UKD 69.027.1:624.04  

Zgłoszona przez Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa 

Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości dnia 20 lutego 1988 jako norma obowiązująca 
od dnia 1 stycznia 1989 r. (Dz. Norm. i Miar nr 4/1988, poz. 9) (Dz. Norm. i Miar nr 2/1991, poz. 4) 

Przedruk dozwolony tylko za zgodą Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości. 

1. WSTĘP 

1.1. Przedmiot normy. 

Przedmiotem  normy  są  obliczenia  statyczne  oraz  zasady  projektowania  i  wymiarowania  kominów 
murowanych i Ŝelbetowych. 

1.2. Zakres stosowania normy. 

Postanowienia  normy  dotyczą  kominów  spalinowych  i  wentylacyjnych,  Ŝelbetowych  oraz  wykonanych  z 
cegły, kształtek ceramicznych lub betonowych. 

Norma  nie  dotyczy  kominów  wbudowanych  w  mury  budynków  i  wystających  ponad  połać  dachową  nie 
więcej niŜ 3 m. 

1.3. Określenia 

1.3.1. komin 

- obiekt inŜynierski, którego zadaniem jest odprowadzenie gazów do atmosfery na określoną wysokość. 

1.3.2. trzon komina 

-  zasadniczy ustrój nośny komina, słuŜący do przeniesienia obciąŜeń stałych i zmiennych i przekazania  ich 
na fundament komina. 

1.3.3. segment 

- część trzonu pomiędzy dwoma poziomymi przekrojami. 

1.3.4. głowica komina 

- część trzonu komina przy wylocie z odpowiednio uformowanym zakończeniem. 

1.3.5. kolumna 

- zespół wszystkich segmentów połoŜonych powyŜej analizowanego przekroju. 

1.3.6. wykładzina 

-  konstrukcja  lub  warstwa  zamykająca  przestrzeń  izolacji  termicznej  i  zabezpieczająca  trzon  przed 
wpływami  termicznymi.  Ceramiczną  warstwę  zamykającą  przestrzeń  izolacji  moŜna  nazywać  równieŜ 
wymurówką. 

1.3.7. izolacja 

-  warstwa  stanowiąca  ochronę  trzonu  komina  przed  wpływami  termicznymi,  chemicznymi  lub 
wilgotnościowymi. 

1.3.8. przewód gazowy 

- część konstrukcji komina słuŜąca do zapewnienia właściwego przepływu gazów w kominie. 

POLSKI KOMITET 
NORMALIZACYJI, MIAR I 
JAKOŚCI  

POLSKA NORMA  

PN-88/B-03004  

Kominy murowane i Ŝelbetowe  

Zamiast  

PN-64/B-03004  

Grupa katalogowa 

 

0702

  

Obliczenia statyczne i projektowanie  

Brickworked and reinforced 
concrete chimneys  

Static calculation and design  

Les cheminées en briques et beton armé  

Projets et calculs statiques  

Кирпичные и железобетоные 
дымовые трубы  

Статический расчёт и 
проектирование 

1.3.9. komin jednoprzewodowy 

- komin, w którym występuje tylko jeden przewód do odprowadzania gazów. 

1.3.10. komin wieloprzewodowy 

- komin, w którym występuje kilka przewodów do odprowadzania gazów. 

1.4. Podstawowe oznaczenia 

1.4.1. DuŜe litery łacińskie 

A - powierzchnia odniesienia tzn. rzutu komina na płaszczyznę prostopadłą do kierunku wiatru, m

2

,

 

C

e

 - współczynnik ekspozycji, 

C

x

 - współczynnik oporu aerodynamicznego, 

C

y

 - współczynnik aerodynamicznej siły bocznej, 

D - średnica zewnętrzna trzonu komina w przekroju poprzecznym, m, 

D

śr

  -  średnia  średnica  zewnętrzna  trzonu  komina  wyznaczona  z  warunku  równości  smukłości 

aerodynamicznej komina zbieŜnego i zastępczego komina o stałej średnicy (D

śr

 = A/H), m, 

E - współczynnik spręŜystości materiału trzonu komina, MPa, 

E

a

 - współczynnik spręŜystości podłuŜnej stali, MPa, 

E

b

 - współczynnik spręŜystości podłuŜnej betonu, MPa, 

E

m

 - współczynnik spręŜystości muru, MPa, 

E

mk

 - współczynnik spręŜystości muru komina, MPa, 

H - wysokość komina liczona od poziomu terenu, m, 

H

0

 - wysokość trzonu komina ponad fundamentem, m, 

I - moment bezwładności poziomego przekroju trzonu o współrzędnej z, m

4

,

 

I

0

 - moment bezwładności przekroju trzonu w poziomie połączenia z fundamentem, m

4

,

 

M - moment zginający w przekroju poprzecznym komina, kN x m, 

M

I

 - moment zginający pierwszego rzędu w przekroju poprzecznym komina, kN x m,

 

M

I

0

 - moment zginający pierwszego rzędu w miejscu połączenia trzonu komina z fundamentem (dla z = 0), 

kN x m, 

M

II

 - moment zginający drugiego rzędu w przekroju poprzecznym komina, kN x m,

 

M

t

 - moment zginający wywołany róŜnicą temperatur na obydwu powierzchniach ściany trzonu, kN x m, 

M

v,  max

  -  maksymalna  wartość  momentu  zginającego  w  przekroju  pionowym  segmentu  trzonu 

spowodowana działaniem wiatru, 

 

N - siła pionowa ściskająca w przekroju poprzecznym komina, kN, 

N

0

  -  całkowite  pionowe  obciąŜenie  cięŜarem  własnym  komina  w  poziomie  górnej  powierzchni  fundamentu, 

kN, 

P

kr

 - siła krytyczna dla trzonu komina, kN, 

R - promień zewnętrzny trzonu komina, m, 

R

ak

 - wytrzymałość charakterystyczna stali zbrojeniowej, MPa, 

R

bk

 - wytrzymałość charakterystyczna betonu na ściskanie, MPa, 

R

mk

 - wytrzymałość charakterystyczna muru na ściskanie, MPa, 

S

r

 - liczba Strouhala, 

V

k

 - charakterystyczna prędkość wiatru, m/s. 

1.4.2. Małe litery łacińskie 

a

h

 - minimalny odstęp poziomy otworów w trzonie komina, m, 

a

v

 - minimalny odstęp pionowy otworów w trzonie komina, m, 

b - odległość między kominami, m, 

b

i

, b

j

 - szerokość otworu w trzonie komina, m, 

c - promień rdzenia poszerzonego, m, 

d - średnica lub bok fundamentu komina, m, 

e - promień rdzenia głównego, m, 

f - uśredniona funkcja wpływu drugiego rzędu, 

g

i

 - grubość i-tej warstwy przegrody, m, 

h’ - wysokość kolumny ponad rozwaŜanym przekrojem, m, 

k - współczynnik przenikania ciepła przez przegrodę, 

 

k

i

 - współczynnik interferencji, 

n - stosunek współczynników spręŜystości podłuŜnej stali i betonu, 

n

1

 - podstawowa częstotliwość drgań własnych komina, Hz, 

p

k

 - obciąŜenie charakterystyczne wywołane działaniem wiatru, Pa, 

q

k

 - charakterystyczne ciśnienie prędkości wiatru, Pa, 

q

max

 - maksymalne charakterystyczne obciąŜenie jednostkowe podłoŜa, Pa, 

q

min

 - minimalne charakterystyczne obciąŜenie jednostkowe podłoŜa, Pa, 

r - promień wewnętrzny trzonu komina, m, 

r

i

 - promień zewnętrznej powierzchni i-tej warstwy przegrody, m, 

r

0

 - promień zaokrąglenia naroŜy przekroju poprzecznego, m, 

s

a

 - osiadanie fundamentu komina wywołane całkowitym obciąŜeniem stałym, mm, 

s

b

 - osiadanie fundamentu komina wywołane całkowitym obciąŜeniem stałym i wiatrem, mm, 

t

w

 - temperatura gazów wewnątrz komina, °C, 

t

z

 - temperatura powietrza na zewnątrz komina, °C, 

y

w

 - ugięcie spręŜyste wierzchołka komina, m, 

v

s

 - średnia prędkość gazów w kominie, m x s

-1

,

 

z  -  współrzędna  określająca  połoŜenie  przekroju  poprzecznego  komina  liczona  wzdłuŜ  osi  komina  od 
poziomu terenu, m, 

  -  współrzędna  określająca  połoŜenie  przekroju  poprzecznego  komina  liczona  wzdłuŜ  osi  komina  od 

poziomu połączenia trzonu z fundamentem, m. 

1.4.3. Małe litery greckie 

α - współczynnik do oceny konieczności uwzględnienia wpływu drugiego rzędu, 

α

n

 - współczynnik napływu ciepła, 

 

α

0

 - współczynnik odpływu ciepła, 

 

α

t

 - współczynnik rozszerzalności termicznej muru, K

-1

,

 

ß - współczynnik działania porywów wiatru, 

γ

d

 - współczynnik ujmujący konsekwencje załoŜeń modelowych, 

γ

f

 - współczynnik obciąŜenia, 

δ - logarytmiczny dekrement tłumienia drgań, 

κ

i

 - współczynnik poprawkowy uwzględniający zakrzywienie przegrody, 

κ

t

 - współczynnik poprawkowy występujący przy obliczaniu α

t

 dla muru, 

λ - współczynnik przewodności cieplnej, 

 

σ

a

 - maksymalne napręŜenie w stali zbrojeniowej w przekroju trzonu komina Ŝelbetowego, MPa, 

σ

b

 - maksymalne napręŜenie w betonie w przekroju trzonu komina Ŝelbetowego, MPa, 

σ

m

 - maksymalne napręŜenie ściskające w przekroju komina murowanego, MPa, 

φ

w

 - współczynnik wyboczenia. 

2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA 

2.1. ZałoŜenia projektowe 

2.1.1. Dane technologiczne. 

Za niezbędne załoŜenia stanowiące podstawę projektu komina naleŜy uwaŜać: 

- ilość i temperaturę gazów (eksploatacyjną i awaryjną), 

- zawartość chemiczną gazów, 

- sposób doprowadzenia gazów do komina, 

- prędkości przepływu gazów: minimalne i maksymalne, 

- sposoby kontroli eksploatacyjnej, 

- ewentualne szczegółowe wymagania dotyczące izolacji termicznej i chemicznej. 

2.1.2. Dane geometryczne. 

Za niezbędne załoŜenia stanowiące podstawę projektu komina naleŜy uwaŜać: 

- wysokość komina, 

- średnicę wylotu, 

- ewentualne wymagania dotyczące kształtu komina. 

2.1.3. Dane dotyczące lokalizacji komina i podłoŜa budowlanego. 

Za niezbędne załoŜenia stanowiące podstawę projektu komina naleŜy uwaŜać: 

- usytuowanie poziome i pionowe, 

-  dowód  uzgodnienia  wysokości  komina  jako  przeszkody  lotniczej:  projekt  komina  o  wysokości 
przekraczającej  wysokość  otaczającej  zabudowy  naleŜy  uzgodnić  z  organami  nadzoru  nad  lotniskami 
(Centralnym Zarządem Lotnictwa Cywilnego oraz Zarządem Wojsk Lotniczych), 

- uzgodnienie dotyczące wysokości komina ze względu na ochronę środowiska, 

- charakterystyki podłoŜa gruntowego z określeniem stopnia agresywności gruntu i wody gruntowej, 

- ewentualne szczególne wymagania dotyczące izolacji i zabezpieczenia fundamentu, 

- parametry wpływu eksploatacji górniczej (jeśli występują), 

- parametry drgań podłoŜa (jeśli występują). 

2.1.4. Dane organizacyjne. 

Za niezbędne załoŜenia stanowiące podstawę projektu komina naleŜy uwaŜać: 

- określenie warunków wykonania komina (dla ewentualnych uzgodnień z wykonawcą), 

- przewidywany termin oddania komina do eksploatacji, 

- terminy i kolejność rozpoczęcia eksploatacji poszczególnych przewodów (dla komina wieloprzewodowego). 

2.2. Zakres obliczeń statycznych, termicznych i wymiarowania. 

Obliczenia powinny zawierać: 

a) zestawienie obciąŜeń działających na komin, a w szczególności: 

- cięŜaru własnego, 

- obciąŜenia wiatrem, 

-  innych  obciąŜeń,  jeśli  mogą  wystąpić,  w  tym  -  w  szczególnych  przypadkach  (określonych  w  PN-85/B-
02170) - obciąŜeń wywołanych ruchem podłoŜa, 

b) zestawienie temperatur wewnętrznych (spalin) i zewnętrznych potrzebnych do obliczeń termicznych, 

c)  obliczenie  wartości  sił  przekrojowych  i  wymiarowanie  przekrojów  trzonu  komina,  cokołu,  płyty 
fundamentowej  komina  oraz  innych  elementów  konstrukcji  komina  o  podstawowym  znaczeniu  (np. 
wzmocnienia przy otworach), 

d) sprawdzenie stateczności całego komina ze względu na obrót i przesunięcie oraz ograniczenie przechyłu, 

e) sprawdzenie nośności podłoŜa i nacisków na podłoŜe pod fundamentem, 

f) sprawdzenie wpływu róŜnic temperatur w ścianie trzonu komina, 

g)  obliczenie  i  wymiarowanie  wszystkich  elementów  pomocniczych  (np.  stropów  wewnętrznych,  lejów 
odpopielających itd.), 

h) obliczenie wychylenia wierzchołka komina, 

i) obliczenie przewidywanych osiadań komina, 

j)  sprawdzenie  rozwartości  rys  w  ścianach  kominów  Ŝelbetowych  w  przypadkach,  w  których  norma  tego 
wymaga. 

3. OBCIĄśENIA 

3.1. ObciąŜenie cięŜarem własnym komina. 

CięŜar  segmentu  trzonu  komina  lub  trzonu  z  wykładziną  i  izolacją  oblicza  się  przyjmując  cięŜary 
objętościowe  materiałów  wg  PN-82/B-02001.  CięŜary  objętościowe  materiałów  najczęściej  stosowanych  w 
kominach zestawiono w załączniku 1. 

W obliczeniach statycznych trzonu komina naleŜy uwzględniać dwa przypadki: trzon z wykładziną oraz trzon 
bez wykładziny. 

3.2. ObciąŜenie wiatrem 

3.2.1. ZałoŜenia. 

Działanie  wiatru  naleŜy  przyjmować  jako  poziome,  o  dowolnym  kierunku,  rozłoŜone  na  powierzchni. 
Kierunek  poziomego  działania  wiatru  powinien  być  przyjmowany  w  obliczeniach  i  przy  wymiarowaniu 
kaŜdego  przekroju  tak,  aby  dawało  ono  najniekorzystniejsze  wartości  sił  wewnętrznych,  napręŜeń  lub 
współczynników stateczności. 

3.2.2. ObciąŜenie wiatrem w kierunku działania wiatru. 

Wartości  p

k

  w  Pa,  obciąŜenia  charakterystycznego  wywołanego  działaniem  wiatru  naleŜy  wyznaczać,  wg 

wzoru 

 

(1) 

w którym: 

q

k

 - charakterystyczne ciśnienie prędkości wiatru, Pa, zaleŜnie od strefy obciąŜenia wiatrem, zwiększone o 

20% w stosunku do wartości podanych w PN-77/B-02011 tabl. 3, 

C

e

 - współczynnik ekspozycji wg PN-77/B-02011, 

C

x

 - współczynnik oporu aerodynamicznego wg PN-77/B-02011 i załącznika 2, 

ß - współczynnik działania porywów wiatru wg 3.2.3 oraz PN-77/B-02011, 

γ

d

  -  współczynnik,  który  ujmuje  konsekwencje  załoŜeń  modelowych  prowadzących  do  wzoru  (1); 

współczynnik ten dla kominów o wysokości mniejszej niŜ 100 m wynosi 1,35; o wysokości od 100 do 250 m 
wynosi 1,30, a dla kominów o wysokości powyŜej 250 m wynosi 1,25. 

Obliczenia  wartości  p

k

  wg  wzoru  (1)  naleŜy  przeprowadzać  przy  załoŜeniu,  Ŝe  kominy  umieszczone  są  w 

terenie kategorii A (określenie kategorii terenu wg PN-77/B-02011). 

3.2.3. Współczynnik działania porywów wiatru. 

Dla kominów o wysokości H ≤ 100 m współczynnik ß jest równy 2,0. Dla kominów o wysokości H > 100 m 
wartość ß wyznacza się wg PN-77/B-02011 z uwzględnieniem podanych niŜej postanowień. 

Wartość  ß  zaleŜy  m.in.  od  takich  wielkości  charakteryzujących  własności  dynamiczne  komina,  jak: 
podstawowa  częstotliwość  drgań  własnych  i  logarytmiczny  dekrement  tłumienia.  Przy  braku  informacji  o 
tych charakterystykach moŜna do ich wyznaczenia posłuŜyć się załącznikiem 3. 

Na  rys.  1  i  2,  podano  wykresy  współczynników  k

b 

i  KL  w  zakresie  zmian  parametru 

odpowiadającym  budowlom  smukłym,  do  których  zaliczają  się  kominy.  JeŜeli  wartość  otrzymana  ze  wzoru 
na obliczanie ß wg PN-77/B-02011 jest mniejsza niŜ 2,0, naleŜy w obliczeniach przyjąć ß = 2,0. 

Rys. 1

  

 

3.2.4. Inne wymagania dotyczące określenia obciąŜenia wiatrem w kierunku działania wiatru. 

Zagadnienia dotyczące: 

- uwzględnienia wpływu ukształtowania terenu, 

- przyjęcia w obliczeniach skokowo zmiennych wartości C

e

, 

- wartości współczynnika obciąŜenia γ

f

, 

naleŜy rozpatrywać zgodnie z PN-77/B-02011. 

3.2.5. Interferencja aerodynamiczna. 

ObciąŜenie wiatrem komina zwiększa się w wyniku umieszczenia w pobliŜu innego komina, podobnego pod 
względem  aerodynamicznym  (tj.  gdy  częstotliwość  drgań  własnych  i  tłumienie  drgań  obydwu  kominów  są 
jednakowe).  Wpływ  interferencji  aerodynamicznej  naleŜy  uwzględniać  dla  komina  zawietrznego  przez 
pomnoŜenie wartości p

k

 określonej wzorem (1) przez współczynnik interferencji k

i

, którego wartość naleŜy 

przyjmować wg rys. 3. 

Rys. 2

  

 

Rys. 3

  

 

JeŜeli  odległość  między  kominami  jest  mniejsza  niŜ  5  D

sr

  wartość  współczynnika  k

i

  naleŜy  określać 

indywidualnie,  np.  na  podstawie  badań  modelowych  lub  zabiegami  konstrukcyjnymi  doprowadzać  do  tego, 
aby kominy nie były podobne pod względem aerodynamicznym. 

3.2.6. Uwzględnienie owalizacji przekroju trzonu. 

Rozkład  ciśnienia  wiatru  na  ścianie  zewnętrznej  komina  powoduje  zginanie  segmentu  trzonu  komina  w 
płaszczyźnie  poziomej.  Dopuszcza  się  obliczanie  maksymalnej  wartości  momentu  zginającego 
przypadającego na 1 m wysokości trzonu [TU WZÓR], spowodowanego działaniem wiatru ze wzoru 

 

(2) 

3.2.7. ObciąŜenie poprzeczne do kierunku wiatru. 

MoŜliwość wystąpienia wirów Benarda-Karmana naleŜy analizować zgodnie z PN-77/B-02011; podaną w tej 
normie  tabl.  5  uzupełniono  w  niniejszej  normie  wartościami  S

r

  i  C

y

  dla  innych  przekrojów  komina, 

zamieszczając  w  załączniku  2  jako  tabl.  Z2-4.  ObciąŜenia  wywołanego  wirami  Benarda-Karmana  nie 
uwzględnia się dla kominów murowanych. 

3.3. ObciąŜenia termiczne 

3.3.1. Dane do obliczeń. 

Temperaturę gazów t

w

 naleŜy przyjmować zgodnie z danymi technologicznymi, uwzględniając moŜliwość jej 

awaryjnego  podwyŜszenia.  W  przypadku  braku  dokładnych  danych  podwyŜszenie  temperatury  moŜna 
uwzględniać przez zwiększenie temperatury t

w

 o 20%. Temperaturę zewnętrzną naleŜy przyjmować: 

- dla uzyskania maksymalnej róŜnicy temperatur (zimna), t

z

 = -25°C, 

- dla obliczenia maksymalnej temperatury materiałów (lato), t

z

 = +35°C. 

3.3.2. Sposób obliczenia. 

Obliczenia  termiczne  naleŜy  przeprowadzać  jak  dla  przegród  cieplnych  wg  PN-91/B-02020  (uwzględniając 
rzeczywiste ich grubości). Wartości współczynnika przewodności cieplnej λ dla materiałów kominów podano 
w załączniku 1. 

Współczynnik  przenikania  ciepła  k, 

  przez  warstwową  przegrodę  cylindryczną  oblicza  się  wg 

wzoru 

 

(3) 

Spadek temperatury ∆t

i

 na i-tej warstwie przegrody oblicza się wg wzoru (rys. 4a) 

 

(4) 

Temperaturę na krawędzi dowolnej warstwy przegrody oblicza się wg wzoru 

 

(5) 

We wzorach (3)-(5) przyjęto oznaczenia: 

∆

t

 = t

w

 - t

z

 - róŜnica temperatur, K, 

λ

i

 - współczynnik przewodności cieplnej i-tej warstwy przegrody przyjmowany wg załącznika 1, 

x

i

 - współczynniki poprawkowe uwzględniające zakrzywienie ściany, odczytane z wykresu na rys. 4b. 

Rys. 4

  

 

Współczynniki  napływu  α

n

  i  odpływu  ciepła  α

0

, 

  ,naleŜy  przyjmować  z  uwzględnieniem 

poniŜszych postanowień: 

a) dla wewnętrznej strony wykładziny α

n

 = 8 + v

s

  

b) dla zewnętrznej powierzchni trzonu 

α

0

 = 24 

c) przy obliczaniu maksymalnej temperatury materiałów dla zewnętrznej powierzchni trzonu 

α

0

 = 8 

Współczynniki odpływu i napływu ciepła dla wewnętrznej strony trzonu i zewnętrznej strony wykładziny, α

r

, 

, przyjmuje się równe: 

- jeśli trzon i wykładzina są od siebie oddzielone przestrzenią wentylowaną 

α

T

 = 8 

- jeśli nie jest wentylowana przestrzeń między wykładziną a trzonem, a grubość warstwy powietrza wynosi 
od 50 do 100 mm 

α

T

 = 12 

Wartości współczynników α

n

 i α

0

 przy temperaturach gazów wyŜszych niŜ 500°C powinny być przyjmowane 

wg wyników badań doświadczalnych. 

W  obliczeniach  termicznych  kominów  o  średnicy  zewnętrznej  D  ≥  5,0  m  moŜna  pominąć  wpływ 
zakrzywienia ściany. 

3.3.3. Uwzględnienie wpływu temperatury w wymiarowaniu. 

Przy obliczaniu trzonów kominów pomija się wpływ temperatury, jeŜeli spełnione są warunki podane w tabl. 
1. 

Tablica 1. Warunki umoŜliwiające pominięcie w obliczeniach wpływu temperatury

  

3.4. Inne efekty obciąŜenia komina 

3.4.1. Uwzględnienie wpływu ugięcia drugiego rzędu. 

Wpływ ugięcia drugiego rzędu naleŜy uwzględnić wówczas, gdy współczynnik α spełnia warunek 

 

(6) 

w którym EI

0

 - sztywność trzonu w przekroju połączenia z fundamentem (minimalna), kN x m

2

.

 

Wpływ  drugiego  rzędu  naleŜy  uwzględnić  powiększając  moment  zginający  pierwszego  rzędu  M

I

  o  moment 

M

II

 wyznaczony wg wzoru 

 

(7) 

w którym f - uśredniona funkcja wpływu drugiego rzędu, której wartości przyjmuje się wg rys. 5. 

Rys. 5

  

 

Całkowity  moment  zginający  w  przekroju  o  współrzędnej 

  z  uwzględnieniem  wpływu  drugiego  rzędu 

oblicza się wg wzoru 

M = M

I

 + M

II

 

 

(8) 

3.4.2. Wpływ drgań przenoszących się przez podłoŜe. 

W  przypadku  lokalizacji  komina  w  pobliŜu  źródeł  drgań  naleŜy  uwzględnić  wpływ  drgań  przenoszących  się 
przez  podłoŜe  na  fundament  komina.  Dodatkowe  poziome  siły  bezwładności  obciąŜające  trzon  komina 
naleŜy wyznaczyć zgodnie z PN-85/B-02170. 

3.4.3. Wychylenie z pionu. 

Nierównomierne  osiadanie  fundamentu  albo  obrót  podłoŜa  wywołany  eksploatacją  górniczą  mogą 
spowodować  wychylenie  komina  z  pionu.  Wychylenie  komina  powoduje  dodatkowe  momenty  zginające  od 
cięŜaru własnego, które powinny być uwzględnione w obliczeniach. 

Materiał trzonu komina  

Wymagania dotyczące  

róŜnicy temperatur przypadającej na ścianę 
trzonu  

maksymalnej temperatury w ścianie 
trzonu  

Kominy ceglane  

≤ 100 K  

≤ 150°C  

Kominy Ŝelbetowe  

≤ 30 K

1)

 

 

≤ 70°C

2)

 

 

1)

 Sporadyczne, w pojedynczych przekrojach (np. przy jednorazowym pogrubieniu trzonu i w warunkach awaryjnych) 

moŜna dopuścić róŜnicę temperatur maksymalnie do 40 K.  

2)

 W przypadku niespełnienia tylko tego warunku i gdy jednocześnie maksymalna temperatura w betonie trzonu nie 

przekracza 150°C, moŜna w obliczeniach uwzględnić wpływ temperatury przez zmniejszenie nieprzekraczalnych wartości 
napręŜeń w betonie o 25% w stosunku do podanych w 5.2.2.  

4. PODSTAWOWE MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE I IZOLACYJNE 

4.1. Ceramika 

4.1.1. Cegła kominówka. 

Do  budowy  kominów  murowanych  naleŜy  stosować  cegłę  kominówkę  wg  PN-73/B-12004.  Wymiary  cegły 
powinny  być  dostosowane  do  średnicy  komina  z  zachowaniem  warunków  wiązania  przy  prawidłowym 
układzie cegieł. 

4.1.2. Cegła zwykła. 

Do budowy kominów o przekroju poziomym prostokątnym lub okrągłym moŜna stosować cegłę wypalaną z 

gliny,  zwykłą,  pełną  wg  PN-75/B-12001  klasy 

1)

  nie  mniejszej  niŜ  20  oraz  gatunku  1.  Warunkiem 

stosowania cegły zwykłej do przekrojów okrągłych jest zachowanie grubości spoin wg 7.1.2. 

4.1.3. Kształtki ceramiczne 

są  elementami  ceramicznymi wykonanymi  wg  indywidualnego projektu  i powinny spełniać  warunki  podane 
w 4.1.2. Zastosowanie kształtek ceramicznych naleŜy uzgodnić z wykonawcą komina. 

4.1.4. Inne materiały ceramiczne. 

Przy  budowie  komina  mogą  być  stosowane  inne  materiały  ceramiczne  o  specjalnym  przeznaczeniu,  np. 
cegła kwasoodporna lub cegła klinkierowa budowlana wg PN-71/B-12008. 

Materiały  ceramiczne  nie  objęte  oddzielną  normą  naleŜy  stosować  po  uzgodnieniu  z  producentem,  który 
określi ich własności. 

4.2. Zaprawa 

4.2.1. Zaprawa w kominie murowanym. 

Do  budowy  trzonu  komina  murowanego  z  cegły  naleŜy  stosować  zaprawę  cementowo-wapienną  wg  PN-
90/B-14501 lub cementową wg PN-90/B-14501 o marce nie niŜszej niŜ 3. 

W  przypadku  gdy  temperatura  przy  ścianie  trzonu  komina  przekracza  150°C  naleŜy  stosować  zaprawę 

wapienno-cementową o zawartości cementu nie większej niŜ 150 kg na 1 m

3

 zaprawy. 

Do zaprawy naleŜy stosować cement portlandzki marki 35 wg PN-88/B-30000. 

4.2.2. Zaprawa w kominie z prefabrykatów betonowych. 

Do budowy trzonu komina z prefabrykatów naleŜy stosować zaprawę cementową o marce nie mniejszej niŜ 
8.  Do  zalewania  otworów  moŜna  stosować  beton  zwykły  półciekły  lub  ciekły  o  klasie  co  najmniej  równej 
klasie betonu uŜytego do prefabrykatów. 

4.2.3. Zaprawa do wykładziny wewnętrznej. 

Do  wykładziny  z  cegły  zwykłej,  jeŜeli  temperatura  odprowadzanych  gazów  nie  przekracza  250°C,  naleŜy 
stosować  zaprawę  cementowo-wapienną.  Przy  wyŜszych  temperaturach  naleŜy  stosować  zaprawę 
Ŝaroodporną z cementu portlandzkiego i gliny ceglarskiej. 

Do  wykładziny  z  cegły  szamotowej  naleŜy  stosować  zaprawę  szamotową.  Do  wykładziny  komina 
odprowadzającego gazy chemicznie agresywne naleŜy stosować specjalnie dobrane zaprawy chemoodporne. 
Dobór zaprawy powinien być dostosowany do rodzaju agresji chemicznej gazów. 

W przypadku równoczesnego wystąpienia wpływu wysokiej temperatury (ponad 150°C) i agresji chemicznej 
naleŜy unikać stosowania wapna do zaprawy lub stosować dodatkowe spoinowanie wykładziny. 

4.3. Beton 

4.3.1. Rodzaj betonu. 

Do  kominów  Ŝelbetowych  naleŜy  stosować  beton  zwykły  wg  PN-88/B-06250.  NajniŜsze  dopuszczalne  klasy 
betonu dla kominów zestawiono w tabl. 2. 

Tablica 2. NajniŜsze klasy betonu dla kominów

  

Rodzaj elementu komina  

NajniŜsza dopuszczalna klasa 
betonu  

Trzon komina  

B25  

Elementy prefabrykowane stosowane do 
trzonu komina  

B25  

4.3.2. Składniki i dodatki do betonu. 

Wszystkie  stosowane  do  betonu  składniki  powinny  spełniać  wymagania  określone  w  obowiązujących 
normach.  Do  betonu  naleŜy  stosować:  cement  portlandzki  35,  cement  portlandzki  szybkotwardniejący  40 
wg  PN-88/B-30000  lub  cement  hutniczy  25  wg  PN-88/B-30005.  Dopuszcza  się  stosowanie  do  betonu 
dodatków uplastyczniających pod warunkiem uzasadnienia technicznego i doświadczalnego sprawdzenia ich 
wpływu na własności betonu. 

4.3.3. Specjalne wymagania dotyczące betonu. 

Beton  trzonu  komina  powinien  być  badany  na  wytrzymałość  i  na  nasiąkliwość  zgodnie  z  obowiązującą 
normą  dotyczącą  betonu  zwykłego.  W  razie  stosowania  form  przestawnych  próbki  do  badań  pobiera  się  z 
kaŜdego cyklu a w razie stosowania deskowania ślizgowego - co najmniej z kaŜdego segmentu o wysokości 
5 m. Badanie nasiąkliwości wystarczy wykonać trzykrotnie, ale co najmniej raz na 50 m wysokości trzonu. 

4.4. Stal zbrojeniowa. 

Do  zbrojenia  kominów  Ŝelbetowych  naleŜy  stosować  stal  wg  PN-82/H-93215.  NaleŜy  unikać  stosowania 
róŜnych gatunków stali zbrojeniowej w tym samym przekroju trzonu komina. 

4.5. Materiały na wykładzinę i do izolacji termicznej 

4.5.1. Materiały na wykładzinę. 

Wykładzinę  naleŜy  wykonywać  w  zasadzie  z  cegły  zwykłej.  Przy  temperaturze  gazów  wyŜszej  niŜ  400°C 
wykładzinę  naleŜy  wykonać  z  cegły  szamotowej  na  zaprawie  szamotowej.  Przy  szczególnie  duŜym  stopniu 
agresywności chemicznej gazów naleŜy stosować specjalne materiały wg 7.7. 

4.5.2. Materiały do izolacji termicznej. 

Do  wypełnienia  przestrzeni  pomiędzy  trzonem  a  wykładziną  stosuje  się  materiały  izolacyjne,  np.:  wełnę 
mineralną  wg  PN-75/B-23100,  wełnę  ŜuŜlową  luźną,  płyty  z  wełny  mineralnej  wg  PN-70/B-23110,  szkło 
piankowe  itp.  Dopuszcza  się  uŜycie  innych  materiałów  izolacyjnych,  pod  warunkiem  uzasadnienia 
technicznego ich zastosowania i spełnienia przez nie wymagań konstrukcyjnych (7.3.4) oraz termicznych. 

4.6. Materiały do izolacji chemicznej. 

Do  izolacji  chemicznej  naleŜy  stosować  materiały  chemoodporne,  uprzednio  zbadane  odpowiednio  wg 
potrzeb na: 

- odporność na wpływy chemiczne, 

- wytrzymałość mechaniczną, 

- szczelność, 

- odporność na działanie wysokich i niskich temperatur, 

- przyczepność do materiałów konstrukcyjnych komina, 

- zmiany właściwości w czasie, 

- nasiąkliwość. 

5. WYMIAROWANIE TRZONU KOMINA 

5.1. Trzon murowany 

5.1.1. Podstawy wymiarowania. 

Obliczenia trzonu komina murowanego naleŜy przeprowadzić wg metody stanów granicznych zgodnie z PN-
76/B-03001.  Przekroje  trzonu  wymiaruje  się  na  stan  graniczny  uŜytkowania.  Sprawdzenie  stanu 
granicznego  uŜytkowania  polega  na  wykazaniu,  Ŝe  występujące  w  przekrojach  napręŜenia  wywołane 
obciąŜeniami  są  nie  większe  od  wartości  napręŜeń  powodujących  powstanie  określonych  poniŜej  stanów 
zarysowania. Sprawdzenie stanu granicznego uŜytkowania naleŜy przeprowadzić dla stadium realizacji i dla 
stadium eksploatacji komina. 

Strop i elementy pomocnicze  

B20  

Fundament  

B20  

5.1.2. Nieprzekraczalne wartości napręŜeń normalnych pionowych. 

W  stadium  realizacji  komina,  obciąŜenia:  cięŜarem  własnym,  przechyłem  i  wiatrem  (to  ostatnie  ze 
współczynnikiem  zmniejszającym  0,8  odpowiadającym  zmniejszeniu  okresu  powrotu  do  około  5  lat)  nie 
mogą  w  przekrojach  komina  wywołać  odkształceń  rozciągających,  co  równoznaczne  jest  z  pozostaniem 
wypadkowej  sił  w  rdzeniu  głównym  przekroju.  W  tym  stadium  napręŜenia  ściskające  σ

m

,  MPa,  w 

przekrojach komina muszą spełniać warunek 

 

(9) 

W  stadium  eksploatacji  przy  działaniu  na  komin  wszystkich  obciąŜeń,  co  najmniej  połowa  rozwaŜanego 
przekroju poprzecznego powinna być ściskana, co jest równoznaczne z warunkiem pozostania wypadkowej 
sił  w  obrębie  poszerzonego  rdzenia  tj.  e

0

  ≤  c.  W  tym  stadium  napręŜenia  ściskające  σ

m

  w  przekrojach 

komina muszą spełniać warunek 

 

(10) 

We  wzorach  (9)  i  (10)  przyjęto  oznaczenie  R

mk

  -  wytrzymałość  charakterystyczna  muru  na  ściskanie  wg 

PN-87/B-03002 oraz tabl. Z1-2 w załączniku 1, MPa. 

Promienie  rdzenia  głównego  (e)  i  rdzenia  poszerzonego  (c)  dla  kilku  przekrojów  poprzecznych  podano  w 
załączniku 1. 

Obliczenie napręŜeń w przekrojach trzonu komina wykonuje się przy załoŜeniu liniowego rozkładu napręŜeń. 
Obliczenia  wykonuje  się  przy  załoŜeniu  zerowej  wytrzymałości  zaprawy  na  rozciąganie,  z  uwzględnieniem 
utraty spójności w spoinie. W załączniku 5 podano wzory i tablice do obliczenia napręŜeń σ

m

 w kominach o 

przekrojach pierścieniowych. 

5.1.3. Sprawdzenie pojawienia się rys w trzonie. 

Komin  naleŜy  kształtować  tak,  aby  były  spełnione  warunki  obliczeniowe  podane  w  5.1.2  oraz  warunki 
konstrukcyjne  podane  w  7.1  i  jednocześnie  róŜnica  temperatury  przypadająca  na  ścianę  trzonu  nie 
przekraczała 100 K. Przy spełnieniu tych warunków nie jest wymagane sprawdzenie pojawienia się rys. 

5.1.4. Sprawdzenie wymiarów innych elementów murowych w kominie 

polega na sprawdzeniu warunków wymienionych w 5.1.2 przy jednoczesnym przyjęciu, Ŝe h’/H

0

 = 1. 

5.1.5. Współczynniki charakteryzujące mur trzonu komina 

5.1.5.1. Współczynnik spręŜystości muru trzonu 

komina E

mk

 naleŜy obliczać wg wzoru 

 

(11) 

w którym: 

E

m

 - współczynnik spręŜystości muru przyjmowany wg tabl. Z1-3 w załączniku 1, MPa, 

 - średnia wartość napręŜeń normalnych w rozwaŜanym przekroju, MPa. 

Wzór (11) dostosowany jest do wymagań normy, tj. gdy 

 ≤ 0,55 R

mk

.

 

5.1.5.2. Współczynnik rozszerzalności termicznej muru α

t

  

naleŜy obliczać wg wzoru 

 

(12) 

w  którym  wartości  κ

t

  odczytuje  się  z  tabl.  3,  w  zaleŜności  od  stosunku  grubości  części  ceramicznej  muru 

(g

c

) i grubości zaprawy (g

z

). 

Tablica 3. Wartości współczynnika κ

t

 

 

5.2. Trzon Ŝelbetowy 

5.2.1. Podstawy wymiarowania. 

Obliczenia komina Ŝelbetowego naleŜy przeprowadzać wg metody stanów granicznych, zgodnie z PN-76/B-
03001. Przekroje trzonu komina wymiaruje się na stan graniczny uŜytkowania, który odpowiada spełnieniu 
wymagań nie wystąpienia rys oraz efektów zmęczenia. Stan ten określa się warunkami nie przekroczenia w 
betonie  odkształceń  i  odpowiadających  im  napręŜeń,  przy  których  rozpoczynają  się  zmiany  struktury 
wewnętrznej betonu. 

Sprawdzenie  stanu  granicznego  uŜytkowania  naleŜy  przeprowadzić  dla  stadium  realizacji  i  dla  stadium 
eksploatacji komina. 

5.2.2. Nieprzekraczalne wartości napręŜeń normalnych pionowych. 

W stadium realizacji komina odkształcenia i towarzyszące im napręŜenia wywołane obciąŜeniami: cięŜarem 
własnym,  przechyłem  i  wiatrem  (to  ostatnie  ze  współczynnikiem  zmniejszającym  0,8  odpowiadającym 
zmniejszeniu  okresu  powrotu  do  około  5  lat)  muszą  spełniać  warunki  stabilności  mikrostruktury 

wewnętrznej betonu. Oznacza to, Ŝe napręŜenia w betonie muszą spełniać warunek 

2)

 

σ

b

 ≤ 0,4 R

bk

  

(13) 

a napręŜenia w stali muszą spełniać warunek 

σ

a

 ≤ 0,6 R

ak

  

(14) 

W stadium eksploatacji komina odkształcenia i towarzyszące im napręŜenia wywołane działaniem na komin 
wszystkich  obciąŜeń  muszą  spełniać  warunki  spręŜystości  i  braku  trwałych  zmian  mikrostruktury  betonu. 
Oznacza to, Ŝe napręŜenia w betonie muszą spełniać warunek 

σ

b ≤

 0,65 R

bk

  

(15) 

a napręŜenia w stali muszą spełniać warunek 

σ

b

 ≤ 0,7 R

ak

  

(16) 

Przy zastosowaniu stali zbrojeniowej klas A-II, A-III i gdy σ

b

 ≤ 0,2 R

bk

, powinien być spełniony warunek 

σ

a

 ≤ 0,5 R

ak

  

(17) 

Obliczanie  napręŜeń  σ

a

  i  σ

b

  w  przekrojach  pierścieniowych  trzonu  komina  moŜna  wykonać  wykorzystując 

wzory i tablice podane w załączniku 6. 

5.2.3. Sprawdzenie powstania i rozwarcia rys. 

Sprawdzenie pojawienia się rys nie jest wymagane, jeśli spełnione są warunki wymienione w 3.3.3 i 5.2.2. 

Przy sprawdzaniu istniejących konstrukcji, w przypadku nie spełnienia warunków podanych w 3.3.3 i 5.2.2 
oraz warunków dotyczących minimalnych odstępów między prętami zbrojenia poziomego, naleŜy przyjąć, Ŝe 
dopuszczalna  szerokość  rozwarcia rys wynosi 0,3  mm. Wartość  ta ulega obniŜeniu o 0,1 mm w  przypadku 
środowisk agresywnych (np. przy owiewaniu spalinami z sąsiedniego komina) oraz podwyŜszeniu o 0,1 mm 
w  przypadku  dobrych  warunków  pracy  (np.  komin  pojedynczy).  Przy  sprawdzaniu  moŜliwości  wystąpienia 

rys w trzonie komina Ŝelbetowego moŜna stosować sposób przybliŜony 

3)

. 

5.2.4. Wartości charakterystyczne wytrzymałości i współczynniki spręŜystości 

dla betonu i dla stali zbrojeniowej naleŜy przyjmować wg PN-84/B-03264. 

  

5  

7,5  

10  

12,5  

20  

κ

t

 

 

0,8  

0  

-0,1  

-0,2  

-0,4  

Współczynnik  spręŜystości  podłuŜnej  w  obliczeniach  dynamicznych  naleŜy  przyjąć  o  30%  większy  niŜ  w 
obliczeniach statycznych. 

Stosunek współczynników spręŜystości podłuŜnej stali E

a

 i betonu E

b

 określony wzorem 

 

(18) 

dla betonów stosowanych w kominach Ŝelbetowych moŜna przyjmować równy 8. 

5.2.5. Uwzględnienie wpływu zmęczenia 

nie  jest  wymagane,  gdy  spełnione  są  warunki  dotyczące  napręŜeń  wymienione  w  5.2.2.  W  przypadku  nie 
spełnienia  tych  warunków  (np.  przy  sprawdzeniu  istniejącego  komina)  naleŜy  uwzględnić  współczynniki 
korekcyjne  wg  PN-84/B-03264  dla  betonu  i  dla  stali  zbrojeniowej,  stosując  je  jako  mnoŜniki  do 
wytrzymałości charakterystycznej. 

5.2.6. Sprawdzenie przekrojów osłabionych 

naleŜy wykonywać z uwzględnieniem warunków podanych w 5.2.2. Dopuszczalne jest stosowanie sposobów 
przybliŜonych obliczenia napręŜeń, w tym sposobów graficznych. 

5.2.7. Sprawdzenie innych konstrukcyjnych elementów Ŝelbetowych wyposaŜenia komina 

naleŜy przeprowadzić zgodnie z PN-84/B-03264. 

5.3. Sprawdzenie stateczności. 

Dla  kominów  o  wysokości  większej  niŜ  70  m  oraz  dla  wszystkich  kominów  poddanych  dodatkowym  (poza 
obciąŜeniem  własnym)  znacznym  obciąŜeniom  pionowym  (np.  od  zbiorników  na  wodę  umieszczonych  na 
kominie)  naleŜy  wykonać  sprawdzenie  stateczności.  Polega  ono  na  wyznaczeniu  wartości  współczynnika 
wyboczenia, φ

w

, wg wzoru 

 

(19) 

Siłę P

kr

 naleŜy wyznaczyć wg zasad mechaniki budowli. 

Dopuszcza  się  wyznaczenie  siły  P

kr

  wg  wzorów  przybliŜonych  zestawionych  w  załączniku  4.  Wartość 

współczynnika wyboczenia φ

w

 nie powinna być mniejsza niŜ 2,5. 

Sprawdzenie  lokalnej  utraty  stateczności  ścian  komina  lub  wykładziny  wymagane  jest  tylko  dla  kominów 
Ŝelbetowych o zewnętrznej średnicy wylotowej większej niŜ 15 m. 

5.4. Sprawdzenie ugięć 

obejmuje  obliczenie  spręŜystego  ugięcia  poziomego  wierzchołka  komina.  Ugięcie  to  powinno  spełniać 
warunek 

- dla komina murowanego: 

 

(20a) 

- dla komina Ŝelbetowego 

 

(20b) 

Wartość y

w

 oblicza się od obciąŜeń w stadium eksploatacji. 

5.5. Wychylenie z pionu wskutek osiadań i eksploatacji górniczej. 

NaleŜy  unikać  budowy  kominów  na  terenach  szkód  górniczych  o  kategorii  IV  i  V.  Przy  obliczaniu  i 

wymiarowaniu  kominów  zlokalizowanych  na  terenach  szkód  górniczych,  naleŜy  uwzględnić  moŜliwość 
stałego przechylenia komina. Wartość przechylenia określa się wg największego kąta przechyłu podłoŜa. 

6. POSADOWIENIE KOMINA 

6.1. Warunki posadowienia. 

Fundament komina  powinien stanowić  oddzielną  konstrukcję  z  Ŝelbetu, spełniającą  warunki  przekazywania 
obciąŜeń na podłoŜe, utrzymania komina w połoŜeniu pionowym oraz spełnienia wymagań konstrukcyjnych i 
technologicznych  niniejszej  normy.  Warunki  geotechniczne  posadowienia  komina  powinny  być 
udokumentowane zgodnie z PN-81/B-03020. 

6.2. Sprawdzenie nośności i warunków nacisku na podłoŜe. 

Przy najniekorzystniejszym obciąŜeniu powinny być spełnione następujące wymagania: 

a)  dla  obciąŜeń  obliczeniowych  warunki  określone  w  PN-81/B-03020  dotyczące  wymiarów  podstawy 
fundamentu i stanu granicznego nośności podłoŜa, 

b) dla obciąŜeń charakterystycznych. 

 

(21) 

Warunek  (21)  nie  dotyczy  gruntów  skalistych.  Ponadto  dla  najniekorzystniejszych  obciąŜeń,  jakie  mogą 
wystąpić podczas remontu lub budowy komina (np. obciąŜenie wiatrem, komin bez wykładziny, fundament 
nie  zasypany  ziemią)  obowiązuje  warunek  pozostania  wypadkowej  sił  w  rdzeniu  przekroju  podstawy 
fundamentu, czyli 

q

min

 ≥ 0 

6.3. Sprawdzenie osiadań. 

Dla  kominów  posadowionych  na  podłoŜu  o  znacznej  ściśliwości  naleŜy  sprawdzić  przewidywane  osiadanie 
fundamentu komina zgodnie z PN-81/B-03020 dla dwóch przypadków działania obciąŜeń: 

a) dla całkowitego charakterystycznego obciąŜenia stałego, 

b) dla całkowitego charakterystycznego obciąŜenia stałego i wiatru. 

W  przypadku  a)  osiadanie  fundamentu  komina  s

a

  nie  powinno  przekraczać  80  mm,  w  przypadku  b) 

osiadanie fundamentu komina s

b

 nie powinno przekraczać 120 mm, przy czym 

 

(22) 

gdzie d - średnica lub bok fundamentu, mm. 

Nie jest wymagane sprawdzenie osiadań w przypadku posadowienia na gruntach: 

- skalistych, 

- spoistych półzwartych i twardoplastycznych, 

-  niespoistych  zagęszczonych  i  średnio  zagęszczonych  oraz  przy  posadowieniu  niebezpośrednim  np.  na 
palach, studniach. 

6.4. Sprawdzenie stateczności ogólnej. 

Sprawdzenie  stateczności  komina  na  wywrócenie  lub  moŜliwość  zsuwu  naleŜy  wykonać  w  przypadku 
usytuowania komina na stoku, w terenie osuwiskowym. 

7. WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE 

7.1. Kominy murowane 

7.1.1. Grubość ścian. 

Najmniejsze konstrukcyjnie dopuszczalne grubości  ściany trzonu przy wylocie komina murowanego z cegły 
naleŜy przyjmować w zaleŜności od zewnętrznej średnicy wylotu komina wg tabl. 4. 

Przy  średnicach  wylotowych  komina  większych  niŜ  7,5  m  naleŜy  sprawdzić  grubość  ściany  u  wylotu  na 
moŜliwość zowalizowania lub zastosować wzmacniający pierścień głowicy. 

W  Ŝadnym  przekroju  grubość  ściany  nie  moŜe  być  mniejsza  niŜ  4%  średnicy  zewnętrznej  komina  w  tym 
przekroju. 

Tablica 4. Najmniejsze konstrukcyjnie dopuszczalne grubości ściany trzonu komina

  

7.1.2. Spoiny. 

Grubość spoin w trzonie kominów murowanych z cegły powinny wynosić: 

- spoiny poziome ≤ 15 mm, 

- spoiny pionowe w kierunku obwodu 8-20 mm, 

- spoiny pionowe w kierunku promienia 5-15 mm. 

Od  zewnątrz  naleŜy  spoiny  wypełnić  zaprawą  cementową,  wapienno-cementową  ewentualnie  z  dodatkami 
antykorozyjnymi albo chemoodpornymi. 

7.1.3. Otwory. 

Otwory  w  trzonie  kominów  murowanych  powinny  być  szersze  niŜ  0,5  D,  a  całkowity  obwód  otworów  w 
jednym przekroju nie większy niŜ 0,4 całkowitego obwodu komina. Odstępy poziome oraz odstępy pionowe 
otworów powinny spełniać dodatkowo warunki (rys. 6): 

a

h

 ≥ 0,5 b

max

  

(23) 

a

v

 ≥ b

max

  

(24) 

Rys. 6

  

 

Przekroje osłabione przez otwory powinny być sprawdzone obliczeniowo. Sprawdzenie moŜna pominąć, gdy 
spełniony  jest  dodatkowy  warunek  b

max

  ≤  0,2  D.  NadproŜa  otworów  powinny  być  sprawdzone 

wytrzymałościowo wg zasad podanych w PN-87/B-03002. 

7.1.4. Ochrona przed zarysowaniem (obręczowanie). 

Kominy  murowane,  w  których  temperatura  na  wewnętrznej  powierzchni  trzonu  jest  wyŜsza  niŜ  100°C  lub 
spadek  temperatury  w  ścianie  trzonu  wynosi  więcej  niŜ  80  K,  powinny  być  dodatkowo  zabezpieczone 
obręczami  stalowymi  o  odpowiednio  obliczonym  przekroju.  Minimalny  przekrój  obręczy  oraz  maksymalny 
ich rozstaw naleŜy określać wg tabl. 5. 

Najmniejszy  przekrój  poprzeczny  obręczy  naleŜy  przyjmować  równy  0,001  zabezpieczonej  powierzchni 
przekroju pionowego trzonu komina. 

Średnica zewnętrzna wylotowa lub 
wymiar większego boku 
prostokąta, m  

Najmniejsza grubość 
ściany komina, g, mm  

do 2,0  

200  

ponad 2,0 do 3,5  

250  

ponad 3,5 do 5,0  

300  

ponad 5,0 do 7,5  

350  

Obręcze  powinny  być  podtrzymywane  przynajmniej  dwoma  hakami  i  zaopatrzone  w  zamki  śrubowe 
umoŜliwiające regulację naciągu. 

Tablica 5. Minimalny przekrój obręczy i maksymalny odstęp między nimi

  

Powierzchnia  przekroju  poprzecznego  śrub  łącznikowych  powinna  odpowiadać  powierzchni  przekroju 
poprzecznego obręczy. 

Obręcze powinny być pomalowane ochronną farbą antykorozyjną. 

7.2. Kominy Ŝelbetowe 

7.2.1. Grubości ścian. 

Minimalne konstrukcyjne grubości ściany trzonu komina Ŝelbetowego przyjmuje się w zaleŜności od średnicy 
zewnętrznej wylotowej komina wg tabl. 6. 

Tablica 6. Minimalne konstrukcyjne grubości ściany trzonu komina

  

7.2.2. Zbrojenie 

7.2.2.1. Minimalne zbrojenie pionowe trzonu komina. 

Ściana  trzonu  powinna  być  zbrojona  obustronnie,  z  wyjątkiem  przypadków  gdy  D  ≤  5,0  m  lub  grubość 
ściany  trzonu  jest  nie  większa  niŜ  250  mm.  Minimalny  stopień  zbrojenia  w  kierunku  pionowym,  wyraŜony 
stosunkiem pola powierzchni przekrojów zbrojenia i betonu wynosi 

 

(25) 

i nie mniej niŜ 0,3%. Na zewnętrznej stronie trzonu minimalny stopień zbrojenia wynosi 0,2%. 

7.2.2.2. Minimalne zbrojenie poziome trzonu komina. 

Ściana  trzonu  powinna  być  zbrojona  obustronnie  z  wyjątkiem  przypadków,  gdy  nie  ma  podwójnego 
zbrojenia  pionowego.  Minimalny  stopień  zbrojenia  w  kierunku  poziomym  wyraŜony  stosunkiem  pola 
powierzchni przekrojów zbrojenia i betonu wynosi 

 

(26) 

i  nie  mniej  niŜ  wartości  podane  w  tabl.  7,  w  zaleŜności  od  temperatury  wlotowej  gazów  odprowadzanych 
przez komin. 

Tablica 7. Minimalny stopień zbrojenia poziomego

  

Średnica zewnętrzna 
komina, D m  

Minimalny przekrój 
poprzeczny obręczy mm  

Maksymalny odstęp 
między obręczami m  

D ≤ 3,0  

6x60  

1,8 lecz nie więcej niŜ D  

D > 3,0  

8x80  

2,4  

Średnica zewnętrzna 
wylotowa, D m  

Najmniejsza grubość ściany 
trzonu, g mm  

do 2,0  

160  

ponad 2,0 do 5,0  

180  

ponad 5,0  

200  

Temperatura odprowadzanych 
gazów, °C  

Minimalny stopień 
zbrojenia, %  

do 100  

0,25  

ponad 100 do 300  

0,35  

ponad 300  

0,40  

Przy średnicach zewnętrznych większych niŜ 10 m minimalny stopień zbrojenia wynosi 0,40%. 

Pręty  zbrojenia  naleŜy  umieszczać,  ze  względów  wykonawczych,  przy  prętach  zbrojenia  pionowego  od 
strony wewnętrznej w stosunku do prętów pionowych. 

7.2.2.3. Odstępy prętów i grubości otuliny. 

Odstępy między prętami pionowymi nie powinny przekraczać 300 mm. Odstępy między prętami poziomymi 
nie  powinny  przekraczać  200  mm,  a  przy  ścianach  grubszych  niŜ  400  mm  -  połowę  grubości  ściany. 
Najmniejsza  grubość  otuliny  prętów  zbrojenia  pionowego  i  poziomego  wynosi  40  mm  przy  średnicach 
prętów większych niŜ 16 mm oraz 30 mm przy średnicach prętów do 16 mm. 

7.2.3. Otwory. 

W przekroju trzonu poziomym i pionowym osłabionym otworami naleŜy sprawdzić występujące napręŜenia. 
NaleŜy  takŜe  krawędzie  otworu  dostosować  do  przeniesienia  zwiększonych  napręŜeń,  przez  zwiększone 
zbrojenie  co  najmniej  o  100%.  Przy  sprawdzeniu  wytęŜenia  na  krawędzi  otworu  i  przy  zachowaniu  stanu 
spręŜystego moŜna pominąć krzywiznę ściany, jeśli szerokość otworu b jest mniejsza niŜ 0,5 D. 

7.3. Wykładzina termiczna 

7.3.1. Zasady stosowania wykładziny. 

W  kominach  murowanych  odprowadzających  gazy  chemicznie  nieagresywne,  najmniejszą  wysokość 
wykładziny wyznacza się w zaleŜności od temperatury wlotowej gazów wg tabl. 8. 

W  przypadku  moŜliwości  wystąpienia  korozji  chemicznej  oraz  przy  temperaturze  wlotowej  gazów  większej 
niŜ 100°C konieczne jest wykonanie wykładziny na całej wysokości trzonu z dodatkowym zabezpieczeniem 
wg 7.7.1. W kominach Ŝelbetowych stosuje się wykładzinę na całej wysokości. 

7.3.2. Grubości ścian. 

Przy  średnicy  wymurówki  nie  przekraczającej  12  m,  minimalna  grubość  wykładziny  termicznej  ceglanej 
(wymurówki)  wynosi  120  mm  w  części  komina  bezpośrednio  przy  wlocie  gazów  i  100  mm  na  pozostałej 
części komina, w której konieczne jest umieszczenie wykładziny. Przy średnicach wymurówki większych niŜ 
12 m minimalna grubość ściany wynosi 200 mm. 

Tablica 8. Wysokość wykładziny w zaleŜności od temperatury gazów chemicznie 

nieagresywnych

  

7.3.3. Grubości spoin w wymurówce. 

Grubości spoin wymurówki powinny spełniać następujące warunki: 

spoiny poziome - do 10 mm, 

spoiny pionowe mierzone w kierunku obwodu - 5-20 mm. 

Grubości  spoin  wymurówki  wykonanej  z  cegły  szamotowej  na  zaprawie  szamotowej  powinny  spełniać 
następujące warunki: 

spoiny poziome - 4 mm, 

spoiny pionowe mierzone w kierunku obwodu - 2-5 mm. 

7.3.4. Inne wymagania konstrukcyjne dotyczące wymurówki i izolacji termicznej. 

Wymurówka  powinna  być  murowana  z  zachowaniem  zasad  wiązania  muru  i  z  zapewnieniem  swobody 
odkształceń  w  kierunku  pionowym  i  poziomym.  Zaleca  się  stosowanie  podkładek  termoochronnych  pod 
wymurówkę na wspornikach podwykładzinowych. 

Wysokość  samodzielnych  segmentów  wymurówki  przy  zewnętrznej  średnicy  kominów  większej  niŜ  3,0  m 
nie powinna przekraczać 15 m. 

Wymurówka  przy  wsporniku  podwykładzinowym  powinna  być  tak  ukształtowana,  aby  zapobiegała 
przedostawaniu się cieczy, sadzy lub innych części stałych do przestrzeni izolacyjnej między wymurówką a 

Temperatura 
wlotowa gazów, °
C  

Umieszczenie wykładziny  

do 100  

tylko przy wlocie czopuchów  

ponad 100 do 150  do połowy wysokości komina, przy czym ściany 

trzonu komina o grubości większej niŜ 500 mm 
powinny być zawsze chronione wykładziną  

ponad 150  

na całej wysokości komina  

trzonem. 

Najmniejszy odstęp wymurówki od trzonu (przerwa izolacyjna) powinien wynosić 60 mm. 

W  przypadku  stosowania  izolacji  z  wełny  ŜuŜlowej  naleŜy  ją  układać  warstwami  i  lekko  ubijać,  a  w 
wymurówce  wykonywać  co  2-3  m  tak  zwane  sięgacze  zapobiegające  późniejszemu  osiadaniu  wełny 
ŜuŜlowej.  Odstęp  między  sięgaczami  a  trzonem  nie  powinien  być  mniejszy  niŜ  20  mm.  NaleŜy  stosować 
ŜuŜel  o  zbadanych  własnościach  fizycznych  i  chemicznych,  jednofrakcyjnej  granulacji  do  20  mm  nie 
zawierający wody więcej niŜ 5%. 

W  przypadku  stosowania  wymurówek  w  kominach  o  duŜych  średnicach  naleŜy  sprawdzić  ich  stateczność 
ogólną  i  stateczność  lokalną  w  odcinkach  między  dylatacjami  lub  w  całych  bębnach.  NajdłuŜszy  odcinek 
między dylatacjami (mierzony wzdłuŜ obwodu) nie moŜe przekraczać 20 m. 

7.4. Kominy wieloprzewodowe. 

Wymagania konstrukcyjne dotyczące trzonu komina wieloprzewodowego i jego przewodów, w zaleŜności od 
materiału,  naleŜy  określać  wg  7.1  i  7.2.  Dodatkowo  wymaga  się,  aby  była  zapewniona  (wymiarowo  i 
termicznie) moŜliwość przejścia człowieka pomiędzy trzonem Ŝelbetowym a przewodami gazowymi. 

W  przypadku  stosowania  w  kominie  wewnętrznych  stropów  pośrednich  słuŜących  do  odparcia  przewodów 
wewnętrznych naleŜy zapewnić swobodną ich odkształcalność termiczną. 

7.5. Wymagania konstrukcyjne dotyczące innych elementów trzonu komina 

7.5.1. Głowica komina. 

Grubość  ściany  trzonu  komina  u  wylotu  powinna  być  powiększona  tak,  aby  stanowiła  pierścień 
wzmacniający i umoŜliwiała załoŜenie odgromienia. Tę część trzonu nazywa się głowicą komina. 

Zwieńczenie  głowicy  kominów  Ŝelbetowych  powinno  być  pokryte  kształtkami  z  Ŝeliwa  lub  grubej  blachy,  a 
kominów ceglanych klinkierem lub kształtkami ceramicznymi kwasoodpornymi. 

Konstrukcja  głowicy  powinna  uniemoŜliwiać  przedostawanie  się  wody  opadowej,  pyłów  lub  innych 
zanieczyszczeń pomiędzy wykładziną a trzon komina. 

Zewnętrzna  powierzchnia  komina  na  wysokości  równej  przynajmniej  półtorej  średnicy  zewnętrznej, 
mierzonej  od  poziomu  wylotu  komina,  powinna  być  zabezpieczona  przed  agresją  chemiczną  farbą 
chemoodporną. 

7.5.2. Wloty czopuchów. 

Czopuch  powinien  być  przy  wlocie  oddzielony  od  komina  dylatacją.  W  przypadku  podziemnego 
doprowadzenia czopucha dylatacja powinna przebiegać ponad krawędzią płyty fundamentowej. 

W przypadku wykonania kilku otworów wlotowych zaleca się wykonanie wewnątrz komina ścian działowych 
z materiału ogniotrwałego, o wysokości równej 1,2-1,5 wysokości otworu wlotowego. 

7.5.3. Stropy. 

Stropy  wewnętrzne  powinny  być  obliczane  wg  wymagań  obowiązujących  norm.  Jeśli  nie  ma  dokładnych 

danych,  obciąŜenie  uŜytkowe  naleŜy  przyjąć  równe  5  kN/m

2

.  Stropy  powinny  mieć  swobodę  odkształceń 

poziomych w stosunku do trzonu komina. 

7.5.4. Inne konstrukcje na trzonie. 

W  przypadku  gdy  odprowadzane  przez  komin  gazy  zawierają  części  stałe,  które  mogą  się  osadzać  w 
kominie (popiół, pyły), naleŜy przewidzieć odpopielanie komina. 

Dla  większych  kominów  odpopielanie  odbywa  się  przez  osobny  strop  i  leje,  a  dla  mniejszych  kominów  -
przez zbiornik popiołu o głębokości co najmniej 0,6 m mierząc od dolnej krawędzi wlotu czopucha. 

W celu umoŜliwienia wybierania popiołów naleŜy wykonywać w trzonie komina poza czopuchem przejście o 
wymiarach nie mniejszych niŜ 0,6 x 1,2 m. 

Zbiornik popiołu powinien być odizolowany izolacją termiczną od górnej powierzchni fundamentu. 

7.6. Fundament 

7.6.1. Kształt fundamentu. 

Fundament  komina  powinien  być  zaprojektowany  jako  Ŝelbetowy,  płytowy,  okrągły  lub  pierścieniowy.  Dla 
kominów  o  wysokości  mniejszej  niŜ  40  m  dopuszcza  się  płytę  fundamentową  innego  kształtu.  Głębokość 
posadowienia fundamentu komina nie powinna być mniejsza niŜ 2 m. 

7.6.2. Zbrojenie płyty fundamentowej. 

Płyty  fundamentowe  masywne  powinny  mieć  zbrojenie  dolne  i  górne  (konstrukcyjne)  powiązane 

strzemionami o średnicy co najmniej 10 mm w liczbie nie mniejszej niŜ 4 sztuki na 1 m

2

 powierzchni płyty. 

Grubość otuliny zbrojenia dolnego powinna wynosić co najmniej 50 mm. 

Pręty  zbrojenia  wystające  z  fundamentu  jako  łączniki  powinny  mieć  zróŜnicowane  długości,  tak  aby  styki 
zbrojenia pionowego komina nie występowały w jednym przekroju. 

7.6.3. Izolacja termiczna. 

Fundament  powinien  być  zabezpieczony  od  działania  wysokiej  temperatury  z  wnętrza  komina.  Izolację 
termiczną  naleŜy  tak  zaprojektować,  aby  temperatura  powierzchni  płyty  fundamentu  nie  była  większa  niŜ 
80°C. 

7.6.4. Izolacja przeciwwilgociowa. 

Powierzchnię fundamentu komina naleŜy zabezpieczyć od zewnątrz izolacją przeciwwilgociową dostosowaną 
do warunków miejscowych. 

7.7. Ochrona komina przed korozją 

7.7.1. Niezbędne zabezpieczenia. 

W  zaleŜności  od  stopnia  agresji  gazów  odprowadzanych  do  atmosfery  przez  komin  wymaga  się 
zastosowania normalnych albo dodatkowych zabiegów ochronnych. 

Do normalnych zabiegów ochronnych zalicza się: 

- zabezpieczenie ochronne głowicy wg 7.5.1, 

-  zabezpieczenie  elementów  metalowych  wyposaŜenia  znajdującego  się  na  zewnątrz  komina  przez 
pomalowanie  farbą  ochronną  (np.  farbą  chlorokauczukową  lub  lakierem  epoksydowo-poliamidowym)  oraz 
wewnątrz komina przez pomalowanie farbą ochronną odporną na temperaturę. 

W przypadku odprowadzania przez komin gazów agresywnych naleŜy stosować dodatkowe zabiegi ochronne 
wg 7.7.2 i 7.7.3. 

7.7.2. Zabezpieczenie przed korozją chemiczną kominów spalinowych 

7.7.2.1. Wskazówki ogólne. 

Temperatura  wlotowa  gazów  w  kominie  spalinowym  jest  większa  niŜ  100°C.  Dodatkowe  zabiegi  ochronne 
naleŜy  zastosować  w  przypadku  stosowania  paliwa  stałego  (węgiel  kamienny  lub  brunatny)  gdy  zawartość 
siarki  w  paliwie  przekracza  2%  przy  równoczesnej  minimalnej  stałej  temperaturze  wlotowej  gazów 
mniejszej niŜ 150°C, a w przypadku paliwa płynnego  - gdy zawartość  siarki w paliwie przekracza 2% przy 
równoczesnej minimalnej temperaturze wlotowej gazów mniejszej niŜ 180°C. 

7.7.2.2. Zabezpieczenie wykładziny. 

Wykładzina  wykonana  wg  7.3  powinna  spełniać  dodatkowo  warunek  szczelności  spoin.  W  przypadku 
agresywnych  gazów  naleŜy  wykładzinę  wykonać  z  cegły  kwasoodpornej  lub  klinkierowej  z  zaprawą 
kwasoodporną  z  zastosowaniem  szkła  wodnego  potasowego.  Dodatkowo  naleŜy  uszczelnić  otwory  przy 
wspornikach  podwykładzinowych  przed  przedostaniem  się  gazów  pomiędzy  wykładzinę  a  trzon.  W 
przypadku  przekroczenia  punktu  rosy  naleŜy  umoŜliwić  spływ  kondensatu  a  następnie jego  odprowadzenie 
na zewnątrz komina. 

Przy wspornikach naleŜy wykonywać daszki umoŜliwiające spływ kondensatu. 

7.7.2.3. Zabezpieczenie trzonu. 

W  przypadku  duŜej  zawartości  siarki  (p.  7.7.2.1)  trzon  komina  od  wewnątrz  przy  wspornikach 
podwykładzinowych  powinien  być  chroniony  przed  agresją  przez  powłokę  ochronną,  malowanie 
chemoodporne lub fluatowanie. NaleŜy zapewnić takŜe szczelność betonu trzonu komina. 

7.7.2.4. Zabezpieczenie głowicy. 

Oprócz  zabezpieczeń  wymienionych  w  7.5.1  głowicę  naleŜy  powlec  dodatkowo  na  zewnątrz  powłoką 
ochronną o szerokości co najmniej 3 m licząc od wylotu komina. 

7.7.2.5. Zabezpieczenie elementów konstrukcji stalowych. 

Elementy  stalowe  (galerie,  drabiny  itp.)  powinny  być  chronione  przed  korozją  przez  pomalowanie  farbami 
chemoodpornymi. Elementy stalowe osadzone na głowicy (np. odgromienie) powinny być metalizowane lub 
otulone ołowiem. 

7.7.3. Zabezpieczenie przed korozją chemiczną kominów wentylacyjnych 

7.7.3.1. Wskazówki ogólne. 

Temperatura  wlotowa  gazów  w  kominie  wentylacyjnym  jest  niŜsza  niŜ  100°C.  Ochronę  trzonu  komina  i 
szczegóły  rozwiązania  naleŜy  stosować  indywidualnie,  w  zaleŜności  od  rodzaju:  wpływów  chemicznych, 

temperatury gazów i warunków lokalnych. 

7.7.3.2. Zabezpieczenie trzonu komina. 

Trzon  komina  wymaga  od  wewnątrz  ochrony  antykorozyjnej.  Przy  temperaturze  wlotu  gazów  do  50°C, 
zabezpieczenie antykorozyjne moŜna wykonać przez wprowadzenie osobnych przewodów do odprowadzania 
gazów,  wykonanych  z  materiału  chemoodpornego  albo  przez  zastosowanie  wykładzin  jedno-  lub 
wielowarstwowych  (np.  z  folii  z  tworzyw  sztucznych).  W  kaŜdym  przypadku  naleŜy  rozwaŜyć  własności 
materiałów izolacyjnych oraz moŜliwości kontroli i konserwacji izolacji. 

7.7.3.3. Odprowadzenie kondensatu. 

Szczególnie  waŜnymi  czynnikami  są  zarówno  szczelność  trzonu  i  wykładziny  jak  i  moŜliwość  spływu  i 
odprowadzania  kondensatu.  W  dolnej  części  komina  naleŜy  wykonać  misę  spływową  dla  kondensatu 
wyłoŜoną  kształtkami  kwasoodpornymi  na  kicie  kwasoodpornym.  NaleŜy  przewidzieć  sposób  usuwania 
kondensatu z komina. 

Nie naleŜy odprowadzać kondensatu do podłoŜa na zewnątrz komina. 

8. WYPOSAśENIE KOMINA 

8.1. Urządzenia do wejścia na komin 

8.1.1. Szczeble włazowe. 

W  przypadku  kominów  ceglanych  o  wysokości  do  40  m  naleŜy  stosować  szczeble  włazowe  zewnętrzne  z 
prętów  stalowych  okrągłych,  umieszczone  po  stronie  zewnętrznej  trzonu,  osadzone  w  ścianie  trzonu  na 
głębokości nie mniejszej niŜ 120 mm. Minimalne wymiary szczebli wynoszą: szerokość 400 mm, wysięg 180 
mm, średnica pręta szczebla 20 mm. Odstęp między szczeblami nie powinien być większy niŜ 400 mm. Przy 
wysokości  komina  ponad  20  m,  co  piąty  szczebel  powinien  być  otoczony  szczeblem  ochronnym 
(spoczynkowym) o szerokości 600 mm. Szczeble zewnętrzne osadza się od wysokości 3 m ponad terenem. 

Wewnętrzne szczeble włazowe naleŜy stosować w kominach murowanych. Wymiary szczebli wewnętrznych 
naleŜy  przyjmować  wg  podanych  wyŜej  zasad  dotyczących  szczebli  zewnętrznych.  Szczeble  wewnętrzne 
powinny być osadzone w trzonie przy zapewnieniu swobody ruchów termicznych dla wykładziny. Dopuszcza 
się  zamiast  pojedynczych  szczebli  zastosowanie  drabiny  stalowej,  zamocowanej  w  wykładzinie  oraz  w 
trzonie  komina,  co  najmniej  w  dwóch  miejscach  na  wysokości  kaŜdego  segmentu  wykładziny.  Przy 
kominach  o  małej  średnicy  wewnętrznej  moŜna  ograniczyć  się  do  szczebli  wewnętrznych  tylko  przy  wlocie 
czopuchów oraz na długości 5 m poniŜej wylotu komina. 

8.1.2. Drabiny włazowe. 

Do  kominów  Ŝelbetowych  i  kominów  ceglanych  o  wysokości  ponad  40  m  naleŜy  stosować  zewnętrzne 
drabiny  stalowe,  zamocowane  co  2,5-4,0  m  w  trzonie  komina.  Minimalne  wymiary  drabiny  wynoszą: 
szerokość wewnętrzna 300 mm, odległość od trzonu 150 mm, średnica szczebla 20 mm. Odstęp szczebli nie 
powinien być większy niŜ 300 mm. Drabiny powinny być zaopatrzone w obręcze ochronne w odstępach nie 
większych  niŜ  2,0  m  oraz  w  przymocowane  do  nich  co  najmniej  3  pionowe  płaskowniki  o  przekroju  nie 
mniejszym niŜ 5 x 50 mm, rozmieszczone równomiernie na obwodzie. Promień krzywizny obręczy powinien 
wynosić 350-400 mm, a odległość obręczy od drabiny około 700 mm. 

Drabiny  naleŜy  umieszczać  od  wysokości  3,0  m  ponad  terenem  i  doprowadzać  do  wierzchołka  komina. 
Kominy o średnicy wylotu większej niŜ 5 m powinny być wyposaŜone w 2 drabiny. 

8.2. Galerie zewnętrzne 

słuŜą  do  umieszczenia  i  obsługi  świateł  ostrzegawczych  (wg  8.4)  oraz  jako  urządzenia  pomocnicze  przy 
przeglądach  i  remontach.  Dla  kominów  nie  stanowią  przeszkód  lotniczych  wg  PN-65/L-49002,  a  więc  nie 
wymagają  oznakowania  ostrzegawczego  wskazane  jest  zakładanie  galerii  spoczynkowych  wg  następującej 
zasady. Dla kominów o wysokości ponad 40 m naleŜy umieścić co najmniej jedną galerię w odległości 2-3 m 
poniŜej  wierzchołka  komina,  a  przy  kominach  wyŜszych  niŜ  60  m  -  2  galerie,  przy  czym  drugą  w  połowie 
wysokości. Przy wysokości większej niŜ 90 m naleŜy umieścić 3 lub więcej galerii. Pierwsza galeria powinna 
być  umieszczona  2-3  m  poniŜej  wierzchołka  komina,  a  następne  w  odstępach  nie  przekraczających  45  m. 
Dolna galeria powinna być umieszczona nie niŜej niŜ 30 m ponad terenem. 

Najmniejsza  szerokość  galerii  powinna  wynosić  1  m,  a  wysokość  poręczy  zewnętrznych  -  1,10  m.  Galerie 
stalowe naleŜy projektować i obliczać wg PN-90/B-03200. 

8.3. Urządzenia odgromowe. 

Wszystkie  kominy  naleŜy  zaopatrzyć  w  urządzenia  odgromowe,  wykonane  zgodnie  z  Zarządzeniem  nr  16 
Ministra  Gospodarki  Terenowej  i  Ochrony  Środowiska  z  dnia  26  sierpnia  1972.  Dotyczy  to  zarówno  otoku 

piorunochronowego na głowicy jak i zwodu pionowego i uziomu odgromienia. 

8.4. Znaki ostrzegawcze na kominie. 

Wszystkie kominy o wysokości H ≥ 100 m naleŜy wyposaŜyć w znaki ostrzegawcze dzienne i nocne wg PN-
65/L-49002. JeŜeli komin o wysokości poniŜej 100 m został uznany przez organa nadzoru nad lotniskami za 
przeszkodę  w  ruchu  lotniczym,  konieczne  jest  wyposaŜenie  go  w  znaki  ostrzegawcze  dzienne  i  nocne  wg 
PN-65/L-49002. 

8.5. Urządzenia pomiarowo-kontrolne. 

W  celu  umoŜliwienia  sprawdzenia  osiadania  i  pionowości  komina  naleŜy  osadzić  na  cokole  fundamentu  lub 
dolnej  części  trzonu  komina  na  wysokości  0,5  m  ponad  terenem,  cztery  repery  stalowe  rozmieszczone 
symetrycznie na obwodzie. 

Wskazane  jest  zainstalowanie  przy  wlocie  czopuchów  do  komina  urządzenia  do  pomiaru  temperatury  i 
prędkości przepływu gazów, a w razie potrzeby aparatury kontrolno-pomiarowej zapylenia. 

9. ODDANIE KOMINA DO EKSPLOATACJI I SPRAWDZENIA 
EKSPLOATACYJNE 

9.1. Oddanie komina do eksploatacji. 

Przy włączaniu komina do eksploatacji naleŜy komin przesuszyć nie dopuszczając do gwałtownego wzrostu 
temperatury komina. Nagromadzoną w elementach wilgoć naleŜy usunąć przez powolny wzrost temperatury 
spalin tak, aby do pełnej zdolności eksploatacyjnej komina dojść w okresie nie krótszym niŜ 7-10 dni. 

Przed oddaniem komina do eksploatacji naleŜy wykonać pomiar odbiorczy, w którego wyniku otrzymuje się 
wyjściowy kształt komina oraz usytuowanie fundamentu. 

9.2. Kontrola komina w czasie eksploatacji. 

Po pierwszym roku eksploatacji komina naleŜy wykonać kontrolę stanu zewnętrznego komina oraz pomiary 
kontrolne osiadania i wychylenia z pionu. 

JeŜeli  w  wyniku  pierwszej  kontroli  okaŜe  się,  Ŝe  wystąpiło  nierównomierne  osiadanie  podstawy  komina 
prowadzące  do  wartości  wychylenia  z  pionu  równej  70-100%  wartości  wykazanej  w  obliczeniach,  naleŜy 
powyŜsze badanie powtórzyć nie później niŜ po roku i na tej podstawie określić warunki dalszej eksploatacji 
komina. 

Przegląd zewnętrzny i wewnętrzny stanu zachowania komina naleŜy przeprowadzać co 5 lat. 

9.3. Metryka komina. 

Metryka  komina  zawiera  jego  podstawowe  dane  techniczne  i  pozwala  na  bieŜącą  ocenę  stanu  zachowania 
komina oraz jest podstawą do wykonywania wszelkiego typu opinii i podejmowania decyzji technicznych na 
temat komina. Zestawienie niezbędnych informacji o metryce komina zawiera załącznik 7. 

Metrykę  komina  wykonuje  się  dla  wszystkich  kominów  o  wysokości  większej  niŜ  100  m,  a  takŜe  dla 
kominów  niŜszych  o  szczególnie  waŜnym  przeznaczeniu.  W  tym  ostatnim  przypadku  decyzję  o  celowości 
załoŜenia metryki komina podejmuje jego uŜytkownik. 

KONIEC 

Załączników 7 

Informacje dodatkowe 

ZAŁĄCZNIK 1 

WYBRANE  INFORMACJE  O  WŁASNOŚCIACH  MATERIAŁÓW  I  PRZEKROJÓW  STOSOWANYCH  W 
KOMINACH 

Tablica Z1-1. Wartości cięŜarów objętościowych i współczynnika przewodności cieplnej λ dla 

materiałów stosowanych w kominach

  

Tablica Z1-2. Wartości charakterystycznej wytrzymałości muru na ściskanie R

mk

, MPa

 

 

Tablica Z1-3. Wartości współczynników spręŜystości muru E

m

, MPa

 

 

Materiał  

CięŜar 
objętościowy 

kN/m

3

  

Współczynniki przewodności cieplnej λ W x m

-1

 x K

-1

, przy 

temperaturze  

20°C  

200°C  

500°C  

800°C  

Mur z cegły zwykłej  

18  

0,75  

0,81  

0,93  

-  

Mur z cegły kominówki  

19  

0,64  

0,70  

0,81  

-  

Mur z cegły szamotowej  

19,5  

0,87  

0,96  

1,09  

1,16  

Mur z cegły klinkierowej  

19  

1,15  

1,15  

-  

-  

Beton  

23  

1,57  

1,45  

-  

-  

śelbet  

26  

1,74  

1,51  

-  

-  

Beton Ŝaroodporny (z kruszywa 
szamotowego)  

17  

0,46  

0,58  

0,75  

0,93  

śelbet z betonu Ŝaroodpornego  

19  

0,58  

0,75  

-  

-  

Beton z ŜuŜla paleniskowego bez piasku  

14  

0,70  

0,81  

-  

-  

śuŜel paleniskowy suchy  

10  

0,23  

0,23  

-  

-  

śuŜel wielkopiecowy granulowany 
zasadowy, luźno usypany:  

  

  

  

  

  

suchy  

6  

0,17  

0,23  

-  

-  

lekko wilgotny  

7  

0,23  

0,23  

-  

-  

Wełna ŜuŜlowa luzem:  

  

  

  

  

  

szara  

2  

0,058  

0,081  

0,093  

-  

biała  

1,5  

0,046  

0,058  

0,081  

-  

Wełna ŜuŜlowa zbita szara (w materacach)   3  

0,070  

0,081  

0,105  

-  

Wata szklana luźna  

1  

0,058  

0,070  

0,081  

-  

Płyty izolacyjne azbestowe  

5  

0,17  

0,21  

0,29  

-  

Asfalt lany  

18  

0,75  

-  

-  

-  

Piasek drobnoziarnisty luźny, suchy  

16  

0,58  

0,81  

-  

-  

Ziemia (grunt gliniasto-piaszczysty, 
wilgotny)  

20  

0,80  

-  

-  

-  

Cegła  

Marka zaprawy  

3  

5  

8  

10  

12  

1,5

1)

 

 

0,8

1)

 

 

zwykła klasy 15  

2,4  

2,7  

3,1  

3,3  

3,5  

2,2  

1,8  

zwykła klasy 20  

2,8  

3,1  

3,6  

3,8  

4,1  

-  

-  

zwykła klasy 25  

-  

3,6  

4,0  

4,3  

4,6  

-  

-  

kominówka  

2,5  

3,0  

3,5  

3,8  

4,0  

2,0  

1,6  

1)

 Tylko do sprawdzenia istniejących kominów. 

 

Klasa cegły zwykłej  

Marka zaprawy  

3  

5  

8  

10  

1,5

1)

 

 

0,8

1)

 

 

15  

2240  

2670  

3410  

3990  

1690  

1090  

Tablica Z1-4. Promienie rdzenia głównego (e) i rdzenia poszerzonego (c) dla przekroju 

pierścieniowego i kwadratowego

  

Tablica Z1-5. Promienie rdzenia poszerzonego (c) dla wybranych przekrojów poprzecznych

  

ZAŁĄCZNIK 2 

WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKÓW STOSOWANYCH PRZY OBLICZANIU OBCIĄśENIA WIATREM 

1.  Współczynnik  oporu  aerodynamicznego  C

x

.  Do  wyznaczania  charakterystycznego  obciąŜenia 

wiatrem  wg  wzoru  (1)  naleŜy  przyjmować  wartości  współczynnika  oporu  aerodynamicznego  C

x

  podane  w 

tabl. Z2-1-Z2-3. 

W tabl. Z2-1 zestawiono wartości współczynnika oporu aerodynamicznego C

x

 dla róŜnych - spotykanych w 

20  

2620  

3070  

3960  

4600  

1848  

1330  

25  

2990  

3560  

4400  

5200  

2160  

1570  

1)

 Tylko do sprawdzenia istniejących kominów. 

 

  

  

0,0  

0,25  

0,30  

0,40  

0,50  

0,60  

0,70  

0,80  

0,90  

1,00  

  

0,250  

0,266  

0,273  

0,290  

0,313  

0,340  

0,373  

0,410  

0,453  

0,500  

  

0,589  

0,595  

0,600  

0,613  

0,631  

0,654  

0,682  

0,713  

0,748  

0,786  

  

  

0,0  

0,25  

0,30  

0,40  

0,50  

0,60  

0,70  

0,80  

0,90  

1,00  

  

0,333  

0,350  

0,363  

0,387  

0,417  

0,453  

0,487  

0,547  

0,603  

0,677  

  

0,667  

0,714  

0,720  

0,736  

0,757  

0,785  

0,817  

0,856  

0,898  

0,944  

Wartości pośrednie naleŜy interpolować liniowo.  

  

  

0,0  

0,25  

0,30  

0,40  

0,50  

0,60  

0,70  

0,80  

0,90  

1,00  

  

0,607  

0,620  

0,625  

0,638  

0,650  

0,681  

0,708  

0,742  

0,779  

0,818  

  

  

0,607  

0,614  

0,617  

0,628  

0,648  

0,670  

0,697  

0,729  

0,768  

0,830  

  

  

0,667  

0,715  

0,719  

0,731  

0,748  

0,772  

0,803  

0,843  

0,899  

0,994  

  

  

0,667  

0,720  

0,732  

0,736  

0,753  

0,780  

0,813  

0,856  

0,913  

1,030  

Wartości pośrednie naleŜy interpolować liniowo.  

praktyce - przekrojów kominów oraz róŜnej ich orientacji w stosunku do kierunku wiatru. 

W  tabl.  Z2-2  zestawiono  wartości  współczynnika  oporu  aerodynamicznego  C

x

  dla  przekroju  kołowego  w 

zaleŜności od chropowatości powierzchni zewnętrznej (kominy Ŝelbetowe i kominy murowane). 

Tablica Z2-1. Wartości C

x

 dla róŜnych przekrojów poprzecznych

 

 

Tablica Z2-2. Wartości c

x

 dla przekrojów kołowych

 

 

W tabl. Z2-3 zestawiono wartości C

x

 dla przekroju kwadratowego i prostokątnego w zaleŜności od wartości 

promienia  r

0

  zaokrąglenia  naroŜy.  Dla  wartości  pośrednich 

  naleŜy  przyjmować  C

x

  wg  interpolacji 

liniowej. 

2. Wartości liczby Strouhala Sr i współczynnika aerodynamicznej siły bocznej C

y

.  

W  tabl.  Z2-4  zestawiono  wartości  Sr  i  C

y

  dla  typowych  przekrojów  komina,  które  wykorzystuje  się  do 

obliczenia obciąŜenia komina wynikającego z działania wirów Benarda-Karmana wg PN-77/B-02011. 

Tablica Z2-3. Wartości C

x

 dla przekrojów kwadratowego i prostokątnego z zaokrąglonymi 

naroŜami

  

Przekrój poprzeczny komina

1)

 

 

C∞  

Przekrój poprzeczny komina

1)

 

 

C∞  

  

1,3  

  

2,0  

  

B/D

śr

 

 

2,1  

  

1,5  

0,5  

1,0  

2,0  

2,0  

1,5  

3,0  

1,3  

4,0  

1,0  

  

1,6  

  

1,55  

  

1,45  

  

1,30  

  

1)

 Liczby wewnątrz zarysów przekrojów poprzecznych komina odpowiadają liczbie boków symetrycznego przekroju 

komina.  

Komin o przekroju kołowym  

  

  

śelbetowy  

  

C

x

=0,7 

 

Murowany  

  

C

x

=0,9 

 

Tabela Z2-4. Wartości Sr i C

y

 dla typowych przekrojów komina

 

 

ZAŁĄCZNIK 3 

WZORY DO OBLICZANIA PODSTAWOWEJ CZĘSTOTLIWOŚCI DRGAŃ WŁASNYCH ORAZ WARTOŚCI 
LOGARYTMICZNEGO DEKREMENTU TŁUMIENIA 

1.  Kominy  o  jednostajnej  zbieŜności  i  zmniejszającej  się  grubości  ściany  trzonu.  Podstawową 
częstotliwość drgań własnych n

1

 wyznacza się ze wzoru  

 

Przekrój  

Kształt przekroju  

 

 

Wzory  

Kwadratowy  

  

0  

2,0  

  

0,08   2,0  

0,10   1,5  

k

0

 wyznacza się wg wzoru 

 

0,2  

1,2  

0,4  

1,0  

 

Prostokątny  

  

0  

1,4  

0,06   1,4  

przy czym  

0,1  

0,9  

0,2  

0,6  

0,6≤k

0≤

1 

 

0,5  

0,5  

Kształt przekroju  

Sr  

C

y

 

 

  

0,20  0,2 

  

0,15  0,5 

  

0,15  0,5 

  

0,15  0,5 

  

0,16  0,5 

  

0,18  0,5 

  

0,13  0,5 

  

0,14  0,5 

(Z3-1) 

w którym: 

G - cięŜar na jednostkę wysokości w poziomie połączenia trzonu z fundamentem 

 

A

0i

 - powierzchnia przekroju poprzecznego warstwy komina w poziomie połączenia trzonu z fundamentem, 

m

2

, 

γ

i

 - cięŜar objętościowy materiału w warstwie komina: trzonu, izolacji i wykładziny, kN x m

-3

,

 

g - przyspieszenie ziemskie, m x s

-2

,

 

E - współczynnik spręŜystości materiału trzonu komina, kN x m

2

,

 

I

0

 - moment bezwładności przekroju trzonu w poziomie połączenia trzonu z fundamentem, m

4

,

 

K - współczynnik uwzględniający wpływ zbieŜności: grubości ściany i średnicy zewnętrznej. 

Wartości współczynnika K moŜna przyjmować wg rys. Z3-1b albo obliczać wg wzoru 

 

(Z3-2) 

w którym 

 

 

 

 

D

w

, D

0

, g

w

, g

0

 wg rys. Z3-1. 

Dla g

w

 = g

0

 oraz D

w

 = D

0

 podstawowa częstotliwość drgań własnych wynosi: 

 

(Z3-3) 

Rys. Z3-1

  

 

2. Kominy (z wykładziną albo bez wykładziny) o dowolnej zmianie grubości i zbieŜności ścianki. 
Podstawową częstotliwość drgań własnych naleŜy obliczać wg wzoru  

 

(Z3-4) 

przy czym g - przyspieszenie ziemskie, m x s

-2

.

 

CięŜar Q

k

 kaŜdego segmentu komina skupia się w środku segmentu. Oblicza się pomieszczenia y

k

 kaŜdego z 

punktów skupienia cięŜaru od obciąŜenia komina poziomą siłą jednostkową w wierzchołku komina (rys. Z3-
2). 

Rys. Z3-2

  

 

3.  Komin  (z  wykładziną  lub  bez  wykładziny)  o  jednostajnie  zmiennej  grubości  i  średnicy.
Podstawową częstotliwość drgań własnych wyznacza się wg wzoru 

 

(Z3-5) 

w którym: 

E - współczynnik spręŜystości materiału trzonu komina, kN x m

-2

,

 

D

0

, D

w

, g

w

, g

0

 - wg rys. Z3-1a), 

p

z

 - ekwiwalentna gęstość konstrukcji, kg x m

-3

, obliczana wg wzoru

 

 

(Z3-6) 

przy czym: 

G

w

 - cięŜar segmentu wykładziny o wysokości 1 m, 

G

t

 - cięŜar segmentu trzonu o wysokości 1 m, 

p - gęstość materiału trzonu, kg x m

-3

.

 

4.  Komin  (z  wykładziną  lub  bez  wykładziny)  obciąŜony  dodatkowymi  cięŜarami  skupionymi  o 
znacznej wartości (np. zbiorniki). Podstawową częstotliwość drgań własnych wyznacza się wg wzoru 

 

(Z3-7) 

w którym: 

g - przyspieszenie ziemskie, m x s

-2

 

 

y

k

  -  ugięcie  poziome  w  punkcie  k  przy  obciąŜeniu  komina  siłami  poziomymi  odpowiadającymi  cięŜarom 

skupionym Q

k

 (rys. Z3-3), m. 

Rys. Z3-3

  

 

5.  Wartości  logarytmicznego  dekrementu  tłumienia  drgań,  δ,  naleŜy  przyjmować  wg  tabl.  Z3-1: 
stosownie do rodzaju komina. 

Tablica Z3-1. Wartości δ dla kominów

  

ZAŁĄCZNIK 4 

WZORY  DO  OBLICZANIA  SIŁY  KRYTYCZNEJ  P

kr

  ORAZ  OBCIĄśENIA  KRYTYCZNEGO  Q

kr

  DLA 

KOMINÓW 

1.  Kominy  cylindryczne  o  stałej  lub  bardzo  mało  zmiennej  grubości  ścian.  JeŜeli  trzon  spełnia 

warunek 

, to obciąŜenie krytyczne Q

kr

 oblicza się wg wzoru

 

 

(Z4-1) 

w którym I

śr

 - średni moment bezwładności przekroju trzonu, m

4

, pozostałe oznaczenia - wg rys. Z4-1.

 

Rys. Z4-1

  

 

2.  Kominy  cylindryczne  obciąŜone  dodatkowo  cięŜarami  skupionymi  P

k

.  Podstawową  siłę  krytyczną  naleŜy 

obliczać  wg  równania  (Z4-2).  Oblicza  się  wartość  krytyczną  jednej  z  sił  przy  ustalonych  wartościach 
pozostałych sił. 

 

(Z4-2) 

Oznaczenia występujące w równaniu (Z4-2) wg rys. Z4-2. 

Rodzaj komina  

δ  

komin bez wykładziny   komin z wykładziną  

Kominy Ŝelbetowe  

  

  

H

0

 ≤ 100 m 

 

0,12  

0,15  

H

0

 > 100 m 

 

0,09  

0,12  

Kominy murowane  

  

  

H

0

 ≤ 40 m 

 

0,22  

0,25  

H

0

 > 40 m 

 

0,19  

0,22  

Rys. Z4-2

  

 

3.  Kominy  zbieŜne  o  zmiennym  momencie  bezwładności.  Wartość  podstawowej  siły  krytycznej  oblicza  się 
wg wzoru 

 

(Z4-3) 

w którym występują oznaczenia wg rys. Z4-3. 

Rys. Z4-3

  

 

Siłę krytyczną P

kr

 ze wzoru (Z4-3) naleŜy przyjmować jako przyłoŜoną na wierzchołku komina. 

4.  Inne  przypadki.  W  przypadku  potrzeby  przeprowadzenia  dokładniejszych  obliczeń  naleŜy  posłuŜyć  się 
jedną ze znanych metod omówionych w literaturze. 

ZAŁĄCZNIK 5 

OBLICZANIE NAPRĘśEŃ σ

m

 W KOMINACH MUROWANYCH 

 

Maksymalne  pionowe  napręŜenie  normalne  (ściskające)  σ

m

  w  pierścieniowym  przekroju  komina 

murowanego oblicza się z uwzględnieniem moŜliwości utraty spójności w spoinie wg wzoru 

σ

m

 = A x σ

0

  

(Z5-1) 

w którym: 

σ

0

 - napręŜenie ściskające od działania tylko sił pionowych, 

A - współczynnik podany w tabl. Z5-1, zaleŜny od stosunku r/R oraz e

0

/R, przy czym 

e

0

 - mimośród siły pionowej N (rys. Z5-1). 

Rys. Z5-1

  

 

W  przypadku  innych  przekrojów  poprzecznych  komina  moŜna  korzystać  ze  wzorów  przybliŜonych  lub  z 
metod analityczno-graficznych, np. Spangenberga lub Mohra. 

 

Wartości pośrednie naleŜy interpolować liniowo. 

Pod linią grubą podano wartości współczynnika A odpowiadające wyłączeniu z pracy ponad połowy przekroju 
poprzecznego trzonu, tj. e

0

 > c. 

ZAŁĄCZNIK 6 

OBLICZANIE NAPRĘśEŃ W KOMINACH śELBETOWYCH  

NapręŜenia  normalne  (pionowe)  ściskające  w  betonie  σ

b

  i  rozciągające  w  stali  σ

a

,  moŜna  obliczać  dla 

przekroju pierścieniowego komina Ŝelbetowego wg wzorów: 

 

(Z6-1) 

 

(Z6-2) 

w których: 

N – siła ściskająca prostopadła do przekroju, kN, 

 

(Z6-3) 

 

(Z6-4) 

A

b

 – powierzchnia przekroju poprzecznego betonu. 

 

Występujący we wzorach (Z6-3) i (Z6-4) kąt α oblicza się wg wzoru 

 

(Z6-5) 

w którym: 

e

0

 = M/N - mimośród siły ściskającej, m, 

M - moment zginający w rozpatrywanym przekroju, kN x m, 

r

s

 - promień okręgu środkowego przekroju pierścieniowego, m, (rys. Z6-1) 

Rys. Z.6-1

  

 

Wartości współczynników B i C dla n = 8 podano w tabl. Z6-1 i Z6-2. 

Tablica Z6-1. Wartości współczynnika B (dla n = 8)

  

e

0

/r

s

  Stopień zbrojenia µ  

0,003  0,004  0,005  0,006  0,007  0,008  0,009  0,010  0,011  0,012  0,013  0,014  0,015  0,016  0,017  0,018  0,019  0,020 

0,50  1,957  1,942  1,927  1,912  1,898  1,884  1,870  1,856  1,842  1,829  1,815  1,802  1,789  1,777  1,764  1,752  1,740  1,728 

0,55  2,055  2,040  2,024  2,009  1,994  1,979  1,965  1,950  1,936  1,922  1,908  1,895  1,881  1,868  1,855  1,842  1,830  1,817 

0,60  2,210  2,194  2,162  2,131  2,116  2,101  2,086  2,071  2,057  2,042  2,028  2,014  2,001  1,987  1,974  1,961  1,948  1,935 

0,65  2,357  2,341  2,325  2,289  2,274  2,239  2,224  2,209  2,195  2,180  2,166  2,152  2,138  2,125  2,092  2,079  2,065  2,052 

0,70  2,548  2,507  2,493  2,452  2,437  2,423  2,383  2,369  2,355  2,315  2,302  2,288  2,275  2,262  2,223  2,210  2,198  2,185 

0,75  2,765  2,719  2,673  2,661  2,616  2,603  2,558  2,545  2,500  2,487  2,475  2,430  2,418  2,406  2,362  2,350  2,337  2,325 

0,80  3,001  2,951  2,901  2,851  2,843  2,792  2,741  2,731  2,680  2,670  2,619  2,608  2,558  2,547  2,536  2,487  2,476  2,465 

0,85  3,301  3,194  3,141  3,087  3,032  2,976  2,946  2,914  2,858  2,826  2,794  2,762  2,729  2,697  2,664  2,655  2,623  2,590 

0,90  3,623  3,501  3,412  3,322  3,263  3,202  3,141  3,080  3,047  3,015  2,981  2,947  2,884  2,878  2,816  2,809  2,774  2,739 

0,95  3,949  3,813  3,674  3,575  3,473  3,409  3,343  3,276  3,244  3,175  3,141  3,106  3,070  3,034  2,998  2,961  2,924  2,886 

1,00  4,251  4,104  3,949  3,840  3,727  3,614  3,543  3,492  3,439  3,364  3,330  3,273  3,217  3,179  3,141  3,102  3,063  3,024 

1,05  4,622  4,397  4,226  4,050  3,929  3,858  3,782  3,704  3,623  3,542  3,507  3,447  3,386  3,347  3,307  3,267  3,225  3,183 

1,10  4,923  4,676  4,490  4,296  4,164  4,059  3,979  3,867  3,809  3,749  3,660  3,623  3,558  3,492  3,450  3,408  3,365  3,321 

1,15  5,281  4,963  4,720  4,548  4,405  4,292  4,173  4,085  3,993  3,930  3,833  3,796  3,727  3,656  3,613  3,569  3,524  3,477 

1,20  5,600  5,251  4,985  4,799  4,645  4,483  4,396  4,264  4,166  4,101  4,032  3,960  3,887  3,828  3,767  3,722  3,674  3,626 

1,25  5,908  5,528  5,240  5,040  4,875  4,700  4,564  4,466  4,362  4,294  4,182  4,107  4,067  3,987  3,942  3,858  3,809  3,758 

1,30  6,227  5,780  5,501  5,258  5,083  4,922  4,776  4,648  4,538  4,469  4,371  4,291  4,230  4,145  4,078  4,009  3,958  3,905 

1,35  6,509  6,065  5,730  5,503  5,317  5,115  4,961  4,853  4,736  4,638  4,535  4,452  4,365  4,298  4,228  4,178  4,103  4,048 

1,40  6,827  6,347  6,025  5,744  5,512  5,330  5,198  5,053  4,929  4,826  4,717  4,630  4,538  4,468  4,395  4,318  4,264  4,207 

1,45  -  

6,618  6,231  5,975  5,728  5,535  5,362  5,243  5,113  5,005  4,890  4,799  4,702  4,629  4,553  4,472  4,416  4,331 

1,50  -  

6,868  6,505  6,187  5,967  5,762  5,578  5,417  5,280  5,168  5,047  4,953  4,852  4,777  4,697  4,613  4,555  4,493 

1,55  -  

-  

6,758  6,419  6,142  5,928  5,777  5,607  5,464  5,346  5,219  5,121  5,015  4,937  4,854  4,766  4,706  4,611 

1,60  -  

-  

6,980  6,623  6,381  6,154  5,950  5,794  5,644  5,501  5,388  5,266  5,193  5,076  4,990  4,916  4,837  4,771 

1,65  -  

-  

-  

6,873  6,590  6,352  6,138  5,975  5,840  5,668  5,572  5,444  5,348  5,226  5,136  5,078  4,978  4,910 

1,70  -  

-  

-  

-  

6,818  6,567  6,341  6,146  6,006  5,850  5,727  5,594  5,495  5,388  5,295  5,215  5,131  5,061 

1,75  -  

-  

-  

-  

-  

6,741  6,534  6,357  6,184  6,021  5,894  5,778  5,652  5,563  5,444  5,362  5,274  5,181 

Tablica Z6-2. Wartości współczynnika C (dla n = 8)

  

ZAŁĄCZNIK 7 

1,80  -  

-  

-  

-  

-  

6,960  6,743  6,528  6,348  6,206  6,047  5,928  5,822  5,705  5,605  5,497  5,429  5,332 

1,85  -  

-  

-  

-  

-  

-  

6,903  6,711  6,524  6,376  6,211  6,087  5,978  5,857  5,753  5,641  5,572  5,471 

1,90  -  

-  

-  

  

-  

-  

-  

6,908  6,713  6,528  6,386  6,258  6,116  6,019  5,912  5,795  5,698  5,619 

1,95  -  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

6,881  6,722  6,543  6,410  6,293  6,164  6,053  5,932  5,859  5,751 

2,00  -  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

6,896  6,709  6,572  6,452  6,317  6,202  6,077  6,003  5,891 

e

0

/r

s

  Stopień zbrojenia µ  

0,003   0,004   0,005   0,006   0,007   0,008   0,009   0,010   0,011   0,012   0,013   0,014   0,015   0,016   0,017  

0,50  0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019   0,019  

0,55  0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501   0,501  

0,60  1,372   1,372   1,279   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190   1,190  

0,65  2,285   2,285   2,285   2,153   2,026   2,026   2,026   2,026   2,026   2,026   2,026   2,026   2,026   2,026   1,905  

0,70  3,571   3,385   3,385   3,207   3,207   3,207   2,037   3,037   3,037   2,874   2,874   2,874   2,874   2,874   2,717  

0,75  5,124   4,872   4,631   4,631   4,400   4,400   4,179   4,179   3,968   3,968   3,968   3,765   3,765   3,765   3,571  

0,80  6,903   6,571   6,255   5,952   5,952   5,663   5,388   5,388   5,124   5,124   4,872   4,872   4,631   4,631   4,631  

0,85  9,270   8,402   8,000   7,616   7,251   6,903   6,735   6,571   6,255   6,102   5,952   5,806   5,663   5,524   5,388  

0,90  11,878  10,751  9,982   9,270   ,8,825   8,402   8,000   7,616   7,431   7,251   7,075   6,903   6,571   6,571   6,255  

0,95  14,544  13,135  11,878  11,021  10,231  9,738   9,270   8,825   8,611   8,198   8,000   7,806   7,616   7,431   7,251  

1,00  16,995  15,312  13,819  12,807  11,878  11,021  10,488  10,106  9,738   9,270   9,045   8,717   8,402   8,198   8,000  

1,05  19,950  17,450  15,714  14,176  13,135  12,489  11,878  11,299  10,751  10,231  9,982   9,619   9,270   9,045   8,825  

1,10  22,268  19,417  17,450  15,714  14,544  13,644  12,970  12,179  11,730  11,299  10,751  10,448  10,106  9,738   9,501  

1,15  24,928  21,362  18,901  17,221  15,920  14,922  13,996  13,302  12,647  12,179  11,584  11,299  10,885  10,488  10,231 

1,20  27,189  23,222  20,501  18,649  17,221  15,920  15,116  14,176  13,472  12,970  12,489  12,027  11,584  11,229  10,885 

1,25  29,276  24,928  21,961  19,950  18,402  16,995  15,920  15,116  14,359  13,819  13,135  12,647  12,333  11,878  11,584 

1,30  31,334  26,408  23,386  21,070  19,417  18,038  16,884  15,920  15,116  14,544  13,907  13,387  12,970  12,489  12,103 

1,35  33,065  28,001  24,575  22,268  20,501  18,901  17,682  16,774  15,920  15,214  14,544  13,996  13,472  13,052  12,647 

1,40  34,924  29,496  26,028  23,386  21,362  19,815  18,649  17,565  16,664  15,920  15,214  14,637  14,086  13,644  13,218 

1,45  -  

30,861  26,991  24,400  22,268  20,641  19,286  18,279  17,335  16,555  15,816  15,214  14,637  14,176  13,731 

1,50  -  

32,061  28,208  25,288  23,222  21,510  20,086  18,901  17,918  17,108  16,340  15,714  15,116  14,637  14,176 

1,55  -  

-  

29,276  26,217  23,886  22,114  20,783  19,549  18,525  17,682  16,884  16,234  15,613  15,116  14,637 

1,60  -  

-  

30,169  26,991  24,751  22,898  21,362  20,154  19,093  18,158  17,392  16,664  16,128  15,512  15,019 

1,65  -  

-  

-  

27,898  25,471  23,551  21,961  20,712  19,681  18,649  17,918  17,164  16,555  15,920  15,412 

1,70  -  

-  

-  

-  

26,217  24,228  22,580  21,215  20,154  19,157  18,340  17,565  16,940  16,340  15,816 

1,75  -  

-  

-  

-  

-  

24,751  23,141  21,809  20,641  19,615  18,775  18,038  17,335  16,774  16,181 

1,80  -  

-  

-  

-  

-  

25,379  23,718  22,268  21,070  20,086  19,157  18,402  17,741  17,108  16,555 

1,85  -  

-  

-  

-  

-  

-  

24,142  22,739  21,510  20,501  19,549  18,775  18,098  17,450  16,884 

1,90  -  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

23,222  21,961  20,854  19,950  19,157  18,402  17,800  17,221 

1,95  -  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

22,346  21,288  20,292  19,483  18,775  18,098  17,507 

2,00  -  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

-  

21,659  20,641  19,815  19,093  18,402  17,800 

METRYKA KOMINA  

Metryka  komina  zawiera  informacje  zestawione  w  tabl.  Z7-1.  Metrykę  komina  zakłada  autor  projektu  i 
przekazuje  ją  inwestorowi  wraz  z  opracowaną  dokumentacją.  Następnie  metrykę  uzupełniają  w  trakcie 
budowy  oraz  eksploatacji  komina  odpowiedzialni  wymienieni  w  tabl.  Z7-1.  KaŜda  informacja  zawarta  w 
metryce powinna być opatrzona datą oraz danymi o osobie dokonującej wpisu. 

Tablica Z7-1. Zestawienie niezbędnych informacji zawartych w metryce

  

Tablica Z7-2. Zestawienie informacji o geometrii i materiałach komina

  

Lp.  

Treść informacji  

Opracowanie informacji  

Uwagi  

faza obiektu  

odpowiedzialny  

1  

Zestawienie informacji o 
geometrii i materiałach 
komina (zestawienie 
wykonane wg tabl. Z7-2)  

po zatwierdzeniu projektu  

autor projektu  

wykaz stanowi podstawę 
do okresowego 
sprawdzania pionowości  

2  

Uaktualnienie informacji 
podanych w lp. 1 o 
zrealizowanej geometrii i 
materiałach  

w trakcie wykonywania 
komina  

wykonawca komina  

3  

KaŜdorazowe uaktualnienie 
informacji podanych w lp. 1 
i 2 po remoncie komina  

po kaŜdym remoncie komina  uŜytkownik  

4  

Krótki opis stanu 
zachowania komina (trzon, 
wykładzina) po przeglądach 
okresowych  

po okresowym przeglądzie  

uŜytkownik  

5  

Teoretyczna linia ugięcia 
wywołana działaniem wiatru 
dla:  

po zatwierdzeniu projektu^   autor projektu  

a) charakterystycznego 
obciąŜenia wiatrem,  

b) stałej na wysokości 
prędkości wiatru: v = 5 m/s 
oraz v = 10 m/s  

6  

Wykaz kierunków do 
celowników lub punktów 
naturalnych  

w trakcie wykonywania 
komina  

wykonawca  

7  

Szkic niwelacyjnej sieci 
kontrolnej z wynikami 
pomiaru wyjściowego róŜnic 
wysokości  

w trakcie wykonywania 
komina  

wykonawca  

wyniki są podstawą do 
okresowego (p. 9.2 normy) 
wyznaczenia przechyłu  

8  

Pomiarowa weryfikacja linii 
ugięcia komina  

po wykonaniu komina  

wykonawca  

9  

Podstawowy okres (lub 
okresy) drgań własnych i 
odpowiadająca mu postać 
drgań oraz charakterystyka 
tłumienia drgań  

po zatwierdzeniu projektu  

autor projektu  

wartości otrzymane lub 
przyjęte w obliczeniach  

10  

Jak w lp. 9 po zrealizowaniu 
komina (z pomiarów)  

po wykonaniu komina i po 
kaŜdej istotnej zmianie 
konstrukcyjno-materiałowej 
przy remoncie  

wykonawca  

11  

Wyniki pomiaru przechyłu  

okresowo zgodnie z p. 9.2 
normy  

uŜytkownik  

12  

Wykresy kształtu osi komina 
w wyniku pomiaru 
odbiorczego  

po wykonaniu komina  

wykonawca  

13  

Jak w lp. 12 w wyniku 
pomiaru po kaŜdym 
remoncie  

po wykonaniu remontu  

uŜytkownik  

 

INFORMACJE DODATKOWE 

1. Instytucja opracowująca normę  

- Centralny Ośrodek Badawczo-Projektowy Budownictwa Ogólnego w Warszawie. 

2. Istotne zmiany w stosunku do PN-64/B-03004  

a)  dostosowanie  normy  do  współczesnych  metod  obliczeń  (szczególnie  w  zakresie  obciąŜenia  wiatrem)  i 
wymiarowania (wprowadzenie stanów granicznych); uaktualnienie norm związanych, 

b) uwzględnienie najnowszych doświadczeń własnych i zagranicznych w zakresie obliczeń i konstrukcji, 

c) podwyŜszenie minimalnych wymagań wymiarowych konstrukcji, 

d)  wprowadzenie  wymagań  związanych  z  oddaniem  komina  do  eksploatacji  oraz  sporządzeniem  tzw. 
metryki, 

e) uzupełnienie załączników zawierających dane i tablice, ułatwiających korzystanie z normy. 

3. Normy i dokumenty związane  

PN-82/B-02001 ObciąŜenia budowli. ObciąŜenia stałe 

PN-77/B-02011 ObciąŜenia w obliczeniach statycznych. ObciąŜenie wiatrem 

PN-91/B-02020 Ochrona cieplna budynków. Wymagania i obliczenia 

PN-85/B-02170 Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoŜe na budynki 

PN-76/B-03001 Konstrukcje i podłoŜa budowli. Ogólne zasady obliczeń 

PN-87/B-03002 Konstrukcje murowane. Obliczenia statyczne i projektowanie 

PN-81/B-03020  Grunty  budowlane.  Posadowienie  bezpośrednie  budowli.  Obliczenia  statyczne  i 
projektowanie 

PN-90/B-03200 Konstrukcje stalowe. Obliczenia statyczne i projektowanie 

PN-84/B-03264 Konstrukcje betonowe, Ŝelbetowe i spręŜone. Obliczenia statyczne i projektowanie 

PN-88/B-06250 Beton zwykły 

PN-75/B-12001 Cegła pełna wypalana z gliny - zwykła 

PN-73/B-12004 Ceramika budowlana. Cegła kominówka 

PN-7l/B-12008 Cegła wypalana z gliny klinkierowa budowlana 

PN-90/B-14501 Zaprawy budowlane 

PN-75/B-23100 Materiały do izolacji cieplnej z włókien nieorganicznych. Wełna mineralna 

PN-70/B-23110 Płyty z wełny mineralnej w oplocie siatki drucianej 

PN-88/B-30000 Cement portlandzki 

PN-88/B-30005 Cement hutniczy 

PN-82/H-93215 Walcówka i pręty stalowe do zbrojenia betonu 

PN-65/L-49002 Ruch lotniczy. Oznaczanie naziemnych przeszkód lotniczych 

Zrządzenie  nr  16  Ministra  Gospodarki  Terenowej  i  Ochrony  Środowiska  z  dnia  26  sierpnia  1972  r.,  w 
sprawie  warunków  technicznych  jakim  powinna  odpowiadać  ochrona  obiektów  budowlanych  od  wyładowań 
atmosferycznych (Dz. Bud. nr 8 z dnia 3 listopada 1972 r.). 

4. Normy zagraniczne i zalecenia międzynarodowe  

CSRS ČSN 734111 Vysoké kominy betonowe, 1962 

RFN DIN-1056 Freistehende Schornsteine in Massivbauart Berechnung und Ausführung, 1984 

USA  ACI  Standard  307-79  Specification  for  the  design  and  construction  of  reinforced  concrete  chimneys, 
1979 

CICIND Model code for concrete chimneys, Part A: the Shell, October 1984 

CICIND Commentaries for the Model Code for Concrete Chimneys, Part A: The Shell, April 1987 

5. Autorzy projektu normy  

prof. dr  hab.  inŜ.  Roman  Ciesielski  (przewodniczący  zespołu autorskiego),  dr  inŜ.  Antoni  Blarowski,  dr  inŜ. 
Andrzej  Flaga,  doc.  dr  hab.  inŜ.  Janusz  Kawecki,  dr  inŜ.  Jacek  Krupiński,  mgr  inŜ.  Kazimierz  Pytel  -
Politechnika Krakowska; mgr inŜ. Tomasz Bocheński, mgr inŜ. Kazimierz Herzog, mgr inŜ. Tadeusz Schoen -
Krakowskie Biuro Projektowo-Badawcze Budownictwa Przemysłowego. 

6. PrzybliŜony sposób sprawdzania moŜliwości wystąpienia rys w kominach Ŝelbetowych  

Zbrojenie  poziome  (obwodowe)  powinno  zabezpieczyć  trzon  komina  przed  powstaniem  nadmiernych  rys 
wywołanych efektami termicznymi. 

Dopuszczalne szerokości rozwarcia rys zaleŜnie od warunków środowiska podano w 5.2.3. 

W  trzonie  komina  rozróŜnia  się  dwa  stany  wywołane  róŜnicą  temperatur  na  obu  powierzchniach 
rozpatrywanej ściany: 

stan 1 - zarysowania nie występują, 

stan 2 - występują pojedyncze zarysowania. 

Stan 1 - zarysowania nie występują gdy spełniony jest warunek 

M

t

 + M

v

 < M

1

  

(16-1) 

w którym: 

M

t

 - moment zginający wywołany róŜnicą temperatur na obydwu powierzchniach ściany, 

M

v

 - moment zginający w rozpatrywanym przekroju wywołany innymi obciąŜeniami (w przewaŜającej liczbie 

przypadków wartości M

v

 jest bliska zeru), 

M

1

 - moment zginający powodujący zarysowanie przekroju. 

W obliczeniach moŜna wykorzystać następujące wzory: 

 

(16-2) 

 

(16-3) 

w których: 

α

t

 - współczynnik rozszerzalności termicznej, 

∆

t

 - róŜnica temperatur, na zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni trzonu, K, 

E - współczynnik spręŜystości betonu, MPa, 

I

1

 - moment bezwładności przekroju (g x 1) niezarysowanego, m

4

,

 

g - grubość trzonu (wysokość przekroju), m, 

N - siła osiowa w przekroju pionowym (ściskanie), MN, 

A

1

 - powierzchnia przekroju niezarysowanego, m

2

,

 

W

1

 - wskaźnik wytrzymałości przekroju niezarysowanego, m

3

,

 

R’

bzk

 - wytrzymałość betonu na rozciąganie, MPa, 

Wartość R’

bzk

 oblicza się wg wzoru 

 

(16-4) 

gdzie R

G

b

 - wytrzymałość gwarantowana betonu, MPa.

 

JeŜeli  warunek (16-1)  jest spełniony,  to dodatkowe  zbrojenie obwodowe  nie jest  potrzebne.  NaleŜy  w tym 
przypadku stosować zbrojenie minimalne. 

Stan 2 - występują zarysowania przekroju. Zachodzi zaleŜność: 

M

t

 + M

v

 ≥ M

1

  

(16-5) 

Dla  trzonu  naraŜonego  na  wpływy  termiczne,  gdy  róŜnica  temperatur  na  obu  jego  powierzchniach  nie 
przekracza  100  K,  moŜna  stosować  metodę  obliczania  zalecaną  przez  CICIND,  w  której  wykorzystuje  się 
relacje pomiędzy szerokością rozwarcia rysy i parametrami: 

σ

a

 - napręŜenie w stali zbrojeniowej, MPa, 

µ - stopień zbrojenia poziomego w strefie powstawania rys, 

Ф - średnica tego zbrojenia, mm, 

g - grubość ściany trzonu, m. 

Sprawdzenie  prowadzi  się  w  taki  sposób,  Ŝe  dla  zadanej  dopuszczalnej  szerokości  rozwarcia  rysy  w

k

  i  po 

przyjęciu jednego w trzech parametrów (σ

a

, µ, Ф) wyznacza się pozostałe z odpowiednio skonstruowanych 

wykresów.  Na  rysunku  podano  wykresy  opracowane  dla  prętów  rozciąganych  w  betonie  klasy  B  25  przy 
grubości otuliny 30 mm. 

7. Wydanie 3  

-  stan  aktualny:  październik  1994  -  uaktualniono  normy  związane,  wprowadzono  erratę  -  Biuletyn  PKNMiJ 
nr 11/1988, oraz zmianę 1 - Biuletyn PKNMiJ nr 5-6/1989. 

 

1) Określenie klasy (wytrzymałości średniej) elementów murowanych oraz marki zapraw - wg PN-87/B-03002. 

2) Sprawdzenie jest wymagane w odniesieniu do betonu tej części trzonu, w której po wykonaniu komina beton nie osiągnął jeszcze 
wytrzymałości umownej ze względu na krótszy od wymaganego czas twardnienia. 

3) PrzybliŜony sposób sprawdzenia moŜliwości wystąpienia rys w kominach Ŝelbetowych podano w Informacjach dodatkowych p. 6.