INSTYTUT KONSTRUKCJI MASZYN

Katedra Maszyn Roboczych i Transportu Bliskiego

Zespół Nap

ę

du i Sterowania Hydraulicznego

LABORATORIUM

PNEUMATRONICZNE

Oznaczenia stosowane

na schematach pneumatycznych

Opracował: mgr in

ż

. Artur Guzowski

Opieka techniczna: mgr in

ż

. Artur Guzowski

październik 2011, wersja 1

1.

Wstęp

Przedstawione opracowanie jest uzupełnieniem wykazu symboli stosowanych na

schematach funkcjonalnych układów pneumatycznych. Pełny wykaz symboli można znaleźć

w opracowaniu „Pneumatronika. Symbole graficzne”. Istotą symboli graficznych jest

przedstawienie jego funkcji w układzie. Aby zapoznać się z jego budową i wymiarami należy

sięgnąć do dokumentacji technicznej dostępnej najczęściej na stronie internetowej producenta

lub dostawcy lub katalogach książkowych. Znajomość symboli jest niezbędna przy

tworzeniu i czytaniu schematów układu napędu i sterowania pneumatycznego.

Ujednolicenie form symboli w skali międzynarodowej ułatwia wymianę informacji

technicznych i handlowych niezależnie od języka używanego w danym państwie.

2.

Oznaczenia – podstawowe informacje

Dla identyfikacji przyłączy, zwanych również gniazdami, i właściwego połączenia

elementów w funkcjonalny układ, niezbędne jest ich oznaczenie. Gniazda zaworów przyjęto

oznaczać cyframi lub dużymi literami w następujący sposób (Rys.1):

1 (P)

– gniazdo zasilania,

2, 4 (A, B)

– gniazda robocze,

3, 5 (R, S)

– gniazda połączone z atmosferą

12, 14 (X, Y, Z)

– gniazda sterowania.

Rys. 1. Przykłady oznaczeń gniazd zaworów pneumatycznych wg ISO 5599

3.

Jak rysować schemat układu pneumatycznego?

Zasada rysowania schematu układu pneumatycznego można ująć w kilku zasadach:

Schemat układu sterowania powinien być podzielony na oddzielne zespoły zawierające

element napędowy (siłownik) oraz elementy sterujące jego ruchami.

Zaleca się rysowanie wszystkich siłowników i zaworów rozdzielających na

jednakowych poziomach.

Zespoły powinny być uszeregowane, o ile to możliwe, w kierunku od lewej do prawej,

w kolejności startu poszczególnych elementów napędowych.

Schemat połączeń należy rysować w kierunku przebiegu sygnału, tj. od dołu do góry;

nie jest wymagane uwzględnianie przestrzennego rozmieszczenia elementów.

Położenie pneumatycznych ew. elektrycznych łączników drogowych oznacza się

pionową kreską umieszczoną prostopadle na drodze przemieszczającego się elementu.

Elementy pneumatyczne powinny być rysowane w położeniu, jakie zajmują w układzie

na chwilę przed podaniem sygnału START.

Siłowniki i zawory rozdzielające powinny być zasadniczo rysowane poziomo.

Przewody należy rysować liniami prostymi, unikając ich wzajemnego przecinania się.

Przykładowy schemat układów pneumatycznych pokazano na rysunku 2 i 3.

Oznaczenia elementów na schemacie można dokonać za pomocą cyfr lub liter. Przyjmując

oznaczenia elementów za pomocą cyfr, gniazda należy opisać literami i odwrotnie.

Z

B

A

R

1 (P)

Y

S

A

R

P

A

R

P

1.2

1.3

1.1

1.0

2.3

2.2

Z

B

A

R

1 (P)

Y

S

A

R

P

A

R

P

2.2

2.3

2.1

2.0

1.3

Rys. 2. Oznaczenia elementów za pomocą cyfr na schematach układu pneumatycznego

Rys. 3. Oznaczenia elementów za pomocą liter na schematach układu pneumatycznego

3.1.

Oznaczenia elementów za pomocą cyfr

Oznaczenie elementów za pomocą cyfr polega na numerowaniu zespołów, a następnie

numeracji wewnątrz zespołu.

Podział na zespoły:

0

– elementy zasilania sprężonym powietrzem,

1; 2; 3

– zespoły przyporządkowane siłownikom.

Numerowanie wewnątrz zespołu:

0

– elementy wykonawcze (siłowniki),

1

– elementy sterujące kierunkiem przepływu sprężonego powietrza (zawory

rozdzielające),

2; 4

– elementy wejściowe powodujące ruch do przodu siłownika (liczby

parzyste),

3; 5

– elementy wejściowe powodujące ruch powrotny siłownika (liczby

nieparzyste),

01; 02

– elementy nie wpływające na wywołanie czy zmianę kierunku ruchu, np.

zawory dławiące, przekaźniki czasowe.

Przykłady układu pneumatycznego z naniesionymi oznaczeniami cyfrowymi elementów

pokazano na rys. 2. W przypadku bardziej rozbudowanych układów sygnały jednego

elementu oddziałują także na inne zespoły i nie zawsze jest możliwe jednoznaczne

przyporządkowanie elementu do danej grupy.

3.2.

Oznaczenie elementów za pomocą liter

Oznaczenie za pomocą liter stosowane jest przede wszystkim w przypadku

rozbudowanych schematów połączeń. Obowiązują tu następujące zasady:

Elementy robocze oznaczone są dużymi literami: A, B, C,

Elementy wejściowe oznaczone są małymi literami: a, b, c,

Elementy wejściowe przypisywane są do siłownikami, którymi sterują.

Na rys. 3. pokazano ten sam układ pneumatyczny z oznaczeniami literowanymi

elementów.

LITERATURA
Józef Niezgoda, Wojciech Pompierski „Sterowanie pneumatyczne. Ćwiczenia laboratoryjne.”,
wyd. politechnika Gdańska, Gdańsk 1998.