Jakie s  ich zastosowania w budownictwie?

Dlaczego stosujemy tworzywa sztuczne?

Co to s  tworzywa polimerowe?

Jakie s  ich w ciwo ci?

Jak rozpozna  rodzaj tworzywa?

Zapotrzebowanie na materia y tworzywowe w Europie kszta tuje si  na poziomie ok. 100–110 

kg/osob  (prognoza na 2010 rok: 124 kg/osob ).

Aktualnie zu ycie tworzyw sztucznych w Polsce wynosi 60 kg na osob . Jest to rezultat blisko 

dwukrotnie s abszy ni  ma to miejsce w starych krajach UE. Roczny wzrost rynku tworzyw 

sztucznych do 2010 r. szacowany jest na ok. 5 proc. 

Bran a

udzia  w zu yciu

Przemys  opakowaniowy

37,2%

Budownictwo

18,5%

Przemys  elektryczny

8,5%

Przemys  samochodowy

8,0%

Przemys  ci ki i maszynowy

5,8%

Przemys  AGD

20,1%

Rolnictwo

1,9%

Dane wg 

INMARK - Instytut Marketingu i Komunikacji

ównym, a cz sto jedynym sk adnikiem tworzyw sztucznych s  naturalne lub syntetyczne 

polimery. S  to zwi zki wielkocz steczkowe o bardzo du ej masie cz steczkowej i regularnej, 

powtarzalnej budowie - z 

cuchów cz stek zwanych merami (polimery naturalne s  jednym z 

podstawowych budulców  ywych organizmów). 

Pierwsze w skali przemys owej próby modyfikowania zwi zków wielkocz steczkowych 

rozpocz to w latach 1850-75. W 1872 roku w USA otrzymano celuloid, w 1897 roku w 

Niemczech uruchomiono produkcj  galalitu, a rok 1904 przyniós  acetyloceluloz . Pierwszymi 

syntetycznymi tworzywami sztucznymi by y  ywice fenolowo-formaldehydowe (A. Baeyer, 1872 

r.), jednak produkcj  ich podj to dopiero w 1909 roku. W latach 1928-31 rozpocz to produkcj  

wi kszo ci tworzyw poliwinylowych.

Pierwsze tworzywa poliamidowe wyprodukowano w 1937 r. w USA, polietylen 

wysokoci nieniowy w 1939 r. w Wielkiej Brytanii, produkcj  tworzyw poliestrowych rozpocz to 

w 1942 roku w USA, polichlorku winylidenu w 1942 r, a silikonów w 1943 r. Dalszy rozwój 

tworzyw sztucznych by  zwi zany z wyprodukowaniem  ywic epoksydowych w Szwajcarii, 

poliformaldehydu w 1946 r. w USA, polietylenu niskoci nieniowego (1956 r.) i poliw glanów (w 

1957 r.) w RFN, wreszcie polipropylenu w 1957 r. we W oszech. W Polsce pocz tek przetwórstwa 

tworzyw sztucznych nast pi  w 1931 roku, kiedy rozpocz to produkcj  folii przeznaczonej na 

opakowania - celofanu (polska nazwa: tomofan) z regenerowanej celulozy. W 1934 roku 

uruchomiono produkcj  tworzyw fenolowo-formaldehydowych, a tak e galalitu.

Tworzywa polimerowe

Znaczna cz

 organicznych materia ów budowlanych to 

polimery.
Polimery s  to zwi zki z

one z jednakowych powtarzaj cych 

si  jednostek prostych zwanych merami.
Nazwa polimer oznacza „sk adaj cy si  z wielu cz ci”.

ciwo ci tworzyw sztucznych zale  od rodzaju polimeru, 

stopnia polimeryzacji, zastosowania substancji 
uzupe niaj cych, warunków otrzymywania oraz struktury 
polimeru, czyli jego budowy.

Budowa fizyczna polimerów

Polimery liniowe i rozga zione

 na ogó  elastyczne,  atwo 

topliwe i rozpuszczalne. Podczas ogrzewania mi kn , a po 
och odzeniu twardniej . Proces ten mo na wielokrotnie 
powtarza , co  wiadczy,  e s  to tworzywa termoplastyczne.

Polimery usieciowane

 nietopliwe i nierozpuszczalne. Podczas 

ogrzewania najpierw mi kn , potem usztywniaj  si  i nie zmieniaj  
swej twardo ci przy kolejnych sch odzeniach i ogrzewaniach. S  to 
tworzywa termoutwardzalne

Polimery drabinkowe i grzebieniowe

 z

one ze 

skondensowanych pier cieni aromatycznych, zalicza si  je 
do polimerów termoodpornych. W polimerach tych 
wyst puj  dwa równoleg e 

cuchy g ówne po czone od 

czasu do czasu, krótkimi, bocznymi 

cuchami.   

Oprócz polimeru tworzywo sztuczne zawiera zwykle sk adniki 
dodatkowe, które nadaj  mu korzystne w

ciwo ci u ytkowe. Mog  

to by  wype niacze, no niki, zmi kczacze, pigmenty, stabilizatory, 

rodki antyelektrostatyczne, substancje smarne i wiele innych.    

Wype niacze

– np. m czka drzewna, papier, w ókno szklane krzemionka

Pigmenty

– umo liwiaj  uzyskanie  danej barwy tworzywa

Plastyfikatory

– rozszerzaj  zakres temperatury, w której tworzywo jest 

elastyczne

Stabilizatory 

– zapobiegaj  rozk adowi tworzywa pod wp ywem  wiat a, 

temperatury i tlenu z powietrza

rodki antyelektrostatyczne 

– zmniejszaj  przyci ganie kurzu i py u

Substancje smarne 

(parafina, stearyna, woski, myd a) wywo uj  

zmniejszenie przyczepno ci materia u do  cianek form oraz nadaj  otrzymanym 

wyrobom g adko  i po ysk

Termomechaniczna charakterystyka polimerów

Ró nice zachowa  przy zmianach temperatur w stosunku do materia ów krystalicznych. 

Energia wi za  sieci krystalicznej (I rz du)  200 –1 000 kJ/mol – dostarczenie energii 

zmienia skokowo w ciwo ci materia u

Energia wi za  w polimerach (II rz du) – ok. dwa rz dy wielko ci mniejsze –

dostarczanie energii zmienia stopniowo w ciwo ci materia u  

Temperatura zeszklenia (mi knienia) i temperatura p yni cia i odkszta cenia tworzyw

Wg „Chemia w Budownictwie” L. Czarnecki

Temperatury zeszklenia:

Polietylen

-125 

0

C

Kauczuk naturalny

-70 

0

C

Polipropylen

-20 

0

C

Polioctan winylu 

28 

0

C

Polichlorek winylu

81 

0

C

Polistyren

100 

0

C

Polimetakrylan metylu

105 

0

C

Temperatura zeszklenia szk a wynosi ok. 550 – 1 200 

0

C

ytkowane znacznie poni ej temperatury zeszklenia

, 

energoch onna 

obróbka

Nieplastyfikowany PVC jest kruchy w temperaturze < - 20 

0

C, a odkszta ca 

si  pod ci arem w asnym ju  w temperaturze ok. 60 

0

C

ytkowany w zakresie temperatury zeszklenia

, 

obróbka w niskiej 

temperaturze 

Podzia  tworzyw polimerowych

1. Podzia  ze wzgl du na pochodzenie

a) Polimery naturalne (np. celuloza, kauczuk, bia ko)

b) Polimery syntetyczne

Kauczuk naturalny  -

Drzewo kauczukowe

Kauczuk sztuczny

celuloza

Polibutylen

Polipropylen

2

. Podzia w zale no ci od mechanizmu reakcji otrzymywania:

a) Polimeryzacja addycyjna

– przebiega bez wydzielania produktów

ubocznych, ale z migracj niektórych atomów poszczególnych monomerów,

dlatego budowa fragmentu sta ego, powtarzaj cego si w konkretnym

polimerze ró ni si

od budowy monomeru – otrzymywanie ywic

epoksydowych, poliuretanów.

b) Polimeryzacja kondensacyjna

– polega na

czeniu monomerów, z

wydzieleniem produktów ubocznych (woda, amoniak, chlorowodór,

dwutlenek w gla, metanol itp.)

- otrzymywanie ywic fenolowych,

aminowych, poliestrowych, wi kszo ci poliamidów

c) Polimery naturalnie modyfikowane chemicznie

- Pochodne celulozy (np. octan celulozy)

- Celuloz regenerowan (celofan)

- Pochodne kauczuku (np. chlorokauczuk)

- Tworzywa bia kowe (np. galalit)

a) termoplasty, tworzywa termoplastyczne

, tworzywa polimeryczne zbudowane z 

makrocz steczek, g ównie liniowych, rzadziej rozga zionych. Nieograniczenie 

ugo plastyczne w podwy szonej temperaturze, a twarde w temperaturze otoczenia 

(proces ten w przypadku termoplastów jest odwracalny). Na ogó  rozpuszczaj  si  w 
rozpuszczalnikach organicznych na zimno lub na gor co (np. polietylen), jedynym 
nie rozpuszczaj cym si  termoplastem jest politetrafluoroetylen.
Do najwa niejszych termoplastów zalicza si : polistyren, polietylen, poli(chlorek 
winylu), poli(metakrylan metylu), politetrafluoroetylen i poliamidy. 

b) tworzywa utwardzalne,

czyli tzw. duroplasty to bakelit, poliuretany, ebonit, galalit 

(tworzywo sztuczne otrzymywane z kazeiny, sztuczny róg),  ywice poliestrowe, 
epoksydowe oraz melaminowe. Wszystkie te substancje raz utwardzone podczas 
produkcji nie daj  si  ju  bez zniszczenia zmi kczy  ani za pomoc  rozpuszczalników, 
ani przez ogrzanie

3. Podzia  ze wzgl du na zachowanie si  podczas ogrzewania

Tworzywa utwardzalne, 

utwardzane na gor co

, a wi c bakelit, ebonit,  ywice 

mocznikowe i melaminowe, s  zwane tworzywami termoutwardzalnymi.

ywice poliestrowe, poliuretanowe, epoksydowe oraz niektóre  ywice fenolowe 

nazywamy tworzywami 

chemoutwardzalnymi

. Ulegaj  one utwardzeniu na zimno w 

zwyk ej temperaturze otoczenia w wyniku reakcji chemicznych zachodz cych po 

dodaniu pewnych katalizatorów lub inicjatorów.  

Melamina, inaczej cyjanuramid, (2,4,6-triamino-1,3,5-

triazyna) aromatyczny zwi zek chemiczny z grupy amin. 

Surowiec stosowany do wyrobu  ywic melaminowych. 

Melanina – pigment wyst puj cy g ównie w skórze w ciwiej i naskórku, a tak e w t czówce nadaj c jej 

zale nie od rozmieszczenia barwnika charakterystyczny kolor. 

Teflon

- nazwa handlowa polimeru o nazwie systematycznej: politetrafluoroetylen 

-[-CF

2

-CF

2

-]

n

- (PTFE). Ten sam polimer znany jest w Polsce równie  pod nazw  tarflen, lub fluon. 

F     F

C    C

F     F

F     F

C    C

F     F n

Bakelit

- najstarsze syntetyczne tworzywo sztuczne (fenolowo-formaldehydowe tworzywa 

sztuczne). Technologia produkcji bakelitu zosta a wynaleziona na pocz tku XX wieku (1907-

1909). 

W zastosowaniach praktycznych do 

bakelitu dodawano rozmaite 

wype niacze, najcz ciej w ókniste, 

jak np. azbest, papier, m czka 

drzewna. 

Ebonit

(guma twarda, nazwa z gr. ebonos - heban) - nazwa tworzywa sztucznego 

otrzymywanego w wyniku wulkanizacji naturalnego lub sztucznego kauczuku; g sto  1,1-1,3 

g/cm

3

w 20°C.

Ebonit nale y do tworzyw kauczukowych z grupy duroplastów. Po raz pierwszy otrzymany w 
1843 roku.

Duroplasty, tworzywa utwardzalne, grupa tworzyw polimerowych przechodz cych 
nieodwracalnie ze stanu plastycznego w stan utwardzony w wyniku dzia ania podwy szonej 
temperatury (tworzywa termoutwardzalne), pod wp ywem czynników chemicznych (tworzywa 
chemoutwardzalne), b

 w wyniku  cznego dzia ania temperatury i czynników chemicznych.

Wulkanizacja – jest to chemiczny proces sieciowania cz steczek polimeru prowadz cy do 
otrzymania gumy.
Wulkanizacja tradycyjnych rodzajów elastomerów - zwanych kauczukami opiera si  na addycji 
siarki rombowej do podwójnych wi za  chemicznych w giel-w giel wyst puj cych zarówno w 
naturalnych, jak i syntetycznych kauczukach. W wyniku tej reakcji tworz  si  wi zania 
chemiczne C-S

x

-C, gdzie x=1-3.

Wulkanizacj  t  przeprowadza si  zazwyczaj mieszaj c rozdrobnion  siark  rombow  z 
kauczukiem, a otrzyman  past  nanosi si  na specjalne b bny zwane kalandrami, gdzie w 
temperaturze ok. 150°C nast puje wcze niej wspomniania reakcja sieciowania. Zale nie od 
warunków wulkanizacji, rodzaju u ytego kauczuku i proporcji siarki do kauczuku mo na 
uzyskiwa  twardsze lub bardziej mi kkie rodzaje gumy. Im wi ksza g sto  sieciowania 
kauczuku, tym mniej elastyczna (twardsza) i wolniej  cieraj ca si  guma.

4. Podzia  ze wzgl du na charakter odkszta cenia pod wp ywem dzia ania si  

zewn trznych:

a)

Elastomery

– s  to takie tworzywa, które podczas próby rozci gania ( w 

temperaturze pokojowej) wykazuj  wyd enie powy ej 100%. Do tej grupy 

tworzyw zalicza si  wszystkie odmiany kauczuku oraz poliizobutylen
(temperatura zeszklenia znacznie ni sza od temperatury pokojowej)

b)

Plastomery 

– pod niewielkim obci eniem ulegaj  nieznacznym 

odkszta ceniom odwracalnym, poddawane za  wzrastaj cemu obci eniu 

zaczynaj  odkszta ca  si  plastycznie, a nast pnie ulegaj  mechanicznemu 

zniszczeniu (wzgl dnie wysoka temperatura zeszklenia)

- Termoplastyczne (w okre lonej temperaturze i ci nieniu zaczynaj  

mie  w asno ci lepkiego p ynu. Termoplasty mo na przetwarza  
wielokrotnie w przeciwie stwie do duroplastów, jednak po ka dym 
przetworzeniu zazwyczaj pogarszaj  si  ich w asno ci u ytkowe i 
mechaniczne.

- Utwardzalne

POLIETYLEN

Monomerem do produkcji polietylenu jest gaz 

etylen

C

C

H

H

H

H

Na skal  przemys ow  otrzymuje si  go z gazów koksowniczych lub rafineryjnych 

podczas przerobu ropy naftowej.

W wyniku reakcji polimeryzacji, zachodz cej pod wp ywem dzia ania 

katalizatorów i ci nienia, z tysi cy cz steczek etylenu po czonych w d ugie 

cuchy powstaje tworzywo sztuczne – polietylen.

Polipropylen

polimer z grupy poliolefin, który zbudowany jest z merów o wzorze: -[CH

2

CH(CH

3

)]-. Otrzymuje 

si  go w wyniku niskoci nieniowej polimeryzacji propylenu. Polipropylen jest jednym z dwóch 

(obok polietylenów) najcz ciej stosowanych tworzyw sztucznych. Na przedmiotach 

produkowanych z tego tworzywa umieszcza si  zwykle symbol PP. 

POLISTYREN

Z polistyrenu wytwarza p yty  cienne, elementy mebli i obudowy urz dze  

technicznych, oprawy o wietleniowe, izolacje cieplne i akustyczne 

C

C

H

H

H

Styropian

(polska nazwa handlowa dla polistyrenu ekspandowanego

EPS 

polistyren spieniany

) – to porowate tworzywo sztuczne otrzymane poprzez 

spienienie granulek polistyrenu zawieraj cych porofor (np. eter naftowy). 

Komórki s  ze sob  po czone i wyst puj  mi dzy nimi niewielkie pustki 

powietrzne (ich ilo  i wielko  zale y od g sto ci materia u), co uwidacznia si  

na prze omie styropianu. Jest to materia  nieodporny na dzia anie 

rozpuszczalników aromatycznych (np. benzen, toluen), olejów, smarów.

Porofor to substancja gazotwórcza lub 

pianotwórcza s

ca do produkcji 

spienionych materia ów o zamkni tych 

porach.

Przyk adem poroforu s  wodorow glany 

wykorzystywane przy pieczeniu ciast.

Jest to tworzywo sztuczne otrzymywane 
przez polimeryzacj  monomeru –
metakrylanu metylu

H

2

C

C

H

3

C

C

O

OCH

3

Jest to ciecz o specyficznym zapachu hiacyntów, wrz ca 

w temperaturze ok. 100  C

Polimetakrylan metylu

-

szk o organiczne

Polimetakrylan metylu przepuszcza promieniowanie widzialne w ponad 90%. Z polimetakrylanu 

metylu (produkowanego w postaci arkuszy, pr tów, bloków i rur) wykonywane s  klosze  wiate  

sygnalizacyjnych, soczewki, szyby okienne, lotnicze i samochodowe, urz dzenia sanitarne, 

naczynia sto owe, lakiery, sztuczna bi uteria i in. wyroby codziennego u ytku.

Nazwy handlowe: metapleks, pleksiglas (pleksi). 

Polichlorek winylu 

Surowcami do otrzymywania monomeru –

chloru winylu s  dwa gazy: acetylen i 

chlorowodór. 

HC

CH

+ HCl

C

C

H

H

H

Cl

acetylen

chlorowodór

chlorek winylu

Rury do zimniej wody, gazu ziemnego, podziemnych instalacji elektrycznych, 

ramy okienne , instalacje wentylacyjne, pojemniki, pow oki antykorozyjne

Dla u atwienia przetwórstwa oraz podwy szenia jako ci wyrobów, do polichlorku 

winylu wprowadza si  przede wszystkim tzw. zmi kczacze – plastyfikatory

Je li zmi kczacza doda si  ma o, wówczas powstaje twardy i chemicznie bardzo 

odporny winidur. Gdy zmi kczacza u yje si  wi cej, otrzymuje si  cia o mi kkie, 

elastyczne – popularny mi kki PCW, czyli tzw. igielit 

P

olikaprolaktam –

(handl. dederon, kapron, perlon, polana, stylon, tarnamid, 

tarlon)

Tworzywo poliamidowe, s y jako materia  konstrukcyjny do wyrobu kó  z batych, 

przek adni,  ysk tocznych itp. 

P

rodukt polimeryzacji kaprolaktamu, bia a elastyczna, porowata masa podobna do 

naturalnego jedwabiu, przewy szaj ca go wytrzyma ci  mechaniczn  i b. dobr  

odkszta calno ci .

Nylon

Synteza Nylonu 66 z kwasu adypinowego i 1,6-heksylodiaminy 

C

C

H

H

H

H

C

C

H

H

H

H

C

C

O

OH

O

HO

C

C

H

H

H

H

C

C

H

H

H

H

C

C

H

H

H

H

NH

2

H

2

N

kwas adypinowy

sze ciometylenodwuamina

Politereftalan etylenu

(PET)

jest poliestrem o liniowej budowie z pier cieniami 

aromatycznymi w 

cuchu. Jest otrzymywany w wyniku polikondensacji kwasu tereftalowego z 

glikolem etylenowym: 

ABS

(Akrylonitrylo-butadieno-styren) - tworzywo sztuczne otrzymywane w procesie 

polimeryzacji butadienu oraz kopolimeryzacji akrylonitrylu ze styrenem wraz z jednoczesnym 

szczepieniem powsta ego kopolimeru na polibutadienie. 

C

C

H

H

H

Du a udarno , twardo  oraz odporno  na zarysowania. Brak odporno ci na dzia anie  wiat a i 

promieniowania UV. Dobre w ciwo ci izolacyjne. Zadowalaj ca odporno  na dzia anie  ugów, 

rozcie czonych kwasów, w glowodorów alifatycznych, olejów i t uszczów. Nieodporny na 

dzia anie kwasów, estrów oraz ketonów. Jest jednym z niewielu tworzyw sztucznych, które 

mo na pokrywa  warstwami metalicznymi podczas obróbki galwanicznej. 

Obudowy aparatury elektronicznej, sprz tu 

AGD. Elementy wn trz samochodowych, 

os ony wlotów powietrza, kratownice, 

przyciski, armatura wewn trzna, nadkola. 

Sprz t sportowy, elementy mebli, galanteria 

ozdobna. Technika biurowa, optyczna, 

fotograficzna, zabawki, repliki broni, gitary 

Cycolac, Lustran, Magnum, Novodur, Polylac, 

Polyman, Sinkral, Terluran 

ABS

Polibutadien

(

PB, PBA) - polimer o wzorze ogólnym (-CH

2

-CH=CH-CH

2

-)

n

, stosowany jako 

tworzywo sztuczne z grupy elastomerów, Powstaje w procesie polimeryzacji butadienu. 

1,3 - butadien

ywice fenolowo-formaldehydowe

tworzywa sztuczne z grupy fenoplastów. Powstaj  w wyniku reakcji kondensacji fenolu z 

formaldehydem w  rodowisku zasadowym. W wyniku reakcji heteropolikondensacji powstaje 

ywica fenolowo-formaldehydowa.

n Ph-OH + n HCHO -> [-CH

2

-Ph(OH)-]

n

+ n H

2

O

ywice epoksydowe

— rodzaj jedno- lub 

dwusk adnikowych  ywic syntetycznych, które s  zdolne do 

tworzenia nietopliwych i nierozpuszczalnych tworzyw 

sztucznych na skutek reakcji sieciowania z udzia em 

ugrupowa  epoksydowych.

Sk adnikami  ywic epoksydowych s  zwykle polifenole, 

rzadziej poliglikole, oraz epichlorohydryna lub oligomery 

posiadaj ce na ko cach ugrupowania epoksydowe.

ywica epoksydowa jest, zale nie od masy cz steczkowej i 

struktury, wysoko lepk  ciecz  lub topliwym cia em sta ym, 

rozpuszczalnym w ketonach i w glowodorach aromatycznych. 

Utwardzona  ywica epoksydowa staje si  nierozpuszczalna i 

nietopliwa, bardzo przyczepna do prawie wszystkich 

materia ów oraz wzgl dnie chemoodporna.

ywice epoksydowe s  stosowane jako lepiszcze laminatów 

konstrukcyjnych, do zalewania elementów elektrycznych oraz 

jako kleje do metali.

Epichlorohydryna

organiczny zwi zek 

chemiczny o wzorze 

C

3

H

5

ClO, nale cy do 

epoksydów

ywice poliestrowe

G

rupa  ywic syntecznych, których g ównym sk adnikiem s  ró nego rodzaju poliestry. Najcz ciej 

spotykane s  dwusk adnikowe nienasycone  ywice poliestrowe, w których proces sieciowania, 

zachodzi w temperaturze pokojowej i jest oparty na rodnikowo inicjowanej reakcji mi dzy 

wi zaniami wielokrotnymi w giel-w giel wyst puj cymi w strukturze tych substancji.

Nienasycone  ywice poliestrowe s

 m.in. do r cznego laminowania. S  te  stosowane jako 

sk adniki kitów, szpachli, klejów, mieszanek do formowania wyt oczek i mieszanek z których 

formuje si  elementy galanterii przez sieciowanie w formach.

Poliuretany

(PUR lub PU) to polimery powstaj ce w wyniku addycyjnej polimeryzacji, 

wielofunkcyjnych izocyjanianów do amin i alkoholi. Cech  wyró niaj

 poliuretany od innych 

polimerów jest wyst powanie w ich g ównych 

cuchach ugrupowania uretanowe [-O-CO-

NH-].

Pianki PU stosuje si  masowo w przemy le meblarskim 

(g bki tapicerskie i materacowe), samochodowym (g bki 

tapicerskie, sztywne pianki do zderzaków, elementów 

wystroju wn trza i amortyzatorów) oraz obuwniczym i 

tekstylnym (tkaniny z podszewkami g bczastymi, tkaniny 

ociepleniowe) i wreszcie stosuje si  je jako g bki do 

pieli i rozmaite materia y izolacyjne, kity uszczelniaj ce, 

spoiwa i kleje. 

Poliuretany s  polimerami  atwiej topliwymi od poliamidów, dzi ki 

czemu  atwiej si  je przetwarza, ale maj  te  mniejsz  odporno  

mechaniczn . Z poliuretanów produkuje si  w ókna elastyczne typu 

lycry i elastanu, elastomery do najró niejszych zastosowa  od 

podeszew butów po elementy zawieszenia samochodów oraz 

ró nego rodzaju pianki oparte na  ywicach poliuretanowych. 

Ilo ciowo najwa niejszym zastosowaniem poliuretanów s  

niew tpliwie pianki.

Oznaczenia wybranych polimerów (

DIN ISO 1043-1)

http://tworzywa.com.pl/

PB

1,2-polibutadien

EP 

ywica epoksydowa

PA

poliamid

BS 

butadien-styren

ABS

akrylonitryl-butadien-styren

EPS 

polistyren spieniany

CFC 

chloro-fluoro-carbon (porofor, ang. sposób zapisu FCKVh

CPVC

chlorowany polichlorek winylu), (rzadkie oznaczenie), p. tak e PVC-C

MMA

metakrylan metylu

PE-MD

polietylen o  redniej g sto ci, (stary zapis MDPE, HD – wysokiej g sto ci, 

LD – niskiej g sto ci)

PET

poli(tereftalan etylenu), dawniej PETP

Zalety i wady polimerów

AMMA

kopolimer 

akrylonitryl-metakrylan metylu

PC

poliw glan

PMMA

polimetakrylan 

metylu

SAN

styren/akrylonitryl

SB

kopolimer styren/butadien

Saechtling H.: Tworzywa sztuczne. 

Poradnik. Warszawa: WNT, 1999 

Substancje chemiczne 

wywo uj ce w tworzywach 

tworzenie si  mikrop kni

 

Saechtling H.: Tworzywa sztuczne. Poradnik. 

Warszawa: WNT, 1999 

LLD

ma ej g sto ci liniowy

PEC

poliesterw glan

EVA 

kopolimer etylen/octan winylu

PIB

poliizobutylen, tak e poliizobuten

PMP

poli(4-metylo-l-penten)

PVC-U PVC

bez zmi kczacza (twardy PVC)

VCOA 

kopolimer chlorek winylu-akrylan oktylu

PVC-P PVC

ze zmi kczaczem (mi kki PVC)

PTFE

poli(tetrafluoroetylen)

PPE

poli(fenylenoeter)

CTA

trioctan celulozy

CP

propionian celulozy

CAB 

octanoma lancelulozy

CA

octan celulory

PSU

polisulfon

PET

poli(tereftalan etylenu), dawniej PETP

AU 

elastomer poliuretanowy (kauczuk uretanowy na 

podstawie poliestru)

EU

elastomer poliuretanowy (kauczuk 

poliestrowouretanowy)

TPU-A

alifatyczne poliuretany termoplastyczne

UP

nienasycone  ywice poliestrowe

EP 

ywica epoksydowa

MF

ywica melaminowo-formaldehydowa

UF 

ywica mocznikowe-formaldehydowa

PF

ywica fenolowo-formaldehydowa

ówne cechy i zastosowanie w budownictwie

Tworzywa sztuczne s  na ogó lekkie (g sto  najcz ciej ok. 0,9 – 1,9 g/cm

3

), maj  ma  

przewodno  ciepln . Wi kszo  z nich jest dielektrykami, jednak po dodaniu znacznej ilo ci (ok. 

50%) materia ów przewodz cych, np. sadzy lub py u metalicznego, przewodz  pr d elektryczny. 

Mog  by  przezroczyste lub ca kowicie nieprzezroczyste. Tworzywa niemodyfikowane w 

porównaniu z metalami maj  ma  wytrzyma

 na rozci ganie oraz ma y modu  elastyczno ci. 

Bardzo dobr  wytrzyma

 na rozci ganie, du y modu  elastyczno ci maj  tworzywa zbrojone 

np. w óknem szklanym (kompozyt, laminaty). Tworzywa sztuczne s  najcz ciej odporne na 

czynniki chemiczne, wilgo , lecz nieodporne na dzia anie czynników silnie utleniaj cych.

Wad  wi kszo ci tworzyw sztucznych jest ich wra liwo  na podwy szon  temp. (powy ej 

100°C). W czasie II wojny  wiatowej uzyskano silikony odporne na temperatur  do 250°C, 

nast pnie inne tworzywa, polisulfony, odporne do 200°C, a w 1969 r. polisiarczek fenylu odporny 

na temperatur  do 170°C. W wyniku dalszych prac otrzymano polimery aromatyczne i 

metaloorganiczne, odporne na temperatur  powy ej 400°C. Zmniejszenie palno ci tworzyw 

sztucznych uzyskuje si  w wyniku wprowadzania do tworzyw tzw. antypirenów.

Tworzywa stosowane do wyrobu rur (wodnych, kanalizacyjnych 
itp.):

•PVC (polichlorek winylu) 

•PE (polietylen) 

•PEX (polietylen sieciowany) 

•PE-RT (polietylen o zwi kszonej wytrzyma ci na wysok  temperatur ) 

•PP (polipropylen) 

•PB (polibutylen) 

•ABS (akrylonitryl butadien styren) 

Nazwa 

tworzywa

atwo  

palenia

Próbka 

ga nie po 

wyj ciu z 

omienia

Wygl d p omienia

Wygl d 

pozosta ci po 

spaleniu

Zapach

polichlorek 

winylu

ma a

tak

ty, zielony na 

brzegach, bia y dym

mi knie, 

czernieje

ostry zapach 

HCl

polistyren

du a

nie

topomara czowy 

sty czarny dym

mi knie i 

nadtapia si

charaktery-

styczny dla 

styrenu

polietylen

du a

nie

wierzcho ek 

niebieski, dó

ty

topi si , 

sp ywa 

kroplami

palonej 

parafiny

Polimeta-

krylan metylu

rednia

nie

wierzcho ek  tawy, 

ca y niebieskawy, 

drobne iskierki

mi knie, 

lekko 

ciemniej

wo  

kwiatowa 

hiacyntów

tworzywa 

poliamidowe

rednia

tak

bia y z  tym 

wierzcho kiem

topi si , 

kapi ce 

krople

charaktery-

styczny

Nazwa tworzywa

atwo  

palenia

Próbka 

ga nie po 

wyj ciu z 

omienia

Wygl d p omienia

Wygl d 

pozosta ci 

po spaleniu

Zapach

bakelit 

a)  ywica lana

b) z trocinami

ma a

ma a

tak

tak

ty, iskry

ty

bokie 

zw glenia

zw gla si , 

czniej  

fenolu i 

formaldehydu

fenolu, 

formaldehydu i 

palonego 

drewna

ywice 

epoksydowe

ma a

nie

jasno ty, czarny 

dym

bardzo silnie 

cznieje

odki, 

charakterystycz

ny

tworzywa 

aminowe

a) mocznikowe

b) melaminowe

ma a

bardzo 

ma a

nie

tak

jasno ty, brzegi 

zielonkawo-

niebieskie

jasno ty

cznieje, 

ka, bieleje 

na brzegach

mocznika, 

formaldehydu, 

amoniaku

ryb

Nazwa 

tworzywa

atwo  

palenia

Próbka 

ga nie po 

wyj ciu z 

omienia

Wygl d p omienia

Wygl d 

pozosta ci po 

spaleniu

Zapach

poliestry 

laminat 

szklany

ókno

ma a

ma a

tak

nie

jasno ty, g sty 

czarny dym

ty, silnie kopc cy  

okopcony 

szkielet w ókien 

szklanych

brak

Charaktery-

styczny dla 

styrenu

odkawy, 

mi y, odczyn 

alkaliczny  

guma

du a

nie

ciemno ty, czarny 

dym

mi knie, 

tworz c lepk  

mas

Charaktery-

styczny dla 

palonej 

gumy

ebonit

rednia

nie

topomara -

czowy, czarny dym

cznieje, nie 

mi knie

zapach SO

2

galalit

rednia

tak

popielaty,  ty dym p cznieje, p ka, 

cz ciowo si  

zw gla

spalonych 

osów

Nazwa tworzywa

atwo  

palenia

Próbka 

ga nie po 

wyj ciu z 

omienia

Wygl d p omienia

Wygl d 

pozosta ci po 

spaleniu

Zapach

poliuretany

rednia

nie 

tawy

lekko zw gla si

ostry 

charaktery-

styczny

celuloza

a) regenerowana

b) azotan

c) octan

du a

bardzo 

du a

rednia

nie

nie

nie

jasno ty

ty, bardzo 

gor cy, spalanie 

gwa towne

ty, nieco 

czarnego dymu

bardzo niewiele 

zw glonej masy

bez nape niaczy 

spala si  

ca kowicie

topi si  i sp ywa 

pal cymi 

kroplami

charakterystyc

zny dla 

papieru i waty

Charaktery-

styczny, gdy 

zga nie

Charaktery-

styczny dla 

kwasu 

octowego

akrylonitryl 

ókna

rednia

nie

ty, trzaski, 

iskierki

czarna, zw glona  spalonego 

rogu, odczyn 

alkaliczny