50

W

ytyczne dotyczące prefabrykacji w systemach
odwodnień zawarte są w Rozporządzeniu Ministra

Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powin-
ny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich
usytuowanie (Dziennik Ustaw z 2000 r. nr 63, poz. 735
§ 136.1). Zakłada ono, iż z obiektów inżynierskich powinny
być odprowadzone zbierające się na nich wody opadowe,
a w § 138.1 mowa o tym, że wody opadowe z powierzch-
ni obiektów mostowych:
1) powinny być w szczególności ujęte do urządzeń od-

wadniających i odprowadzone do środowiska w spo-
sób zapewniający spełnienie wymagań ekologicznych
określonych w Polskiej Normie,

2) nie powinny:

a) spływać na znajdujące się pod obiektem nawierzch-

nie dróg i chodników oraz na torowiska kolejowe
bądź tramwajowe,

b) powodować zalewania elementów konstrukcji.

§ 180 stanowi, że w zależności od potrzeb, przeznaczenia
i usytuowania obiekt inżynierski powinien być wyposa-
żony w szczególności w urządzenia odprowadzenia wód
opadowych.
W przytoczonym wyżej Rozporządzeniu jest osobny
rozdział opisujący urządzenia odprowadzenia wód opa-
dowych z obiektów mostowych. W Polsce, kraju posiada-
jącym takie przepisy, rozwinęła się grupa wyspecjalizo-
wanych producentów, projektantów i fi rm montujących
systemy odwodnień mostowych. Ponieważ montaż takich
systemów jest jednym z końcowych etapów budowy
obiektów inżynierskich, a jednocześnie ekonomia wymu-
sza obniżanie kosztów takich przedsięwzięć, stopniową
przewagę zyskały systemy prefabrykowane, umożliwia-
jące szybki i sprawny montaż na budowie, jednocześnie
eliminujące możliwość popełnienia błędów czy też niedo-
ciągnięć podczas prac montażowych. Gdzie więc zaczyna
się element prefabrykacji i gdzie mamy z nim do czynie-
nia w tych systemach? Otóż proces prefabrykacji rozpo-
czyna się już na etapie projektu. Jakże istotnym okazuje
się dobór spadku podłużnego i poprzecznego obiektu,
celem nadania spływu wodom opadowym i roztopowym
z nawierzchni oraz skierowania ich do odpowiednio
dobranych i prawidłowo rozmieszczonych wpustów. Pod-
kreślam tu słowa „dobranych” i „rozmieszczonych”. Te słowa
stają się kluczowe w całym systemie odwodnień obiek-
tów, gdyż tu znajduje się hasło do obniżenia kosztów tych
instalacji, jak i prawidłowego i długiego okresu eksploata-
cji mostów i wiaduktów. I choć cytowane wyżej rozporzą-
dzenie określa wiele istotnych cech systemu odwodnień,
jak choćby minimalnej średnicy rur, odległości między
wpustami itd., to na pewno nie wskaże nam tego najbar-

dziej korzystnego rozmieszczenia i rodzaju wpustów, jak
i doboru średnic kolektorów odprowadzających wody.
Tu potrzebna jest dogłębna analiza ilości spodziewanych
wód na nawierzchni. Uzyskujemy to poprzez wyliczenia
zlewni obiektu, uwzględnienie deszczy miarodajnych, jak
i tych pojawiających się okresowo. Warto tu wspomnieć
również o coraz częstszych anomaliach pogodowych, któ-
re też powinny być ujęte w takich obliczeniach.
Przy obliczeniach średnic rur kolektorów odprowadzają-
cych należy również prawidłowo uwzględnić ilość wód
napływających z izolacji płyty pomostu. A więc kolejne
prawidłowe rozmieszczenie i dobór parametrów, sączków,
drenaży i koryt może wpływać na koszty i czas eksplo-
atacji obiektu. Również konstrukcja obiektu wpływa
na lokalizację tras kolektorów i podłączeń. Usytuowanie
jednego, dwóch, a czasami czterech kolektorów też
ma decydujący wpływ na skuteczność działania i koszty
systemu. Największą synergię uzyskujemy z prawidłowe-
go uwzględnienia tych dwóch, częściowo niezależnych,
a mimo to wchodzących często w jeden kolektor syste-
mów, tj. wpustów i spadków odprowadzających wodę
z nawierzchni oraz sączków, drenaży i koryt, zbierających
ją z izolacji płyty. Pamiętajmy również o tym, iż często
wody te są odprowadzane do urządzeń podczyszczają-
cych, zanim ostatecznie zostaną skierowane do odbior-
nika w środowisku naturalnym.
Te wymienione wcześniej elementy to tak naprawdę
początek długiej drogi prawidłowego doboru syste-
mu odwodnień. Po określeniu założeń parametrów
projektowych i technicznych systemu wkraczamy
w etap wyboru producenta, a tym samym prefabrykacji
elementów. Na terenie naszego kraju jest kilku produ-
centów i dostawców systemów odwodnień, zaczynając
od dostawców wpustów, następnie sączków i drenów,
dalej poprzez producentów elementów kształtek, rur
i zawiesi, a kończąc na urządzeniach podczyszczających.
Dostawcy ci często oferują pomoc przy doborze najod-
powiedniejszego urządzenia, elementów systemów, jak
również oferując projekt wykonawczy, nierzadko wraz
z montażem. Po wykonaniu projektu wykonawczego
(rys. 1) uzyskujemy informację o sposobie montażu,
usytuowaniu i liście elementów, często prefabrykowa-
nych, wchodzących w skład odwodnienia. Prefabrykacja
elementów sprowadza się do przygotowania zestawu
gotowego do montażu, z uwzględnieniem rzeczywi-
stych warunków budowy. Będą to z pewnością: wpusty,
sączki, elementy kształtne systemu rurociągów, jak
i podtrzymujące je zawiesia i łączniki.
Najczęściej spotykane elementy kształtek w systemie
kolektorów i podłączeń to: łuki (kolana), redukcje,
dekle końcowe, łączniki i łączniki podłączeniowe pod

Prefabrykacja
elementów
systemu odwodnienia
mostów

Robert Kaszewski

HOBAS SYSTEM POLSKA Sp. z o.o.

Zadaniem
artykułu jest
przedstawienie
zagadnień
związanych
z prefabrykacją
w szerokim tego
słowa rozumie-
niu w systemach
odwodnień
mostowych,
stosowanych
zgodnie z obo-
wiązującymi
w Polsce
wytycznymi.

fot. z archiwum fi rmy
HOBAS SYSTEM POLSKA Sp. z o.o.

m o s t y

m a t e r i a ł y i t e c h n o l o g i e

51

wpust, opaski montażowe, czyszczaki, kompensatory,
odejścia (odsadzki).
Elementy dostarczane na budowę, pakowane i podzielo-
ne zgodnie z numeracją obiektów, są zgodne z rysunkami
projektowymi. Montaż systemu odbywa się według pro-
jektu wykonawczego. Na początku, po tzw. trasowaniu,
mocuje się system zawiesi, wyznaczający linię kolektora
głównego. Następnie wiesza się sam kolektor, do którego
teraz dołączamy poszczególne elementy, łączące najpierw
wpusty, a następnie sączki.
Na tym etapie dowiadujemy się, jak istotne jest dokład-
ne osadzenie wpustów i sączków podczas ich wbeto-
nowywania w płytę pomostu, a także ewentualnych
przejść przez ściany konstrukcyjne lub w blachownicach.
Niedokładności te mogą wpływać na konieczność użycia
większej ilości elementów kształtnych i zawiesi, a czasami
wręcz uniemożliwić prawidłowy spadek. Popularnym
sposobem montażu na Zachodzie jest montaż (prefabry-
kacja) kolektora jeszcze przed osadzeniem elementów
konstrukcyjnych płyty pomostu w docelowym miejscu
obiektu (fot. 2). Takie podejście do zagadnienia obniża

koszty montażu, choćby przez eliminację użycia ruszto-
wań, a jednocześnie gwarantuje dokładność wykonania.
Z drugiej jednak strony wymagana jest wręcz perfekcyjna
zgodność projektu z wykonawstwem. Tym sposobem
uzyskujemy dłuższy, bezawaryjny okres użytkowania
konstrukcji.
Użycie odpowiednich gotowych elementów, a także na-
rzędzi, umożliwia dowolne kształtowanie przebiegu trasy

Rys. 1. Przykład projektu wykonawczego odwodnienia (przekrój poprzeczny) – szczegóły

Rys. 2. Wpust z koszem osadczym

Fot. 1. Elementy kształtne kolektora i podłączeń

52

odwodnienia. Prawidłowe oznaczenie miejsc włączeń
gwarantuje zachowanie właściwych średnic wewnętrz-
nych na styku rura – kształtka włączeniowa.
Zastosowanie odpowiednich materiałów pozwala
na montaż niezależnie od warunków atmosferycznych.
Wyprodukowane w zakładach specjalistycznych prefabry-
katy są ponadto odporne na promieniowanie ultrafi o-
letowe i stosowane środki utrzymania dróg. Właściwie
dobrane zawiesia i łączniki pozwalają na prawidłową
współpracę kolektora z obiektem, szczególnie pod kątem
rozszerzalności konstrukcji i materiałów, a kompensato-
ry stosuje się tylko w miejscach usytuowania urządzeń
dylatacyjnych.
Właściwy dobór łuków (kolan – monolitycznych) popra-
wia hydraulikę, jednocześnie przyczyniając się do zmniej-
szenia odległości kolektora od płyty pomostu, umożli-
wiając jego lepsze ukrycie. Gdy jednak pozostają one
widoczne, ich obły kształt poprawia wrażenia wzrokowe,
a dopełnieniem całości może być odpowiedni kolor,
dostosowany do kolorystyki obiektu. Aktualnie producen-

ci oferują dowolny kolor z palety RAL. Aby zapewnić jego
trwałość, należy wszystkie elementy barwić fabrycznie,
najlepiej dodając odpowiedni pigment w strukturę ma-
teriału. Wszystkie elementy pasują do siebie, gdyż tworzą
jeden spójny system. Odpowiednie średnice rur, zwięk-
szające się w miarę oddalania się od najdalszego wpustu,
gwarantują zachowanie drożności całego układu. Ważne
jest, aby już w momencie podłączenia wpustu do przyka-
nalika średnica podłączonej rury była co najmniej równa
lub nieco większa wewnątrz od średnicy wewnętrznej
podłączanego wpustu.
Tak więc prefabrykacja odwodnień obiektów mosto-
wych mocno zakorzeniła się w krajobraz poszczególnych
budów, przyczyniając się do trwalszego i szybszego
budowania. Nieliczna grupa specjalistów z tej branży
wciąż pracuje nad dalszym ulepszaniem i postępem w tej
dziedzinie, tak aby trwałość i niezawodność tych rozwią-
zań była jak najwyższa, a jednocześnie koszty montażu
sprzyjały wyborom tych najtrwalszych, zarówno pod
względem inwestycyjnym, jak i eksploatacyjnym.



Rys. 3. Przykład sączka

Rys. 4. Wizualizacja prefabrykowanego monolitycznego łuku DN200 90 stopni

Fot. 2. Prefabrykacja kolektora do belki płyty pomostu

Fot. 3. Kształtki włączeniowe i łączniki

Fot. 4. Kompensatory: a) kielichowy, b) harmonijkowy

a)

b)

Fot. 5. Gotowy kolektor odwodnieniowy