1

STRATEGIE
METODY
TECHNIKI

CHAREKTE-
RYSTYKA
OGÓLNA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
I UCZNIÓW

MATERIAŁY
NIEZBĘDNE
DO
REALIZACJI

KSZTAŁTO-
WANIE
WIEDZY

KSZTAŁTO-
WANIE
UMIEJĘTNO-
ŚCI

KSZTAŁTO-
WANIE
POSTAW

ZASTOSOWA-
NIA NA
LEKCJACH

UWAGI O
ZASTOSOWA-
NIU

OPIS

Metoda werbalna,
pasywna, ale może
być interaktywna.
Adresowana do
uczniów w każdym
wieku.
Ma charakter
informacyjno –
analityczny.
Służy opisowi
zjawisk, rzeczy,
ludzi.
Opis może być
obudowany –
uzupełniony o
elementy pokazu.

Nauczyciel dokonuje
opisu wybranego
przedmiotu, rzeczy,
człowieka, zjawiska.

Uczniowie słuchają
opisu, sporządzają
notatki, mogą zadawać
pytania.

Opis przygotowany
przez nauczyciela.
Materiał
ilustracyjny:
foliogramy,
przezrocza, mapy,
plansze, plakaty,
film, podręcznik,
album itp.
Urządzenia: ekran,
telewizor + video,
grafoskop,
epidiaskop.

Znajomość
szczegółów
dotyczących ludzi,
zjawisk, wydarzeń,
przedmiotów
poznania.

U. uważnego
słuchania.
U. dostrzegania
szczegółów.
U. porównywania ze
sobą rzeczy,
zjawisk, ludzi,
wydarzeń.
U. hierarchizowania
informacji.
U. rozumienia pojęć
z zakresu historii i
wiedzy
obywatelskiej.
U. zadawania pytań,
prowadzenia
rozmowy.
U. konstruowania
opisu.

Krytyczny odbiorca.
Rzetelny słuchacz.
Kulturalny i
rzeczowy dyskutant.

W ramach lekcji
właściwej.
W odniesieniu do
nowych wiadomości
na temat jakiegoś
zjawiska, człowieka,
postawy,
wydarzenia, rzeczy
itp.
Szczególnie na
lekcjach
poświęconych
sztuce, kulturze,
architekturze, na
lekcjach
biograficznych, jako
wstęp do wykładów
o charakterze
syntetyzującym.

Aby był atrakcyjny,
należy go obudować
pokazem.
Ważne tempo
wygłaszania tekstu.

OPOWIADANIE

M. werbalna,
pasywna, ale może
być interaktywna.
Narracja
wyposażona w
dialogi, żywa,
barwna.
M. doskonała dla
uczniów klas
młodszych.
Sprzyja budowaniu
dramaturgii
wydarzeń, o których
traktuje.
Może być
wzbogacony
pokazem.

Nauczyciel opowiada
określoną historię.

Uczniowie bacznie się
jej przysłuchują.
Możliwa jest
rozmowa, zadawanie
pytań, dopowiadanie
puenty przez uczniów.

Materiał
ilustracyjny i
stosowne do jego
wyemitowania
urządzenia.
Album, podręcznik,
mapa.

Znajomość
informacji, których
dotyczy
opowiadanie.
Znajomość reakcji,
ról, zachowań
bohaterów
opowiadania.

U. słuchania ze
zrozumieniem.
U. hierarchizowania
informacji.
U. rozumienia pojęć
z zakresu historii i
wiedzy
obywatelskiej.
U. dostrzegania
dramaturgii
wydarzeń.
U. sporządzania
notatek.
U. zadawania pytań.

j.w.

We wprowadzeniu
do nowego tematu.
Jako sposób
zaciekawienia
tematem,
wprowadzenia w
jego problematykę,
jako przykład,
czasem metafora
problemów, o
których traktuje
lekcja.
W ramach lekcji
właściwej.
Rzadziej jako
podsumowanie
(rekapitulacja lekcji)

Stosuje się w
klasach młodszych.
Powinno być
atrakcyjne,
dynamiczne,
intrygujące.
Powinno stawiać lub
unaoczniać jakiś
problem.
Może zawierać
elementy żartobliwe.
Ułatwia prezentację
zagadnień z zakresu
historii życia
codziennego,
regionalistyki.
Ułatwia ukazanie
złożoności ludzkich
działań.

2

POGADANKA

(ROZMOWA
NAUCZAJĄCA,
ROZMOWA
HEURYSTYCZNA)

Metoda werbalna,
interaktywna,
traktowana jako
wprowadzenie do
umiejętności
właściwego
dyskutowania.
Powinna być
wsparta na
posiadanej wiedzy


lub doświadczeniu
uczniów.
Jest wzbogacaniem
tej wiedzy i
doświadczeń do
zastosowania na
każdym etapie
edukacji
historycznej i
obywatelskiej.

Nauczyciel pełni tu
rolę moderatora
rozmowy oraz
eksperta, uzupełnia
wypowiedzi uczniów,
ocenia je, udziela
dodatkowych
informacji na dany
temat.



Uczniowie biorą
udział w rozmowie,
udzielając odpowiedzi
na pytania nauczyciela
dotyczące posiadanych
informacji,
przeświadczeń, ocen
omawianych
problemów.

W trakcie rozmowy
można odwoływać
się do: podręcznika,
atlasu, tekstu
źródłowego, aktu
prawnego,
ikonografii.

Zdobycie nowych
informacji.
Uprawomocnienie
informacji już
posiadanych.
Uściślenie wiedzy.

U. prowadzenia
rozmowy.
U. sprawnego
komunikowania się
werbalnego.
U. posługiwania się
pojęciami
historycznymi.
U. argumentowania
i dokumentowania


własnych
wypowiedzi, opinii,
przeświadczeń.
U. zadawania pytań.
U. rozumienia
pytań.
U. selekcjonowania
i hierarchizowania
informacji.
U. poszukiwania
rozwiązań
problemów
poznawczych.

Poszanowanie
innych rozmówców.
Liczenie się ze
zdaniem innych.
Poszanowanie dla
rzetelnych
informacji.
Tolerancja.
Umiejętność
formułowania ocen
o charakterze
etycznym.
Uznanie autorytetu
nauczyciela –
moderatora.

Na każdego typu
lekcji jako
wprowadzenie do
tematu, lekcja
właściwa,
podsumowanie.
Na lekcjach
powtórzeniowych.
W celu
przygotowania


uczniów do
prowadzenia
dyskusji.

Metoda bardzo
ważna ze względu
na kształtowanie u
uczniów
kompetencji
komunikacyjnych
oraz ze względu na
umiejętność
prowadzenia
dyskusji.


Pozwala na zdobycie
wiedzy o stanie
uczniowskiej
świadomości na
dany temat.
Pozwala korygować
wiedzę błędną i
błędne oceny na
bieżąco.

STOLIKI
ZADANIOWE

(UCZENIE SIĘ
WE
WSPÓŁPRACY,
PRACA POD
KIERUNKIEM)

6-9 osobowe
zespoły otrzymują
materiał do
opracowania,
problem do
rozwiązania.
Po zakończeniu
pracy następuje
prezentacja i ocena
jej wyników przez
lidera grupy.

Nauczyciel wyznacza
grupy, bywa, że
liderów.
Dostarcza im
instrukcje pracy i
doradza w trakcie
realizacji zadania.
Reflektuje się nad
jakością pracy
uczniów.
Dba o dyscyplinę
pracy.

Materiały zależnie
od zadania do
wykonania i formy
prezentacji.

Pozyskiwanie nowej
wiedzy, utrwalanie
wiedzy już zdobytej,
integrowanie treści
itp.

U. pracy w grupie.
U. komunikowania
się.
U. przygotowania i
przeprowadzenia
prezentacji.

Uczenie się we
współpracy.

Metoda do
zastosowania na
każdym poziomie
nauczania i na
każdego typu lekcji.

Należy pamiętać, by
role uczniów w
grupach zmieniały
się.

CZYTAJĄCA
GRUPA

(UCZENIE SIĘ
WE
WSPÓŁPRACY,

Kilku uczniów
opracowuje tekst
podręcznika, tekst
źródłowy, materiał
informacyjny.
Jeden z uczniów

Nauczyciel instruuje
uczniów o zasadach
pracy tą metodą i
wspiera ich działania.

Grupy uczniowskie

Materiały do
lektury, papier,
materiały piśmienne
do sporządzenia
notatki.

Pozyskiwanie
wiedzy nowej.
Analiza treściowa
materiałów
informacyjnych.

U. słuchania.
U. czytania.
U. hierarchizowania
informacji.
U. notowania.
U. zadawania pytań

Uczenie się we
współpracy.

W ramach lekcji
właściwej.
Na każdym
poziomie nauczania.

Grupy
współpracujących ze
sobą uczniów
osiągają lepsze
efekty, niż grupy
współzawodnictwa

3

PRACA POD
KIERUNKIEM)

głośno czyta tekst,
drugi notuje
najważniejsze
informacje, trzeci
sprawdza, czy
wszyscy rozumieją
tekst i czy zgadzają
się z notatką.

realizują zadanie.

do tekstu.
U. udzielania
odpowiedzi.
U. formułowania
samooceny.

lub uczniowie
pracujący
indywidualnie.

ŚNIEŻNA
KULA

(UCZENIE SIĘ
WE
WSPÓŁPRACY,
PRACA POD
KIERUNKIEM)

Metoda polegająca
na rozszerzaniu
dostępnej informacji
oraz grona uczniów
przygotowujących
tę informację.
Najpierw uczniowie
pracują w parach i
zapisują uzyskaną w
wyniku wspólnej
pracy informację.
Następnie
zestawiają swoją
informację z danymi
uzyskanymi przez
kolejną parę,
wprowadzają
korekty, likwidują
powtórzenia.
Teraz już 4-
osobowe zespoły
konfrontują wyniki
swojej pracy.

Nauczyciel ustala
problem wiodący do
opracowania przez
poszczególnych
uczniów.
Nadzoruje pracę,
doradza, inicjuje
prezentacje.

Uczniowie pracują w
trybie opisanym w
rubryce I.

Materiały zależnie
od potrzebnym
uczniom informacji
i charakteru
prezentacji.

Nowe informacje,
wielokrotnie
zweryfikowane i
wyselekcjonowane.

U. poszukiwania
informacji i
selekcjonowania ich.
U. współpracy.
U. sprawnej
komunikacji.
U. mediacji.
U. prezentacji.

Uczenie się
działania we
współpracy.

Na każdym
poziomie nauczania.
Na każdego typu
lekcji.

j.w.

ODPYTUJĄCY
PRZYJACIEL

(UCZENIE SIĘ
WE
WSPÓŁPRACY,
PRACA POD
KIERUNKIEM)

W realizacji zadania
biorą udział
przyjaciele z jednej
ławki.
To oni sprawdzają
poprawność
wykonania zadania,
radzą, jak je
zrealizować,
porównują między
sobą wyniki pracy,
oceniają się
wzajemnie.

Nauczyciel udziela
instrukcji na temat
pracy przyjaciół z
jednej ławki.

Korekta wiadomości
błędnych.
Utwierdzenie się w
przekonaniu o
prawidłowym
wykonaniu zadania.

U. porównywania
osiągniętych
wyników.
U. korygowania
błędów.
U. komunikowania
się.
U. oceny pracy
kolegi i własnej.

Uczenie się we
współpracy.

Na każdym
poziomie nauczania.
W ramach
rekapitulacji wtórnej
– sprawdzanie
zadania domowego,
wprowadzenia do
nowej lekcji, lekcji
właściwej,
rekapitulacji
pierwotnej, lekcji o
charakterze
powtórzeniowym.

j.w.

4

GRUPY
EKSPERTÓW

(UCZENIE SIĘ
WE
WSPÓŁPRACY,
PRACA POD
KIERUNKIEM)

Uczniowie pracują
w grupach. Każda z
grup opracowuje ten
sam temat. Każdy
członek grupy
otrzymuje
indywidualne
zadanie, w każdej
grupie to samo. W
ten sposób 4-6
uczniów w grupie
opracowuje
zagadnienia
cząstkowe
indywidualnie. Po
wstępnym
opracowaniu
problemów
cząstkowych
uczniowie spotykają
się w grupach
eksperckich, by
uzgodnić wyniki
swoich
indywidualnych
dociekań. Po
uzgodnieniu wracają
do grup
pierwotnych, by tam
podzielić się
wspólnymi
eksperckimi
ustaleniami.
Pracę w grupach
eksperckich określa
schemat:
Etap I: ABCD
ABCD ABCD –
pracują nad
problemami
cząstkowymi: A1
B1 C1 D1.
Etap II: Spotykają
się wszystkie
A,B,C,D i
konsultują oraz
ujednolicają wyniki
pracy.

Nauczyciel ustala
problem wiodący i
problemy cząstkowe
do opracowania przez
poszczególnych
uczniów.
Nadzoruje pracę,
doradza, inicjuje
prezentacje.

Uczniowie pracują w
trybie opisanym w
rubryce I.

Materiały zależne
od charakteru pracy
i prezentacji, jaką
mają przygotować
uczniowie.

Pozyskiwanie
rzetelnej,
zweryfikowanej
wiedzy.
Formułowanie
oryginalnych,
wynegocjowanych
rozwiązań.

U. samodzielnego
myślenia,
mediowania,
dokonywania
samooceny i
prezentacji.
U. sprawnego
komunikowania się.

Uczenie się zasad
dobrej współpracy.

Na każdym
poziomie nauczania.
Różnicuje się jednak
trudność
rozwiązywania
problemów.

j.w.

5

Etap III: Następuje
wymiana informacji
o ostatecznych
wynikach w gr.
ABCD.