Prawne formy działania

administracji

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

KLASYFIKACJA

FORM

DZIAŁANIA

CZYNNOŚCI

PRAWNE

CZYNNOŚCI
FAKTYCZNE

(INNE DZIAŁANIA)

CZYNNOŚCI

ADMINISTRACYJNO-

PRAWNE

CZYNNOŚCI

CYWILNO-

PRAWNE

DZIAŁANIA

SPOŁECZNO-

ORGANIZATORSKIE

DZIAANIA
MATERIALNO-
TECHNICZNE

ZWYKŁE

POŚWIADCZENIA

UKŁAD PRAWA

POWSZECHNEGO

AKTY

WEWNĘTRZNE

AKTY TWORZĄCE

NORMY OGÓLNE

AKTY PLANOWANIA

POLECENIA
SŁUŻBOWE

ZAKŁADOWE

AKTY ADMINISTRACJI

CZYNNOŚCI NIE
BĘDĄCE AKTAMI

AKTY TWORZĄCE

NORMY OGÓLNE

AKTY PLANOWANIA

AKTY TWORZĄCE SYTUACJE

PRAWNE DLA OBYWATELI

AKTY ADMINISTRACYJNE

AKTY EGZEKUCYJNE

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Formy działania administracji

•  formy działania administracji dzielone są na takie,

których wykorzystanie wywołuje bezpośrednie i
równoczesne skutki w sferze praw lub/i
obowiązków podmiotów, w stosunku do których są
one podejmowane oraz podmiotów administrujących,
jak też takie, które owych skutków nie wywołują.
Te pierwsze nazwane są czynnościami (działaniami)
prawnymi, te drugie – czynnościami (działaniami)
faktycznymi.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Czynności prawne

•  Dokonywanie czynności prawnych musi być

wyraźnie przewidziane przepisami obowiązującego

prawa. Reguluje ono przeważnie i zasady, i tryb ich
podejmowania.

•  Czynnościami prawnymi są czynności podejmowane

w następujących formach: aktu administracyjnego,

aktu normatywnego, umowy i porozumienia. Są nimi

także te zachowania organów administracji
publicznej (przeważnie inspekcji, kontroli, niektóre

czynności egzekucyjne itp. czynności materialno-

techniczne)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Czynności faktyczne

•  Działania faktyczne, to np. działania polegające na

świadczeniu usług zaspakajających zbiorowe potrzeby

ludności, udzielanie: informacji, schronienia lub opieki
(medycznej,

socjalnej,

prawnej)

osobie

jej

potrzebującej, porad zawodowych, gospodarczych,

ustalanie faktów bez zastosowania środków władczych

itp..

•  Obowiązujące prawo nie określa do końca ani

wyczerpującego zbioru tego typu czynności, ani form,

w jakich są realizowane, ani też szczegółowych zasad

(materialnych i proceduralnych) ich stosowania.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Czynności faktyczne

Organy administracji publicznej podejmują je

często wyłącznie na podstawie ogólnych
przepisów wyznaczających im zadania do
wykonania (tzw. norm kompetencyjnych
zawartych w przepisach ustrojowych).
Niejednokrotnie i typ czynności i jego forma są
rezultatem twórczych poszukiwań osób
piastujących funkcje organu lub zatrudnionych
w jego aparacie pomocniczym (urzędzie).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Czynności faktyczne

Do działań faktycznych – także regulowanych

prawem - zaliczyć należy działania zmierzające
do wydania aktu prawnego lub podjęcia innej
czynności prawnej (przygotowanie projektu
aktu, prowadzenie postępowania wyjaśniającego
w postaci oględzin, przyjmowania wyjaśnień
stron postępowania),

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Formy władcze

•  działania władcze - takie formy działania

administracji publicznej, w których dokonuje ona

jednostronnego uregulowania sytuacji prawnej
jednostki opierając swoje upoważnienie do dokonania

tego na przyznanej jej przez obowiązujące prawo

kompetencji.

•  Przykładem takich działań może być akt

wykonawczy do ustawy (rozporządzenie, uchwała
organu stanowiącego j.s.t.), zawierający powszechnie

obowiązujące przepisy prawa, każda decyzja

administracyjna lub zarządzenie skierowane do

jednostek podporządkowanych organizacyjnie
autorowi takiego zarządzenia, polecenie służbowe itp.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Formy niewładcze

•  W pozostałych przypadkach mamy do

czynienia z formami działań niewładczych.

Do grupy tej należą umowy, porozumienia,

informacje, wyjaśnienia, apele, odezwy,

czynności rzeczowe (materialne) realizujące

zadania organów administracji publicznej, jak

np.

świadczenie

usług

opiekuńczych,

udzielenie schronienia, pomocy doraźnej itp.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Formy indywidualne

•  Klasyfikacja prawnych form działania administracji

będących aktami może być przeprowadzona według

kryterium sposobu określenia adresata oraz - na
podstawie konkretności sytuacji, której dane działanie

dotyczy. Jeżeli adresatem działania administracji jest

osoba (jednostka) lub grupa osób oznaczone co do ich

tożsamości (np. z imienia i nazwiska, miejsca
zamieszkania, imion rodziców, z nazwy i siedziby),

mamy do czynienia z indywidualnymi formami

działania (będą to decyzje administracyjne,

postanowienia, umowy, rozkazy i polecenia
służbowe).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Formy generalne

•  Jeżeli natomiast adresatami działań administracji

publicznej są jednostki określone za pomocą

wskazania sytuacji, w jakiej się znajdują bądź
posiadanych przez nie przymiotów (np. mieszkańcy

gminy X, osoby przebywające w miejscu Y,

podmioty wykonujące działalność Z itp.),

wykorzystywane są do tego formy działań
generalnych (np. rozporządzenia i inne akty

ustanawiające przepisy prawa powszechnie

obowiązującego, akty generalne stosowania prawa,

takie jak wytyczne, zakazy lub nakazy zachowań
określonych przepisami powszechnie

obowiązującymi w konkretnej sytuacji).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty ogólne

•  Akty ogólne mogą mieć charakter zarówno aktów

indywidualnych, jak i generalnych.

•  Indywidualny akt ogólny to akt mający imiennie

oznaczonego adresata ale nie rozstrzygający o jego
prawach lub/i obowiązkach w konkretnej,

jednostkowej i niepowtarzalnej sytuacji, lecz

nadający mu określoną pozycję w stosunku do innych

jednostek (np. upoważnienie przedsiębiorcy do
wykonywania funkcji zarządzającego specjalną strefą

ekonomiczną, upoważnienie kierownika

samorządowej jednostki organizacyjnej do

wydawania decyzji administracyjnych w sprawach
należących do kompetencji organów danej jednostki

samorządu terytorialnego).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty ogólne

•  Generalne akty ogólne to przeważnie klasyczne akty

normatywne, a ponadto - inne akty regulujące

abstrakcyjnie zachowania osób określonych według
posiadanych przez nie cech.

•  Abstrakcyjność regulacji - sytuacja, w której

generalny akt ogólny będzie miał zastosowanie nie

jest jedną, konkretna, możliwą do zidentyfikowania

sytuacją faktycznie istniejącą, lecz „wyobrażoną”
przez autora aktu jako prawdopodobna i opisaną przy

pomocy odpowiednich zwrotów językowych. W

rzeczywistości sytuacja taka może zaistnieć

wielokrotnie albo też nie wydarzyć się wcale (akt
ogólny będzie wówczas „aktem martwym”).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konkretne

•  Akty konkretne mają przeważnie indywidualnie

oznaczonego adresata, ale główną ich cechą jest to, że

rozstrzygają konkretną, istniejącą aktualnie lub
przewidzianą w przyszłości sytuację, stwierdzając

bądź wyznaczając w niej swemu adresatowi

przewidziane prawem obowiązki lub/i uprawnienia.

Do grupy tej należą takie akty jak pozwolenie na
broń, decyzja o zmianie imienia lub nazwiska,

decyzja o wydaniu lub odebraniu prawa jazdy,

polecenie służbowe przeprowadzenia przez

pracownika organu wizji lokalnej itp.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konkretne

•  Niektóre akty konkretne mają specyficzny charakter,

– oprócz określenia praw i obowiązków
indywidualnie oznaczonych (z imienia i nazwiska,
adresu lub z nazwy i siedziby) adresatów – ustalają
konkretne prawa i obowiązki osób lub jednostek
organizacyjnych wyznaczonych generalnie, za
pomocą opisania cech przez te jednostki posiadanych.
Są to przeważnie różnego rodzaju pozwolenia i
koncesje w ścisłym tego słowa znaczeniu.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konkretne

•  W praktyce administracyjnej możemy mieć także do

czynienia z aktami konkretnymi występującymi w

postaci aktów generalnych.

•  Stosowane są one przeważnie w sferze prawa

celnego, dewizowego i podatkowego. Są to tzw.

pozwolenia lub zwolnienia generalne (nazywane

niejednokrotnie „ogólnymi”). Na gruncie prawa

podatkowego np. – wprowadzane w formie
rozporządzenia Ministra Finansów – zwolnienia

określonych grup podatników z obowiązku opłacania

określonego typu podatku w danym roku

podatkowym lub zaniechania ich poboru.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty administracji

•  - te formy jej działania, których rezultatem jest

uregulowanie (określenie lub ustanowienie) praw i/

lub obowiązków osób, do których są kierowane.

•  Tworzą one ogólne lub indywidualne normy prawne.

Są to np. rozporządzenia, zarządzenia, uchwały

kolegialnych organów publicznej władzy

wykonawczej, akty administracyjne (a wśród nich

decyzje administracyjne, postanowienia, polecenia i
rozkazy służbowe).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Nie akty

•  Jeżeli prawa i/lub obowiązki jednostki, względem

której czynność jest dokonywana, powstają ipso iure

przez sam fakt jej wykonania w okolicznościach
określonych ustawą i mają taką treść, jaka z niej

wynika, należy zaliczyć ją właśnie do tej drugiej

grupy – tj. czynności prawnych administracji nie

będących aktami (zaświadczenia, akty rejestracji i
ewidencji, czynności egzekucyjne - zajęcie rzeczy lub

prawa, zabezpieczenie wykonania obowiązku na

rzeczy lub prawie), przewidziane przepisami prawa

(budowlanego, sanitarnego, ochrony środowiska etc.)
inspekcje nieruchomości, budynków, działalności

gospodarczej itd.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Jednostronne formy działania

•  to wszelkie zachowania władzy wykonawczej,

poprzez które zmiana sytuacji prawnej ich
adresatów oraz podmiotów administrujących
(określenie lub ustanowienie ich obowiązków
lub uprawnień) następuje w wyniku
oświadczenia woli tylko jednej ze stron
kształtowanego w ten sposób stosunku
prawnego - organu działającego w imieniu
podmiotu sprawującego tę władzę.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Jednostrone formy działania

•  To np. wydawanie rozporządzeń i innych aktów

ustanawiających powszechnie obowiązujące przepisy

prawa (uchwał rad gmin, powiatów oraz – sejmików
wojewódzkich), indywidualnych lub ogólnych

nakazów i zakazów administracyjnych, pozwoleń,

poleceń i rozkazów służbowych itp.

•  Jednostronny charakter mają nie tylko czynności

organów administracji publicznej regulowane
prawem administracyjnym i nie zawsze są to

działania władcze.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Jednostrone formy działania

•  Organy administracji mogą także podejmować

jednostronne czynności prawne z zakresu prawa

cywilnego.

•  Np. z art. 179 Kc, zgoda starosty na zrzeczenie się

prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu

Państwa lub

•  dokonane przez Komendanta Policji publiczne

przyrzeczenie nagrody za dostarczenie informacji

pozwalającej na ujęcie ukrywającego się przestępcy.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

wielostronne formy działania

wykorzystywane są w takich przypadkach, w których

uregulowanie stosunków prawnych zachodzących
między organami administrującymi a jednostkami, w
stosunku do których działania te są podejmowane,
mają być następstwem zgodnego oświadczenia woli
organu i co najmniej jednego, innego podmiotu
prawa. Nie zawsze będą to musiały być oświadczenia
wszystkich podmiotów lub jednostek, których
sytuacja prawna kształtowana jest takim działaniem.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Działania wewnętrzne i

zewnętrzne

•  Oparte są na kryterium stosunku adresata danego

działania lub czynności podejmowanej w danej

formie do organu administrującego, który ją stosuje.

•  Jeżeli dana forma działania wykorzystywana jest w

związku z tym, że między organem działającym, a

adresatem istnieje więź organizacyjnej lub służbowej

nadrzędności i podporządkowania, mamy wówczas

do czynienia z formą działań wewnętrznych. Jeżeli
więź taka nie występuje, mówimy o działaniach

(formach) zewnętrznych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty wewnętrzne

•  to zarządzenia wyznaczające zadania lub

powołujące na stanowisko bądź do
wykonywania określonej funkcji osobę
służbowo podporządkowaną, instrukcje,
wytyczne, polecenia służbowe, rozkazy
służbowe.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Działania zewnętrzne

•  występują w postaci: aktu generalnego (wydanego w

formie rozporządzenia, zarządzenia porządkowego
lub uchwały organu jednostki samorządu
terytorialnego zawierającej przepisy miejscowego
prawa powszechnie obowiązującego), decyzji
administracyjnej, postanowienia, czynności
egzekucyjnej, aktu rejestracji, czynności
ewidencyjnej, umowy (cywilnej lub
publicznoprawnej).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty wewnętrzne i zewnętrzne

•  Bardzo istotne jest w tym podziale podkreślenie

związku między danym działaniem a organizacyjną

zależnością adresata działania od organu

•  w praktyce administracyjnej występują też

podejmowane przez organy nadrzędne typowe aktów

zewnętrzne wobec jednostek podporządkowanych

organizacyjnie (np. mianowanie na stanowisko

urzędnika w służbie cywilnej lub funkcjonariusza
którejkolwiek z pozostałych służb, zezwolenie

ministra na uruchomienie nowego kierunku studiów

w państwowej szkole wyższej, udzielenie pozwolenia

na budowę wydane szkole prowadzonej przez powiat
itp.).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Pojęcie aktu administracyjnego

•  formę aktu administracyjnego winny przyjmować

czynności zmierzające do realizacji zadań z

zakresu

administracji

publicznej

charakteryzujące się:

1.  podejmowaniem ich w celu ustanowienia normy zachowania

się,

2.  wywoływaniem bezpośrednich skutków w sferze prawa

administracyjnego,

3.  jednostronnością,
4.  władczością,
5.  wykonawczym stosunkiem wobec ogólnej i generalnej normy

prawa administracyjnego

6. nieposiadaniem równocześnie cechy ogólności i generalności.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akt administracyjny

• 

Akty administracyjne mogą być stosowane

zarówno w zewnętrznej, jak i wewnętrznej sferze

funkcjonowania administracji publicznej.

•  W sferze wewnętrznej najbardziej typowymi aktami

administracyjnymi będą: polecenie służbowe, rozkaz,

instrukcje, wytyczne itp.

•  W sferze zewnętrznej mamy natomiast do czynienia

przeważnie z decyzjami i postanowieniami

administracyjnymi, podejmowanymi na podstawie
aktów materialnego prawa administracyjnego w

trybie określonym w trzech, usystematyzowanych

regulacjach proceduralnych (Kpa, OP i

PostEgzAdmU).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akt administracyjny

•  istnieje pewna grupa aktów administracyjnych, które

mają charakter mieszany: ich indywidualnymi
adresatami są jednostki administracji publicznej lub
osoby podporządkowane organizacyjnie bądź
służbowo organowi je podejmującemu, ale
równocześnie wpływają one bezpośrednio na sytuację
prawną (prawa lub/i obowiązki) jednostek mu nie
podporządkowanych (akty nadzoru).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Rodzaje aktów

administracyjnych

•  decyzje administracyjne to zewnętrzne akty

administracyjne skierowane do
indywidualnie oznaczonego adresata,
rozstrzygające co do istoty konkretne
sprawy w sytuacji, gdy między organem
podejmującym akt, a jego adresatem nie
występuje żadna szczególna więź zależności.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konstytutywne i

deklaratoryjne

AKTY KONSTYTUTYWNE wydawane są na

podstawie norm, które upoważniają lub zobowiązują

organy administracji publicznej do ustanawiania, w
okolicznościach faktycznych opisanych w części

hipotetycznej normy, uprawnień lub obowiązków

indywidualnie określonych osób, bądź też do

dokonywania zmian w tym zakresie (np. odwołanie
lub ograniczenie obowiązku, wstrzymanie,

pozbawienie lub rozszerzenie uprawnienia itp.).

– 

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konstytutywne i

deklaratoryjne

Normy, które łączą taką samą zmianę sytuacji

prawnej jednostki z samym faktem zaistnienia
określonych w przepisie prawa okoliczności nie
wymagają - ze swojej istoty – ich konkretyzacji.

Jednak, ustawodawca często przewiduje, że ich

wystąpienie, a co za tym idzie – także zmiana w
sferze sytuacji prawnej indywidualnie oznaczonych
osób – stwierdzane będzie autorytatywnie przez
określony organ administracji publicznej. Taki akt
stwierdzający to AKT DEKLARATORYJNY

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konstytutywne i

deklaratoryjne

•  Przykładem klasycznym aktu konstytutywnego może

być decyzja ustalająca wysokość należnego od

adresata podatku (obowiązek zapłaty tak ustalonej
daniny powstaje dopiero po doręczeniu takiej

decyzji),

•  natomiast decyzją deklaratoryjną – z tej samej

dziedziny administracji – będzie decyzja określająca

wysokość zobowiązania podatkowego, jakie – mimo
obowiązku ustawowego samodzielnego obliczenia

wysokości podatku i jego uiszczenia – nie zostało

wykonane przez podatnika (w całości lub w części).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

•  akty deklaratoryjne wydawane są w warunkach

ścisłego związania organu administracji przepisami

obowiązującego prawa i istniejącym w danym
momencie stanem faktycznym.

•  Organ administracji nie ma możliwości swobodnego

kształtowania ich treści. Realizują one funkcję

porządkującą – ich celem jest usuwanie wątpliwości

co do sytuacji prawnej jednostek: czy znalazły się one
w okolicznościach faktycznych, których zaistnienie

rodzi określone ustawą skutki prawne?

•  W akcie takim może on stwierdzić jedynie to, co

przewiduje przepis prawny i tylko wówczas, gdy

zaistnieją okoliczności faktyczne wskazane tym
przepisie.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

•  W przypadku aktów konstytutywnych rola organu

administracji może być bardziej twórcza – może on,

w granicach obowiązującego prawa, sam formułować
treść aktu, ustalać termin jego obowiązywania,

uzależniać jego trwałość i/lub obowiązywanie od

zaistnienia/niezaistnienia w przyszłości pewnych

zdarzeń.

•  Przy pomocy aktów tego rodzaju organ władzy

wykonawczej może inicjować zachowania pożądane

z punktu widzenia interesu publicznego bądź

zapobiegać powstawaniu sytuacji dla tego interesu

szkodliwych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konstytutywne i

deklaratoryjne

•  akty deklaratoryjne – jeżeli są aktami

prawidłowymi – nie mogą być zmieniane lub
uchylane tak, jak niektóre akty konstytutywne
w związku ze zmianą okoliczności
faktycznych. Są w zasadzie niewzruszalne

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty konstytutywne i

deklaratoryjne

•  Natomiast pewna część aktów konstytutywnych, z

których wynikają uprawnienia lub obowiązki

podlegające ciągłej realizacji (np. pozwolenie na
budowę, licencja na wykonywanie działalności

usługowej w zakresie przewozu osób, decyzja o

przyznaniu zasiłku stałego lub okresowego), może

ulegać modyfikacjom w trakcie ich wykorzystywania,
a nawet – pozbawiana mocy prawnej.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki aktów administracyjnych

w sferze prawa cywilnego

•  Skutkami aktów administracyjnych są uprawnienia i

obowiązki określonego zachowania się ich adresatów,

a czasami także organów administracji publicznej,
których przedmiot mieści się czasami nie tylko w

obszarze obowiązywania prawa administracyjnego,

ale także w zakresie stosunków regulowanych

normami prawa cywilnego.

•  Akty administracyjne mogą mieć –albo bezpośredni,

albo pośredni, albo żaden wpływ na sferę stosunków

cywilnoprawnych

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki aktów administracyjnych

w sferze prawa cywilnego

•  Akademickim przykładem aktu wywołującego

bezpośrednie skutki w sferze prawa cywilnego jest
decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości niezbędnej
na realizację celu publicznego. Na mocy tego typu
aktu dotychczasowy właściciel traci, a Skarb Państwa
– lub odpowiednia jednostka samorządu
terytorialnego – nabywa prawo własności
nieruchomości

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki aktów administracyjnych

w sferze prawa cywilnego

•  Zmiana sytuacji prawnej adresata aktu

administracyjnego w zakresie regulowanym prawem

cywilnym może jednak wymagać - oprócz jego
podjęcia i doręczenia – wykonania innej czynności

(np. zawarcia umowy z osobą trzecią).

Równocześnie, uzyskanie aktu administracyjnego

może być warunkiem skuteczności lub ważności
czynności cywilnoprawnej. Wówczas możemy

stwierdzić, że mamy do czynienia z aktem

wywołującym pośrednio skutki cywilnoprawne.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki aktów administracyjnych

w sferze prawa cywilnego

•  Przykładami takich aktów będą np. uchwały rady

gminy o wyrażeniu zgody na zbycie lub na
wieloletnie wydzierżawienie nieruchomości
komunalnej przez wójta, zgoda wojewody na zbycie
nieruchomości Skarbu Państwa w trybie
bezprzetargowym, przyznanie uprawnienia do
nabycia broni palnej i amunicji itp.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  Istotą tego podziału jest wyodrębnienie takich

aktów, które nie mogą być wydane bez
akceptacji przez adresata zarówno samego
faktu ich podjęcia, jak też – czasami –
brzmienia ustanawianych uprawnień i
obowiązków (na treść aktów deklaratoryjnych
adresaci nie mają wpływu) od aktów, których
podejmowanie oraz treść zależne jest
wyłącznie od woli organu władzy publicznej.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  akty zależne do woli adresata pozostają nadal

aktami jednostronnymi w tym sensie, że skutek
zmiany sytuacji prawnej jednostki jest w tym
przypadku nadal wynikiem oświadczenia woli
jednej ze stron stosunku prawnego – organu
administrującego. W odróżnieniu od aktów
dwustronnych, nie mogą one zmienić swojej
treści lub utracić moc w wyniku zgodnych
oświadczeń woli obu stron.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  Nie zmienia tego faktu regulacja art. 155 Kpa, w

myśl której każda decyzja, na mocy której strona
nabyła prawo, może być – za jej zgodą – uchylona
lub zmieniona przez organ, który wydał daną decyzję.

•  Korzystając z takiej możliwości organ nadal

kształtuje sytuację strony postępowania wyłącznie
własnym oświadczeniem woli. Wymagana zgoda jest
warunkiem poprawności wydawanego aktu, ale nadal
od organu i tylko od niego zależy, czy dany akt
zostanie podjęty.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  przedstawiany podział nie jest równoznaczny z

podziałem aktów na akty podejmowane przez
organy administracji publicznej z urzędu i akty
wydawane na żądanie stron.

•  Kryterium wyodrębniającym oba typy aktów w

tym drugim podziale jest bowiem tryb
wszczynania postępowania.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  Akty wydawane w postępowaniu wszczętym na

żądanie strony mogą być bowiem całkowicie
niezależne od woli wnioskodawcy i – co więcej –
mogą to być identyczne rozstrzygnięcia z aktami
wydawanymi z urzędu (np. nakaz wstrzymania robót
budowlanych prowadzonych niezgodnie z
pozwoleniem na budowę może być wydany zarówno
z urzędu, jak i na żądanie osoby trzeciej, która może
dochodzić ochrony swych interesów).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  pojawienie się aktów zależnych od woli strony

wiąże się z praktycznymi koncepcjami
wolności i praw jednostek, które doznają
różnego rodzaju ograniczeń na skutek
inicjatyw władzy prawodawczej w państwie,
usiłującej osiągnąć lub ochronić pewne dobra i
wartości wspólne dla całego państwa i
społeczeństwa.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  Ustanawia ona generalne i abstrakcyjne nakazy i

zakazy, które – z racji braku pełnej przewidywalności
sytuacji i okoliczności, w jakich nakazy i zakazy te
będą stosowane w przyszłości – wyrażone są na tyle
ogólnie i nieprecyzyjnie, że bezwzględne ich
egzekwowanie mogłoby być bezcelowe, spowodować
szkody w innych dobrach i wartościach
wymagających ochrony albo - byłoby rażąco
niesprawiedliwe dla konkretnego adresata.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

Aby temu zapobiec ustawodawcy przewidują

możliwości uzyskania przez osobę zainteresowaną

aktu uwalniającego ją od danego nakazu lub zakazu
w całości lub w części:

•  poprzez zastosowanie ulgi lub zwolnienia w daninie

publicznej,

•  przyznania uprawnienia do wykonywania generalnie

zakazanych lub nakazanych czynności lub

działalności albo wreszcie

•  przyznania uprawnienia do wykonywania działań

charakterystycznych dla władzy publicznej lub jej

tylko – z zasady - przynależnej.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zależność aktu administracyjnego

od woli adresata

•  Pozwolenia, koncesje i upoważnienia

administracyjne

•  Jest to grupa aktów administracyjnych zależnych od

woli adresata, wydawanych – poza ostatnim -
wyłącznie na jego wniosek, których wspólną cechą

jest to, że zezwalają na zachowania niedopuszczalne

z prawnego punktu widzenia, o ile podejmujący je nie

dysponuje którymś z tych aktów.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

koncesja

Koncesja –jest aktem nadającym adresatom

szczególną pozycję wśród innych
podmiotów prawa, wyrażającą się w
możliwości - i równocześnie - obowiązku
prowadzenia działalności na rzecz ogółu
mieszkańców i jednostek organizacyjnych,
stanowiącej realizację zadań i uprawnień
należących do państwa lub jednostki
samorządu terytorialnego

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

koncesja

Przykładami mogą tu być koncesje: na budowę i

eksploatację autostrady, na holowanie statków
w portach morskich, na zarządzanie liniami
kolejowymi, na wykonywanie przewozów
kolejowych, na prowadzenie działalności
gospodarczej w zakresie przesyłania i
dystrybucji energii, na wydobywanie kopalin.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

koncesja

W każdym z tych przykładów posiadacz koncesji

zmuszany jest do świadczenia usług na rzecz

każdego domagającego się wyświadczenia

„usługi” i - wyposażany w takie kompetencje,

których nie da się wyprowadzić z autonomii

gospodarczej jednostki, gdyż wyrażają się one

w możliwości wykorzystywania instrumentów

należących władzy publicznej w stosunku do

osób trzecich (wymuszania ich zachowań,

podporządkowania się poleceniom itp.).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

upoważnienie

•  Podobne rezultaty dają upoważnienia,

udzielane osobom prywatnym lub
organizacjom społecznym przez organy
administracji publicznej, do wykonywania
zadań z zakresu administracji publicznej

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

upoważnienie

•  Na ich podstawie dany podmiot staje się

właściwym do podejmowania w imieniu
upoważniającego, ale na własną
odpowiedzialność, czynności polegających na
rozstrzyganiu spraw administracyjnych lub
realizacji innych obowiązków depozytariuszy
władzy publicznej.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

upoważnienie

•  Np. Państwowy Wojewódzki Inspektor

Sanitarny - działając na podstawie § 5 pkt 4
rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie
badań i pomiarów czynników szkodliwych dla
zdrowia i środowiska pracy (Dz. U. Nr 86,
poz. 394) – może udzielić upoważnienia do
wykonywania pomiarów hałasu i oświetlenia
elektrycznego.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

pozwolenia

•  Typowe pozwolenia administracyjne (w tym

także tzw. licencje) spełniają – podobnie jak
inne instrumenty prawa administracyjnego -
trojakiego rodzaju funkcje: regulacyjną,
ochronną i sterującą. Na pierwszy plan
wysuwa się tu dwie pierwsze funkcje.

•  W przypadku koncesji – dominujące znaczenie

mają natomiast funkcja sterująca i regulująca.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

pozwolenia

•  Ustanawiając wymóg uzyskania pozwolenia przed

podjęciem określonego typu zachowania lub

działalności ustawodawca daje władzy wykonawczej
sposobność skonkretyzowania – w indywidualnej

sytuacji faktycznej – ogólnych nakazów lub zakazów

(określenia sytuacji prawnej jednostki)

ustanowionych w celu zapobieżenia naruszaniu
interesów wspólnoty (państwa, społeczności gminy,

powiatu lub województwa etc).

•  Stwierdzając brak zagrożenia dla określonego

prawem interesu, właściwy organ udziela

oczekiwanego zezwolenia.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

pozwolenia

•  Równocześnie, o ile wynika to z ustawy, organ

administracji może czasami precyzować

przedmiotowy, podmiotowy, przestrzenny lub
czasowy zakres udzielanych uprawnień, ustanawiać

indywidualne zalecenia lub uzależniać prawną

skuteczność pozwolenia od określonych zachowań

posiadacza pozwolenia, aby skierować jego
działalność ku celom korzystnym z punktu widzenia

wspólnoty (a więc – sterować tą działalnością).

Władza publiczna realizuje w ten sposób wyznaczone

cele polityki społecznej, gospodarczej itp

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Moc obowiązująca, trwałość i

wadliwość aktu

administracyjnego

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

•  Akt administracyjny, jako wyraz woli podmiotu

sprawującego władzę publiczną, korzysta z atrybutu

posiadania mocy wiążącej (obowiązującej) od
momentu wskazanego w:

1)  akcie normatywnym przewidującym jego wydanie

albo -

2)  ustawach regulujących tryb wydawania określonego

rodzaju aktów (np. decyzje administracyjne

regulowane Kpa lub OP) lub - władcze działania
danego rodzaju organu administrującego (np.

ustawy o: Radzie Ministrów, Policji, samorządzie

gminnym itp.).

Przeważnie momentem tym jest doręczenie aktu na

piśmie albo jego (ustne lub publiczne) ogłoszenie.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Domniemanie mocy wiążącej

aktu

•  Domniemania tego nie usuwa nawet oczywista

wadliwość aktu. Dopóki nie zostanie ona
stwierdzona w odpowiednim trybie i przez
właściwy do tego organ, akt taki korzysta z
przymiotu rozstrzygnięcia wywołującego
określone nim skutki prawne

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Domniemanie mocy wiążącej

aktu

•  W stosunku do ostatecznych decyzji

administracyjnych zasada powyższa wynika
logicznie z art. 16 § 1 Kpa. W stosunku do
pozostałych rodzajów aktów – jest
wyprowadzana z istoty działań władzy
wykonawczej stosujących (wykonujących)
obowiązujące sprawo.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Domniemanie mocy wiążącej

aktu

•  W państwie prawnym jednostka musi być pewna

swoich praw i obowiązków ustalonych lub
określonych przez władzę publiczną. Nie może być
zmuszana do oceniania na własne ryzyko i
odpowiedzialność prawidłowości i prawnej
skuteczności otrzymywanych od organów
administracji aktów prawnych. W państwie tym jego
władze, a nie jednostki, odpowiadać też będą za
skutki wydania aktów naruszających prawo.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Prawomocność aktu

•  Z momentem zaistnienia przewidzianych

prawem okoliczności (doręczenie lub
ogłoszenie oraz brak możliwości odwołania
się) akty administracyjne stają się prawomocne
(niezmienialne), podlegają wykonaniu, a
podporządkowanie się im gwarantowane jest
ewentualnością użycia przymusu
państwowego. Jest to jednak prawomocność
formalna.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Prawomocność aktu

•  Odpowiednie procedury przewidywać mogą

możliwość wzruszenia (uchylenia) mocy
obowiązującej aktu z uwagi na jego wady
prawne, w trybie i okolicznościach
wskazanych przepisami prawa. Prawo
przewidywać też może utratę mocy
obowiązującej aktu albo - stwierdzenie
prawnej bezskuteczności (nieważności) od
chwili jego podjęcia.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Prawomocność aktu

•  Jeżeli dany akt – ze względu na jego treść i

procedurę, w jakiej został wydany - nie może
być pozbawiony mocy prawnej ani przez organ
administracji, ani przez sąd, możemy uznać go
za posiadający walor aktu administracyjnego
prawomocnego materialnie, tzn. aktu
faktycznie zgodnego z obowiązującym
prawem.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Wadliwość aktu

administracyjnego

•  to niespełnianie przezeń wymogów

prawidłowości, do których zalicza się
zachowanie przepisów o właściwości,
posiadanie podstawy prawnej, dochowanie
przy jego wydaniu norm prawa procesowego
oraz zgodność jego treści z obowiązującymi
przepisami prawa.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Wadliwość aktu

administracyjnego

•  Wadliwość nieistotna ma miejsce w

przypadku, gdy niezgodność z prawem

posiadającego podstawę aktu, podjętego przez

właściwy organ, nie daje podstaw do

pozbawienia go mocy obowiązującej (np.

naruszenie decyzją administracyjną prawa

procesowego, które nie miało wpływu na

wynik sprawy.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Wadliwość aktu

administracyjnego

Przykładowo – pominięcie w podstawie prawnej

decyzji administracyjnej stosowanego przepisu
prawa materialnego lub podania informacji o
wydaniu jej z faktycznie udzielonego
upoważnienia organu administracji.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Wadliwość aktu

administracyjnego

Poza tą granicą mamy do czynienia z

wadliwością istotną, wymagającą usunięcia
aktu z obrotu prawnego poprzez jego
uchylenie bądź stwierdzenie, że był to akt
nieważny. W tym ostatnim przypadku
zachodzi wadliwość kwalifikowana aktu
administracyjnego.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Wadliwość aktu

administracyjnego

Ma ona natomiast miejsce wówczas, gdy ciężar

naruszenie prawa jest tak znaczny, że
uniemożliwia to uznanie aktu za wywołujący
skutki prawne w praworządnym państwie.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Wadliwość aktu

administracyjnego

Przesłankami kwalifikującymi decyzje i postanowienia

administracyjne do uznania ich za nieważne – w
świetle Kpa oraz OP - są: brak podstawy prawnej,
naruszenie przepisów o właściwości, skierowanie
aktu do osoby nie będącej stroną postępowania,
podjęcie go w sprawie rozstrzygniętej innym aktem
ostatecznym, zobowiązanie lub uprawnienie adresata
do wykonania czynu karalnego, trwała
niewykonalność od dnia podjęcia.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Postanowienia dodatkowe aktu

administracyjnego

•  Uzyskanie skuteczności prawnej oraz utrata tej

skuteczności oraz mocy obowiązującej aktu
może być uzależniona nie tylko od zachowania
przewidzianych prawem wymogów jego
prawidłowości. Część aktów zawiera różne
zastrzeżenia (rozstrzygnięcia) mające
bezpośredni lub pośredni wpływ na
powstanie lub ustąpienie skutków prawnych
określonych takimi aktami albo – uzależniają
możność czynienia użytku z przyznanych
uprawnień z koniecznością podjęcia innych,
ustalonych w tych aktach zachowań.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia i inne typy

rozstrzygnięć wpływających na moc

obowiązującą i trwałość aktu

administracyjnego

•  Termin aktu administracyjnego to określenie

początku, końca, albo okresu trwania jego

skutków prawnych. Przykładowo – pozwolenie

na sprzedaż piwa wydane na okres trzech lat,

nakaz usunięcia zakłóceń środowiska do dnia

31 marca danego roku, zakaz używania

urządzeń kominowych od dnia 1 kwietnia

danego roku.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia … (postanowienia

dodatkowe)

Warunek oznacza uzależnienie powstania lub ustania

określonych w akcie administracyjnym skutków
prawnych od zaistnienia zdarzenia przyszłego i
niepewnego. Może on mieć charakter zawieszający
(gdy od zaistnienia określonej aktem okoliczności
uzależnione jest powstanie skutków przewidzianych
aktem)

•  Na przykład zatrudnienie na stanowisku kierownika

osoby posiadającej wymagane prawem kwalifikacje,

upoważniające do rozpoczęcia działalności na
podstawie przyznanego pozwolenia.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia …

•  lub rozwiązujący (gdy wystąpienie

określonego zdarzenia spowoduje ustanie
skutków w nim oznaczonych).

–  Na przykład zmniejszenie liczby zatrudnionych

niepełnosprawnych powodujące utratę uprawnień
do przyznanego zwolnienia podatkowego.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia …

•  Zlecenia, to nałożenie na adresata aktu,

korzystającego przeważnie z określonych w
nim uprawnień, obowiązku opisanych aktem
zachowań (przed, w trakcie lub po
zakończeniu czynienia z niego użytku).

–  np. nałożenie na beneficjenta pozwolenia na

budowę obowiązku ogrodzenia placu budowy.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia…

•  zaistnienie zalecanych aktem zachowań nie wywołuje

bezpośrednio żadnych skutków w zakresie powstania

lub ustania uprawnień określonych w podstawowej
części decyzji. Nałożone na adresata i dobrowolnie

nie realizowane obowiązki mogą być natomiast

przymusowo egzekwowane, a nawet – prowadzić do

utraty przyznanych uprawnień. Dosyć często ten typ
postanowienia dodatkowego nazywany jest mylnie

„warunkiem” mimo że zachowanie, do jakiego

zobowiązuje, nie jest traktowane jako coś

niepewnego, lecz odwrotnie – jako działanie, które
nie tylko może, ale musi być zapewnione.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia…

•  Podstawą prawną do opatrzenia aktu

postanowieniem dodatkowym jest norma prawna, na

podstawie której dany akt administracyjny może (lub
musi) być wydany. Obowiązkiem organu

administracji publicznej jest zapewnienie, aby każda

klauzula zawarta w rozstrzygnięciu posiadającym

podstawę prawną (element jego treści) była zgodna z
obowiązującym prawem.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Terminy, warunki, zlecenia…

niedopuszczalne jest posługiwanie się

postanowieniami dodatkowymi wówczas,

•  gdy z przepisu prawa wynika, że jest to

niedopuszczalne,

•  gdyby było to sprzeczne z istotą danej decyzji

(np. w aktach deklaratoryjnych, określających
status prawny danej osoby) oraz

•  gdy miałoby to na celu obejście prawa.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty stanowienia prawa

•  Posługiwanie się przez organy administracji

publicznej formami działania, których
rezultatem jest ustanowienie normy prawnej
(zwanymi „aktami normatywnymi”) zostało
zasadniczo omówione podczas wykładów z
zakresu źródeł prawa.

•  W tym miejscu należy skoncentrować się na

aktach normatywnych jako formie prawnej
działania administracji

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

pojęcia aktu normatywnego

•  akt władczego rozstrzygnięcia przez podmiot

sprawujący w państwie władzę publiczną (tu:
władzę wykonawczą), przeważnie pochodzący
od wskazanego prawem organu tego
podmiotu albo innego organu upoważnionego do
jego podjęcia, ustanawiający – z własnej
inicjatywy – normy postępowania, skierowany
do adresata określonego ogólnie (generalnie,
a nie indywidualnie), mający mieć
zastosowanie w abstrakcyjnie (a nie
konkretnie) określonych sytuacjach.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Organy administracji stosujące

formę aktu normatywnego

•  organy państwa: RM, PRM, ministrowie,

przewodniczący komitetów RM, kierownicy
centralnych urzędów, inspekcji, służb i straży

•  organy j.s.t. i związków j.s.t.: rady, sejmik,

zarządy j.s.t., organy wykonawcze gmin i
związków j.s.t., przewodniczący org.wyk.

•  organy korporacji zawodowych,
•  organy zakładu administracyjnego,
•  organy agencji lub innej instytucji

zarządzającej sprawami publicznymi

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akt normatywny a akt prawny

ustanawiający normy

•  aktem normatywnym jest akt

ustanawiający normy zachowania o
podanych wyżej cechach, a nie każda
jednostka redakcyjna aktu prawnego je
zawierającego, czy – tym bardziej – akt
jedynie pochodzący od organu z zasady
ustanawiającego akty normatywne

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Przykłady aktu prawnego

pozornie normatywnego

1)  uchwały organu gminy określające ogólne

warunki zawierania umów z gminą na
dostarczenie wody lub/i odprowadzenie
ścieków przez gminny zakład wodociągowo-
kanalizacyjny, nie posiadający odrębnej od
gminy osobowości prawnej,

2)  uchwała rady powiatu, spełniająca rolę organu

jednoosobowej spółki z o.o. – np. rady
nadzorczej lub zgromadzenia udziałowców)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Przykłady aktu prawnego

pozornie normatywnego

3) Uchwała rady gminy opiniująca sprawę

udzielenia pozwolenia na prowadzenie
kasyna

4) Uchwała rady powiatu o powołaniu lub

odwołaniu członka zarządu powiatu

5) Rozporządzenie ministra o utworzeniu

instytutu badawczego

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty normatywne i pozornie

normatywne

•  Praktyczne korzyści rozróżniania aktów

normatywnych od aktów podjętych w
formie sugerującej ich normatywny
charakter:

1) ułatwienie zastosowania właściwego

trybu podejmowania aktu

2) rozgraniczenie kompetencji nadzorczych
3) odpowiednia droga ochrony praw

jednostki i rozpoznawania sporów

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki prawne działania w
formie aktu normatywnego

• 

wywoływanie skutków w sferze uprawnień i

obowiązków zarówno adresatów tego działania,
jak również po stronie podmiotu, w imieniu
którego akt jest podejmowany.

•  adresaci uzyskują w wyniku jego podjęcia albo

uprawnienia do określonych aktem zachowań,
albo – jedynie możliwość oczekiwania (a
czasami nawet żądania), że określone nim
zachowania podejmie zobowiązany do jego
wykonywania organ administrujący.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki prawne działania w
formie aktu normatywnego

•  Po stronie obowiązków osób, do których

taki akt jest adresowany, akt normatywny
wywołuje albo nowe powinności, albo
zmiany w sferze powinności już
istniejących, albo – powstanie lub zmianę
ich sytuacji prawnej związaną z
możliwością nałożenia na nich przez
organ administrujący nowego obowiązku,
bądź zmiany treści obowiązków już
wcześniej nałożonych

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Skutki prawne działania w
formie aktu normatywnego

•  Uprawnieniom adresatów aktów normatywnych

odpowiadają obowiązki oap – przewidzianego
ich treścią – podjęcia działań, znoszenia lub
zaniechania

•  Obowiązkom adresatów odpowiadają

kompetencje oap do wydania przewidzianych
prawem rozstrzygnięć i wyegzekwowania albo
jedynie wyegzekwowania zachowań
przewidzianych i ew. skonkretyzowanych aktem
indywidualnym

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Funkcje aktów normatywnych

•  (1)wykonywanie ustaw, poprzez ich

konkretyzację (prawa i/lub obowiązki
ustanowione zostały w ustawie, ale do ich
realizacji niezbędne jest sprecyzowanie ich
treści bądź określenie sposobu ich ustalania),
albo

•  (2)ustanawianie pierwotnych bądź wtórnych

reguł prawnych, dokonywane na podstawie i w
granicach ustaw (ale nie wyłącznie w celu ich
wykonania).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Funkcje aktów normatywnych

•  Funkcja ustanawiania norm nie mających

charakteru wykonawczego może być
realizowana wyłącznie przez organy
terenowej administracji publicznej, ale z
uwagi na konstytucyjne i ustawowe
usytuowanie organów administracji rządowej
– należy raczej wykluczyć możliwość
powierzania takim organom roli stanowienia
autonomicznych norm powszechnie
obowiązujących

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Przykład autonomicznych aktów

normatywnych wojewody

•  Stanowienie przepisów porządkowych

zakresie nieuregulowanym w ustawach lub
innych przepisach powszechnie
obowiązujących, jeżeli jest to niezbędne
do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz
do zapewnienia porządku, spokoju i
bezpieczeństwa publicznego
(rozporządzenie porządkowe – art. 60
ustawy o woj. i adm.rząd.woj.)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Przykłady autonomicznych aktów

normatywnych organów j.s.t.

1)  przepisy porządkowe w gminach i powiatach

(w SamGmU – art. 40.3., SamPowU – art. 41)

2)  plany miejscowe zagospodarowania

przestrzennego (uchwalane na podstawie
ogólnego upoważnienia, określającego cele i
zakres przedmiotowy norm mających
wyznaczać sposób korzystania z prawa
własności nieruchomości położonych w
granicach objętych planem, zawartego w
ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Przykłady autonomicznych aktów

normatywnych organów j.s.t.

3) uchwały rad gminnych ustalające liczbę

punktów sprzedaży i podawania napojów
alkoholowych oraz zasady ich
usytuowania (

art. 12 PrzecAlkohWychTrzeź.

)

4) regulaminy utrzymania czystości i

porządku na terenie gminy, ustanawiane
na podstawie ustawy o utrzymaniu
porządku i czystości w gminie (

art.

4.UtrzCzysPorzGminU

)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Akty normatywne zawierające normy

pierwotne w sferze wewnętrznej

administracji publicznej.

1)  Zarządzenia (wyznaczające zadania)
2)  Wytyczne (wskazujące na sposób

wykonywania zadań, a nie norm
ustawowych)

3)  Instrukcje (określające tryb wykonywania

zadań)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Podstawy prawne normatywnych

aktów wewnętrznych

•  Wg ZTP (§ 133 i 134): przepisy ustawy

określające zadania i kompetencje
ministra oraz – w przypadku uchwał RM –
przepisy Konstytucji określające zadania
RM

•  Czy to nie za mało?

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Podstawy prawne normatywnych

aktów wewnętrznych

•  sam przepis wyznaczający zadanie

organu jeszcze nie jest wystarczający do
tego, aby na jego podstawie ustanowić
obowiązki organów i innych jednostek
organizacyjnych administracji publicznej.
Musi mu towarzyszyć przepis wskazujący,
że jednostki, do których jest adresowany,
podlegają organizacyjnie organowi, który
dany akt podejmuje

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Zasady podejmowania i stosowania

wewnętrznych aktów normatywnych

•  Przepisy ustanawiane w aktach

wewnętrznych nie mogą być podstawą
(prawnie uzasadniać) decyzji kierowanych
do obywateli, osób prawnych oraz innych
podmiotów

•  Ustawy muszą zapewniać, aby akty

wewnętrzne podlegały kontroli co do ich
zgodności z powszechnie obowiązującym
prawem (art. 93 ust. 2 i 3 Konstytucji)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Przyczyna konieczności kontroli

prawnej aktów wewnętrznych

•  wprawdzie akty wewnętrzne nie wiążą poza

sferą organizacyjnego podporządkowania, to
jednak, na skutek determinowania zachowań
organów administracji zobowiązanych do ich
stosowania, oddziaływają na sferę praw i
wolności jednostek nie podporządkowanych
organowi wydającemu uchwałę, czy
zarządzenie i mogą prowadzić do
bezpodstawnego różnicowania sytuacji tych
jednostek

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Stanowienie aktów normatywnych

przez organy korporacji zawodowych

•  TK przesądził o dopuszczalności

upoważniania organów korporacji
zawodowych do stanowienia reguł
mających obowiązywać nie tylko jednostki
organizacyjnie podporządkowane
organowi wydającemu taki akt

•  Możliwość stanowienia prawa przez samorządy

TK wywiódł z art. 17 Konstytucji

(wyrok TK w

sprawie P 21/02, OTK-A 2004/2/9

).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Stanowienie aktów normatywnych

przez organy korporacji zawodowych

•  Ustawodawca obowiązany jest do takiego

redagowania upoważnień organom
korporacji, aby korzystanie z nich nie
pozwalało na wykorzystywanie
kompetencji prawotwórczej w sposób
naruszający art. 2 i art. 65 ust. 1 w
związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Moc obowiązująca aktów

normatywnych administracji

•  warunkiem uzyskania mocy obowiązującej przez

akt normatywny wydany przez organ inny, niż
organ władzy ustawodawczej, jest:

1) wydanie go przez organ wskazany ustawą jako

upoważniony do ustanowienia normy prawnej,

2) zawarcie w nim takich norm, do których

ustanowienia taki organ został upoważniony,

3) ogłoszenie go w sposób określony prawem dla

danej kategorii aktów normatywnych

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Moc obowiązująca aktów

normatywnych administracji

•  Zachowanie odpowiedniej, przypisanej

prawem procedury oraz zgodność z normami
wyższego rzędu nie mają wpływu na uznanie
aktu spełniającego ww. warunki za
obowiązujący, ale mają wpływ na ocenę jego
prawidłowości – ich niezachowanie może
doprowadzić do orzeczenia przez powołany
do tego organ (organ nadzoru, sąd, TK) – że
jest to akt nieważny, nie podlegający
zastosowaniu w sprawie lub - jego uchylenie

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Warunki obowiązywania aktów

normatywnych administracji a

Konstytucja

•  Wg art. 87 Konstytucji rozporządzenie,

zarządzenie, uchwała RM jest „źródłem
prawa” – niezależnie od tego, czy akt o
takiej nazwie spełnia warunki jego
obowiązywania. Stwierdzenie
niespełnienia tych warunków przez TK lub
sąd administracyjny powoduje, że traci on
moc obowiązującą

(w przypadku wyroków TK

– dopiero z dniem ogłoszenia, a nawet do 18
miesięcy później)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Warunki obowiązywania aktów

normatywnych administracji a

Konstytucja

•  ani Konstytucja, ani żadna ustawa, nie

przewidują orzekania o bezskuteczności prawnej
czy nieważności aktów wydanych w formie
rozporządzenia, zarządzenia lub uchwały przez
organy centralne administracji publicznej w
przypadku podjęcia ich bez podstawy prawnej
lub z przekroczeniem granic ustawowego
upoważnienia. Konstytucja przewiduje jedynie
uchylanie rozporządzeń i zarządzeń ministrów
przez RM (o nieważności aktów organów
terenowych orzekać mają sądy administracyjne)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Moc obowiązująca aktów

normatywnych administracji przed

sądem

•  gdy przed sądem powszechnym lub

administracyjnym toczy się sprawa, w której spór
między stronami lub uczestnikami postępowania
opiera się na zarzucie naruszenia (bądź na
żądaniu zastosowania) aktu normatywnego
organu administracji, sąd rozstrzygający o
prawach i obowiązkach prowadzących spór lub o
sankcjach za naruszenie prawa, uprawniony jest
do orzekania z pominięciem tych przepisów,
które uzna za pozostające w sprzeczności z
Konstytucją lub z ustawami (a także prawem
międzynarodowym, czy prawem europejskim)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Trwałość normatywnych form

działania administracji

W odróżnieniu od aktów administracyjnych,
akty normatywne nie korzystają z przymiotu
trwałości i niezmienialności. Mogą być
zmieniane i uchylane przez organ, który je
wydał. Brak jest w obowiązującym prawie
szczegółowych, materialno- i formalno-
prawnych przesłanek, od których spełnienia
takie zmiany byłyby uzależnione.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Trwałość normatywnych form

działania administracji

•  Jedynie wówczas, gdy normatywne akty

oap są źródłem praw dobrze nabytych, ich
uchylenie lub zmiana na niekorzyść
„beneficjentów” wymagałaby zapewnienia
poszanowania dla uprawnień tych, którzy
je uprzednio nabyli albo spodziewają się
zasadnie, że z nich skorzystają.

•  Zmiana aktu normatywnego administracji

nie może spowodować utraty skorzystania
z uprawnienia uzyskanego na podstawie
poprzednio obowiązującej jego wersji.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy i porozumienia

•  Umowne formy działania administracji

występują w dwóch podstawowych typach:
umów prawa cywilnego oraz umów prawa
publicznego (publicznoprawnych).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy i porozumienia

•  poszczególne typy umów wykorzystywane przez

administracje publiczną: umowy prawa cywilnego

(zwane „cywilnoprawnymi”) i umowy prawa
publicznego (zwane „publicznoprawnymi”).

•  W tej ostatniej kategorii umów mieszczą się zarówno

umowy międzynarodowe, zawierane przez rząd lub

poszczególnych ministrów, jak też stanowiące

przedmiot doktryny prawa administracyjnego umowy
i porozumienia administracyjne.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy prawa cywilnego

•  Z racji swego dwustronnego, negocjacyjnego

charakteru, umowa najlepiej nadaje się do
wykorzystania tam, gdzie niezbędna jest
elastyczność regulacji stosunków między
administracją a jednostką (pozwalająca na
uwzględnienie różnorodnych i zmieniających
się w czasie okoliczności).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy prawa cywilnego

•  Ponadto, jako typowy instrument gospodarki

rynkowej, lepiej nadaje się umowa do
wykorzystania w procesie oddziaływania
państwa na przedsiębiorców w ramach
realizacji polityki gospodarczej państwa
gwarantując, że rezultaty jej zastosowania
zapewnią w najlepszym stopniu uwzględnienie
praw ekonomicznych i zasad rachunku
ekonomicznego

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy prawa cywilnego

•  Generalnie stosowanie form prawa cywilnego,

a w szczególności umów, przez organy
administracji publicznej może mieć miejsce
nie tylko wtedy, gdy znajdują ku temu
wyraźną podstawę prawną, ale zawsze, gdy
brak jest ustawowych zakazów (ograniczeń)
zawierania umów i o ile odbywa się to w
granicach jego ustawowych zadań.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Umowy administracyjne to rzadko

występujące w polskim porządku prawnym
dwustronne czynności prawne, na podstawie
których organ administracji publicznej oraz nie
podporządkowany mu podmiot prawa ustalają
treść przysługujących im uprawnień i/lub
wiążących je obowiązków.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Współczesna doktryna i orzecznictwo w wielu

krajach europejskich uznają zawieranie u.a. za
dopuszczalne, o ile nie przeciwstawiają się
temu przepisy prawa, a zachowania, do
których wykonania zobowiązują się strony są
tego rodzaju i treści, że mogłyby stać się
przedmiotem jednostronnego aktu lub innej
czynności administracyjnej podjętej na
podstawie obowiązującego prawa

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  o administracyjnoprawnym, czyli szczególnym,

charakterze umowy przesądzać będzie bezpośrednie
wywoływanie przez taką umowę skutków w sferze
prawa administracyjnego. Niewątpliwie skutki takie
występować będą w przypadku, gdy rezultatem
zawartego układu między stronami będzie określenie
uprawnień lub obowiązków jednostki go
zawierającej, wobec organu wykonującego zadania z
zakresu administracji publicznej, przewidzianego do
realizacji w formach władczych

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Ale nie wyklucza się możliwości pojawienia się

umowy administracyjnej jako formy, w jakiej
ustawodawca przewiduje realizację zadań władzy
publicznej środkami niewładczymi. Wówczas,
kryterium przesądzającym o administracyjno-
prawnym, a nie cywilnym, charakterze umowy
powinien być administracyjny (wykonawczy i
powszechny), wynikający z ustawy charakter zadania
(obowiązku) będącego jej przedmiotem.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  proponowana metoda odróżniania umów

administracyjnych i cywilnych opiera się na
założeniu istnienia uprawnień i obowiązków
(kompetencji) wynikających z mocy samego prawa z
tego wyłącznie względu, że są niezbędne do
wykonywania zadań publicznych, służących dobru
ogółu. Ich źródłem jest powierzenie określonej
instytucji sprawowania władzy publicznej, a nie
posiadanie podmiotowości cywilnej i praw cywilnych
oraz majątkowych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Jeżeli zatem umowa określa sposób

wykonywania obowiązków administracyjnych

ciążących na co najmniej jednej z jej stron,

będzie to umowa administracyjna. Innymi

słowy Od umów cywilnoprawnych różni

umowy administracyjne to, że przewidziane

nimi świadczenia - przynajmniej jednej ze

stron - są tego rodzaju, że nie mogą być

przedmiotem umowy zawartej wyłącznie przez

podmioty prywatne.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Świadczenia te mogą być bowiem dokonane tylko

przez organ dysponujący cząstką władzy publicznej i
są de facto przejawem jej sprawowania. Moc wiążącą
umów administracyjnych zawieranych bez
wyraźnego upoważnienia ustawowego wywodzi się
w tym wypadku z immanentnej państwu prawnemu
reguły o obowiązku dotrzymywania zawartych umów
(pacta servanda sunt).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  W zasadzie kryteria powyższe powinniśmy odnosić

do poszczególnych ustaleń umownych, bo nie można

wykluczyć uregulowanie w jednym, dwustronnym
akcie prawnym zarówno stosunków

cywilnoprawnych, jak i administracyjnoprawnych.

Chodzi tu o takie sytuacje, w których na mocy

umowy dochodzi do przekazania/przyjęcia do
wykonywania przez jedną ze stron kompetencji

administracyjnych, a równocześnie określa ona

zobowiązania do świadczeń pieniężnych lub w

naturze, mających służyć stworzeniu możliwości jej
wykonania (przekazanie praw do nieruchomości,

urządzeń itp.) lub wynagrodzeniu za wykonywane

zadania publiczne.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Przykłady takich umów pojawiają się w

praktyce administracyjnej w obszarze

zawierania tzw. porozumień komunalnych.

Dochodzenie wykonywania zobowiązań

majątkowych, wynikających z takich umów

odbywałoby się na drodze cywilnoprawnej,

natomiast kontrola prawidłowości i

wykonywania pozostałych postanowień

odbywa się wyłącznie na drodze

administracyjnej.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Ocena ważności oraz wiążące ustalanie treści i

skutków wykonywania lub niewykonywania

zawartych umów administracyjnych odbywać

się może tylko w sposób pośredni, poprzez

kontrolę i nadzór (administracyjny i sądowy)

nad czynnościami prowadzącymi do zawarcia

takiej umowy oraz czynnościami

podejmowanymi (bądź zaniechanymi) w

trakcie jej obowiązywania.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Umowy administracyjne

•  Żaden przepis prawny nie upoważnia jakiegokolwiek

organu władzy publicznej do bezpośredniego

orzekania o skutkach prawnych zawarcia i
wykonywania umów administracyjnych.

•  Natomiast zarówno sam akt zawarcia umowy, jak też

czynności podejmowane w toku jej wykonywania, są

aktami i czynnościami, w stosunku do których

obowiązujące prawo przewiduje odpowiednie
procedury kontrolne i orzekanie o skutkach ich

podjęcia lub zaniechania ich wykonywania.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Porozumienia administracyjne

Porozumienia administracyjne uznać możemy za

odmianę umów administracyjnych.

Wyróżnia je to, że ich stronami są wyłącznie podmioty,

na których spoczywają ustawowe obowiązki
wykonywania administracji publicznej (stroną

pozostałych umów administracyjnych mogą być

także podmioty prywatne (osoby fizyczne, prawne i

jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości
prawnej). Podstawową i najczęściej stosowaną

aktualnie formą porozumień administracyjnych są

porozumienia komunalne.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Porozumienia komunalne

•  Porozumienia komunalne są to dwustronne lub

wielostronne umowy administracyjne (w
niektórych przypadkach, gdy zawierają
postanowienia o charakterze cywilnoprawnym,
możemy mówić, że są to umowy o charakterze
mieszanym), zawierane przez gminy
(porozumienia międzygminne) lub powiaty, a
także gminy i powiaty.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

Porozumienia komunalne

•  W wyniku porozumienia jedna z

zawierających je jednostek samorządowych

przejmuje od pozostałych realizację

określonych w nim zadań publicznych.

Jednostka wykonująca zadania publiczne

objęte porozumieniem komunalnym przejmuje

prawa i obowiązki pozostałych jednostek,

związane z powierzonymi jej zadaniami, a

jednostki te mają obowiązek udziału w

kosztach realizacji powierzonego zadania.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

związki gmin i związki powiatów

•  Wyższą formą organizacyjną współdziałania j.s.t. są

związki gmin i związki powiatów. Do ich powstania

dochodzi w drodze podjęcia odpowiednich uchwał
przez organy stanowiące łączących się w związek

jednostek. Po zarejestrowaniu przez właściwego

ministra i ogłoszeniu statutu związki uzyskują

osobowość prawną i przejmują od tworzących je
jednostek określone w statucie prawa i obowiązki

zrzeszonych w nich jednostek samorządowych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

związki gmin i związki powiatów

•  Zadania statutowe związek realizuje we własnym

imieniu i na własną odpowiedzialność za

pośrednictwem organów stanowiących i
wykonawczych. Zakładanie, wstępowanie i

występowanie ze związków komunalnych jest w

zasadzie dobrowolne i następuje na podstawie

podjętych bezwzględną większością głosów uchwał
organów stanowiących danej jednostki. Ustawy mogą

jednak nakładać obowiązek zawarcia związku gmin,

określając równocześnie ich zadania oraz tryb

zatwierdzania statutu

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

związki gmin i związki powiatów

•  Związek taki jest rezultatem podjęcia zgodnych

uchwał o jego utworzeniu i o przyjęciu statutu. Są to

odrębne, jednostronne czynności, których
skuteczność jest wprawdzie warunkowana podjęciem

odpowiedniej uchwały przez co najmniej dwie rady,

jednak składane tu oświadczenia woli nie są składane

wyłącznie wobec „drugiej strony”. Są to
oświadczenia składane wobec wszystkich członków

danej wspólnoty samorządowej, bowiem to

członkowie tej wspólnoty zostają w jej wyniku

bezpośrednio dotknięci skutkami utworzenia
związku.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  czynnościami materialno-technicznymi są takie

czynności, których dokonanie wywołuje
bezpośrednio albo obowiązki określonego prawem
zachowania się względem organów władzy
publicznej lub ich przedstawicieli, albo – uzyskanie
wskazanych w nim korzyści w sytuacji życiowej,
zawodowej lub gospodarczej osób, w stosunku do
których są podejmowane (możliwość uzyskania
określonego aktu lub dokonania czynności przez inny
organ, podmiot publiczny lub prywatny).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  możliwość wywoływania takich skutków przez

czynności wykonywane przez organy
administracji publicznej warunkowana jest
istnieniem normy prawnej (abstrakcyjnej lub
indywidualnej i konkretnej) przewidującej
takie skutki, stanowiącej podstawę prawną ich
dokonywania

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  W odróżnieniu od aktów administracyjnych,

czynności te:

-  kształtują nowe sytuacje prawne osób w stosunku do

których są podejmowane,

-  nie poprzez określenie treści uprawnień czy

obowiązków administracyjnych,

-  lecz poprzez sam fakt ich podjęcia
Wywoływane przez nie skutki określane są albo w akcie

normatywnym albo w akcie administracyjnym, na
podstawie których czynności te są dokonywane.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  Najdokładniejszą regulacją prawną określającą tryb

podejmowania czynności dysponują tzw. czynności

egzekucyjne.

•  Obowiązująca ustawa określa:
-  ogólne zasady,
-  warunki prawidłowości
-  konsekwencje naruszenia tych reguł,
-  tryb dochodzenia przez zainteresowane osoby

naruszonych praw lub interesów.

Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z

2002 r. Nr 110, poz. 968)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

–  czynność egzekucyjna –wszelkie podejmowane

przez organ egzekucyjny działania zmierzające do

zastosowania lub zrealizowania środka
egzekucyjnego (art. 1a pkt 2 u.post. egz.adm.)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

–  środek egzekucyjny (art. 1a pkt 12) – rozumie się przez to:
a)  w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych,

egzekucję:– z pieniędzy,– z wynagrodzenia za pracę,– ze świadczeń z

zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z

renty socjalnej,– z rachunków bankowych,– z innych wierzytelności

pieniężnych,– z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu

przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na

rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z

wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich

rachunków,– z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku

papierów wartościowych,– z weksla, – z autorskich praw majątkowych

i praw pokrewnych oraz z prawwłasności przemysłowej, – z udziału w

spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, – z pozostałych praw

majątkowych, – z ruchomości, – z nieruchomości,

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

b) w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze

niepieniężnym:– grzywnę w celu przymuszenia, – wykonanie

zastępcze, – odebranie rzeczy ruchomej, – odebranie nieruchomości,

opróżnienie lokali i innych pomieszczeń, – przymus bezpośredni;

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

c.d. Ilekroć w ustawie jest mowa o: (…), art. 1a

15) wstrzymaniu czynności egzekucyjnych – rozumie się

przez to wstrzymanie wykonania wszystkich lub części

zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie

powoduje uchylenia dokonanych czynności

egzekucyjnych;

16) wstrzymaniu postępowania egzekucyjnego – rozumie się

przez to wstrzymanie wykonania zastosowanych środków

egzekucyjnych, które nie powo- duje uchylenia

dokonanych czynności egzekucyjnych, oraz

niepodejmowa- nie nowych środków egzekucyjnych;

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

18) zajęciu egzekucyjnym – rozumie się przez to czynność

organu egzekucyj- nego, w wyniku której organ

egzekucyjny nabywa prawo rozporządzania składnikiem

majątkowym zobowiązanego w zakresie niezbędnym do

wyko- nania obowiązku objętego tytułem wykonawczym;

19) zajęciu zabezpieczającym – rozumie się przez to

czynność organu egzekucyjnego, w wyniku której organ

egzekucyjny nabywa prawo rozporządzania składnikiem

majątkowym zobowiązanego w zakresie niezbędnym do

za- bezpieczenia wykonania przez niego obowiązku

objętego zarządzeniem za- bezpieczenia, ale która nie

prowadzi do przymusowego wykonania obo- wiązku;

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  podjęcie czynności egzekucyjnej (zajęcie rzeczy lub

pieniędzy, zastosowanie przymusu bezpośredniego
lub zastępcze wykonanie przez administrację
publiczną obowiązku ciążącego na jednostce itp.)
wymaga aby treść wykonywanego przymusowo
obowiązku określona została dokładnie w tzw. tytule
wykonawczym, zgodnie z treścią, stanowiących tytuł
egzekucyjny, przepisu prawa lub sentencji
(rozstrzygnięcia) egzekwowanego aktu
administracyjnego.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  Względnie dokładną regulację prawną posiadają

również czynności materialno-techniczne

podejmowane przez organy wykonujące tzw. kontrolę
skarbową, kontrolę sanitarną i fitosanitarną, kontrolę

przestrzegania wymagań ochrony środowiska,

ochrony przyrody i ochrony przeciwpożarowej.

Podstawowymi podtypami czynności materialno-
technicznych, podejmowanych w toku owych działań

kontrolnych władz publicznych, są oględziny

ruchomości i nieruchomości, pomieszczeń i

dokumentów.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

Przepisy prawa określają:
-  zakres przedmiotowy i podmiotowy tych czynności,
-  wymagania, jakie winien spełniać przedstawiciel

organu władzy wykonawczej ich dokonujący,

-  warunki, w jakich muszą być przeprowadzane, a

czasami także

-  tryb kontroli przestrzegania reguł prawa w toku

działań funkcjonariuszy publicznych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

•  Policja oraz inne służby i straże strzegące

bezpieczeństwa i porządku publicznego,

uprawnione są przez ustawy do stosowania

czynności o szczególnej dla jednostek

dotkliwości

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

Art. 15.1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa

w art. 14, mają prawo:

1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
3a) pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków:a) w

trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu

postępowa- nia karnego,b) w celu identyfikacji osób o

nieustalonej tożsamości oraz osób usiłują- cych ukryć

swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny

sposób nie jest możliwe,

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

4) przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach

określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i

innych ustaw,

5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania

zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na

dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego

i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podej- rzenia

popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,

5a) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków

technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w

przypadku czynności operacyjno- rozpoznawczych i

administracyjno-porządkowych podejmowanych na pod-

stawie ustawy – także i dźwięku towarzyszącego tym

zdarzeniom,

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

Okoliczności, warunki i sposób użycia tych

drastycznych środków (służących w zasadzie

przymusowemu wyegzekwowaniu obowiązków
zaniechania zakłóceń porządku publicznego,

wymuszeniu podporządkowania się nakazom prawa

lub poleceniom funkcjonariuszy tych służb lub

straży), precyzowane są w rozporządzeniach rządu
wydawanych na podstawie szczegółowych

upoważnień ustawowych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

np. Art. 16 ust 1ustawy o Policji:
W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa

poleceniom organów Policji lub jej funkcjonariuszy, policjanci mogą

stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:1) fizyczne,

techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź

konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów,2) pałki

służbowe, 3) wodne środki obezwładniające, 4) psy i konie

służbowe, 5) pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.

4. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe

przypadki oraz warunki i sposoby użycia środków przymusu

bezpośredniego, o których mowa w ust. 1.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

We wszystkich regulacjach dotyczących tej grupy

czynności akcentuje się wymóg przestrzegania przez

organy administracji i ich funkcjonariuszy nakazu

zdatności, niezbędności i proporcjonalności

stosowanych środków (czyli – zasady współmierności).

Art. 15 ust 3. ustawy o Policji:
Zatrzymanie osoby może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne

środki okazały się bezcelowe lub nieskuteczne.

Art. 16 ust. 2. Policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu

bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z

istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się

wydanym poleceniom.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

granica między czynnościami materialno-technicznymi a

niesformalizowanymi aktami administracyjnymi (polecenia,

zarządzenia i rozkazy) wydawanymi przez funkcjonariuszy

służb, inspekcji i straży, jest cienka.

Czynnością materialno-techniczną nie jest polecenie zatrzymania

się, okazania dokumentu tożsamości czy też zawartości i

dokumentacji pomieszczeń lub środków transportu

przeznaczonych do przechowywania czy przewozu towarów.

np. §2 ust. 5 Policjant patrolu powietrznego polecenie do zatrzymania pojazdu

podaje za pomocą urządzeń nagłaśniających lub świetlnych (rozp. w

sprawie kontroli ruchu drogowego)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

Polecenia takie określają bowiem

(konkretyzują) treść obowiązku, któremu

adresat ma się podporządkować.

Czynnością taką jest natomiast samo działanie -

zatrzymanie osoby, dokumentu, przeglądanie

schowków i pomieszczeń.

np. §5 ust. 1 Policjant, zatrzymując dokument stwierdzający uprawnienie do

kierowania pojazdem lub jego używania, wydaje pokwitowanie (rozp. w

sprawie kontroli ruchu drogowego)

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

Do grupy czynności materialno-technicznych

zaliczamy również działania organów

administracji polegające na wydaniu

zaświadczenia i innego dokumentu

urzędowego (np. dowodu osobistego, dowodu

rejestracyjnego, karty pojazdu), a także

czynności polegające na wpisaniu osoby lub

rzeczy do ewidencji rejestrów, spisów

statystycznych, wyborczych i innych.

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj

CZYNNOŚCI MATERIALNO-

TECHNICZNE

Warunki i tryb dokonywania takich czynności

są czasami precyzyjnie określone przepisami

prawa (ewidencja i rejestracja pojazdów, spisy

statystyczne, ewidencja gruntów), ale

przeważnie procedura i warunki ich

podejmowania posiadają jedynie szczątkową

regulację (np. Dział VII Kpa poświęcony

wydawaniu zaświadczeń).

4/13/10

©D.R. Kijowski & P.J. Suwaj