1

KRYZYS SUICYDALNY

Na każdym etapie trwania kryzysu psychologicznego mogą się
pojawić myśli i plany pozbawienia się życia. Kryzys psychologiczny
może się przekształcić w kryzys suicydalny.

Kryzys suicidalny – to kryzys naznaczony myślami samobójczymi,
który może się przekształcić w sytuację wymagającą
natychmiastowej pomocy. Sytuacja wymagająca natychmiastowej
pomocy to taki stan, który grozi albo samobójstwem albo
zabójstwem.

Ukryte tendencje autodestrukcyjne ujawniają się w zależności od
osobowości i okoliczności życiowych. Niektórzy ludzi przejawiają
większa podatność na samobójstwo, które zmienia się w trakcie
życia. Zależy to od podatności. poziomu tolerancji na frustrację,
subiektywnej oceny swojego życia, ambicji, zaspokojenia własnych
pragnień, różnych uwarunkowań psychospołecznych.

Podatność na s. można przedstawić w postaci piramidy.
Szeroką podstawę stanowią myśli samobójcze (po niepowodzeniach,
swoiste koło ratunkowe). Bardziej natarczywe w okresie dorastania.
Następna płaszczyzna – osoby, u których myśli sam. są częstsze lub
przybierają postać konkretnych planów.
Kolejna – osoby po próbach samob.

Problem sporny – czy samobójstwa dokonane należy traktować tak, jak
usiłowane. Motywy są zbliżone, w usiłowanych silniejsza jest chęć
wpływania na innych ludzi i zadawani im bólu.

2

Przyjmuje się, że zachowanie suicydalne to kontinuum: z jednej strony
myśli o samobójstwie, z drugiej – samobójstwa dokonane. Czasem
przypadek decyduje o tym, ze s. jest dokonane czy usiułowane.
Próby s. pod względem zagrożenia s. należy oceniać wg. następujących
kryteriów:

§ śmierć nie nastąpiła, ale był to wynik szczęśliwego przypadku czy

interwencji;

§ odbywała się intensywna walka sił autodestrukcyjnych i siły życia,

wynikiem było osłabione działanie (próba s. jako wołanie o pomoc,
demonstracja histeryczna);

§ zamiar był udawany.

Wierzchołek piramidy – samobójstwa dokonane.

Uwarunkowania samobójstw

Typy samobójstw ze względu na stopień i integrację społeczną
(Durkheim):
Altruistyczne i Egoistyczne
Samobójstwo altruistyczne – gdy jest silna integracja społeczna i
człowiek przekłada dobro grupy nad swoje własne życie np. kamikadze.
Gdy integracja społeczna jest słabsza i przedkłada się interes własny nad
społeczny – to samobójstwo egoistyczne.

Wg ujęcia psychoanalitycznego (Freud) – samobójstwo łączy się
z działaniem dwóch instynktów: Eros (instynkt życia) i Tanatos
(instynkt śmierci).
Agresja jest instynktem, nie da się jej wykorzenić,
jest obecna w każdym z nas .
Freud wskazał jako pierwszy na skutki tłumienia agresji.
Agresja tłumiona zmienia się w depresję, a ta z kolei prowadzi do
tendencji autodestrukcyjnych. Człowiek traci całkowicie kontrolę nad tą
tłumioną agresją. Może ona wybuchać z niespodziewaną siłą w postaci
samobójstwa lub zabójstwa.

3

Freud samobójstwo porównał do miłości. Człowiek zakochany jest
pochłonięty obiektem miłości i tak samo myślący o samobójstwie jest
pochłonięty samobójstwem.
Psychoanalitycy nazywali samobójstwo odwróconym zabójstwem.
Zabijając siebie równocześnie zabijam kogoś bo wyrządzam mu
cierpienie, zabijam w nim tą część swojego ja z którą ta osoba jest
utożsamiana. Oprócz tego wymierzam komuś ból.
Samobójstwo jest rodzajem zemsty. Samobójstwo poprzedza nienawiść
do drugiej osoby, która nie została wyrażona bezpośrednio.

Osoby chore psychicznie, uzależnione od środków psychoaktywnych

Samobójstwa bilansowe

Motywy zamachów s.:
potrzeba samozagłady i manipulacja.
Ponad 50% - wiążą się z ciężką depresją, bezradnością, rezygnacją.
Kilkanaście procent – charakter manipulacyjny, forma wołania o
pomoc.
Ok. 30% łączy w sobie motywy samozagłady i motywami
manipulacyjnymi.

4

Wg Poltingera (1968) 3 stadia rozwoju zamiaru s.:

I.

rozważania

II. ambiwalencji
III. decyzji.

I. Rozważanie II. Ambiwalencja III. Decyzja

5

Długość faz może być różna (por. typy przebiegu rozwoju zamachu s.)

I. rozważania
II. ambiwalencji
III. decyzji

z lewej strony - reakcja krótkiego spięcia
w środku – psychogenny rozwój zamachu
z prawej strony – przebieg w depresji endogennej i inwolucyjnej

(za Poldinger, 1968)

Ocena ryzyka suicydalnego

Kryteria demograficzne określone przez WHO (1999).
Grupy szczególnego ryzyka:
osoby po stracie kogoś bliskiego, w procesie żałoby, po próbach samobójczych, ciężko
chorzy somatycznie, starsi, emigranci, uzależnieni od alkoholu i narkotyków, dotknięci
samobójczą śmiercią w kręgu najbliższych.

I

II

III

I

II

III

I

II

III

6

Ocena ryzyka wg Sonneck i Sjogren (1990):

1. ustalenie, czy osoba deklarująca zamiar należy do jednej czy kilku grup

ryzyka;

2. czy czł. jest w ostrym kryzysie suicydalnym oraz określenie rodzaju

kryzysu (rozwojowy, związany z etapem życia, z traumatycznymi
doświadczeniami);

3. ocen fazy rozwoju tendencji autod.: rozważanie argumentów za i przeciw,

czy już podjecie decyzji;

4. analiza syndromu presuicydalnego

Ocena syndromu presuicydalnego (wg. E. Ringela)

1. Ograniczenie życia psychicznego – jako wynik dynamicznego procesu
rozwoju jednostki, które może dotyczyć:
§ ograniczenia osobistych możliwości
§ ograniczenia dynamiki
§ ograniczenia kontaktów interpersonalnych
§ ograniczenie systemu wartości

2. Hamowanie agresji i skierowanie jej do siebie

3. Wyobrażenia o śmierci (od „bycia umarłym”, poprzez wyobrażenie sobie
faktu umierania, do wyobrażenia sobie przyłożenia ręki do uśmiercenia siebie
bez konkretnego zaplanowania i – najbardziej zaawansowany stopień –
przemyślane w szczegółach sposoby popełnienia zabójstwa siebie.

LITERATURA UZEPEŁNIAJĄCA

Juczyński Z. (1975). Zespół presuicydalny. Psychiatria Polska, 8, 555-561.
Juczyński Z. (1997). Ocena ryzyka zachowań autodestrukcyjnych na podstawie cech zespołu

presuicydalnego. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości P. Oleś (red.), ss. 69-
79. Lublin: TN KUL.

Juczyński Z. (1998). Od decyzji do działania: model wyjaśniający zachowania suicydalne.

Acta Universitatis Lodziensis, Folia Psychologia, 2, 3-13.

Pilecka B. (2004). Kryzys psychologiczny. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo

UJ.