopnia

Umieszczenie kompetencji administracji
rządowej w organach najniższego stopnia

Administracja samorządowa

DECENTRALIZACJA

Organ rządowy najniższego szczebla: urząd skarbowy

DEKONCENTRACJA

Przesuwanie kompetencji w ramach jednego rodzaju
administracji publicznej (w tym przypadku rządowej)

Ministerstwo

Finansów

Rada

Ministrów

Sejm (posiedzenie

plenarne)

Komisja Finansów

Publicznych (KFP)

Senat

Prezydent

Prace Wstępne

Projekt założeń

budżetu państwa

Założenia budżetu

państwa

Projekt ustawy

budżetowej

Projekt ustawy

b d

Schemat : Procedura budżetowa

Układ podmiotowy z przypisaniem zakresu właściwości

budżetowej

I czytanie.

Wstępna debata

Sprawozdanie o

projekcie ustawy

budżetowej

II czytanie. Dyskusja

nad sprawozdaniem

KFP

Opinia o zgłoszonych

poprawkach

III czytanie.

Uchwalenie ustawy

budżetowej

Stanowisko w

sprawie ustawy

budżetowej

Opinia KFP o

zgłoszonych

poprawkach Senatu

Głosowanie poprawek

Podpisanie ustawy

Publikacja ustawy

budżetowej

2009-03-15

Funkcje budżetu państwa

Budżet państwa pełni trzy podstawowe funkcje:

1) ekonomiczną,

ekonomiczną,

2) polityczną,

polityczną,

3) kontrolną

kontrolną,,

Funkcja ekonomiczna

––

polega na gromadzeniu dochodów oraz dokonywaniu wydatków związanych zarówno

polega na gromadzeniu dochodów oraz dokonywaniu wydatków związanych zarówno
z utrzymaniem aparatu państwowego, jak i z wydatkami na usługi świadczone przez państwo

z utrzymaniem aparatu państwowego, jak i z wydatkami na usługi świadczone przez państwo
(bezpłatnie) na rzecz społeczeństwa;

(bezpłatnie) na rzecz społeczeństwa;

––

do funkcji ekonomicznych zaliczane są funkcje:

Opracowanie: dr Tomasz Skica

alokacyjna,

stabilizacyjna,

redystrybucyjna,

bodźcowa,

Funkcja ekonomiczna budżetu państwa

Funkcja redystrybucyjna

––

w wyniku

w wyniku redystrybucji dochodów budżetu państwa

redystrybucji dochodów budżetu państwa następuje przeniesienie części

następuje przeniesienie części

dochodów pomiędzy:

różnymi działami gospodarki narodowej,

różnymi regionami kraju,

różnymi grupami ludności,

różnymi państwami (pożyczki zagraniczne);

Wskaźnikami ukazującymi redystrybucyjną rolę budżetu w gospodarce są:

1. Relacje dochodów państwa do produktu krajowego brutto (PKB)

Relacje dochodów państwa do produktu krajowego brutto (PKB)

––

im większy udział dochodów budżetu państwa w PKB, tym silniejsze jest oddziaływanie budżetu jako

im większy udział dochodów budżetu państwa w PKB, tym silniejsze jest oddziaływanie budżetu jako
instrumentu „finansowego” państwa na gospodarkę,

instrumentu „finansowego” państwa na gospodarkę,

2. Relacje wydatków budżetowych do PKB

Relacje wydatków budżetowych do PKB

––

określają stopień centralizacji podziału (PKB),

3. Relacja deficytu budżetowego do PKB

Relacja deficytu budżetowego do PKB

––

jest miarą stopnia niezrównoważenia budżetu;

2009-03-15

Funkcja ekonomiczna budżetu państwa

Funkcja bodźcowa budżetu państwa

istotę funkcji bodźcowej można sprowadzić do pozytywnego zachowania się podmiotów
wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych zwłaszcza w zakresie ciężarów
podatkowych;

Stymulacja negatywna:

obciążenia podatkowe z reguły zniechęcają

obciążenia podatkowe z reguły zniechęcają
podmioty gospodarujące do prowadzenia oraz

podmioty gospodarujące do prowadzenia oraz
rozwijania działalności gospodarczej;

rozwijania działalności gospodarczej;

obciążenia fiskalne podmiotów gospodarujących

obciążenia fiskalne podmiotów gospodarujących
są z punktu widzenia stymulacyjnego negatywne;

są z punktu widzenia stymulacyjnego negatywne;

Stymulacja pozytywna:

Pozytywna stymulacja budżetowa

ogranicza się do stosowania przez państwo ulg

i zwolnień w obciążeniach podatkowych i

quasi

podatkowych;

Formę pośredniego, finansowego zachęcania

Opracowanie: dr Tomasz Skica

są z punktu widzenia stymulacyjnego negatywne;

Stąd pochodzi pojęcie

Stąd pochodzi pojęcie →

→ negatywnej

negatywnej

stymulacji budżetowej

ę p

g ,

ę p

g ,

podmiotów do podejmowania działalności

podmiotów do podejmowania działalności
gospodarczej preferowanej przez państwo jest:

gospodarczej preferowanej przez państwo jest:

–– udzielanie gwarancji i poręczeń Skarbu

udzielanie gwarancji i poręczeń Skarbu
Państwa na udzielane przez banki krajowe

Państwa na udzielane przez banki krajowe
i zagraniczne kredyty dla przedsiębiorstw

i zagraniczne kredyty dla przedsiębiorstw;

;

Funkcje budżetu państwa

Funkcja polityczna

––

polega na oddziaływaniu budżetu państwa na gospodarkę za pomocą zarówno dochodów jak

polega na oddziaływaniu budżetu państwa na gospodarkę za pomocą zarówno dochodów jak
i wydatków budżetowych dla realizacji określonych celów;

i wydatków budżetowych dla realizacji określonych celów;

O jakie cele chodzi?

––

chodzi o to, aby przez odpowiednie sterowanie strumieniami środków zarówno po stronie dochodów

chodzi o to, aby przez odpowiednie sterowanie strumieniami środków zarówno po stronie dochodów
jak i wydatków budżetowych aktywnie wpływać na kształtowanie

jak i wydatków budżetowych aktywnie wpływać na kształtowanie polityki społeczno

polityki społeczno--gospodarczej;

gospodarczej;

Przykład

za pomocą kształtowania stawek podatkowych, systemu ulg i zwolnień oraz wakacji podatkowych,

ćć

Opracowanie: dr Tomasz Skica

rząd może realizować także swoje cele polityczne;

przykładowo za cenę „spokoju społecznego” może zwiększać wydatki socjalne lub wprowadzać inne

przykładowo za cenę „spokoju społecznego” może zwiększać wydatki socjalne lub wprowadzać inne
formy wspierania różnych grup społecznych.

formy wspierania różnych grup społecznych.

2009-03-15

Funkcje budżetu państwa

Funkcja kontrolna

wynikająca z funkcji ekonomicznej i politycznej budżetu państwa;

––

polega na wykorzystywaniu procesów gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych

polega na wykorzystywaniu procesów gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych do kontroli

do kontroli

przebiegu procesów systemu budżetowego

przebiegu procesów systemu budżetowego jako sygnałów określających stopień

jako sygnałów określających stopień

g p

g j

ją y

prawidłowości przebiegu procesów gospodarczych;

Płaszczyzny praktycznej realizacji funkcji kontrolnej

––

proces gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych jest kontrolowany pod kątem oceny

1) celowości,

celowości,

2) legalności,

legalności,

f kt

ś i

d ki b dż t

f kt

ś i

d ki b dż t

Opracowanie: dr Tomasz Skica

3) efektywności gospodarki budżetowej,

efektywności gospodarki budżetowej,

Rodzaje kontroli budżetowej

Rozróżnia się trzy rodzaje kontroli budżetowej:

Kontrola

ex ante

ante (wstępna)

(wstępna)

Kontrola w toku wykonywania planu budżetowego (bieżąca)

Kontrola

ex post

ex post (następcza) tzw sprawozdawcza

(następcza) tzw sprawozdawcza

Kontrola

ex post

ex post (następcza) tzw. sprawozdawcza

(następcza) tzw. sprawozdawcza

Kontrola

ex ante

ante

(wstępna)

––

kontrola na etapie planowania ma charakter wstępny i jej zadaniem jest przeciwdziałanie

kontrola na etapie planowania ma charakter wstępny i jej zadaniem jest przeciwdziałanie
nieracjonalnym i nieefektywnym zamierzeniom;

nieracjonalnym i nieefektywnym zamierzeniom;

––

przy planowaniu dochodów i wydatków budżetowych powinny być brane pod uwagę zasady:

Opracowanie: dr Tomasz Skica

a) racjonalnego;

racjonalnego;

b) i efektywnego gospodarowania zasobami budżetowymi;

i efektywnego gospodarowania zasobami budżetowymi;

2009-03-15

Rodzaje kontroli budżetowej

Kontrola bieżąca

––

kontrola w toku wykonania budżetu polega na wykorzystaniu operacji budżetowych

kontrola w toku wykonania budżetu polega na wykorzystaniu operacji budżetowych
(np. kształtowania się wpłat podatkowych), jako sygnałów o bieżącym przebiegu procesów

(np. kształtowania się wpłat podatkowych), jako sygnałów o bieżącym przebiegu procesów
rzeczowych;

rzeczowych;

Przykład:

niepełne wykonanie planowanych wydatków może być oznaką wystąpienia zakłóceń w realizacji planowanych zadań;

niepełne wykonanie planowanych wydatków może być oznaką wystąpienia zakłóceń w realizacji planowanych zadań;
zaletą tego rodzaju kontroli jest szybkość, gdyż sygnały zwiastujące nieprawidłowości pojawiają się automatycznie;

zaletą tego rodzaju kontroli jest szybkość, gdyż sygnały zwiastujące nieprawidłowości pojawiają się automatycznie;

Kontrola

ex post

(następcza)

kontrola sprawozdawcza dotyczy oceny prawidłowości wykonania planu budżetowego

––

kontrola sprawozdawcza dotyczy oceny prawidłowości wykonania planu budżetowego

w Polsce najbardziej rozbudowany jest właśnie ten rodzaj kontroli;

––

kontrola przeprowadzana jest przez takie organy jak Najwyższa Izba Kontroli, Ministerstwo

kontrola przeprowadzana jest przez takie organy jak Najwyższa Izba Kontroli, Ministerstwo
Finansów, urzędy skarbowe oraz organy kontroli finansowej (policja skarbowa);

Finansów, urzędy skarbowe oraz organy kontroli finansowej (policja skarbowa);

––

decydującego znaczenia nabiera tutaj udzielenie absolutorium Rządowi przez Sejm, co jest

decydującego znaczenia nabiera tutaj udzielenie absolutorium Rządowi przez Sejm, co jest
równoznaczne z uznaniem gospodarki budżetowej w danym okresie za prawidłową;

równoznaczne z uznaniem gospodarki budżetowej w danym okresie za prawidłową;

Klasyfikacja budżetowa

––

to obowiązujący w całym sektorze finansów publicznych jednolity system grupowania

to obowiązujący w całym sektorze finansów publicznych jednolity system grupowania
dochodów, wydatków, a także przychodów i rozchodów;

dochodów, wydatków, a także przychodów i rozchodów;

Zadania stawiane przed klasyfikacją budżetową:

––

porządkowanie procesów planowania, ewidencji i sprawozdawczości budżetowej,

––

porównywanie danych pochodzących z różnych okresów albo z różnych jednostek sektora

porównywanie danych pochodzących z różnych okresów albo z różnych jednostek sektora
finansów publicznych, dzięki czemu możliwe jest sporządzanie zestawień zbiorczych;

finansów publicznych, dzięki czemu możliwe jest sporządzanie zestawień zbiorczych;

W klasyfikacji budżetowej każdemu rodzajowi dochodu, wydatku, przychodu i rozchodu

W klasyfikacji budżetowej każdemu rodzajowi dochodu, wydatku, przychodu i rozchodu
przypisany jest

przypisany jest cyfrowy symbol kategorii

cyfrowy symbol kategorii, do której jest ona zaliczany.

, do której jest ona zaliczany.

Opracowanie: dr Tomasz Skica

przypisany jest

przypisany jest cyfrowy symbol kategorii

cyfrowy symbol kategorii, do której jest ona zaliczany.

, do której jest ona zaliczany.

––

owe numery klasyfikacyjne są przy tym konstruowane w taki sposób, aby można było z nich

owe numery klasyfikacyjne są przy tym konstruowane w taki sposób, aby można było z nich
odczytać podstawowe cechy poszczególnych operacji finansowych zaliczanych do danej grupy

odczytać podstawowe cechy poszczególnych operacji finansowych zaliczanych do danej grupy
(podziałki) klasyfikacyjnej;

(podziałki) klasyfikacyjnej;

Taki system numerowania kategorii ułatwia również grupowanie podstawowych podziałek

Taki system numerowania kategorii ułatwia również grupowanie podstawowych podziałek
klasyfikacyjnych w większe agregaty;

klasyfikacyjnych w większe agregaty;

2009-03-15

Klasyfikacja budżetowa

Każdy rodzaj dochodu, bądź wydatku ujęty w klasyfikacji budżetowej podlega

Każdy rodzaj dochodu, bądź wydatku ujęty w klasyfikacji budżetowej podlega identyfikacji

identyfikacji

poprzez określenie dwóch cech

poprzez określenie dwóch cech::

rodzaju działalności, któremu dany wydatek służy, (klasyfikacja działowo

rodzaju działalności, któremu dany wydatek służy, (klasyfikacja działowo--rozdziałowa),

rozdziałowa),

ekonomicznego charakteru wydatku (klasyfikacja paragrafowa)

Występują następujące podziałki klasyfikacji budżetowej:

––

części,

––

działy,

––

rozdziały,

––

paragrafy,

W budżecie państwa dochody oraz wydatki klasyfikowane są w oparciu o

W budżecie państwa dochody oraz wydatki klasyfikowane są w oparciu o kryterium

kryterium

administracyjne

administracyjne (klasyfikacja według części budżetowych)

(klasyfikacja według części budżetowych)

Część budżetową

Część budżetową definiuje się jako

definiuje się jako

––

fragment planu dochodów i wydatków budżetu państwa, za którego realizację odpowiada jeden

fragment planu dochodów i wydatków budżetu państwa, za którego realizację odpowiada jeden
organ administracji publicznej (bądź kierownik państwowej jednostki sektora finansów

organ administracji publicznej (bądź kierownik państwowej jednostki sektora finansów
publicznych), nazywany

publicznych), nazywany dysponentem głównym

dysponentem głównym albo

albo dysponentem części budżetowej

dysponentem części budżetowej;;

Klasyfikacja budżetowa

Dla części, działów, rozdziałów i paragrafów określony został w klasyfikacji budżetowej wykaz

Dla części, działów, rozdziałów i paragrafów określony został w klasyfikacji budżetowej wykaz
ich wartości, a poszczególnym podziałkom klasyfikacyjnym, przydzielono

ich wartości, a poszczególnym podziałkom klasyfikacyjnym, przydzielono numery kodowe

numery kodowe,

pozwalające na krótkie oraz łatwe określenie klasyfikacji każdego wydatku

––

klasyfikacja jest w pewnym sensie odzwierciedleniem funkcji i zadań spełnianych przez budżet

klasyfikacja jest w pewnym sensie odzwierciedleniem funkcji i zadań spełnianych przez budżet
państwa

państwa

można powiedzieć, że klasyfikacja budżetowa jest instrumentem oddziaływania państwa na działalność

można powiedzieć, że klasyfikacja budżetowa jest instrumentem oddziaływania państwa na działalność
jednostek gospodarki budżetowej

jednostek gospodarki budżetowej

Klasyfikacja budżetowa wydatków

––

każdy wydatek w budżecie państwa posiada swoje oznaczenie cyfrowe;

w celu odszukania konkretnego „adresu”

w celu odszukania konkretnego „adresu” –– wydatku budżetowego konieczne jest

wydatku budżetowego konieczne jest

udzielenie odpowiedzi na trzy pytania które można przedstawić w następujący sposób:

Źródło:

Źródło: W.

W. Misiąg

Misiąg,

Na co idą nasze pieniądze, czyli jak czytać ustawę budżetową,

Na co idą nasze pieniądze, czyli jak czytać ustawę budżetową, „„Alinex

Alinex” Inżynieria Finansowa, Warszawa 2002.

” Inżynieria Finansowa, Warszawa 2002.

Kto?

Na co?

Jak?

Część budżetowa

Dział

Paragraf

Rozdział

Grupa

Numer

Numer UE