2012-12-09
1
Dr hab. Jarosław Popiel
specjalista chorób psów i kotów
Badania dodatkowe w diagnostyce
chorób układu moczowego
Badanie moczu to najważniejsze badanie
w chorobach układu moczowego.
Mocz powinien pochodzić z pierwszej
porannej zbiórki, pobrany na czczo.
Badanie powinno być wykonane w przeciągu
2 godzin po pobraniu ( 6 godzin jeśli mocz
przechowywany w lodówce ).
Metody pobierania moczu:
Cystocenteza-nakłucie pęcherza moczowego
Cewnikowanie pęcherza moczowego
Środkowy strumień moczu podczas mikcji
Cewnikowanie kota
Analiza moczu zawiera :
1. badanie makroskopowe moczu
(barwa i zmętnienie )
2. ciężar właściwy i pH moczu
3. badanie biochemiczne moczu
4. badanie mikroskopowe osadu
moczu
1.Badanie makroskopowe
Badanie makroskopowe
Barwa moczu
zależy od stopnia zagęszczenia moczu oraz występowania
domieszek
fizjologicznie mocz, dzięki zawartym barwnikom
(urochromowi oraz domieszkom krwi,mioglobinie,barwnikom
żółciowym) powinien mieć kolor
słomkowożółty
do
jasnożółtego
Fizjologicznie mocz psów i kotów powinien być
klarowny bez widocznych wtrętów i zmian
przejrzystości.
Zaburzenia klarowności moczu wynikają z
zawartych w nim elementów mineralnych
(kryształy) lub morfotycznych (nabłonki i
krwinki).
Niektóre składniki pokarmu lub leki mogą
zmieniać barwę moczu.
2012-12-09
2
Kolor moczu
przyczyna
jasnożółty
normalna zawartość barwników
moczu i bilirubiny
ciemnożółty
mocz zagęszczony
żółto-pomarańczowy
bilirubina, fluoresceina, mocz
zagęszczony, fenazopirydyna (lek –
barwi mocz na czerwono )
żółto-brązowy
barwniki żółci
czerwony
hemoglobina, krwinki czerwone,
mioglobina, barwniki,
fenazopirydyna,
zielono-niebieski
błękit metylenowy, biliwerdyna
brązowo-czarny
barwniki żółci, mioglobina,
methemoglobina
mleczny
ropomocz, tłuszczomocz, kryształy
fosforanowe
wodojasny
mocz rozcieńczony
Przy określaniu ciężaru właściwego moczu trudno jest mówić o
zakresach referencyjnych i patologicznych.
Dopiero stałe utrzymywanie się ciężaru właściwego na określonym
poziomie, potwierdzone kilkakrotnymi badaniami, w połączeniu z
innymi objawami, pozwalają na wyciągnięcie prawidłowych
wniosków.
Gęstość moczu u zdrowego psa
1,001 –1,060
i u kota
1,001-1,080
w zależności od diety, pobranych płynów, klimatu, wilgotności itp.
Zazwyczaj po prawidłowej zbiórce (rano) minimum
1,035
2. Ciężar właściwy moczu
Ciężar właściwy moczu
Niski ciężar właściwy:
1,002 - 1,006
- na stałym poziomie - moczówka
prosta
1,008 - 1,012
- mocz izostenuryczny, nerki nie
potrafią zagęszczać moczu
Wysoki ciężar właściwy:
• przy podobnych czynnikach wywołujących oligurię:
- ostre zapalenie nerek,
- odwodnienie
• przy cukrzycy, kiedy obserwuje się poliurię
• przy gorączce.
Każdy odczyn moczu może być normalny, jest
wskaźnikiem równowagi kwasowo – zasadowej i nie
jest skorelowany z pH krwi.
Zależy od rodzaju diety i przemiany materii.
Fizjologicznie pH moczu :
lekko kwaśne u psów (6,5 – 7,0)
kwaśnego u kotów (6-6,5)
( co jest związane z typową dla tych gatunków
wysokobiałkową dietą pochodzenia zwierzęcego ).
pH moczu
pH moczu
Mocz kwaśny:
- dieta mięsna,
- ciężkie wymioty,
- ciężka biegunka,
- głodzenie,
- gorączka,
- środki zakwaszające mocz (leki np. wit C)
2012-12-09
3
Mocz zasadowy:
- stan zaraz po posiłku,
- spożycie środków zasadotwórczych
(dwuwęglany,cytryniany ) np.. przy leczeniu
kamicy nerkowej,
- zakażenie moczu bakteriami ureazododatnimi
( szczególnie Staphylococcus i Proteus ) ,
- dieta warzywna i zbożowa ,
- zasadowica metaboliczna i oddechowa
3. W badaniu
biochemicznym
biochemicznym
moczu
oznacza się ilość:
- białka,
- cukru,
- związków ketonowych
- urobilinogenu,
- krwi
1.
Niewielka ilość białka niskocząsteczkowego ( ok. 0.1 g/kg mc/dobę )
jest fizjologicznie filtrowana w kłębuszkach nerkowych.
2.
Większość ulega reabsorpcji w kanalikach bliższych, a jedynie mniej
niż 1 % wydala się z moczem.
3.
Fizjologicznie może pojawić się nieznaczny białkomocz
(proteinuria):
- po intensywnym wysiłku,
- w czasie estrus,
- po długotrwałym przebywaniu w bardzo niskich
lub bardzo wysokich temperaturach,
- po atakach drgawkowych ,
- w gorączce.
Białko
Mierny białkomocz (0,5 - 3,5 g/l, ++ -
+++)
towarzyszy glomeluropatiom różnego tła.
Bardzo silny białkomocz (>3,5 g/l,
++++)
towarzyszy poważnym uszkodzeniom nerek.
Białkomocz znikomy (0,5 g/l, +)
może być
wynikiem obecności elementów morfotycznych
(nabłonki, krwinki, plemniki
)
4. W laboratoriach używa się dwóch systemów
przedstawiania wyników.
Pierwszy metodą ilości „plusów” („+”), drugi
ilościowy w g/l lub mg%.
1. Mocz zwierząt zdrowych nie powinien zawierać glukozy.
2. Glukozuria występuje gdy z powodu hiperglikemii
(wzrost cukru we krwi) zostaje przekroczony próg
nerkowy dla glukozy.
dla psa jest to
> 280 mg/dl
dla kota
>300 mg/dl
3. Glukozuria zawsze wymaga pomiaru glukozy we krwi.
Cukier
4.
Cukromocz fizjologiczny:
• ciąża
• stres
• skarmianie pasz bogatych w węglowodany
• laktacja
• po zmarznięciu
2012-12-09
4
5.
Cukromocz patologiczny:
• cukrzyca,
• choroby nerek z upośledzeniem czynności
komórek kanalika bliższego (zespół Fanconiego),
• ostra niewydolność nerek po znacznym
uszkodzeniu kłębuszków nerkowych,
• stany zapalne mózgu i rdzenia,
• następstwo zatruć związkami chemicznymi (eter,
tlenek węgla, chloroform )
1. W moczu prawidłowym mogą występować w ilościach
śladowych.
2.
Ketonuria
przy:
• cukrzycy,
• cukrzycowej kwasicy ketonowej,
• lipolizie przy diecie wysokołuszczowej,
• uszkodzeniach wątroby,
• głodzeniu, kacheksji,
• nadczynności przysadki lub kory nadnerczy
Związki ketonowe
1.
Zdrowe psy mogą wykazywać podwyższoną zawartość bilirubiny w
moczu jeśli SG moczu jest >1,030 ( u psów i wątroba i nerki mają
zdolność wiązania bilirubiny )
2.
U zdrowych kotów – brak bilirubinemii w moczu (bilirubina musi
zostać związana przed dostaniem się do moczu )
3. Bilirubinemia
psów może wynikać z :
•
chorób wątroby,
•
chorób hemolitycznych,
•
zatkania przewodów żółciowych pochodzenia poza wątrobowego,
•
średniego stopnia przy długotrwałym głodzeniu
Bilirubina
1. Fizjologicznie obecny w moczu
jest metabolitem
hemoglobiny powstającym w świetle jelit, dokąd trafia
jako bilirubina z żółcią.
2. Znaczenie diagnostyczne zarówno podwyższona jak i
zmniejszona ilość w moczu:
- brak urobilinogenu w moczu może świadczyć o
niedrożności przewodów żółciowych
- nadmiar powinien skłonić do dokładniejszej
diagnostyki wątroby.
Urobilinogen
1. Krwiomocz – hematuria może być widziany
gołym okiem i wskazuje na obfite krwawienie
z dróg moczowych.
2. Fizjologicznie nie stwierdza się krwiomoczu
poza pojedynczymi krwinkami
obserwowanymi w badaniu mikroskopowym
osadu moczu.
3. Krwiomocz stwierdzany przy użyciu metod
biochemicznych można określić jako mierny
lub obfity w zależności od ilości krwinek.
Krew
4. Nieznaczny krwiomocz towarzyszy
•
glomerulopatiom,
•
zapaleniu dróg wyprowadzających mocz,
•
kamicy,
•
obecności zmian nowotworowych,
•
zaburzeniom ze strony prostaty lub dróg rodnych,
2012-12-09
5
5. Obfity krwiomocz może być wynikiem:
• pourazowego krwotoku,
• silnego krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego,
• zmian nowotworowych,
• ostrego zapalenia nerek,
• kamicy dróg wyprowadzających mocz,
• pasożytów znajdujących się w obrębie dróg
moczowych.
Badanie osadu moczu
• Wirujemy mocz w
wirówce przez 5 min
• oceniamy
makroskopowo jakość
i charakter osadu
• zlewamy mocz aby
uzyskać supernatant
Nabłonki nerkowe
Nabłonek wielokątny z dróg
wyprowadzajacych
Nabłonek przejściowy
leukocyty
2012-12-09
6
erytrocyty
i
leukocyt
Krwinki czerwone
erytrocyty wyługowane
komórki drożdży
Wałeczki hialinowe
Wałeczki nabłonkowe
2012-12-09
7
Wałeczek ziarnisty
wałeczki ziarniste
wałeczki woskowe
tzw. wałeczek olbrzymi (nefropatia cukrzycowa)
Wałeczek czerwonokrwinkowy
Wałeczek czerwonokrwinkowy
Wałeczek leukocytarny
2012-12-09
8
kryształy kwasu moczowego i
moczany bezpostaciowe
Kryształy szczawianu wapnia i komórki
drożdży
Kryształy szczawianu wapnia
Kryształy szczawianu wapnia i węglany
wapnia
Kryształy węglanu wapnia
Kryształ moczanu amonu
2012-12-09
9
Kryształy moczanu amonu
Kryształy
trójfosforanu amonowo -
magnezowego
kryształy cystyny
kryształy cystyny
Kryształy bilirubiny
kryształy polekowe
(sulfonamidy)