32

Budownictwo – zasady opodatkowania

6. Odpowiedzialność solidarna inwestora

i wykonawcy wobec podwykonawcy

Z punktu widzenia inwestora solidarna odpowiedzialność

oznacza, że podwykonawca, który nie uzyskał w terminie umó-
wionego wynagrodzenia, może domagać się zapłaty wprost od
inwestora (np. gdy generalny wykonawca jest niewypłacalny),
także wtedy, gdy inwestor zapłacił już całość wynagrodzenia
generalnemu wykonawcy.

W ciągu zaledwie trzech lat obowiązywania w polskim pra-

wie art. 647 k.c., przewidującego m.in. solidarną odpowiedzial-
ność inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy, zarówno
w praktyce, jak i w literaturze prawa dostrzeżono, iż poprawna
wykładnia przedmiotowego przepisu nie jest bynajmniej rzeczą
łatwą. W szczególności kontrowersje wzbudzają następujące
zagadnienia:
1. zastosowanie art. 647 k.c. do umów o tzw. wykonawstwo

częściowe,

2. minimalna treść projektu umowy z podwykonawcą przed-

stawiana do akceptacji inwestorowi,

3. kwestia zgody inwestora na zmiany w umowie z podwyko-

nawcą,

4. forma zgody inwestora oraz konsekwencje jej nieudzielania

dla bytu prawnego umowy z podwykonawcą,

5. „zasięg” art. 647 k.c., w sensie objęcia nim kolejnych podwy-

konawców zawierających umowy między sobą,

6. odpowiedzialność inwestora głównego wobec podwykonaw-

ców w przypadku powołania inwestora zastępczego,

7. ustanowienie spółki cywilnej (konsorcjum) jako metody

„ucieczki” od angażowania podwykonawców,

8. obowiązek określenia prac do powierzenia podwykonawcom

w umowie o generalne wykonawstwo,

9. możliwość zastrzeżenia przez inwestora bezpośredniej płat-

ności do podwykonawcy z pominięciem generalnego wyko-
nawcy.

Umowy o wykonawstwo częściowe jako

umowy o roboty budowlane

Zgodnie z art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane

wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umo-
wie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami
wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania
wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych
z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu
budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu
i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Z cytowanego przepisu wynika, że głównym obowiązkiem

wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane jest „odda-
nie” określonego tą umową „obiektu”. K.c. nie definiuje jed-
nocześnie pojęcia „obiekt” ani też nie odsyła do szerokiej defi-
nicji „obiektu budowlanego” zawartej w art. 3 pkt 1 ustawy
z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki

.

33

ROZDZIAŁ I. Usługi budowlane – pojęcia ogólne

nr 207, poz. 2016 ze zm.). Przeważa stanowisko, że na potrzeby
k.c. przez termin „obiekt” należy rozumieć nie tylko wykona-
nie określonego budynku (czy budowli), ale także inne rezultaty
prac budowlanych, w tym np. prac wykończeniowych w loka-
lach (np. tynkarsko-malarskich), robót instalacyjnych czy wyko-
nanie fundamentów. Pogląd ten znajduje wsparcie w orzeczeniu
Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2002 r. (III CZP 63/01, opubl.
OSNC Nr 9/2002, poz. 106). A zatem przez „oddanie obiektu”
na potrzeby k.c. należy rozumieć możliwie szerokie spektrum
czynności o charakterze budowlanym (nie tylko wykonawstwo
nowego obiektu, ale także m.in. prace polegające na przebudowie
czy nadbudowie, remoncie czy nawet montażu), które prowadzą
do określonego efektu budowlanego.

Należy stwierdzić, że nie tylko umowy o wykonanie całego

obiektu, realizowane na podstawie dostarczonego przez inwe-
stora projektu budowlanego, są robotami budowlanymi obję-
tymi art. 647 k.c., ale także umowy o wykonawstwo częściowe,
gdzie wykonawca „podzleca” określone prace do realizacji pod-
wykonawcom (np. instalacyjne, remontowe czy montażowe),
które mogą być wykonywane na podstawie odpowiedniego
fragmentu projektu budowlanego zorganizowanego przez
wykonawcę. Taka interpretacja ma doniosłe skutki dla kwe-
stii odpowiedzialności inwestora za zapłatę podwykonawcom
wynagrodzenia za prace zlecone im przez wykonawcę. Zgodnie
z uchwałą SN z dnia 11 lutego 2002 r. (III CZP 63/01, opubl.
OSNC Nr 9/2002, poz. 106), roszczenia z umowy o roboty
budowlane przedawniają się w terminach z art. 118 k.c. Doty-

czy to także roszczeń podwykonawców z umów o wykonaw-
stwo częściowe.

Określenie zakresu robót do powierzenia

podwykonawcom w umowie z inwestorem

Zgodnie z art. 647 § 1 k.c. – w umowie o roboty budowlane,

o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wyko-
nawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót,
które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą
podwykonawców.

Z powyższego wynika, że jednym z koniecznych warunków,

umożliwiających generalnemu wykonawcy powierzenie okre-
ślonych robót budowlanych podwykonawcom, jest uregulowa-
nie zakresu tych prac w umowie o roboty budowlane zawieranej
z inwestorem. Realizacja tego warunku w praktyce nastręcza
wiele problemów, gdyż niejednokrotnie, na etapie zawarcia
umowy z inwestorem, generalny wykonawca nie jest w stanie
przewidzieć, jakie prace będą wymagały zaangażowania pod-
wykonawców. Remedium na taką sytuację może być ogólne
sformułowanie umowy z inwestorem, zezwalające generalnemu
wykonawcy powierzenie wszystkich prac objętych umową
podwykonawcom, co jednocześnie nie musi oznaczać, że czę-
ści prac objętych umową generalny wykonawca nie zrealizuje
samodzielnie. Należy zwrócić uwagę, że zaniechanie uregulo-
wania tej kwestii w umowie z inwestorem i powierzenie robót
budowanych do wykonania podwykonawcom będzie stanowiło

34

Budownictwo – zasady opodatkowania

przypadek „wykonania niezgodnego z umową”, tj. nienależy-
tego wykonania zobowiązania, narażający generalnego wyko-
nawcę na sankcje odszkodowawcze wobec inwestora, i to nawet
w przypadku późniejszego wyrażenia zgody przez inwestora
na zaangażowanie podwykonawcy. Zgoda inwestora, o któ-
rej mowa w art. 647 § 2 k.c., jest bowiem odrębnym (drugim)
warunkiem powierzenia prac przez generalnego wykonawcę
podwykonawcy, uzależnionym od spełnienia warunku pierw-
szego, to jest uregulowania dopuszczalności powierzenia tych
prac w umowie z inwestorem (art. 647 § 1 k.c.). Ustawodawca
przyjął zatem konstrukcję osobistego wykonania robót budow-
lanych przez generalnego wykonawcę. Jest to rozwiązanie ana-
logiczne jak przewidziane w niemieckich ogólnych warunkach
robót budowlanych VOB.

Zdarzają się sytuacje, kiedy do danej umowy między inwe-

storem a generalnym wykonawcą załączano listę „dozwolonych
podwykonawców”. Należy zauważyć, że samo załączenie takiej
listy bez wskazania zakresu prac, które mają (mogą) być im
powierzone, nie jest spełnieniem omawianego wyżej warunku
z art. 647 § 1 k.c.

Zgoda inwestora na umowę z podwykonawcą

Zgodnie z art. 647 § 2 k.c. – do zawarcia przez wykonawcę

umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana
zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawie-
nia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu,

wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określo-
nych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub
zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

Z powyższego przepisu wynika, że zgoda inwestora na umowę

generalnego wykonawcy z podwykonawcą dotyczy tylko umów
o roboty budowlane (nie zaś umów o dzieło czy umów zlecenia
lub sprzedaży). Jak wcześniej zauważono, umowy o wykonaw-
stwo częściowe, zawierane przez generalnego wykonawcę z pod-
wykonawcami, dotyczące określonych prac przy realizowanym
przez generalnego wykonawcę obiekcie (czy remoncie obiektu,
jego rozbudowy, nadbudowy, przebudowy czy odbudowy)
również należy kwalifikować jako umowy o roboty budowlane.
W literaturze przedmiotu podniesiono, że umowy generalnego
wykonawcy zawierane z podwykonawcami przeważnie nie mają
charakteru umów o roboty budowlane i powinny być kwalifiko-
wane jako umowy o dzieło, których przedmiotem jest wykonanie
określonych robót budowlanych. Należy jednak zwrócić uwagę,
że przy takiej kwalifikacji umów zawieranych z podwykonawcami
istniałaby, w większości przypadków, możliwość „ucieczki” inwe-
stora od ryzyka solidarnej odpowiedzialności poprzez stwierdze-
nie, że dana umowa jest umową o dzieło, a nie umową o roboty
budowlane, a zatem nie może być mowy o odpowiedzialności
inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Przy takiej
interpretacji wprowadzone do k.c. rozwiązanie ochronne dla
podwykonawców stałoby się przepisem martwym. Tymczasem,
niewątpliwie, nie jest celem omawianej regulacji wykreowanie
ochrony jedynie pozornej.

35

ROZDZIAŁ I. Usługi budowlane – pojęcia ogólne

!

UWAGA!!!

Warunkiem udzielenia przez inwestora zgody jest
przedłożenie mu przez generalnego wykonawcę
umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z czę-
ścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót okre-
ślonych w umowie lub projekcie.

W doktrynie prawa wyrażono pogląd, że projekt umowy

powinien obejmować wszystkie elementy składające się na
treść planowanej umowy o roboty budowlane, inaczej mówiąc
– powinna to być kompletna treść umowy bez podpisów stron.
Zdaniem autora niewątpliwe jest, że projekt musi obejmować
cenę uzgodnioną z podwykonawcą, gdyż to za zapłatę tej ceny
inwestor będzie ponosił solidarną odpowiedzialność. Inwestor
powinien znać kwotę, do jakiej może odpowiadać. Gdyby przy-
jąć odmienne założenie, wówczas po akceptacji przez inwestora
umowy niewskazującej ceny, generalny wykonawca mógłby tam
wpisać dowolną kwotę (np. dwukrotnie wyższą niż ta z umowy
pomiędzy nim a inwestorem), za której zapłatę wobec podwyko-
nawcy odpowiadałby inwestor.

Zmiany i uzupełnienia umowy

z podwykonawcą a zgoda inwestora

Kwestia zgody inwestora na zmiany czy uzupełnienia

w umowach już zawartych z podwykonawcami wzbudza liczne
wątpliwości. Zdaniem autora, biorąc pod uwagę możliwe kon-

sekwencje w postaci nieważności zmian lub uzupełnień, w inte-
resie podwykonawcy (pragnącego niewątpliwie zachować
możliwość pozwania inwestora o zapłatę), każda zmiana umowy
wpływająca na zmianę ceny winna być zaakceptowana przez
inwestora. Jeżeli jednak inwestor w umowie z generalnym wyko-
nawcą określił pewien zakres zmian niewymagających zgody
(np. zamiana jednego z materiałów na inny, gdy lista materiałów
do wykorzystania na budowie przewiduje wybór spośród kilku
albo wydłużenie terminu realizacji w granicach do 10 dni, albo
uzupełnienie umowy poprzez poddanie sporów z niej wynika-
jących pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego czy zwiększenie
ceny o maksymalnie 10%), wówczas wydaje się, że zgoda taka nie
będzie konieczna. W innych przypadkach, pomimo uciążliwości
związanych z takim rozwiązaniem, zalecić by należało uzyskiwa-
nie zgody na każdą zmianę czy uzupełnienie.

Odpowiedzialność solidarna

Zgodnie z art. 647 § 5 k.c. – zawierający umowę z podwy-

konawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpo-
wiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane
wykonane przez podwykonawcę. Cytowany przepis przewiduje
zatem solidarną odpowiedzialność inwestora i generalnego
wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy,
ustalonego w umowie pomiędzy generalnym wykonawcą a pod-
wykonawcą. Co więcej, w przypadku gdy podwykonawca zawrze
umowę z kolejnym podwykonawcą, wówczas za zapłatę wyna-
grodzenia kolejnemu podwykonawcy odpowiadają solidarnie

36

Budownictwo – zasady opodatkowania

pierwszy podwykonawca wraz z inwestorem i generalnym pod-
wykonawcą, o ile zarówno inwestor, jak i generalny podwyko-
nawca wyrazili zgodę na taką umowę (art. 647 § 3 k.c.). Z punktu
widzenia inwestora solidarna odpowiedzialność oznacza, że pod-
wykonawca, który nie uzyskał w terminie umówionego wynagro-
dzenia, może domagać się zapłaty wprost od inwestora (np. gdy
generalny wykonawca jest niewypłacalny), także wtedy gdy inwe-
stor zapłacił już całość wynagrodzenia generalnemu wykonawcy.
Inwestor, który pragnie zachować kontrolę nad płatnościami
pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcami, może
w umowie z generalnym wykonawcą zobowiązać go do przed-
kładania faktur podwykonawców i dalszych podwykonawców za
zrealizowane roboty budowlane oraz ich oświadczeń, że zapłata
za te faktury wyczerpuje ich roszczenia z tytułu wykonanych
robót, jak i wprowadzić klauzulę upoważniającą inwestora do
zapłaty wynagrodzenia bezpośrednio na rzecz podwykonawców
w części dla nich przypadającej na zasadzie przekazu (art. 921-
-921 k.c.), zgodnie z ich załączonymi fakturami.

Choć art. 647 § 5 k.c. nie stanowi wprost, że solidarna

odpowiedzialność będzie się rozciągała na dalszych podwyko-
nawców zawierających kolejne, cząstkowe umowy z innymi
podwykonawcami, jednak powołanej w przepisie solidarnej
odpowiedzialności nie należy ograniczać tylko do inwestora,
generalnego wykonawcy i pierwszego podwykonawcy wobec
dalszego podwykonawcy. A zatem jeśli podwykonawca A zawrze
umowę dotyczącą wykonania robót budowlanych związanych
z zamierzoną przez inwestora inwestycją z podwykonawcą B,

z kolei B zawrze taką umowę z C, a C z D, wówczas podmiot D
będzie mógł pozwać o zapłatę (swojego wynagrodzenia ustalo-
nego w umowie z C) każdego z poprzedników, nie wyłączając
inwestora, o ile każdy z nich wyraził zgodę na zawarcie umowy
C z D. Zgodnie z art. 647 § 3 k.c. – do zawarcia przez podwyko-
nawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda
inwestora i wykonawcy. Stąd należy wywieść, że dalsze umowy
w „przedmiotowym łańcuchu powiązań” będą wymagały zgody
poprzedników, odpowiadających wówczas solidarnie. W okre-
ślonych stanach faktycznych, np. gdy na umowę pomiędzy
podwykonawcą B a C wyraził zgodę tylko inwestor, nie ma zaś
zgody podwykonawcy A i generalnego wykonawcy, powstaną
wątpliwości, czy taka umowa zachowuje swą ważność, wyłącza-
jąc odpowiedzialność poprzedników, którzy nie wyrazili zgody.
Rozstrzygnięcie tego i wielu innych stanów faktycznych pozo-
staje jednak poza zakresem niniejszego opracowania.

Inwestor może podjąć próbę uniknięcia odpowiedzialno-

ści solidarnej, angażując tzw. inwestora zastępczego. Umowa
pomiędzy inwestorem zastępczym a inwestorem faktycznym
nie miałaby charakteru umowy o roboty budowlane, ale raczej
umowy o świadczenie usług, opartej na art. 750 k.c. Można przy-
jąć, że inwestor faktyczny nie ponosi odpowiedzialności wobec
generalnego wykonawcy i dalszych podwykonawców za zapłatę,
gdyż z inwestorem zastępczym nie łączy go umowa o roboty
budowlane. Naturalnie inwestor faktyczny będzie odpowiadał
wobec inwestora zastępczego, a zastępczy wobec pozostałych

37

ROZDZIAŁ I. Usługi budowlane – pojęcia ogólne

podwykonawców (o ile wyrazi na ich zaangażowanie zgodę).
Niemniej w przypadku powołania przez inwestora faktycznego
spółki celowej do pełnienia funkcji inwestora zastępczego i upa-
dłości inwestora zastępczego na etapie realizacji inwestycji pod-
wykonawcy mogą mieć znaczne trudności z wyegzekwowaniem
zapłaty od inwestora faktycznego. W zasadzie, dopiero cesja praw
z inwestora zastępczego na faktycznego prowadziłaby do odpo-
wiedzialności tego ostatniego. Oczywiście, wiele będzie także
zależało od treści umowy o zastępstwo inwestycyjne.

Problemy z odpowiedzialnością solidarną inwestora można

także ograniczyć poprzez założenie przez generalnego wyko-
nawcę wespół z podwykonawcami, których zaangażowanie jest
niezbędne dla realizacji powierzonej przez inwestora inwestycji,
spółki cywilnej (podpisanie stosownej umowy konsorcjalnej),
tak aby inwestor zawarł umowę o roboty budowlane z jednym
podmiotem (powołaną dla tego celu spółką cywilną), zdolnym
przeprowadzić samodzielnie całą inwestycję. Z punktu widzenia
inwestora byłoby to dodatkowo korzystne, gdyż wspólnicy spółki
cywilnej z mocy prawa byliby wobec niego za realizowaną inwe-
stycję solidarnie odpowiedzialni. Solidarną odpowiedzialność
wykonawców wobec inwestora można także wykreować nie się-
gając do konstrukcji spółki cywilnej. Otóż, poprzez odpowiednie
zapisy w umowie z generalnym wykonawcą, w tym zapisy obligu-
jące do wprowadzenia analogicznych rozwiązań w umowach mię-
dzy generalnym wykonawcą a podwykonawcami, inwestor może
umownie kształtować solidarną odpowiedzialność wykonawcy
i podwykonawców wobec inwestora za jakość robót budowla-

nych. A zatem możliwe jest, że inwestor będzie solidarnie odpo-
wiedzialny za zapłatę wobec podwykonawcy, a podwykonawca
wespół z generalnym wykonawcą za jakość wykonanych przez
siebie robót. W przypadku wad w powierzonej mu części prac
inwestor mógłby, przeciw roszczeniom podwykonawcy o zapła-
tę, podnosić wzajemne roszczenia o odszkodowanie za wady (czy
zapłatę kary umownej).

Wątpliwe jest natomiast, aby podwykonawca, poprzez pisemne

oświadczenie, mógł zwolnić inwestora z długu (tj. zapłaty należ-
nego podwykonawcy wynagrodzenia) w trybie art. 508 k.c. Można
by to traktować jako próbę obejścia art. 647 k.c.; gdyby bowiem
zaakceptować taką możliwość, to inwestorzy mogliby warunkować
zgodę na zaangażowanie podwykonawcy w inwestycję, z jedno-
czesnym zawarciem umowy z inwestorem o zwolnienie z długu.

7. PKWiU dotyczące usług budowlanych

SEKCJA F
ROBOTY BUDOWLANE
DZIAŁ 45
ROBOTY BUDOWLANE

1) Dział ten obejmuje:
(a) prace polegające na wznoszeniu nowych budynków miesz-

kalnych i niemieszkalnych oraz budowli, począwszy od przy-
gotowania terenu, przez zróżnicowany zakres robót ziem-
nych, fundamentowych (stan zerowy), wykonywanie ele-

38

Budownictwo – zasady opodatkowania

mentów nośnych, przegród budowlanych, układanie i pokry-
wanie dachów (stan surowy), do robót montażowych, insta-
lacyjnych i wykończeniowych,

(b) w dziale tym mieszczą się prace związane z przebudową, roz-

budową, nadbudową, modernizacją, rozbiórką, odbudową,
remontem i konserwacją już istniejących budynków miesz-
kalnych i niemieszkalnych oraz budowli, prace związane
z inżynierią lądową i wodną,

(c) montaż i wznoszenie budynków i budowli z prefabrykatów,

montaż i wznoszenie konstrukcji stalowych.

2) Dział ten nie obejmuje:
(a) usług w zakresie wydobywania gazu i ropy naftowej, sklasyfi-

kowanych w kategorii 11.20.1;

(b) wynajmowania rusztowań bez ich ustawiania i demontażu,

wynajmu maszyn i urządzeń budowlanych i burzących bez
obsługi, wynajmu sprzętu dźwigowego bez operatorów, skla-
syfikowanych w podkategorii 71.32.10;

(c) czyszczenia kominów, sklasyfikowanych w podkategorii

74.70.15;

(d) projektowania, prac geologicznych i geodezyjno-kartogra-

ficznych, objętych sekcją K.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki

.